معرفی دو ارگ قدیمی ایران + تصاویر

مناطق تاریخی ایران ، معرفی ارگ های ایران: اَرگ به گونه‌ای از ساختمان‌های بلند و محصور گفته می‌شود که در معماری قدیم کاربرد داشت. در این مطلب، ارگ های مختلفی در سراسر ایران را معرفی کرده ایم که شاید بد نباشد در این فصل از آنها دیدن کنید.

مناطق تاریخی ایران ، معرفی ارگ های ایران: اَرگ به گونه‌ای از ساختمان‌های بلند و محصور گفته می‌شود که در معماری قدیم کاربرد داشت. در این مطلب، ارگ های مختلفی در سراسر ایران را معرفی کرده ایم که شاید بد نباشد در این فصل از آنها دیدن کنید.

ارگ مورچه خورت
ارگ آق قلعه
ویژگی‌های مجموعه آق قلعه

ارگ مورچه خورت
 ارگ قدیمی مورچه خورت در فاصله‌ی 50  کیلومتری شمال اصفهان به صورت یک قلعه‌ی خشتی بزرگ با برج و باروهای بلند فضایی در حدود 15000 متر مربع را به خود اختصاص داده است .
 
قلعه و ارگ قدیمی مورچه خورت درروستای مورچه خورت در 50 کیلومتری شمال اصفهان واقع است. قلعه مورچه خورت بنای بزرگی است و مرتفع که بر نواحی پیرامون خود اشراف دارد و به صورت یک قلعه‌ی خشتی بزرگ با برج و باروهای بلند فضایی در حدود 15000 متر مربع را به خود اختصاص داده است.

 تاریخ دقیق بنای این قلعه که ازآثار دوره اسلامی است،مشخص نیست اما گفته می‌شود قدمت این قلعه و منطقه تاریخی به قرن نهم ه. ق می‌رسد و به گفته برخی ، قدمت آن به قبل از دوران صفویه نیز می‌رسد. دریک برهه از تاریخ،این قلعه مرکز یاغیان و گردنکِشان بوده اما اکنون نیازمند رسیدگی بیشتر می‌باشد.

   قلعه مورچه خورت دارای برح و باروی خشتی و گلی است که به مرور از ارتفاع آن کاسته شده است. این حصار دارای سه دروازه و نیز 8 برج تدافعی است. در بخش فوقانی دیوارها،روزنه‌ها و تیرکش هایی تعبیه شده است.
 
به گفته کارشناسان بعد از ارگ بم این مکان مهمترین قلعه تاریخی ایران از نظر سبک معماری وشهر نشینی بحساب می‌آید. قلعه مورچه‌خورت دارای دو ورودی اصلی است که به صورت عمود برهم در دو جبهه جنوب غربی و شمال غربی قرار دارند و به وسیله گذر اصلی قلعه به هم متصل می‌شوند و در داخل قلعه قدیمی همه جور امکانات و ابنیه‌ای یافت می‌شود به طوری که اگر در قدیم درهای قلعه را می‌بستند، ساکنان نیازی به بیرون نداشتند. برای ورود به قلعه باید از سمت غربی پس از گذشتن از یکی از این ورودی‌ها که در زیر برج دیده بانی قرار دارند، وارد شد و پس از گذشتن از هشتی بزرگی به فضای داخلی قلعه رسید، درب‌های ورودی از چوب‌هایی به ضخامت 25 سانتیمتر که از ورق‌های ضخیم فلزی با میخ‌های آهنی بزرگ به هم متصل شده ساخته شده است.  

 گذرگاه‌های اصلی قلعه مثل کوچه‌هایی پر پیچ‌وخم، بین دروازه‌های اصلی از شمال غربی تا جنوب کشیده شده است که این معماری تو در تو و شگفت‌انگیز شناختن مسیر را برای عابران غیربومی دشوار می‌کند. در فضای داخلی قلعه کوچه‌های تنگ و باریک و مسقف با منازل مخروبه ونیمه مخروبه ویک باب حمام قدیمی وطاق وطاق نماهایی متعدد وجود دارد که این معماری تو در تو و شگفت‌انگیز شناختن مسیر را برای عابران غیربومی دشوار می‌کند.
 
بین کوچه‌های تنگ با دالان‌های تو در تو و اتصال آن‌ها به خانه‌های قدیمی همسایه‌های مجاور، ترکیبی به وجود آورده تا هم بادهای منطقه را کنترل کند و مردم بدون آزار گرد و خاک عبور کنند و هم در گذشته سدی جلوی ورود سواران دشمن به داخل قلعه بوده است.
 
قوس‌ها و طاقی‌های زیبای خشتی و سر چین‌های آجری زیبا بر سر دیوارها، همراه با پنجره‌های دیده بانی در ارتفاع 5 متری تصاویری بکر از شکوه تاریخی این قلعه مقاوم و تاریخ‌ساز به نمایش گذاشته است. در کنار گذر اصلی قلعه راسته بازار تاریخی روستای مورچه‌خورت واقع‌شده که شامل مغازه‌های کوچک و کارگاه‌های صنایع‌دستی و انبارهای نگهداری کالا و اجناس است که در گذشته نقش مهمی برای دادوستد مردم مورچه‌خورت و ساکنان قلعه با بازرگانان و تجار بیرون و مسافران داشته است.
 
مجموعه حمام تاریخی در گذر اصلی قلعه قرار دارد و به دلیل عایق بودن بدنه حمام و حفظ گرما در عمق زمین ساخته‌شده و به صورت طبیعی از قنات با شیب سازی و مهندسی باستانی آب به داخل گرم خانه و «تون» حمام هدایت می‌شده است. نور و تهویه این حمام توسط گل جام‌های تعبیه‌شده در سقف تأمین می‌شده که گربه روهای کف حمام این سیستم طبیعی برودتی را کامل کرده است.
 
فضای حمام تاریخی از دو حمام مشابه مردانه و زنانه تشکیل‌شده که هر دو قسمت دارای: سر بینه، گرم خانه، میان رو، خزینه و تون و آتشدان به سبک حمام‌های قدیمی است.
 
آرامگاه امام‌زاده علی (ع) معروف به شازده علی (ع) نیز در کنار ورودی جنوب غربی قلعه قرار دارد که با گنبد مخروطی و کاشی‌های لاجورد در میان توده غالب قهوه‌ای و خشتی قلعه خودنمایی می‌کند. دراین قلعه گنبد مخروطی شکل بقعه امامزاده علی یا شاهزاده علی از دور مشهود است.
 
تاریخ دفن این امام‌زاده به سال 273 ه. ق برمی‌گردد ولی به احتمال قوی بنای اولیه در قرن پنجم بنا شده است که در حیاط اصلی آن مشاهیر و بزرگان مورچه‌خورت به خاک سپرده شدند و در میان آن‌ها سنگ قبرهای قدیمی زیبا متعلق به قبل از قاجار نیز به چشم می‌خورد.

 در کنار امام‌زاده که ضریح محقری هم دارد، حسینیه تاریخی مورچه‌خورت بناشده که هنوز مورد استفاده اهالی و نماد تقرب ساکنان این کهن دیار به ائمه اطهار است. در شرقی‌ترین نقطه قلعه یک خانه خشتی دو طبقه با نمای زیبا به چشم می‌خورد که خانه اربابی نام دارد و پشت‌بام آن به برج شرقی قلعه راه دارد که دارای پنجره‌های چوبی و به صورت طاق و چشمه بناشده و دارای هشتی‌ها و حیاط اصلی، آغل دام‌ها، انباری و اتاق نشیمن است. این خانه در وضعیت خوبی قرار ندارد ولی در نزدیکی آن منزلی زیباتر قرار دارد به خانه عروس مشهور است و زیباترین منزل مورچه‌خورت به حساب می‌آید.
 
گچ بری‌های زیبا و طاق دیس‌های بکر که در پایین با آینه‌کاری تزئین شده است، شکوه و جلال خاصی به سقف بلند 5/4 متری خانه بخشیده است، این خانه اگر چه هنوز تخریب نشده ولی عدم رسیدگی به آن این بنا را در وضعیت هشدار تخریب قرار داده است.
 
این خانه به صورت دوری با نشیمن و چهار دری‌ها و دکان و اسطبل، مطبخ، راهرو و به صورت اندرونی و بیرونی یا حیاط شاهی و حیاط‌خلوت ساخته شده است. در سوی دیگر قلعه کاروان سرای مورچه‌خورت به «نام چاپارخانه» قرار دارد که پژوهشگران و سیاحان زیادی درباره آن مطلب نوشتند و در سال‌های رونق این کاروان‌سرا روزهایی در آن اتراق کردند، همچنین آب انبار عباسی دیگر بنای کناری این کاروان سراست که از سمتی به امام‌زاده شازده علی (ع) متصل است.
 
در برج کبوتر مورچه‌خورت نیز که به طور کامل مخروبه شده و تنها قسمتی از آن باقی‌مانده، به گفته اهالی، محل آخرین کارزار تن به تن نادرشاه با اشرف افغان بوده است. تا چند دهه پیش 20-25 خانوار دراین قلعه زندگی می‌کردند. هم اکنون بخشهایی از این قلعه از سوی شرکت عمران ومسکن سازان منطقه مرکزی در حال مرمت می‌باشد.
 
ارگ آق قلعه
 مجموعه آق قلعه در فاصله هشتاد کیلومتری شمال غرب شهر سبزوار، در منطقه جوین و بین دو روستای قادر آباد و فتح آباد قرار دارد.
 
طبق مطالعات انجام شده این مجموعه در عصر ایلخانی، به منظور ایجاد شهری به سبک سلطانیه زنجان ساخته شده است.  بر اساس کتیبه ساقه گنبد مسجد آق قلعه این مجموعه در سال 712 ه.ق و مقارن با حکومت الجایتو، به پایان رسید.  

 بنابراین مجموعه آق قلعه یکی از آثار ارزنده عصر ایلخانی محسوب می‌شود. ولی زمان استفاده از آن اندک بوده و در دوره صفویه و قاجاریه نیز از آن استفاده شده است. ولی از آن زمان تاکنون بنا به دلایل نامشخص متروک باقی مانده است.

این قلعه یکی از بزرگ‌ترین قلعه‌های زمان ایلخانی است که در استان خراسان وجود دارد و زمانی نیز مرکز حکومت ایلخانیان بوده است.
 
با توجه به پلان وضعیت موجود، این دژ  سه دروازه ورودی دارد که یک دروازه در ضلع شمالی و دو دروازه در ضلع شرقی و غربی رو به روی هم قرار دارند.
 
خندق از سیستم‌های دفاعی دژ‌های جلگه‌ای است، در  حال حاضر این مجموعه خندقی به عمق سه متر و عرض پنج متر دارد که عمق اصلی این خندق به علت گذشت زمان و ریختن آوار و خاک‌های اطراف مشخص نشده است.
 
دژ آق‌قلعه دارای مساحت 3/42 هکتار درون حصار اصلی و محیط آن 2850 متر است و بخش ارگ حکومتی، درون آن قرار دارد.
 
ارتفاع موجود حصار از چهار متر تا 11 متر متغیر است که در جاهای مختلفی بتازگی و به بهانه عملیات راهسازی یا لوله‌کشی آسیب‌دیده است.
 
در بخش شرقی حصار  کهن‌دژ قرار دارد و در آن بافت‌های معماری مشهود است و احتمالا اهالی هنگام احساس خطر به این بخش پناهنده می‌شدند.
 
بقایای سه طبقه معماری در ضلع غربی این دژ دیده می‌شود.تعدادی اتاق در این بخش وجود دارد. با توجه به متون تاریخی و آثار موجود مشخص می‌شود که حاکمان این منطقه در اواخر حکومت ایلخانان به منظور ایجاد شهری به سبک سلطانیه زنجان به شکل تقریبا مستطیل، شامل تمامی فضاهای کالبدی شهری آن دوره یعنی؛ خندق، برج، بارو، ارگ، مسجد، قنات، قبرستان و ایجاد کرده‌اند.
 
دروازه ورودی شهر از ضلع شمالی بوده که با توجه به وجود خندق دارای پلی متحرک بوده است. 
 
در زمان صفویه در جبهه جنوبی آق‌قلعه روی خرابه‌های ایلخانی، خانه‌های خشت و گلی ساخته شده و به نسبت پیشین جمعیت بیشتری در آن ساکن می‌شوند؛ از این زمان سکونت در این محل تا اوایل دوره قاجار ادامه دارد.
 
براساس عکس‌های هوایی منطقه، رشته قنات‌های فراوانی در این محل وجود داشته که اصلی‌ترین آن رشته قناتی است که از ضلع جنوبی مجموعه وارد شده و حلقه چاه‌های آن پی در پی تا ضلع شمال آن ادامه می‌یابد که خود مهم‌ترین عامل آبادی این سطح و سطوح پیرامون آن بوده است. 

  ویژگی‌های مجموعه آق قلعه
 با توجه به تقسیم بندی دژها در ایران، این مجموعه که در دشت وسیع جوین قرار دارد از خصوصیات دژهای جلگه ای برخوردار است. در این باره می‌توان به نکات زیر اشاره کرد:
 
_ پلان دژ  مستطیل بوده و کهن دژ آن که در ضلع جنوبی قرار دارد به صورت مربع است.
 
_ باروی این مجموعه که برای جلوگیری از نفوذ مهاجمان به داخل دژ ایجاد گردیده، از خشت‌های پهن و چینه ساخته شده است. خاک‌های به دست آمده از حفر خندق اطراف دژ نیز برای تهیه خشت‌ها و یا چینه استفاده شده است.
 
_ برای استحکام بیشتر بارو در فواصلی متناسب، برج هایی ایجاد کرده اند که جایگاهی برای نگهبانان و دیدبانان و محافظان دژ بوده است.
 
_  روزنه هایی در بدنه برج‌ها تعبیه کرده اند که از آن جا مدافعان به دیده بانی و تیراندازی می‌پرداختند از بین  سی و هشت برج اطراف این مجموعه تنها تعدادی در قسمت کهن دژ سالم‌تر مانده اند و اکثر آنها در اثر عوامل جوی و دیگر عوامل آسیب دیده و برخی نیز کاملا از بین رفته اند.
 
_  آب اکثر دژهای جلگه ای از طریق رودخانه و یا قنات و چاه تامین می‌شود، آب این مجموعه نیز از قنات‌های موجود محوطه تامین می‌شده است. هم اکنون مسیر قنات‌ها مشخص می‌باشد ولی از آنها استفاده نمی‌شود.
 
مجموعه آق قلعه در سال 1377 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. 

 

 منبع:iranmatlab.ir

ویدیو مرتبط :
34 ثانیه با تصاویر قدیمی از افراد قدیمی ...

---

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

یادی از گوشی‌های قدیمی در ایران + تصاویر

 

 

 

حس نوستالژیکی که این روزها با به خاطر آوردن آن‌ها به ما دست میدهد شاید یکی از قشنگترین حس‌ها باشد. این گوشی‌ها در زمان خودشان آنقدر زیاد شده بودند که شاید از بدست گرفتن آن‌ها خجالت میکشیدید اما این روزها به داشتن آن‌ها افتخار میکنید.

ما نیز سعی کردیم تا گزارشی از این گوشی‌های بسیار نوستالژیک تهیه کنیم و مروری داشته باشیم بر تعدادی از آن‌ها که برای ما و شما یادآور خاطرات تلخ و شیرین هستند:

 

 

 

 

نوکیا ۱۱۰۰:

 

 

 

نوکیا ۱۱۰۰ به عنوان یکی از مهمترین گوشی‌های بازار ایران به شمار می‌آید. این گوشی به گفته خیلی‌ها هیچوقت از یادها نمیرود. بیش از ۹۰ درصد از افرادی که این گوشی را خریداری کردند از آن راضی هستند و به طور خاصی روی آن تعصب دارند. یکی از ویژگی‌های فراموش نشدنی این گوشی چراغ قوه آن بود که در زمان‌های حساس واقعا به کمک صاحبانش میشتافت. این گوشی در طی زمان‌های مختلف به نام‌هایی مانند:

گوشکوب، یازده دو سوراخ، یازده چراغ قوه معروف بود.

یکی دیگر از ویزگی‌های این گوشی که بیشتر زبان زد شد سفت و محکم بودن آن بود. همیشه وقتی با صاحبان این گوشی‌ها صحبت کنید خاطراتی مبنی بر سقوط از ارتفاع یا رد شدن ماشین از روی آن میشنوید.

 

 

 

نوکیا ۶۶۰۰:

 

 

 

 

این گوشی جزء اولین گوشی‌هایی است که دارای سیستم بلوتوث بود. البته در آن زمان این فناوری زیاد کابرد نداشت زیرا گوشی‌های دیگر تنها قابلیت‌های ابتدایی داشتند. نوکیا ۶۶۰۰ به عنوان یکی از گوشی‌هایی شناخته میشود که توانست انقلابی را در عرصه موبایل ایجاد کند.

این گوشی توانایی پخش بعضی از فرمت‌های تصویری را داشت و به خاطر طراحی زیبا و جذابی که دارا بود توانست خیلی زود جای خود را در بین جوانان ایرانی باز کند. البته در آن زمان گوشی‌هایی مانند ۷۶۱۰ نیز در بازار وجود داشت،اما در کنار فروش زیاد این گوشی شاید خیلی به چشم نمی‌آمد. البته دوربینVGA و همچنین ۶ مگابایت حافظه داخلی نیز از دیگر امکانات این گوشی بود.

نوکیا ۶۶۰۰ به خاطر شکل خاصی که داشت بیشتر به نام‌هایی مانند: کتلت یا آجر شناخته می‌شد.

از دیگر گوشی‌های نوکیا که در دوره‌های متفاوت توانستند اسم و رسم خوبی برای خود دست و پا کنند میتوان به N70 یا N73 که در زمان خود بسیار همه گیر شده بودند اشاره کرد. نوکیا همچنان به ارائه گوشی‌های ساده ادامه میدهد اما در تولید گوشی‌های لمسی نیز بیکار نیست و گوشی‌هایی مانند:N8 یا ۵۸۰۰ تولید می‌کند.

یکی دیگر از شرکت‌هایی که آن روزها در بین مردم طرفداران بسیاری داشت و توانسته بود نظر افراد زیادی را به سمت

خود جلب کند سونی اریکسون بود. این شرکت نیز بعد از نوکیا بازار فروش خوبی در کشور ما داشت. این فروش خوب به این معنا است که حتما گوشی‌های خاطره انگیز نیز تولید کرده است.

 

 

سونی اریکسون P910:

 

 

 

 

 

 

 

این گوشی با صفحه ۳ اینچی و لمسی خود توانست توجه افراد زیادی را به خود جلب کند. شاید این اولین گوشی لمسی ای نبود که وارد کشور ما شد اما باید به جرات بگوییم که جزء اولین گوشی‌های این سبک بود که به قدرت و محبوبیت رسید. از مزایای آن میتوان به یک دوربین VGA و بلوتوث و درگاه مخصوص اتصال به کامپیوتر نام برد. همچنین به غیر از صفحه نمایش لمسی این گوشی دارای یک صفحه کیبورد QWERTY نیز بود. از اجداد این گوشی که در ایران هم وجود داشتند میتوان به P810 و P900 اشاره کرد که آن‌ها نیز بازار نسبتا خوبی داشتند.

چندی پیش که در بازار موبایل قدم میزدم که متوجه یکی از این گوشی‌ها بابرچسب “فروشی نیست” شدم و وقتی علت را از صاحب مغازه پرسیدیم او در جواب گفت: ” این گوشی تنها برای تزئین و زیبایی ویترین اونجاست و خیلی دوستش دارم”. این جمله شاید سندی برای محبوبیت زیاد این گوشی باشد.

 

 

سونی اریکسون K750:

 

 

 

 

 

شاید معروف ترین گوشی در ایران همین K750 باشد. تقریبا ۹۹ درصد از مردم با این گوشی به خوبی آشنا هستند و کمتر کسی است که آن را ندیده و یا نشناسد. بعد از شنیدن کلمه همه گیر یا در اصطلاح عامیانه “خز” شاید اولین چیزی که به ذهن شما میرسد همین گوشی باشد.

K750 گوشی ای ساده و با امکانات نه چندان زیادی مانند دوربین ۲ مگاپیکسلی و البته وزن کم و متناسب بود. اما همین امکانات نسبتا کم توانست سر وصدای زیادی را به پا کند به طوری که در بعضی مقاطع این گوشی نایاب نیز شد. البته همانطور که میدانید گوشی‌هایی که طرفداران زیادی دارند حتما اسم‌های خاص نیز دارند. از مهمترین اسم‌های این گوشی میتوان به آجر اشاره کرد.

البته پس از این گوشی مدل‌های جدیدتری از آن نیز وارد بازار شدن مانند:K800 که آن نیز به دسته گوشی‌های همه گیر پیوست اما نتوانست خاطرات K750 را دوباره زنده کند.

اما در بین گوشی‌های سونی اریکسون شاید انصاف نباشد که از سری W نام نبریم.

 

 

 

W700:

 

 

 

 

در بین گوشی‌های این سری شاید مهمترین و محبوب ترین گوشی W700 بود. سری W در سونی اریکسون با هدف افزایش قدرت صوتی و تصویری به بازار آمد. البته نباید از این مسئله غافل شویم که این سری از گوشی‌های این شرکت بسیار خوب و کارآمد بودند.

W700 به علت سبک ساده و قدرت زیادی که داشت توانست خیلی سریع در بین مردم جایی برای خود پیدا کند به طوری که گاهی دیده میشد که تمام اعضای یک خانواده از این گوشی استفاده میکنند.

نکته جالب اینکه در حین گشت و گذار در یکی از بازارهای موبایل شرق تهران بافردی روبرو شدیم که یک W700 در دست داشت. از او در مورد تلفن اش سوالی پرسیدیم و جواب جالبی نیز دریافت کردیم. او در پاسخ به اینکه آیا از گوشی خود راضی هست یا نه گفت: “این گوشی ۴ ساله داره کار میکنه، دوربینش خرابه،صفحش شکسته، بعضی از دکمه‌هاش کار نمیکنه اما هنوز بسیار عالیه و قصد عوض کردش را ندارم”.

در اینجا

باید به این اشاره کنیم که به جز این دوشرکت در زمان‌های گذشته گوشی‌ها و شرکت‌هایی بوده اند که در دوره ای از زمان همه گیر شده اند. از بین این شرکت‌ها میتوان به SONY یا ALCATEL اشاره کرد. همچنین گوشی‌هایی مانند Z5 نیز خاطرات زیادی برای شما یادآوری میکند. همچنین گوشی‌هایی مانند نوکیا۸۱۱۰ نیز هستند که خاطراتی را برای اولین افرادی که تلفن همراه داشتند یادآوری میکند.

برای اینکه با نظر مردم و مغاره داران نیز بیشتر آشنا بشویم سری به یکی از بازارهای موبایل زدیم. در ابتدا پس از صحبت با مغازه داران از آنها خواستیم تا نظراتشون در مورد گوشی‌ها بگویند.

یکی از نکات مشترکی که در بین همه افراد وجود داشت تمجید آن‌ها از گوشی۱۱۰۰ بود. همه این گوشی را به عنوان یکی از قدرتمندترین و بهترین گوشی‌های  ساخته شده در جهان می‌دانستند. تقریبا ۹۰ درصد از افرادی که از آن‌ها سوالاتی پرسیدیم خاطراتی با این گوشی داشتند.

در مورد دیگر گوشی‌ها نیز جملات جالبی را عده ای به زبان آوردند. وقتی ازیک نفر در مورد گوشی ۳۳۱۰ سوال کردیم او در جواب گفت: “منفجر میشد اما کارمیکرد”.

یا هنگامی‌که از یک دانش آموز در مورد همین گوشی پرسیدیم او گفت:“این گوشیا به سن من قد نمی‌ده”.

جملاتی که در مورد K750 و ۶۶۰۰ شنیدیم بیشتر در این حوزه که : “دست همه بود”.

این روزها مردم بیشتر به گوشی‌های ظریف، با کاربری بالا، هوشمند و قالبا صفحه لمسی روی آورده اند. گوشی‌هایی که شاید با یک زمین خوردن از بین بروند.