لیدری که دکتر شد یا دکتری که لیدر شد؟

لیدرهای پرسپولیسی سر از پا نمی شناسند. مجید مختاری، یکی از همکارانشان پست گرفته. مختاری دکترای خون شناسی دارد و مدیر آزمایشگاه تشخیص طبی ستاد مرکزی سازمان انتقال خون شده.

هفته نامه تماشاگران امروز: لیدرهای پرسپولیسی سر از پا نمی شناسند. مجید مختاری، یکی از همکارانشان پست گرفته. مختاری دکترای خون شناسی دارد و مدیر آزمایشگاه تشخیص طبی ستاد مرکزی سازمان انتقال خون شده. یکی بخش از دعواهای همیشگی استقلالی ها و پرسپولیسی ها سر همین باسوادی و بی سوادی هواداران شان است. حالا با این اتفاق، پرسپولیسی ها پز آقای دکتر را به طرفداران حریف می دهند.

عباس اسماعیل بیگی، مدیر کانون هوادارن پرسپولیس که خبر مدیر شدن مختاری را در اینستاگرامش گذاشت، همه کری های پای پستش این بود که پرسپولیسی ها باسوادتر از استقلالی ها هستند و هواداران این تیم کلی تحصیل کرده دارند. البته خود کانون هواداران پرسپولیس هم از این فرصت استفاده کرده و از برنامه هایی که کانون داشته، تعریف می کند.

اسماعیل بیگی مدعی است بالابردن سواد لیدرها و هواداران پرسپولیس از برنامه های اصلی کانون هواداران بوده. او به «تماشاگران امروز» می گوید: «دو سال است کارهای تحقیقاتی می کنیم تا از قالب سنتی بیرون بیاییم. من 25 سال است لیدرم و 40 کشور رفته ام. تجربه می گوید، سطح تحصیلات هرچه بالاتر برود، شرایط تیم به همان اندازه بهتر می شود. در کانون هواداران، ما دکتر چیت سازان را داریم که داروی ضدسرطان را کشف کرده. الان هم که لیدرمان، دکتر مختاری پست گرفته. خود من هم مدیریت شهری و کامپیوتر می خوانم. میانگین تحصیلاتی لیدرهای پرسپولیس از میانگی تحصیلاتی تیم های لیگ برتر هم بالاتر است. ما از همه خواسته ایم تحصیلات شان را ادامه بدهند».

اسماعیل بیگی می گوید همه تحصیل کرده هایی که بین لیدرها و کانون هوادارن باشگاه هستند، اول لیدر و هودارا بوده اند، بعد دنبال تحصیلات رفته اند.

مجید مختاری هم لیدر بودنش را قبول دارد، اما به شوخی می گوید: «من در مدرسه درس خوانده ام نه در استادیوم». مختاری لیدر بودنش را خیلی با سمتی که در سازمان انتقال خون گرفته مرتبط نمی داند. با این حال خودش را طرفدار دوآتیشه پرسپولیس می داند. او از روزهایی صحبت می کند که پایش به استادیوم باز شد: «پسرخاله ام بزرگ ما بود. پرسپولیسی بود و به استادیوم می رفت. من از همان موقع استادیوم می رفتم. آنها که قدیمی بودند و خلاقیت داشتند، شعار می دادند و بقیه هم همراهی شان می کردند. من در جایگاه شماره 21 می نشستم».

اواخر دهه 70 با شکل گرفتن کانون هواداران ، مختاری هم جذب این کانون شد. اما در آن روزها پیگیر درس و دانشگاه هم بود: «فوق دیپلم علوم آزمایشگاهی در اراک قبول شده بودم. شاید کسی باورش نشود ولی اگر یک بازی بین دو امتحان آخر ترم هم بود، من با اتوبوس به تهران می آمدم و بازی را می دیدم و برای امتحان روز بعد دوباره به اراک بر می گشتم. بعدها هم که مقطع لیسانس یزد قبول شدم، همین روال ادامه داشت. بعضی وقت ها با کتاب به استادیوم می رفتم. هر فرصتی که به دست می آوردم، یا سر تمرین بودم یا در استادیوم برای تماشای بازی. اگر تیم در شهرستان هم بازی داشت، می رفتم».

مختاری هم مثل همه هواداران، دنبال امضا گرفتن از بزرگان تیم بوده: «من هم مثل همه کسانی که طرفدار تیم هستند، شوق و ذوق داشتم. کلی راه می رفتم تا از علی پروین امضا بگیرم. فرشاد پیوس بعدازظهرها نزدیکی های خانه ما در اطراف گیشا، می دوید. من چند ساعت منتظر می ماندم تا تمرینش تمام شود و با او عکس بگیرم». او هم مثل خیلی از لیدرها میدان داری کرده: «من هم مثل بقیه لیدرها بودم. میدان داری کرده ام. شعار داده ام ولی بوق نزده ام».

اینکه یک لیدری به درجه دکترا برسد یا اینکه دکتری لیدری کند، با هم مغایرت دارد. واکنش به این مغایرت ها بعضی جاها برای خود مختاری هم جالب بوده: «بعد از قبول شدن در امتحان کتبی دکترا، مصاحبه هم داشتیم. بعداز سوالات علمی که از من پرسیدند، یک ربع درباره لیدربودن من صحبت می کردیم. برای آنها هم قابل پذیرش نبود که من چطور نفر دوم کنکور شده ام و در کنارش لیدری هم می کنم».

تیمی که لیدر دکتر داشته باشد، کارهای متفاوت هم انجام می دهد. هفته اول لیگ برتر که با هفته اهدای خون مصادف شده بود، تیم سیار اهدای خون به ورزشگاه آزادی رفت و بازیکنان این تیم خون دادند. این هماهنگی ها را مختاری انجام داده بود. میدان داری او هم متفاوت از بقیه است. نمونه اش اینکه: «زمانی که افشین قطبی، سرمربی تیم بود، دربازی با یکی از تیم های مشهدی، در نیمه اول 0- 3 عقب افتادیم. فرشید کریمی در دروازه بود و همه شروع کردن به اعتراض. بین دو نیمه به هواداران سکوی خودم گفتم، کریمی تو گل (دروازه) است و اگر اعتراضات را ادامه بدهیم، وضعیت بدتر می شود. تشویقش کنیم تا روحیه بگیرد. تشویق ها از سکوی من شروع شد و به سکوهای دیگر رسید. بازی را برگرداندیم و نتیجه مساوی شد.»

گفتند تو برو دادت را بزن

مختاری بیشتر ترجیح می دهد کارهای فرهنگی انجام بدهد تا جو ورزشگاه تغییر کند. زمانی که در کمیته مشوقین فدراسیون فوتبال بود، همین برنامه را می خواست دنبال کند، اما: «آقایی که نمی خواهم اسمش را ببرم، گفت تو برو دادت را بزن. از لیدری فقط دادزدن می خواهند نه چیز دیگری. من از کمیته بیرون آمدم ولی در پرسپولیس هستم و به فرهنگ سازی ادامه می دهم، کارگاه های آموزشی برگزار می کنم و... ورزشگاه باید به شرایطی برسد که یک پدر جرات کند، دست پسرش را بگیرد و او را برای تماشای بازی همراه خودش ببرد».

آشنایی بازندگی دکتر محمود حسابی

پدرش (سید عباس معزالسلطنه) و مادرش (گوهرشاد حسابی) هر دو اهل تفرش بودند. او چهار سال اول دوران کودکی‌اش را در تهران سپری نمود. سپس به همراه والدین و برادرش عازم شامات شد. در هفت سالگی تحصیلات ابتدایی خود را در بیروت، با تنگدستی و مرارتهای دوری از میهن، در مدرسه کشیش‌های فرانسوی آغاز کرد. در همان زمان تعلیمات مذهبی و ادبیات فارسی را نزد مادرش فرا می‌گرفت. او قرآن کریم و دیوان حافظ را از حفظ می‌دانست. وی اعتقادی ژرف به قران داشت. او همچنین بر کتب بوستان، گلستان سعدی، شاهنامه فردوسی، مثنوی مولوی و منشات قائم مقام فراهانی اشراف کامل داشت. محمود حسابی در ۱۲ شهریور سال ۱۳۷۱ هجری شمسی در بیمارستان دانشگاه ژنو درگذشت. آرامگاه (خانوادگی) وی در شهر تفرش قرار دارد

تحصیلات

شروع تحصیلات متوسطه او مصادف با آغاز جنگ جهانی اول و تعطیلی مدارس فرانسوی زبان بیروت بود. از این رو، به مدت دو سال در منزل به تحصیل پرداخت. پس از آن در کالج آمریکایی بیروت به تحصیلات خود ادامه داد. در سن هفده سالگی لیسانس ادبیات، و در سن نوزده سالگی لیسانس بیولوژی را اخذ نمود. پس از آن در رشته مهندسی راه و ساختمان از دانشکده فرانسوی مهندسی در بیروت فارغ التحصیل شد. در آن دوران با اشتغال در نقشه کشی و راهسازی، به امرار معاش خانواده کمک می‌کرد. او همچنین در رشته‌های پزشکی، ریاضیات و ستاره شناسی به تحصیلات دانشگاهی پرداخت.

دکتر حسابی در دانشگاه سوربن فرانسه، در رشتهٔ فیزیک به تحصیل و تحقیق پرداخت. در سال ۱۹۲۷ میلادی در سن بیست و پنج سالگی دانشنامه دکترای فیزیک خود را، با ارائهٔ رساله‌ای تحت عنوان «حساسیت سلول‌های فتوالکتریک»، با درجه عالی دریافت نمود.

دکتر حسابی در دانشگاه پرینستون آمریکا تحت نظر پروفسور انیشتین فرضیاتی درباره «بی نهایت بودن ذرات» و «عبور نور از مجاورت ماده» ارائه نمودالگو:نیازمند مدرک. سپس در دانشگاه شیکاگو برای اثبات فرضیه‌هایش آزمایشاتی انجام داد.

شرکت راهسازی فرانسوی که او در آن مشغول به کار بود، به پاس قدردانی از زحماتش، وی را برای ادامه تحصیل به فرانسه اعزام کرد. در سال ۱۹۲۴ میلادی به مدرسه عالی برق پاریس راه یافت و در سال ۱۹۲۵ میلادی فارغ التحصیل شد.

زبان‌های خارجی

حسابی علاوه بر زبان فارسی، به زبان عربی، فرانسوی، انگلیسی و آلمانی تسلط داشت. در تحقیقات علمی خود از زبان‌های سانسکریت، لاتین، یونانی، پهلوی، اوستایی، ترکی، ایتالیایی و روسی نیز استفاده می‌نمد

فعالیت‌های شغلی و اجتماعی

او هم‌زمان با تحصیل در رشته معدن، در راه آهن برقی فرانسه نیز کار می‌کرد. پس از فارغ التحصیل شدن در رشته معدن، در معادن آهن شمال فرانسه و معادن زغال سنگ ایالت «سار» به کار مشغول شد.

وی با وجود امکان ادامه تحقیقات در خارج از کشور، به ایران بازگشت و به پایه گزاری علوم نوین و تاسیس دارالمعلمین و دانشسرای عالی، دانشکده‌های فنی و علوم دانشگاه تهران، نگارش ده‌ها کتاب و جزوه و راه اندازی و پایه گزاری فیزیک و مهندسی نوین پرداخت.

وی همچنین در کابینه محمد مصدق، وزیر فرهنگ بود.

موسیقی

حسابی با شعر و موسیقی سنتی ایران و موسیقی کلاسیک غرب به خوبی آشنا بود. وی با کمک تنی چند از دانشجویان خود در دانشسرای عالی توانست تغییراتی در کاسه سه تار (ساز ایرانی) ایجاد نماید.

ورزش

وی در چند رشته ورزشی نیز موفقیت‌هایی کسب کرد، از جمله کسب مدرک نجات غریق در رشته شنا .

افتخارات

وی به سبب تلاش‌های خستگی ناپذیر لقب پدر علم فیزیک و مهندسی نوین ایران در کشور را کسب نمود.

ایشان همچنین به دریافت بالاترین نشان علمی فرانسه یعنی لژیون دونور مفتخر گردید.

وی درسال ۱۹۹۰ به عنوان «مرد اول علمی جهان» برگزیده شد.

خدمات

اولین نقشه برداری فنی و تخصصی کشور (راه بندرلنگه به بوشهر)

اولین راهسازی مدرن و علمی ایران (راه تهران به شمشک)

اولین مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران

پایه گزاری اولین مدارس عشایری کشور

پایه گزاری دارالمعلمین عالی

پایه گزاری دانشسرای عالی

ساخت اولین رادیو در کشور

راه اندازی اولین آنتن فرستنده در کشور

راه اندازی اولین مرکز زلزله شناسی کشور

راه اندازی اولین رآکتور اتمی سازمان انرژی اتمی کشور

راه اندازی اولین دستگاه رادیولوژی در ایران

محاسبه و تعیین ساعت ایران

پایه گزاری اولین بیمارستان خصوصی در ایران، به نام بیمارستان گوهرشاد

شرکت در پایه گزاری فرهنگستان ایران و ایجاد انجمن زبان فارسی

تدوین اساسنامه طرح تاسیس دانشگاه تهران

پایه گزاری دانشکده فنی دانشگاه تهران

پایه گزاری دانشکده علوم دانشگاه تهران

پایه گزاری شورای عالی معارف

پایه گزاری مرکز عدسی سازی اپتیک کاربردی در دانشکده علوم دانشگاه تهران

پایه گزاری بخش آکوستیک در دانشگاه و اندازه گیری فواصل گام‌های موسیقی ایرانی به روش علمی

پایه گزاری انجمن موسیقی ایران و مرکز پژوهش‌های موسیقی

پایه گزاری و برنامه ریزی آموزش نوین ابتدایی و دبیرستانی

پایه گزاری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران

پایه گزاری مرکز تحقیقات اتمی دانشگاه تهران

پایه گزاری سازمان انرژی اتمی ایران

پایه گزاری اولین رصدخانه نوین در ایران

پایه گزاری مرکز مدرن تعقیب ماهواره‌ها در شیراز

پایه گزاری مرکز مخابرات اسدآباد همدان

پایه گزاری کمیته پژوهشی فضای ایران

ایجاد اولین ایستگاه هواشناسی کشور (در ساختمان دانشسرای عالی در نگارستان دانشگاه تهران)

تدوین اساسنامه و تاسیس موسسه ملی استاندارد

تدوین آیین نامه کارخانجات نساجی کشور و رساله چگونگی حمایت دولت در رشد این صنعت

پایه گزاری واحد تحقیقاتی صنعتی سغدایی (پژوهش و صنعت در الکترونیک، فیزیک، فیزیک اپتیک، هوش مصنوعی)

راه اندازی اولین آسیاب آبی تولید برق (ژنراتور) در کشور

ایجاد اولین کارگاه‌های تجربی در علوم کاربردی در ایران

ایجاد اولین آزمایشگاه علوم پایه در کشور

مقالات علمی منتشر شده

چنانچه از جستجوی مجلات علمی آن زمان به دست می‌آید، ایشان صاحب شش مقاله علمی در زمینه فیزیک هستند که هیچکدام از نظر علمی قابل توجه به نظر نرسیده‌اند.

و به همین خاطر نشان Commandeur de la Légion d'honneur به ایشان اهدا گردید!

خلاصه ای از تئوری معروف او:

دکتر حسابی یکبار تابستان برای مدت کوتاهی به ایران بازگشت و در خانه ای متعلق به آقای جمارانی تابستان را سپری می کرد و در همین ایام در حین مطالعات به این فکر افتادند که علت وجود خاصیتهای ذرات اصلی باید در این باشد که این ذرات بی نهایت گسترده اند و هر ذره ای در تمام فضا پخش است و نیز هر ذره ای بر ذرات دیگر تاثیر می گذارد. به این ترتیب به فکر آزمایشی افتاد که این نظریه را اثبات و یا نفی کند . او با خود فکر کرد اگر این تئوری صحیح باشد باید چگالی یک ذره مادی به تدریج با فاصله از آن کم شود و نه اینکه یک مرتبه به صفر برسد و نباید ذره مادی شعاع معینی داشته باشد. پس در اینصورت نور اگر از نزدیکی جسمی عبور کند باید منحرف شود و پس از اینکه محاسبات مربوط به قسمت تئوری این نظریه را به پایان رسانید پس از بازگشت به امریکا به راهنمایی پرفسور انیشتین در دانشگاه پرنیستون به تحقیقات در این زمینه پرداخت. پرفسور انیشتین قسمت نظری تئوری را مطالعه کرد و دکتر حسابی را به ادامه کار تشویق کرد. دکتر حسابی به راهنمایی پرفسور انیشتین به تکمیل نظریه پرداخت سپس یک سال دیگر در دانشگاه شیکاگو به کار پرداخت و آزمایشهایی در این زمینه انجام داد. وی با داشتن یک انتر فرومتر دقیق توانست فاصله نوری را در عبور از مجاورت یک میله اندازه بگیرد و چون نتیجه مثبت بود آکادمی علوم آمریکا نظریه دکتر حسابی را به چاپ رسانید. برخی همکاران از نامأنوس بودن و جدید بودن این فکر متعجب شدند و برخی از این نظریه استقبال کردند.

شرح آزمایشهای انجام شده و نتیجه آن:

در اثبات این نظریه اگر در آزمایش, نور باریک لیزر از مجاورت یک میله وزین چگال عبور داده شود, سرعت نور کم می شود. در نتیجه پرتو لیزر منحرف میگردد. هرگاه پرتو لیزر بطور مناسبی از میان دو جسم سنگین که در فاصله ای از هم قرار دارند عبور داده شود انحراف آن هنگام عبور از مجاورت جسم اول و سپس از مجاورت جسم دوم به خوبی معلوم میشود و این انحراف قابل عکسبرداری است. این آزمایش گسترده بودن ذره را نشان می دهد. بر طبق این آزمایش انحراف زیاد پرتو لیزر فقط در اثر پراش نبوده بلکه مربوط به جسم است. بر حسب این نظریه هر ذره, مثلاً الکترون, کوارک یا گلویون نقطه شکل نیست بلکه بی نهایت گسترده است و در مرکز آن چگالی بسیار زیاد بوده و هر چه از مرکز فاصله بیشتر شود آن چگالی بتدریج کم می شود. بنابراین یک پرتو نور از یک فضای چگالی عبور کرده و شکست پیدا میکند و انحراف می یابد.

اختلاف تئوری بی نهایت بودن ذرات با تئوریهای قبلی:

در تئوریهای قبلی هر ذره قسمت کوچکی از فضا را در بر دارد یعنی دارای شعاع معینی است و خارج از آن این ذره وجود ندارد ولی در این تئوری ذره تا بی نهایت گسترده است و قسمتی از آن در همه جا وجود دارد. در تئوریهای جاری نیروی بین دو ذره از تبادل ذرات دیگر ناشی می شود و این نیرو مانند توپی در ورزش بین دو بازیکن رد و بدل می شود و این همان ارتباطی است که یبن آنها حاکم است و در تئوریهای جاری تبادل ذرات دیگری این ارتباط میان دو ذره را ایجاد میکند. مثلاً نوترون که بین دو ذره مبادله می شود, اما در تئوری دکتر حسابی ارتباط بین دو ذره همان ارتباط گسترده ایست که در همه جا بعلت موجودیت آنها در تمام فضا بین آنها وجود دارد.

ارتباط این تئوری با تئوری نسبیت انیشتین:

تئوری انیشتین می گوید: خواص فضا در حضور ماده با خواص آن در نبود ماده فرق دارد, به عبارت ریاضی یعنی در نبود ماده, فضا تخت است ولی در مجاورت ماده فضا انحنا دارد. اگر بگوییم یک ذره در تمام فضا گسترده است در هر نقطه از فضا چگالی ماده وجود دارد و سرعت نور به آن چگالی بستگی دارد به زبان ریاضی به این چگالی می توان انحنای فضا گفت.

ارتباط فلسفی این تئوری با فلسفه وحدت وجود:

در این نگرش همه ذرات جهان بهم مرتبط هستند. زیرا فرض بر این است که هر ذره تا بی نهایت گسترده است و همه ذرات جهان در نقاط مختلف جهان با هم وجود دارند.یعنی در واقع قسمت کوچکی از تمام جهان در هر نقطه ای وجود دارد.

عکسی از آخرین ساعات عمر پروفسور حسابی

موزه دکتر حسابی

اندک زمانی پس از مرگ دکتر حسابی در سال ۱۳۷۲، خانه او تبدیل به موزه‌ای شد که در آن وسایل شخصی، مدارک علمی و تحصیلی، نشان‌ها و تقدیرنامه‌ها و عکس‌های قدیمی و متن نطق‌ها و نوشته‌ها، از جمله پژوهش‌های مربوط به بی نهایت بودن ذرات، در آن به نمایش گذاشته شده‌است. این موزه در خیابان تجریش - خیابان مقصودبیک قرار دارد.