خطر تجرد قطعی زنان به مرز هشدار رسید

خبرگزاری ایسنا: بر اساس آمارهای رسمی ثبت احوال شاهد افزایش سن ازدواج در چندسال اخیر در كشور بوده‌ایم به شكلی كه در سال 90 نسبت به سال 84، گروه سنی كه بیشترین ازدواج در آن واقع شده، جهش پنج ساله‌ای دارد.

در این میان سرعت افزایش سن ازدواج در زنان بیش از مردان است و این مساله می‌تواند آثار و تبعات سویی همچون تغییر الگوی باروری به دنبال داشته باشد. پیشی گرفتن شمار مردان در سن ازدواج نسبت به زنان، هشدار نگران‌كننده دیگری است كه در صورت ادامه روند فعلی الگوی ازدواج در كشور، تا سال 97 رخ خواهد داد.

صرف‌نظر از آثار سوء اجتماعی كه پدیده افزایش سن ازدواج به دنبال دارد، تبعات جمعیتی این پدیده هم می‌تواند نگران‌كننده باشد. كمترین تاثیر افزایش سن ازدواج، بر هم خوردن تعادل هرم جمعیتی كشور و در نتیجه، بروز شكل جدیدی از چالش‌های مربوط به سن ازدواج در كشور است.

سازمان ثبت احوال از سال 83 آمارهای منسجم جمعیتی از وقایع حیاتی از جمله ازدواج و طلاق را گردآوری كرده است و بر این اساس امكان تحلیل آماری این وقایع فراهم شده است.

جهش پنج ساله سن ازدواج زنان طی هفت سال

علی‌اكبر محزون ـ مدیرکل آمار و اطلاعات جمعیتی و مهاجرت سازمان ثبت احوال ـ با اشاره به وقوع 787 هزار و 818 ازدواج در سال 84، اظهار كرد: در این سال 49.5 درصد مردان در سن 20 تا 24 سالگی و 43 درصد زنان در سن 15 تا 19 سالگی ازدواج كرده‌اند.

وی ادامه داد: در سال 90 آمار مردانی كه در سن 20 تا 24 سالگی ازدواج كرده‌اند با 38.9 درصد همچنان در صدر است، اما در عین حال این آمار 11 درصد نسبت به هفت سال قبل از آن كاهش یافته و بخشی از آن به گروه سنی 25 تا 29 ساله انتقال یافته است.

به گفته محزون این در حالیست كه سرعت افزایش سن ازدواج در زنان بیشتر بوده و در ازدواج‌های سال 90، آمار زنانی كه در گروه سنی 25 تا 29 ساله ازدواج كردند،‌ با 34.6 درصد در صدر قرار گرفته است.

به این ترتیب گروه سنی كه بیشترین ازدواج در آن واقع می‌شد، پنج سال افزایش یافته و از 15 تا 19 سالگی در سال 84، به 20 تا 24 سالگی در سال 90 رسیده است.

البته محزون به این نكته هم اشاره كرد كه آمار ثبت احوال، حاصل برآیند كل آمارهای مربوط به ازدواج در كشور است. در نتیجه قطعا سن ازدواج در شهر بزرگی همچون تهران با شهرهای كوچك و سنتی متفاوت است. اما به هر حال، برآیند آمار در كل كشور نسبت به افزایش سن ازدواج هشدار می‌دهد.

مدیرکل آمار و اطلاعات جمعیتی و مهاجرت سازمان ثبت احوال تصریح كرد: 85.8 درصد مردانی كه در سال 90 ازدواج‌ كردند، 20 تا 34 ساله بودند و 84.8 درصد زنانی كه در این سال ازدواج كردند نیز 15 تا 29 سال سن داشته‌اند.

ایران در دوره گذار سنی جمعیت به سر می‌برد

محزون در ادامه گفت‌وگوی خود به آثار و تبعات جمعیتی افزایش سن ازدواج اشاره كرد و گفت: هرم سنی جمعیت كشور هم‌اكنون شكل متقارنی دارد و این بدان معناست كه هم‌اكنون در هر گروه سنی، جمعیت زن و مرد تقریبا برابر است.

وی ادامه داد: برابر آمار متوسط جهانی، به ازای هر 100 دختر، 104 پسر متولد می‌شود و این آمار در ایران هم به متوسط جهانی نزدیك است و به ازای هر 100 دختر، 105 پسر متولد می‌شود. البته تعداد دختران و پسران در سن 25سالگی تقریبا برابر می‌شود.

محزون با اشاره به اینكه كشور در دوره گذار سنی جمعیت به سر می‌برد، اظهار كرد: بیشترین جمعیت كشور در حال حاضر در گروه سنی 30 سال به بالا قرار دارد و به این ترتیب، جمعیت كشورمان كه پیش از این در گروه سنی جوانی قرار داشت، هم‌اكنون وارد دوره میانسالی شده است.

وی ادامه داد: در سال‌های گذشته شمار مردانی كه در سن ازدواج قرار داشتند، كمتر از زنان بود، اما این آمار در سال‌های 88 تا 90 به تعادل رسید و تقریبا جمعیت مردان و زنان در سن ازدواج برابر شد.

خطر پیشی گرفتن جمعیت مردان در سن ازدواج نسبت به زنان

با روند فعلی، شمار مردان در سن ازدواج تا سال 97، دو میلیون نفر بیشتر از زنان خواهد بود.

محزون افزود: با ورود جمعیت كشور به میانسالی، با توجه به اختلاف پنج ساله سن زوج و زوجه كه در بسیاری از ازدواج‌ها رعایت می‌شود، به مرور اختلاف آمار جمعیتی بین زنان و مردان پدیدار می‌شود و اگر روند فعلی ادامه پیدا كند، تا سال 97 تعداد مردان در سن ازدواج (20 تا 34 ساله) حدود دو میلیون نفر بیش از زنان در سن ازدواج (15 تا 29 ساله) خواهد شد.

به اعتقاد این مقام مسوول در ثبت احوال، تغییر در برخی سیاست‌گذاری‌های كلان می‌تواند از بروز عدم تعادل در هرم جمعیتی كشور و مشكلات بعدی آن جلوگیری كند.

هم‌سن گزینی، تعادل هرم جمعیتی را حفظ می‌كند

افزایش خطر تجرد قطعی در زنان

وی اعتقاد دارد كه رعایت اختلاف سنی چهار تا پنج ساله در اغلب ازدواج‌ها این چالش را تشدید می‌كند؛ این در حالیست كه با ترویج «هم‌سن ‌گزینی» در میان جوانان، آمار زنان و مردان در آستانه ازدواج به تعادل می‌رسد و پدیده‌هایی همچون پیشی گرفتن آمار مردان در آستانه ازدواج بر زنان، مهار می‌شود.

محزون یكی دیگر از آثار سوء افزایش سن ازدواج را، افزایش تجرد قطعی دانست و گفت: افزایش سن ازدواج موجب افزایش خطر تجرد قطعی به‌ویژه در زنان می‌شود.

وی خاطرنشان كرد: اگر زنی تا سن 49 سالگی ازدواج نكند، مجرد قطعی محسوب می‌شود، چراكه پس از این سن، ازدواج او نقشی در افزایش جمعیت ندارد.

تاثیر مستقیم افزایش سن ازدواج بر الگوی باروری مادران

محزون در ادامه به آثار افزایش سن ازدواج بر الگوی باروری اشاره كرد و گفت: الگوی باروری به معنای تعداد ولادت‌های رخ داده در گروه‌های سنی مختلف مادران بوده كه این آمار هم به نوعی متاثر از سن ازدواج است.

وی سپس با ذكر آمارهایی اثر سن ازدواج بر الگوی باروری مادران در سال 85 را با سال 90 مقایسه كرد و گفت: پیك الگوی سنی باروری مادران در سال 85، 20 تا 24 سال بوده كه این رقم در سال 90 به 25 تا 29 سال افزایش یافته است. بنابراین الگوی باروری مادران در سال‌های اخیر تحت تاثیر مستقیم افزایش سن ازدواج بوده است.

به گفته وی افزایش سن الگوی باروری مادران می‌تواند در میان‌مدت موجب كاهش نرخ موالید شده و به مرور میزان رشد جمعیت را به صفر و حتی منفی برساند.

افزایش خطر تجرد قطعی، تغییر الگوی باروری و كاهش رشد جمعیت، از بین رفتن تعادل هرم جمعیتی و در نتیجه پیشی گرفتن شمار مردان در سن ازدواج نسبت به زنان تنها بخشی از آثار سوء افزایش سن ازدواج بوده كه ناظر بر ساختار جمعیتی است.

آثار اجتماعی این پدیده و تبعات ناشی از آن می‌تواند به مراتب خطرناك‌تر باشد و در چنین شرایطی، ضرورت تغییر در سیاست‌گذاری‌های كلان برای جلوگیری از روند افزایش سن ازدواج بیش از پیش نمود پیدا می‌كند.

خبرگزاری مهر: عادل آذر صبح چهارشنبه در همایش روز جهانی جمعیت، افزود: در حال حاضر ستادی تحت عنوان تدوین برنامه ششم شکل گرفته که در حال تدوین و نهادینه کردن اهداف، برنامه ها و اقدامات کشور است که به نظر من با توجه به ابلاغ سیاستهای جمعیتی و بحران جمعیت ضروری است که فصلی با عنوان فصل جمعیت در برنامه ششم تدوین شود.

وی ادامه داد: به همین منظور پیشنهاد من آن است که کمیته ویژه ای برای تدوین نگارش فصل جمعیت با حضور جمعیت شناسان و کارشناسان این حوزه تشکیل و ضرورت ایجاد فصل جمعیت را در برنامه ششم به وجود آوریم.

آذر با انتقاد از مجلس و اینکه چرا کمیسیونی تحت عنوان جمعیت در مجلس تشکیل نشده است گفت: این در حالی است که پس از ابلاغ سیاستهای اصل 44 قانون اساسی کمیسیون ویژه ای با این عنوان در مجلس تشکیل شد اما در موضوع جمعیت چنین اتفاقی نیفتاد که این خود جای بحث دارد.

وی در ادامه به موضوع توزیع جمعیتی در کشور و بحرانهای موجود اشاره کرد و گفت: نتایج آخرین سرشماری نشان می دهد که توزیع جمعیتی در مناطق کویری و حاشیه ای مرزها به شدت ناموزون بوده که باید در برنامه ششم به این موضوع توجه شود و از سیاستهای تشویقی برای انتقال جمعیت به این سمت ها استفاده شود. یکی از برنامه ها جلوگیری از مهاجرتها باید باشد.

رئیس مرکز آمار ایران با بیان اینکه هنوز وارد مرحله سالمندی جمعیت نشده ایم تصریح کرد: هرم سنی جمعیت در سال 90 نشان می دهد که فشردگی جمعیت در 35 سال آینده جمعیت 65 سال و بیشتر است که باید از همین امروز به فکر تدوین برنامه هایی در موضوعات رفاه و تامین اجتماعی این قشر از جمعیت باشد.

به گفته وی دو چالش اصلی ایران در 35 سال آینده جوانان و سالمندان هستند که باید از همین امروز و در برنامه های ششم و هفتم به صورت ویژه به آن توجه شود تا دیگر در دامی که در سال 60 به آن گرفتار شدیم نیافتیم چرا که در این سال بدون توجه به آینده جوانان موضوع افزایش جمعیت تبلیغ شد اما هیچگاه فکری برای آینده این جمعیت نشد.

آذر عنوان کرد: با افزایش جمعیت در سال 60 تمرکز روی تحصیلات رفت اما هیچگاه به فکر آینده شغلی این گروه از جمعیت نبودیم. قطعاً وقتی جمعیت جوان تحصیلات دانشگاهی کسب می کند به دنبال شغلی شایسته است. توقع آنها بالا رفته و نمی توان به آنها شغلی را پیشنهاد داد که آن کار را فرد بیسواد یا کم سواد هم می تواند انجام دهد.

وی با اشاره به آمار باسوادی هشدار داد: به رغم تمرکز کشور روی باسوادی هنوز نرم ایران پایین بوده و زیر 90 درصد است که توجه به این موضوع نیز در برنامه ششم ضروری است.

رئیس مرکز آمار ایران با بیان اینکه تمرکز بیسوادی در سن 65 سال به بالاست افزود: در موضوع دانشجویی 36 درصد دختران بین 20 تا 29 سال و 59 درصد پسران در همین هنوز ازدواج نکرده اند که من معتقدم برای افزایش نرخ باروری باید سیاست های تشویقی را در موضوع ازدواج دنبال کنیم و اگر دغدغه ما افزایش جمعیت کشور است باید ساز و کار مهم تسهیل ازدواج ایجاد شود.

به گفته وی در حال حاضر شدت تجرد قطعی زنان بالاتر از مردان بوده به طوریکه از سال 85 تا 90 تجرد قطعی از 1.8 به 2.8 افزایش یافته است.

آذر ادامه داد: الگوی باروری در سالهای 65 تا 85 خوب بوده، در حال حاضر کنترل شده و حتی سن باروری بالا رفته است.

وی با اشاره به مدیریت مهاجرت در سیاستهای ابلاغی جمعیت گفت: دو بند مهم در سیاستهای جمعیتی دیده می شود که یکی مدیریت مهاجرت و دیگری سوق دادن جمعیت به سمت روستاها به ویژه حاشیه خلیج فارس و دریای عمان است به غیر از عسلویه که نسبت جمعیتی مردان بالاتر از زنان است باید گفت که عمده تمرکز جمعیت در حاشیه دریای خزر و یا مرکز ایران بوده که باید مدیریت مهاجرت را در برنامه ششم در دستور کار قرار داد و حتی می توان برای این موضوع ماده قانونی را طراحی و پیشنهاد دهیم.

رئیس مرکز آمار ایران تصریح کرد: آمار و ارقام نشان می دهد که در حال حاضر جوانان وضعیت خوبی ندارند و باید از این قشر مولد برای فکرافزایی استفاده کرد. آمارها حاکی از آن است 11 میلیون نفر از جمعیت کشور تحصیلات دانشگاهی دارند که عمده قشر آنها جوانان بوده و باید از این جوانان در اتاقهای فکر استفاده کرد.

وی در توضیح وضعیت جوانان بین سنین 18 تا 24 سال گفت: در این سنین بیکاری جوانان 26.4 درصد بوده، 26.2 از جوانان حداقل یک بار ازدواج کردند، 77 درصد آنها تحصیلات دانشگاهی دارند، نیم درصد آنها خویش سرپرست بوده، 2 درصد آنها سرپرست جوان دارای مسکن هستند و میزان باروری در میان جوانان این سن 48.8 در هزار است.

آذر درباره نرخ بیکاری جمعیت و اینکه در حال حاضر شاهد کاهش نرخ بیکاری هستیم گفت: نرخ بیکاری در سال 91 ، 12.6، در سال 92، 10.5، در بهار 93، 10.7 بوده است. کاهش نرخ بیکاری در شرایطی است که باید بگویم کیفیت نرخ بیکاری تغییر کرده است یعنی جوان تحصیل کرده نمی تواند کار شایسته و مناسب با تحصیلات خود را کسب کند. ضروری است که در حال حاضر برای افراد لیسانس و فوق لیسانس کار مناسب با تحصیلاتشان ایجاد شود که این موضوع نیز می تواند یکی از محورهای برنامه ششم توسعه باشد. ضمن آن که باید برای این قشر از جوانان کارها و مشاغل دانش بنیان و دانش محور ایجاد کنیم.

وی با بیان اینکه در حال حاضر نرخ بیکاری زنان و جوانان بسیار نگران کننده است افزود: بسیاری به ما می گویند یکی از گرفتاری های ما در ایران آن است که افراد در خانواده بیشتر نانخور هستند این به این معنی است که دولت فکری به حال این نیروی مولد نکرده و باید زمینه را برای به کارگیری این افراد نیز فراهم کنیم.