درآمد داعش از فروش نفت چقدر است؟

هفته نامه صدا: داعش با فروش نفت عراق، که با سود فراوان برای برخی واسطه‌های ترک و البته سکوت سایر صادرکنندگان نفت همراه بوده است، این امکان را دارد که منابع مالی خودش را توسعه دهد.

بلای داعش به نفت رسیده است. نفت سپر بلای "دولت اسلامی عراق و شام" شده است. دیروز تجارت افیون خون به رگ طالبان می‌ریخت، امروز پول نفت خنجر وحشیگری داعش را تیز می‌کند. هم نفت را با تانکر به بندر جیهان ترکیه می‌برند تا به دلالان بفروشند هم آن را پالایش می‌کنند تا ماشین نظامی‌شان حرکت کند.

تولید روزانه 125 هزار بشکه نفت دنیا در اختیار تروریست‌های داعش است؛ 80 هزار بشکه در عراق و 35 هزار بشکه در سوریه. از قرائن قابل فهم است که داعش روزانه حدود 200 تانکر نفت ارزان به ترکیه می‌برد و به واسطه‌ها می‌فروشد. روزی 3 تا 5 میلیون دلار درآمد نفتی به دست می‌آورد که می‌تواند آتش هر واقعه تروریستی را فروزان‌تر می‌کند.

باز شدن پای تروریست‌ها به چاههای نفتی دومین تولید کننده اوپک اتفاق پیچیده ایی است. اگر نبود تصویب نامه شورای امنیت برای نخریدن نفت از داعش، دلالانی بودند که با کشتی نفت از داعش بخرند. مگر خبر ارسال نفت داعش به یک پالایشگر در آمریکا منتشر نشد؟! گفته می‌شود گردانندگان "دولت اسلامی عراق و شام" پیش از درگیری با کردهای عراق، از طریق واسطه ها روزانه 15 تا 20 هزار بشکه نفت به پالایشگاه‌های کردستان عراق می‌بردند تا تحت عنوان نفت شمال عراق صادر شود. نفت بازی پیچیده‌ای دارد. نفت بازی بی‌رحمانه‌ای دارد.

مهمترین بازنده نفتی، عراق است

از پیوند داعش با نفت عراق و سوریه که بگذریم، از تغذیه وحشی‌گری با پول نفت که عبور کنیم می‌توان به این نکته اشاره کرد که قدرت گرفتن تروریست‌ها در عراق نفتی، ژئوپلیتیک خاورمیانه را متاثر خواهد کرد. دولت مرکزی عراق مهمترین بازنده است. دولتی که رویای رساندن تولید نفت به روزانه 11 میلیون بشکه را در سر می پروراند. دولتی که بطور متوسط در سه ماهه اول سال جاری میلادی روزانه نزدیک به 3 میلیون و 300 هزار بشکه تولید کرده است. شرکت های نفتی بین‌المللی امروز نه تنها از مناطق نفتی جنوب عراق خارج شده اند بلکه پرسنل خود را از کردستان هم خارج کرده اند.

چرا عربستان در بازار نفت از تحرکات داعش سود می‌برد؟

چرا عربستان از حضور داعش در عراق سود می‌برد؟ برنامه‌های افزایش تولید نفت در عراق بیش از همه جایگاه عربستان را در بازار نفت تهدید می‌کرد. این برنامه‌های بلندپروازانه حالا متوقف شده است. از سویی دیگر با افزایش تولید نفت در لیبی این احتمال می‌رود که این کشور بتواند تولید نفتش را به حدود 1 میلیون و 600 هزار بشکه زمان قذافی برساند. از سویی دیگر اگر مذاکرات ایران و شش قدرت جهانی به نتیجه برسد حدود 1 میلیون بشکه به تولید و صادرات نفت ایران افزوده خواهد شد.

با این اوصاف 2 میلیون بشکه نفت اضافه وارد بازار نفت می‌شود. فریدون فشارکی، رئیس مؤسسه بین‌المللی مطالعاتی FCT در گفت‌وگو با "صدا" تحلیل خود را از وضعیت بازار نفت اینگونه بیان می‌کند: "اگر بحران حضور داعش در عراق و بحران نیجریه نبود قیمت نفت به حدود 90 دلار می رسید." برای جلوگیری از کاهش قیمت نفت، لاجرم اوپکی ها باید تولید خود را کاهش می‌دادند. در این میان، تنها عربستان بود که می‌توانست با کاهش معنی‌دار تولید نفتش قیمت‌ها را کنترل کند. اما این کشور هرگز آمادگی این کار را ندارد.

اول: سعودی‌ها بیش از هر زمان دیگری به پول نفتشان نیاز دارند. ملک عبدالله برای سرمایه‌گذاری 500 میلیارد دلاری به منظور ساخت زیرساخت‌های عربستان تا سال 2020 برنامه‌ریزی کرده است.

دوم: هزینه توسعه میادین نفتی این کشور بالا رفته است و بدون این سرمایه‌گذاری‌ها امکان حفظ ظرفیت تولید 12 میلیون بشکه‌ای‌اش فراهم نیست.

سوم: مصرف برق از 300 تراوات ساعت به 400 تراوات ساعت افزایش پیدا کرده و سعودی‌ها برای استفاده از انرژی هسته‌ای 50 میلیارد دلار کنار گذاشته‌اند. همه این ارقام نشان می‌دهد که عربستان طاقت کاهش قیمت نفت را ندارد. بنابراین تحرکات داعش در عراق توانسته با بالا نگه داشتن قیمت نفت و تضعیف قدرت نفتی عراق، منافع نفتی عربستان را تامین کند.

فشارکی: عراق در سال‌های آینده اضافه تولید نخواهد داشت

اما کاهش نیافتن قیمت نفت، سودش تنها به عربستان نمی رسد. همه صادرکنندگان نفت اوپک و غیر اوپکی ها هم از قیمت بالای نفت بهره مند می‌شوند. این موضوع از نقطه نظر دیگر هم قابل تحلیل است. مصرف کنندگان بزرگ آسیایی نفت نظیر چین و هند بعد از تحریم نفت ایران به سراغ عراق رفتند. سهم نفت عراق در چین و هند افزایش یافت. بطوری که سهم نفت ایران را در بازار هند چند رتبه کاهش داد. سهم نفت عراق در بازار ژاپن هم در حال افزایش بود. و این برای صادرکنندگان نفت به ژاپن هم نگران کننده بود.

عراق بر خلاف ایران امکان حضور در بازار آمریکا را داشت. و توسعه میادین نفتی این کشور احتمال تهدید جایگاه عربستان در بازار آمریکا را هم فراهم می آورد. "عراق در سالهای آینده اضافه تولید نخواهد داشت. رشد تولید عراق به صفر رسیده است. الان حتی شرکتهای نفتی نظیر شورون نیروهایشان را از کردستان هم خارج کرده اند. در جنوب عراق هم شرکت های نفتی در حال خارج کردن نیروهایشان هستند. بنابراین تولید عراق در سالهای آینده حتما رشد نخواهد کرد. چرا که در توسعه میادین نفتی وقتی یکسال سرمایه گذاری نکنید سه سال طول خواهد کشید تا به تولید قبلی تان برگردید." اینرا فریدون فشارکی، تحلیلگر ارشد بازار نفت به "صدا" می گوید.

سود ترکیه از تحولات داعش چیست؟

برخی واسطه ها در ترکیه با دریافت نفت از داعشی ها سود فراوان برده اند. شاید بتوان گفت درگیری داعش با کردهای عراق برخی معادلات ترکها را بهم زده است. با این اقدام اقلیم کردستان به دولت عراق چسبید و استقلال خواهی اش فاصله گرفت. هرچقدر اقلیم کردستان از دولت مرکزی فاصله می گرفت برای ترکیه بهتر بود. چرا که عمده نفت کردستان عراق از طریق ترکیه صادر می‌شود. ترکیه می خواهد پنجمین هاب انرژی اروپا باشد. و نفت کردستان می توانست برای بلند مدت این هدف را تضمین کند.

از سویی دیگر شرکتهای ترک می توانستند قراردادهای بهتری در کردستان و شمال عراق بگیرند. این مهم می تواند امنیت استراتژیک ترکیه را بالاتر ببرد. جدا از خط لوله انتقال نفت کرکوک- جیهان که در اختیار دولت مرکزی عراق است (انتقال نفت از این خط لوله در حال حاضر صفر است.) کردها بنا داشتند تا خط لوله تازه ایی برای صادرات نفت از اقیلم کردستان به ترکیه احداث کنند. حالا این ترکیه است که باید مواضع خود را در برابر تکفیری ها شفاف کند. اقیلم کردستان با داعش در جنگ است. ترکیه به شدت به اقلیم کردستان نیاز دارد.

نقشه ترکیه برای گاز کردستان

ترکیه برای گاز کردستان هم نقشه کشیده است. ترکیه می تواند 10 میلیارد متر مکعب در سال از کردستان گاز وارد کند و از طریق خط لوله کریدور جنوبی به اروپا بفرسند. خط لوله ایی که 31 میلیارد متر مکعب ظرفیت دارد. پس یک سوم نیاز این خط لوله می تواند از گاز کردستان عراق تامین شود. با این توصیف یک کردستان ضعیف که برای امورش محتاج ترکیه باشد به نفع ترکهاست. حالا اگر داعش اقلیم کردستان را تضعیف کند هدف ترکیه تامین شده است. اگر ترکها به آغوش دولت مرکزی عراق برگردند ترکها از هدفشان دورتر خواهند شد.

اروپا به گاز کردستان نیاز دارد، نقش داعش چیست؟

ورق را بر می گردانیم و به نیاز گازی اروپا اشاره می کنیم. اتحادیه اروپا سالی 164 میلیارد متر مکعب از روسیه گاز وارد می‌کند. استراتژی اروپا کاهش وابستگی گازی به روسیه است. یکی از محورهایی که می تواند این استراتژی را محقق کند صدور 10 میلیارد متر مکعب گاز کردستان از طریق ترکیه به اضافه 10 میلیارد متر مکعب دیگر گاز آذربایجان است. با قانون اساسی فعلی عراق، اقلیم کردستان نمی تواند راسا گاز صادر کند. اگر تحرکات داعش به استقلال بیشتر کردستان کمک کند شاید اروپا به هدفش نزدیک تر شود. گاز کردستان شاید به نوعی برای اروپا حیاتی هم باشد. چرا که پروژه های ال.ان.جی در الجزایر توسعه لازم را نخواهد یافت و لیبی هم شرایط امنیتی مناسب برای توسعه و صادرات گاز را ندارد.

قطعا ایران هم با استناد به رژیم حقوقی دریای خزر اجازه نخواهد داد تا گاز ترکمنستان به آسانی راهی اروپا شود. تولید گاز شیل در اروپا اشکال محیط زیستی دارد. ظرفیت پایانه های ال.ان.جی اروپا هم به دلیل هزینه های بالای صادارتی اش همین الان هم خالی است. بر همین اساس است که گاز کردستان اهمیت دو چندان برای اروپا دارد. پس هر قدر داعش بتواند کردستان را از دولت مرکزی دور کند گاز کردستان می تواند راحت تر به اروپا برسد. داعش این روزها تلاش می‌کند تا بخشی از منطفه حایل بین اقلیم کردستان با مناطق در اختیار دولت مرکزی را تصرف نماید تا ارتباط کرستان با دولت مرکزی را قطع کند. استراتزی ایی که با نزدیک شدن "کاک مسعود" به دولت جدید عراق رنگ می بازد.

داعش نفت را زیر 20 دلار می‌فروشد

برنامه ایران صادرات روزانه 800 میلیون فوت مکعب گاز به عراق از منظقه منصوریه است. فریدون فشارکی، رییس موسسه بین‌المللی FCT می گوید: " ایران از این محل حدود یک میلیارد دلار درآمد خواهد داشت. الان داعش حدود 25 کیلومتر با منطقه منصوریه فاصله دارد." فشارکی هم معتقد است داعش به احتمال زیاد نفتش را به دلالهایی می فروشد تا آنرا با نفت های دیگر مخلوط کنند: "به احتمال زیاد واسطه ها هم نفت را در همان منطفه می فروشند. درآمد ناشی از فروش نفت ولو با قیمت پایین برای گروهی نظیر داعش رقم بزرگی است." گفته می‌شود داعشی‌ها نفت را حتی پایین‌تر از 20 دلار در یشکه می فروشند.

نفت، سپر بلای داعش؟!

تحرکات داعش وقتی باعث بالا ماندن قیمت نفت باشد، تولیدکنندگان "نفت شیل" هم بهره‌مند می‌شوند. تولید نفت شیل بشکه‌ای 50 تا 70 دلار هزینه دارد. آمریکا و کانادا بزرگترین تولیدکنندگان نفت شیل در جهان هستد. هدف این گزارش تنها تحلیل حضور داعش بر بازار نفت و بازیگران این بازار بود. وگرنه وحشی گری این قوم برای همه دولتها حجت را تمام کرده است. رئیس‌جمهور آمریکا هفته گذشته خواهان همکاری همه دولتهای اسلامی برای مبارزه با داعش شد. عربستان، قطر، امارات، ترکیه، ایران، اروپا و آمریکا می توانند بلای داعش را از سر نفت کم کنند و اجازه ندهند نفت، سپر بلای داعش شود. راستی تاریخ درباره وحشی گری این قوم چگونه قضاوت خواهد کرد؟ کاش نفت عاملی برای ادامه آن نباشد.