«قزاقخانه» لُخت است! +عکس

پارسینه: میدان مشق در تهران یکی از بزرگ‌ترین میدان‌های نظامی شهر بوده که در دوره‌ی فتحعلی‌شاه قاجار بنا شد و مساحت آن بیش از 160 هزار مترمربع بود، سربازخانه‌ی مرکزی قاجار در همین میدان قرار داشت و نظامیان در آن مشق نظام می‌کردند. در زمان مظفرالدین‌شاه، دستور ساخت بنایی داده شد که تا امروز همان نام «قزاقخانه» را یدک می‌کشد. در زمان ناصرالدین‌شاه قاجار و رضاه‌شاه پهلوی بیشترین تغییرات در این ساختمان و البته میدان مشق ایجاد شد.

قزاقخانه سال‌های زیادی در اختیار ارتش بود و در این مدت هرچقدر تغییرات می‌توانستند و می‌خواستند در بنا ایجاد کردند، نمونه‌ای از این تغییرات را هنوز هم می‌توان روی دیوار بیرونی عمارت قزاقخانه که از وجود کاشی‌ها و آجرهای عصر قاجار عریان و با گچ سفید معمولی پوشانده شده‌ است، دید. قزاقخانه این روزها بیشتر شبیه مخروبه است تا بنایی نظامی و تاریخی.


 اوضاع در داخل بنا هم چندان تعریف ندارد؛ از آن همه عظمت بنای نظامی که درست روبه‌روی «سردر باغ ملی» (سردر ناصری) قرار دارد، چیزی به‌جز یک عمارت آجری باقی نمانده و همه‌ی دیوارها به بهانه‌ی مرمت، تراشیده شده‌اند و تیرک‌های چوبی قد علم کرده‌اند تا بنا به وقت رسیدن بودجه، روی پا بماند. مقاومت سازه‌ای مهم‌ترین عمارت نظامی تهران به حدی کم شده است که طبقه‌های بالاتر آن حتی تحمل حضور همزمان 20 نفر را هم ندارد و لزره به جان‌شان می‌افتد. در بخش‌هایی از کف عمارت هم تخته‌های چوبی گذاشته‌اند که اصلا امکان ایستادن روی آن‌ها نیست.

دانشگاه هنر حدود 10 سال پیش، عمارت قزاقخانه را همراه چند ساختمان دیگر از آن مجموعه، از ارتش خرید و قصدش پس از مرمت آن، تغییر کاربری برای دانشگاه بود؛ اما از آن زمان تا به حال فقط توانسته یکی از ساختمان‌ها را مرمت کند و دیگر ساختمان‌ها که برای مرمت و بازسازی به‌شکل غیرمتعارفی تراشیده شده و به آجر رسیده‌اند، بدون هیچ اقدام اثرگذاری همین‌طور باقی مانده‌اند و به قول احمد مسجدجامعی - رییس شواری شهر تهران - انگار اصلا مرمتی در این بنا شروع نشده و همه‌ی توان دانشگاه هنر این بوده که قزاقخانه و دیگر ساختمان‌های نظامی‌اش در وضع موجود حفظ شوند، وگرنه اگر این حافظت هم نبود تا به حال پاساژ و بانک جای قزاقخانه را گرفته بود!

مسجدجامعی وقتی نمای بیرونی عمارت قزاقخانه را که یک کلاه‌فرنگی کوچک هم دارد، پس از سردر باغ ملی با آن کاشی‌کاری‌های عصر قاجاری و دروازه‌ی فلزی دید، نسبت به بی‌رمقی و بی‌ابهتی این عمارت ابراز تعجب کرد، حتی از سفیدکاری آجرهای بیرونی قزاقخانه هم متعجب شد و گفت، حتما روی دیوار این ساختمان هم از آن کاشی‌های ناصری بوده است که یکی از کارشناسان دانشگاه هنر این موضوع را تصدیق کرد. مسجدجامعی از مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران خواست تا به وضعیت مرمت این بنا بیشتر توجه شود.

همچنین خانم محیط‌ طباطبایی - یکی از اعضای دانشگاه هنر - در این‌باره گفت: اگر بودجه بود، حتما مرمت را آغاز می‌کردیم؛ اما سوال رجبعلی خسروآبادی - مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری تهران - از دانشگاه هنر این است که «در چه دوره‌ای عمارت این‌چنین تراشیده و لخت شده و چه کسی آن را به این روز درآورده است؟»

جواد سلیمی - معاون پشتیبانی دانشگاه هنر - نیز اظهار کرد: حدود 10 سال پیش، وقتی بنا را از ارتش خریدیم، تغییراتی در آن داده شده بود، مثلا دیوارهای داخلی را از هر آنچه قبلا داشت، تراشیده بودند و به جایش سفیدکاری کرده و رنگ آبی زده بودند، هنوز هم ردپای آن تغییرات را می‌توان در برخی دیوارهای قزاقخانه دید. این‌طور نبوده که ارتش، عمارت را سالم نگه داشته باشد و ما به این روز انداخته باشیم.

او ادامه داد: آن سال‌ها برای مرمت عمارت، طرح داشتیم؛ اما بودجه‌ای نبود، فقط توانستیم یکی از ساختمان‌های این مجموعه (بخش غربی) را بازسازی کنیم؛ ولی برای بقیه هیچ‌ کاری انجام نشد.

سلیمی تخمین زد که برای بازسازی و مرمت قزاقخانه به 20 تا 30 میلیارد تومان پول نیاز باشد.

او درباره‌ی این پرسش که حتما باید برای مرمت بنا، آن را کامل می‌تراشیدید تا به دیوارهای آجری برسید؟ پاسخ داد: عمارت باید لخت می‌شد، چون ظاهرش به‌هم ریخته بود. باید تیرک‌های چوبی را نصب می‌کردیم تا از آن حفاظت شود.



به‌جز عمارت قزاقخانه و دو ساختمان روبه‌روی آن که خوابگاه سربازان بوده و حال مشابهی دارند و جز دیوارهای آجری، چیز دیگری از آن‌ها باقی نمانده، ساختمان‌های دیگری هم از این مجموعه هستند که اکنون بخشی از دانشگاه هنر در آنجا مستقر است، عمارت غربی را مرمت کرده‌اند که سلیمی درباره‌ی آن گفت: تلاش ما برای بازسازی این ساختمان، در راستای امانتداری معماری بود؛ اما ساختمان دیگری از این مجموعه در بخش نظامی میدان مشق دیده می‌شود که در کمال تعجب، با سنگ‌های سفید نماکاری شده‌ است و ظاهرا به دوره‌ی دیگری تعلق دارد؛ اما سلیمی درباره‌ی این ساختمان تصریح کرد: ارتش، این ساختمان قاجاری را به این روز انداخته است.