بوی عید در محله «ارامنه‌ نشین» شرق تهران

روزنامه اعتماد: ردیف مغازه‌های رنگ و وارنگ با ویترین‌های شبیه به هم، ‌به خیابان رنگ و بویی دیگر داده، بوتیك‌های كوچك و بزرگ، برق می‌زنند از شادی سال نو، ‌ریسه چراغ‌های ریز و درشت را كشیده‌اند توی ویترین‌ها، ‌لابه‌لای لباس‌ها و كفش‌های زمستانی‌، لابلای جعبه‌های لوكس و سفت شكلات، ‌لابلای عروسك‌های گوزن و بابانوئل قرمز پوش و درخت‌های مصنوعی كاج قد و نیم قد.

ارامنه تهران، ‌ترجیح می‌دهند كنار هم زندگی كنند، ‌از پیر و جوان، ‌پولدار و بی‌پول، ‌همه سعی می‌كنند در یك كوی و محله در كنار هم باشند تا در محله‌شان حداقل، ‌در اقلیت نباشند.

خیابان ١٦ متری اول در محله مجیدیه تهران و سه راه ارامنه ‌محلی است برای سركشی در روزهای قبل از سال نوی میلادی و انرژی گرفتن از بوتیك‌های شاد و مردم سفیدپوستی با رنگ چشمانی روشن‌تر و بینی‌هایی عقابی‌تر از بقیه. مغازه‌ها پر و خالی می‌شوند و آدم‌ها هستند كه با دست پر و لبخندی بر لب بیرون می‌آیند و راهی مغازه بعدی می‌شوند.

كاسبان ارمنی كه خانه شان نباید از محل كارشان خیلی دور باشد، از خرید بیشتر مسلمانان نسبت به ارامنه می‌گویند. زن فروشنده‌یی كه زیورآلات می‌فروشد و عروسك، ‌در خلال مشتری‌های مسلمانش از مراسم و آیین‌های شب سال نوی‌شان می‌گوید، ‌شبی كه قرار است مثل رسم ایرانیان، ‌غذایی خاص بپزند و هدیه رد و بدل كنند.  

«شب سال نو، ‌ما هم مانند رسوم سنتی شما، غذایی مخصوص این شب را می‌پزیم، ‌كوكوسبزی جزو لاینفك سفره شب عید است، ‌كوفته قلقلی و ماهی با برنج سفید هم باید سر میز شام باشد. شب سال نو، ‌همه یا مهمان دارند یا خودشان مهمانند. برخی از ارامنه هم به جشن‌هایی كه برای‌شان تدارك دیده شده، می‌روند، ‌جشن‌هایی كه هیچ مسلمانی حق ورود به آن را ندارد.» اینها را خانم فروشنده می‌گوید، ‌دوست دارد از رسوم‌شان بگوید، ‌از جشن‌های‌شان و از دعاهای‌شان در كلیسا.

بابانوئل هم می‌آید، ‌البته تردد بابانوئل در معابر عمومی ممنوع است و شباهتی به كشورهای دیگر كه این روزها به بهانه سال نو، ‌انواع و اقسام بابانوئل از چاق و لاغر، ‌پیر و جوان در خیابان‌های‌شان رفت و آمد می‌كند، نداریم. به دلیل در اقلیت قرار داشتن این افراد، ‌تردد بابانوئل در خیابان‌های تهران ممنوع است. مردمی كه همچنان می‌خواهند بابانوئل، هدایای خودشان و فرزندان‌شان را بیاورد، ‌از بابانوئل‌های سفارشی استفاده می‌كنند. «زنگ می‌زنیم، برای‌مان بابانوئل می‌فرستند.»

 خانم فروشنده می‌گوید: «از پسر ١١ ساله‌اش هم كه هنوز به واقعی نبودن بابانوئل ایمان نیاورده، می‌گوید و از امیدی كه هر سال، ‌پسرك با آن به خواب می‌رفته تا صبح، ‌زودتر از همه، ‌راهی درخت كاج وسط هال شود و هدیه‌یی كه بابانوئل پیر برایش آورده را باز كند و با خنده از ته دلش، ‌ساكنان خانه را بیدار كند.» دخترم با اینكه ١٦ سالش است، ‌هم، هرسال منتظر بابانوئل است و كادویی كه قرار است نصیبش شود. «تصور بابانوئل سفارشی با پالتوی قرمز و كلاه منگوله‌دار سفید و قرمز با ریشی مصنوعی و انبوه كه یواشكی در خانه‌ها را می‌زند و كادو‌ها را زیر كاج می‌گذارد، ‌خنده‌یی معذب به لبان آدم می‌آورد.

از جشن گرفتن نوروز می‌پرسم، می‌گوید: «ما هم تخم مرغ رنگی داریم و سبزه می‌كاریم، ‌اما سفره هفت سین نمی‌اندازیم. بالاخره بهار آمده و ما هم با اندك جشنی كه می‌گیریم، به استقبالش می‌رویم.»

روز تولد مسیح(ع) در تقویم‌های ایرانی، ٢٥ دسامبر بر اساس اعتقاد كاتولیك‌ها ثبت شده، ‌اما مسیحیان گریگوری (گریگوری یا حواری، شاخه‌یی از ارتدوكس‌ها هستند) روز ٦ ژانویه را تولد مسیح می‌دانند و جشن اصلی‌شان در این روز است. روزی كه به كلیسا می‌روند و مراسم مذهبی به جا می‌آورند.  «نانی داریم به نام نان «نشخارك». نان مقدسی كه در كلیسا پخته می‌شود و به دست كشیش متبرك می‌شود.

 اهالی كلیسا نان را به در خانه‌های‌مان می‌آورند و به هر خانواده‌یی تكه‌یی می‌دهند. این همان نانی است كه شام آخر، ‌مسیح با حواریونش تقسیم می‌كند، ‌نانی كه او می‌گوید این بدن من است و این جرعه شراب، ‌خون من. ما هم به یاد او، ‌این تكه نان را در جرعه‌یی شراب می‌زنیم و می‌خوریم. این جزیی از مراسم مذهبی ماست.» اینها گفته‌های زن فروشنده است در مورد جشن كریسمس یكی از سه شاخه مسیحیت.

بلیت نایاب یك میلیون تومانی

پوسترهای بزم‌های شبانه و جشن‌های مسیحیان، ‌پشت در هر مغازه‌یی دیده می‌شود، ‌جشن‌هایی با كیفیت متفاوت و در مكان‌های مختلف. از باشگاه آرارات گرفته تا هتل لاله، استقلال و اوین. شب گذشته، ‌این جشن‌ها در هتل‌ها و باشگاه‌ها برگزار شد، ‌جشن‌هایی كه بلیت ورودی‌شان از ٣٠٠هزار تومان شروع می‌شود تا یك میلیون تومان. گران‌ترین بزم ارامنه، ‌جشن هتل دیزین است در ٧٠ كیلومتری تهران با ورودی یك میلیون تومان كه به قول پسر جوانی كه صاحب مغازه شكلات‌فروشی است، ‌از سه ماه پیش، فروشش را آغاز كردند و بلیت‌هایش تمام شده است.  
 
بابانوئل ویترینی، ممنوع

كاجی سفید كه انگار روی شاخه‌هایش را برف گرفته، در ویترین مغازه‌یی عروسك فروشی، ‌خودنمایی می‌كند. ‌توی مغازه پر است از آدم‌هایی كه به زبانی دیگر حرف می‌زنند، ‌صاحب مغازه خوشروست و وقتی می‌بیند كاج سفیدش توجهم را جلب كرده به كمكم می‌آید برای گرفتن سلفی با كاج شلوغ از عروسك و آویز. می‌گوید: «مشتری‌های كاج تمام شده‌اند، ‌یعنی الان دیگر وقت خرید تزیینات كاج نیست، ‌الان همه برای خریدهای شب عید به مغازه می‌آیند، ‌هدیه برای بچه‌ها.» 

می گوید: «اماكن بابانوئل‌ها را ممنوع كرده بود، درخت‌های كاج هم قرار بود در ویترین نباشد كه فعلا ممنوع نشده.»«شیرینی مخصوص كریسمس موجود است» نوشته‌اند روی در قنادی تا پای مشتریان را راحت‌تر به مغازه باز كنند. ردیف شیرینی‌های گوزن و كاج و آدم برفی در یخچال قنادی، ‌با سروشكلی نه چندان جذاب به ازای كیلویی ٢٠ هزار تومان‌، خبر از گرانی از نوع كریسمسی می‌دهد، ‌گرانی كه باعث نمی‌شود پای مشتریان شب عید از مغازه چیده شود و آدم است كه چپیده شده در مغازه باریك شیرینی‌فروشی، ‌آدم‌هایی كه جلوی یخچال كیك‌های قرمز و سفید ایستاده‌اند و مدام آب دهان‌شان را قورت می‌دهند. بیسكویت و كیك‌های خانگی را در سوپرماركت محله هم می‌توان دید، ‌سوپرماركتی برخلاف سلسله دریانی كه بیرون مغازه پر است از پفك و چیپس و توی مغازه هم تا چشم كار می‌كند، ‌اجناس رنگارنگ چیده شده است.

صاحب سوپرماركت هم مثل بقیه هم‌كیشانش، ‌از سفیدی، رنگ به رخسار ندارد. ردیف اجناس داخل مغازه‌اش نشان از این می‌دهد كه بالای ٩٠ درصد اجناسش، ‌خارجی‌اند و طبیعتا قاچاق. شاید تنها كیك‌های خانگی كه همان موقع زنی كه از همسایگی‌اش برای فروش، ‌تحویل می‌دهد، ‌قاچاق نباشد. می‌گوید: «ما بیسكویت و كیك خاصی برای سال نو نداریم، ‌اما مسیحیان فرانسوی كیك‌های مخصوص دارند و آلمانی‌ها بیسكویت.» از برنامه كلیسا در سال جدید می‌گوید: «صبح اول ژانویه مردم راهی كلیسا می‌شوند برای به جا آوردن مراسم دعا و نیایش.

 روز بعد از آن هم باز راهی كلیسا می‌شویم و برای اموات دعا می‌خوانیم. در واقع این روز مخصوص اموات است و برای آمرزش آنها دعا می‌كنیم.»امروز، روز اول سال ٢٠١٥ است، ‌سالی كه نویی‌اش برای ایرانی‌ها چندان به چشم نمی‌آید. خیابان‌ها مثل همیشه شلوغ است و صف مردم ایستاده برای اتوبوس و مترو خبر از عید نمی‌دهد. شاید جایی كه صبح امروز، ‌سوت و كور‌تر از بقیه خیابان‌های تهران باشد، ‌مجیدیه باشد و چند محله‌یی كه ساكنان ارمنی دارد، ساكنانی كه مجبورند عید را تنها در خانه‌های‌شان داشته باشند و هیچ جای شهر برای‌شان رنگ و بوی تازگی عید را نداشته باشد.