انتخاب جراح بینی - بهترین جراح بینی 
عکس: استهلال ماه مبارک رمضان 
عکس: ارزش تیم های حاضر در یورو 2016 متفرقه
2 دقیقه پیش | با زخم های زندگی چه کنیم؟در این سلسله مطالب مباحثی درباره زندگی معنای زندگی روابط و احساسات و ... توسط دکتر شیری ارائه خواهد شد. صبح بخیر: ممکن است شما هم مانند بسیاری از افراد جامعه برای حل مشکلات ... |
2 دقیقه پیش | نظر آیت‌الله محقق داماد درمورد سید حسنآیت الله سید مصطفی محقق داماد، برادر حضرت آیت الله سید علی محقق داماد در پاسخ به سئوالی در خصوص اجتهاد آیت الله سید حسن خمینی، گفت: نظر بنده در مورد ایشان همان نظر اخوی ... |
تفسیر صحیفه سجادیه - دعای اول
|
و كان من دعائه علیه السلام اذا ابتدا بالدعاء بداء بالتحمید لله عز و جل و الثناء علیه
اللغه: حمد ثناء كردن به زبان لكن بازاء صفات اختیاریه كه در محمود هست و اگر بازاء صفات ذاتیه ى قهریه باشد او را مدح گویند بلى آن صفات اختیاریه كه به اعتبار او صدق حمد شود اعم است كه به ازاء نعمت باشد یا غیر آن. اول: افعل تفضیل است اگر چه مستعمل در غیر او هم شود اول افعل فعل ندارد بعضى گفته اند اصل اول اوءل بود من وءل تبدیل همزه بواو شد بر خلاف قیاس یا اصل او اوول بود قلب همزه بواو شد و ادغام شد، الف لام در الحمد احتمال هر یك از جنسیت و استغراق را دارد بلكه ابلغ استغراقست زیرا كه افاده كند كه ثناء هر محمود بواسطه ى صفات اختیاریه او راجع به خداست زیرا كه هر غیر او اثر صنع او است پس هر غیر بالواسطه راجع بذات مقدس او است. شرح: یعنى ثناء مختص به ذات بارى است كه این صفت دارد كه مقدم است بر هر شى ء بدون اینكه شى ء بر او مقدم شود و عقب و آخر هر شى ء بدون اینكه شى ء بر او موخر شود و عقب او باشد و این مطلب كنایه است از اینكه ذات پاك او صفت تبدل و تغیر در او نیست چنانكه در غیر واجب است. بعباره اخرى هر مسبوق بغیر و سابق بغیر صفات او صفات تغیر است مگر اینكه سابق باشد بلا مسبوق و سابق به غیر، از حضرت ابوعبدالله علیه الصلوه و السلام سئوال از قول خداوند تعالى: هو الاول و الاخر نمودند فرمود: چیزى نیست مگر اینكه هلاك مى شود و متغیر مى شود به غیر و زوال عارض و داخل او مى شود مگر ذات بارى او زایل نشده و نمى شود از حالت واحده، اوست اول هر چیزى او است آخر هر شى ء صفات و اسماء و علامات او متغیر نمى شود همچنانكه غیر او مختلف در صفات و علامات مى شود مثل انسان اول او خاك بعد گوشت بعد خون گاهى خاكستر و همچنین خرما از اول امر او تا به مرتبه ى تمریت برسد ذات بارى منزه هست از این تغییرات. شرح: یعنى كوتاه است چشمهاى بینندگان از دیدن او تعبیر به قصر دون عجز از براى دفع توهم خلاف مقصود است زیرا كه عجز دلالت بر امكان رویت مى كند لكن مانع دارد از وقوع به خلاف قصور و كوتاهى و آن دلالت مى كند بر عدم قابلیت او مر رویت را و این مطلب حق است زیرا كه مرئى واقع شدن محتاج است به شروط تسعه مثل اینكه مرئى در جهت مقابله وائى باشد و مثل اینكه بیننده را قوه باصره سالم باشد و مثل اینكه مرئى در كمال صغارت نباشد كه قابل نباشد از جهت دیدن و مثل اینكه ذى لون باشد و مثل اینكه در نهایت دورى و نهایت نزدیكى نباشد و غیر ذلك اگر ذات بارى العیاذ بالله دیده شود باید در جهتى از جهات باشد بودن در جهت از خواص حادث است و او منزه است از حدوث والا بارى نشاید باشد و تعبیر به اوهام دون عقول دلالت بر كمال عجز و احصاء وصف موصوفست زیرا كه تصرفات قوه ى و همیه ازید است از قوه ى عقلیه و مع ذلك نمى تواند احصاء كند قطره ى از قطرات بحار اوصاف او را. شرح: یعنى كوتاه است چشم بینندگان از دیدن او و عاجز است قوه ى وهمیه ى مردمان و وصف كنندگان از صفت او. بیان: امام عالى مقام علیه الصلوه و السلام تعبیر فرمود در فقره ى ثانیه عن نعته دون احصاء نعته با وجود اینكه بعضى از صفات او جلت عظمته در زبان مردم شایع و هویدا است سر این تعبیر آنست كه همچنانكه ذات او معلوم نیست صفات او هم معلوم نیست و لذا قدرت بر نعت او نیست و الان بعضى از صفات كه در السنه جارى شود از بابت اذن او است بر این نه به فهم ما، و نعم ما قال المثنوى: این ثناى حق تو از رحمت است چون نماز استحاضه رخصت است ابتداع و بدعت كار تازه كردن یعنى كارى كند كه دیگران نكرده باشند مثل اینكه بى نقش و بى مثال و بى ماده شى ء را از كتم عدم به وجود آورد، و براى خاطر همین مطلب است كه ذات مقدس او را نداء كند به یا مبدع. اختراع یعنى ایجاد كردن شاید كه این اعم باشد از ابتداع مشیت آن شاء به معنى خواستن و اراده. شرح: یعنى ابداع و ایجاد و كار تازگى كرده است به سبب قدرت خود مخلوق را ایجاد كرد و ایجاد كرد مردم را بر مشیت خود ایجاد كردنى. بیان: در تعدیه ابتداع ببا و اختراع بعلى و منشاء اول قدرت كه صفت ذات است و ثانى مشیت كه صفت فعل است شاید دلالت كند بر اخصیت ابتداع یعنى او عبارت باشد از بى ماده و اصل خلقت كردن. اللغه: سلوك به معنى دخول یقال سلكته اى دخلته. بعث: به معنى فرستادن و برانگیزانیدن، اراده و محبت در لغت به معنى میل نفس و دوست داشتن و این دو صفت از صفات بشر است لكن اسناد این دو صفت به ذات بارى به اعتبار دو معنى دیگر است. اما اراده یعنى دانستن باشیاء على الوجه الاكمل و الاتم. و اما محبت: انعام بر مخلوقست هر كه هست به حسب حال و استعداد او شرح: یعنى داخل كرد ایشان را در راه اراده ى خود به عباره اخرى داخل در وجود كرد هر مخلوق را به حسب اصلح و اكمل و اتم بحال او در وجود، فرستاد ایشان را در راه انعام خود یعنى ایشان را از عدم به وجود آورد، اعطاء وجود بر قوالب معدومه یكى از راههاى محبت و انعام او است كه اینها را كه خلقت كرد شبهه ى نیست كه مرتب در وجود هستند مثلا خلقت زید در هزار سال قبل و خلقت عمرو بعد از هزار سال هر یك اصلح و اكمل است به حال خلقت او در همان وقت كه خلقت شده بود اگر خلاف شود خلاف اراده به معنى مذكور شده پس این مخلوق آقائى و مولائى ندارد تاخیر از زمانى كه خداى مقدم كرده است ایشان را به سوى او و توانائى ندارند كه پیشى بگیرند به سوى زمانى كه خداوند عقب انداخت ایشان را از آن زمان، به عبارت اخرى مالك نیستند مقدم را موخر كنند و موخر را مقدم. قال الله تعالى: عنت الوجوه للحى القیوم بدانكه در فقره ى اولى تعبیر بلایملكون و در ثانیه بلایستطیعون شاید از باب تفنن در عبارت كه نوعى از بلاغت است باشد. توضیح: بعضى از افاضل از براى این فقره معانى دیگر هم كرده اند مثل اینكه تغییر احكام در اوقات كه قرار داده شده است بدهند نمى توانند، و این در كمال بعد است زیرا كه عصاه و فسقه به حسب دواعى خودشان تبدیل و تغییر مى دهند و لفظ ثم نه اینكه از براى رتبه و تاخیر زمانى باشد بلكه بیان و تفسیر باشد از براى ابتداع و اختراع دلالت مى كند بر این مقاله لفظ ثم در بعضى از فقرات بعد. اللغه: جعل از براى او معانى عدیده است گاه استعمال مى شود به معنى طفق و صار در این مقام لازم است و در مرتبه ى دیگر به معنى اوجد در این وقت متعدى است به یك مفعول و در مرتبه ى سیم به معنى صیرورت در این وقت متعدى به دو مفعولست و مقام از قبیل سیم است. روح: عبارت است از آن چیزیكه حركت متحرك به او است یعنى زندگانى بنابراین نسخه حاجت دارد به حذف مضاف یعنى صاحب روح و در بعضى از نسخ بدل روح زوج بزاء معجمه به معنى جفت و نوع و انیس و قرین. قوت: یعنى خوردنى. رزق: به معنى روزى و او به معنى قوت یا قریب او است. التركیب: من زاد و من نقص مفعول به است مقدم بر فاعل شده است كه ناقص و زاید باشد. شرح: یعنى گردانیده است از براى هر صاحب روح از مخلوق قوت معلوم مقسوم از روزى خود كم نمى كند كم كننده ى كسى را كه خدا زیاد كرده است و زیاد نمى كند زیادكننده ى كسى را كه خداى كم كرده است به عباره اخرى اگر مقدر اوضیق معیشت باشد دیگرى قادر نیست كه مبدل به سعه كند و همچنین عكس. توضیح حال و دفع اشكال آیات و روایات به حد تواتر است، كه ارزاق مقسوم است هر كه از جهت او رزقى مقدر است نه زیاد از آن مى شود و نه كم و امر در ید قدرت او است و روزى از قبل او نازل شود به هر كه به حسب فراخور حال او. و ایضا در بعضى از آیات وارد است كه بر خدا حتم است و لازم، كه روزى مخلوق خود بدهد پس طلب آن كردن بعد از التزام خداى بى نفع و دعاء و الحاح به جانب او كردن عبث خواهد بود. جواب عرفانى آن این است كه گوئیم كه آن قدرى كه به او بستگى دارد یعنى بقاء قوه ى حیوه بدون آن نخواهد شد بر حضرت احدیت لازم و زاید بر این حاجت به كسب و دعاء دارد چنانكه بر این مقاله وجدان شهادت دهد، و جواب تحقیقى آن است كه چنانكه این آیات و روایات وارد است آیات و روایات در تحصیل كسب هم وارد است حتى در بعضى وارد است كه از ما نیست كسى كه كسب نكند در روایت على بن عبدالعزیز وارد است كه امام عالى مقام جعفر بن محمد علیه السلام به او گفت: چه مى كند عمر بن مسلم عرض كردم فداى تو شوم مشغولست به عبادت كردن و ترك تجارت، فرمود: واى بر او نفهمید كه تارك طلب تجارت دعاء او مستجاب نمى شود، جماعتى در زمان حضرت رسول الله صلى الله علیه و آله بعد از اینكه آیه ى و من یتق الله یجعل له مخرجا و یرزقه من حیث لایحتسب نازل شد درهاى خانهاى خود را بستند و مشغول شدند به عبادت كردن و گفتند كه خدا كفالت رزق ما كرد این مطلب بر حضرت رسول صلى الله علیه و آله رسید حضرت عقب ایشان فرستاد و فرمود: چه باعث شد شما را به سوى این كارى كه مى كنید؟ عرض كردند یا رسول الله صلى الله علیه و آله خدا كه كفیل ارزاق باشد پس ما روى به عبادت آوردیم فرمود: هر كه این عمل را كند دعاى او مستجاب نمى شود لازم است بر شما كسب و تجارت، و قصه ى داود على نبینا و آله و علیه السلام معروفست در بعضى از روایات وارد است كه عبادت هفتاد جزء دارد از همه بالاتر كاسبى كردن است پس در جواب گوئیم: اما رزق از جانب خداى تعالى است و خالق ارزاق بر او لازم است كه از جهت مخلوق خود خوردنى خلق نماید و الا خلاف عدلست اما سعه و ضیق به حسب مقتضیات و موانع است اما قسمت ارزاق از قبل او است یعنى در نزد خود از براى هر كه رزقى به حسب استعداد او قرار داده است لكن زیاده و نقصان مى شود به واسطه ى اطاعت و عصیان و شاید به حسب دعا و ترك دعا هم بشود و بالجمله منافات ما بین دو صفت از اخبار و آیات نیست. تتمیم: نزاعى است ما بین معتزله و اشاعره كه روزى حرام مى تواند بشود یا آنكه روزى منحصر است به حلال فرقه ى اولى را اعتقاد بر آن است كه حرام روزى نمى شود زیرا كه خداى منع از انتفاع به حرام كرده است پس چگونه حرام رزق مى شود علاوه اسناد روزى دادن را به خود مى دهد چگونه حرام منسوب به او مى شود . اشعریه را اعتقاد بر آن است كه حرام رزق مى شود و الا كسى كه در طول عمر خود حلال نخورد باید مرزوق نشود و هذا باطل و قطعا قول اشعرى خالى از قوت نیست زیرا كه خداى تعالى ما یوكل را خلقت كرد كسى كه او را بخورد به هر وجه مى گویند روزى خدا را خورده است. اللغه: لفظ ثم از براى مجرد تفاوت این دو حالت هست نه از براى تاخیر زمانى. ضرب: به معنى زدن و نصب كردن و قرار دادن. حیوه: زندگانى. اجل: به تحریك مدت قرار دادن و این در مقابل تعجیل است. موقوت: یعنى وقت قرار داده شده. امد: زمانیكه به نهایت رسیده باشد. خطوه: گام زدن و رفتن. رهق: فرو گرفتن یقال رهقه اى غشیه. اعوام: جمع عام به معنى سال دهر، روزگار، عمر بضم العین جمع عمر یعنى بقاء اقصا الشى ء نهایته، اثر: جاى پاى. التركیب: موقوتا و محدودا دو صفت هستند از براى دو موصوف، و غرض از ایشان تخصیصا زیرا كه اجل مطلق زمان قرار دادن و امد مطلق نهایت و این دو صفت آورده شد كه دلالت كند كه آن زمان از براى او وقت قرار داده شد كه توهم جهل در آن نشود و همچنین در آمد. شرح: یعنى پس از آن قرار داد از براى آن روح در زندگانى آن زمان معین و نصب كرد از براى آن روح زمانى كه آخر آن معلوم است به این معنى كه زیاد و كم نمى شود قدم و گام به سوى او نهد در ایام بقاء خود و فروگیرد آن زمان را در سنوات و سالهاى روزگار خود تا اینكه برسد روح به آخر جائى كه قدم بایست نهد یعنى دیگر جاى اثر قدم از براى او نیست و استیعاب كند حساب عمرش را دیگر زمان از براى بقاى او نیست. دفع شبهه: از این فقره معلوم مى شود كه اجل هر كه اجل مسمى است كه قابل زیاده و نقصان نیست و این منافات دارد با طلب زیادتى عمر از خدا كردن یا فرار از طاعون و وباء و بعضى امراض كردن یا صله ى رحم سبب زیادتى عمر مى شود دو ركعت نماز در مسجد سهله دو سال عمر را زیاد مى كند یا زیارت سیدالشهداء علیه السلام از عمر نوشته نمى شود جواب این شبهه نظیر جواب شبهه ى رزقست و گوئیم از براى هر یك اجل معینى قرار داده شد لكن به واسطه ى بعضى از جهات خارجه عمر زیاد و كم مى شود مثل نمردن عروس به واسطه ى صدقه دادن بعد از اخبار حضرت عیسى على نبینا و آله و علیه السلام به موت آن عروس و كشته شدن زید بن على بن الحسین علیهما الصلوه و السلام به واسطه ى نخواندن دو ركعت نماز در مسجد سهله. اللغه: ندب به معنى خواندن و دعوت. وفور: زیادتى و بسیارى. ثواب: عوض عمل خوب. حذر: ترسیدن. عقاب: جزاى عمل بد. التركیب: موفور ثوابه و محذور عقابه از قبیل اضافه صفت به موصوف است زیرا كه زیادتى صفت ثواب است نه عكس و همچنین محذور عقابه، عدلا حال است از براى فاعل قبض یا فاعل یجزى اگر چه هر دو خداى تعالى است. شرح: بعد از اینكه قضاى حاجت روح در این نشاه در ایام مهلت او شد مى برد روح را به جانب چیزى روح را دعوت به سوى او كرده بود كه اگر كار خوب كردى ثواب مى دهم و اگر كار بد نمودى عقاب مى نمایم و این جزاى خیر و شر دادن از روى عدل است نه ظلم تعالى عن ذلك علوا كبیرا زیرا كه ظلم صفت محتاج است نه غنى مطلق عدل اقتضاء این مطلب كند. اللغه: تقدس پاك و منزه بودن الاشتقاق: اسماء جمع اسم ماخوذ از سمو بمعنى رفعت و حذف لام الفعل شد، و عوض او همزه آورده شد چنانكه بصریین مى گویند، یا از وسم سمه كوعد عده حذف واو شده است و عوض او همزه آورده شده است چنانكه كوفیین مى گویند و این مذهب بعید است زیرا كه معهود نیست كه حذف حرف اول كنند و عوض او همزه آورند، اسماء نمونه و دلائل و علامات بر مسمى هیچ از اسماء ذات بارى تعالى دلالت نمى كند بر ظلم و جور و فعل قبیح او، آلاء جمع الى بالقصر و فتح الهمزه. در غریب اللغه بحركات ثلث بمعنى نعمتها. شرح: یعنى منزه است اسماء بارى از اینكه دلالت بر ظلم او كند یا بر سایر نقایص و او منزه است از تمام عیوب و نقایص و نعمتهاى او ظاهر است و هویدا و این كنایه است از ذاتى كه دلالت بر اسماء بر خوبى او كند و نعمتهاى او بر هر شقى و سعید مستولى است چه حاجت به ظلم دارد، او سئوال نمى شود از كارش بلكه مردم سئوال مى شوند از كارهایشان و این فقره هم ما بین مردم شایع است كه فعل شخص بزرگ جاى عیب و مناقشه نیست و عیب و مناقشه در افعال رعیت است. اللغه: الا بلاء عطیه و بخشش كردن. مننن و نعم: جمع منت و نعمت در معنى قریب همدیگر هستند آن چیزى كه اعتقاد حقیر است در فرق ما بین این دو لفظ آن است كه منت اطلاق مى شود در دفع ضرر مثل آزاد كردن اسیر و عبد و دفع دشمن و امثال اینها و نعمت عبارت از چیز دادن است مثل كسوه و مسكن و نان و آب و امثال اینها. اسباغ: به معنى رسانیدن و اتمام یقال اسبغه اى افاضه اسبغ الوضوء اى اتمه. حد: مرتبه. بهیمه: جمع او بهایم به معنى حیوان غیر ممیز. محكم: یعنى واضح الدلاله یا ثابتى كه نسخ نشود. انعام: جمع نعم یعنى چهارپایان. التركیب: على ما ابلاه متعلق بحمده و اسبغ عطف بر ابلاء جزاء لو الشرط تصرفوا و توسعوا. یعنى: حمد سزاوار ذاتى است كه اگر حبس مى كرد از بندگان خود شناختن ثناء خود را بر چیزى كه امتحان نمود ایشان را از منتهاى پى در پى كه اعطاء ایشان كرد و نعمتهاى آشكارى كه بر ایشان رسانید هر آینه تصرف در منن او مى كردند پس ثناء او نمى كردند و هر آینه غرق نعمت او مى شدند پس شكر نمى كردند اگر چنین مى شدند هر آینه خارج مى شدند از مرتبه ى انسانیت به سوى اللغه: الا بلاء عطیه و بخشش كردن. مننن و نعم: جمع منت و نعمت در معنى قریب همدیگر هستند آن چیزى كه اعتقاد حقیر است در فرق ما بین این دو لفظ آن است كه منت اطلاق مى شود در دفع ضرر مثل آزاد كردن اسیر و عبد و دفع دشمن و امثال اینها و نعمت عبارت از چیز دادن است مثل كسوه و مسكن و نان و آب و امثال اینها. اسباغ: به معنى رسانیدن و اتمام یقال اسبغه اى افاضه اسبغ الوضوء اى اتمه. حد: مرتبه. بهیمه: جمع او بهایم به معنى حیوان غیر ممیز. محكم: یعنى واضح الدلاله یا ثابتى كه نسخ نشود. انعام: جمع نعم یعنى چهارپایان. التركیب: على ما ابلاه متعلق بحمده و اسبغ عطف بر ابلاء جزاء لو الشرط تصرفوا و توسعوا. یعنى: حمد سزاوار ذاتى است كه اگر حبس مى كرد از بندگان خود شناختن ثناء خود را بر چیزى كه امتحان نمود ایشان را از منتهاى پى در پى كه اعطاء ایشان كرد و نعمتهاى آشكارى كه بر ایشان رسانید هر آینه تصرف در منن او مى كردند پس ثناء او نمى كردند و هر آینه غرق نعمت او مى شدند پس شكر نمى كردند اگر چنین مى شدند هر آینه خارج مى شدند از مرتبه ى انسانیت به سوى مرتبه ى بهیمیه پس مى باشند مثل كسانى كه وصف كرد خدا در محكم كتاب خود این جماعتى را كه در آیات من تدبر نمى كنند مثل چهارپایان هستند یا گمراه تر هستند از ایشان وجه اضلیت انسان غیر عالم از بهیمه یا از جهت آن است كه بهیمه را اگر زجر كنند منزجر مى شود و اگر امر كنند بجاى مى آورد به خلاف انسان كه با این همه انبیاء و اوصیاء هیچ اعتناء نمى كنند و یا وجه آن است كه بر بهایم آلت معرفت و تمیز داده نشده به خلاف انسان كه داده شد بر او و اسباب تمیز و معرفت مع ذلك اعمال نمى كند. دفع شبهه: قوله علیه الصلوه و السلام و لو كانوا كذلك مقصود از این فقره نه این است كه اگر حبس مى كرد انسان اضل از بهیمه بود و این مطلب غلط است زیرا كه در این حال مثل بهیمه بود صورت انسانیه را در انسانیت مدخلیت ندارد گر به صورت آدمى انسان بدى احمد و بوجهل پس یكسان بدى بلكه مقصود این است كه بعد از اعطاء آلات و اسباب معرفت شكر نكنند و حمد نكنند و هر آینه اضل از بهیمه هستند حاصل كلام قوله (ع) لو كانوا متفرعات عدم شكر و عدم حمد است بعد از معرفت نه ترك شكر و حمد است بعد از حبس، معرفت زیرا كه در این وقت خود بهیمه است نه اضل از آن. مرتبه ى بهیمیه پس مى باشند مثل كسانى كه وصف كرد خدا در محكم كتاب خود این جماعتى را كه در آیات من تدبر نمى كنند مثل چهارپایان هستند یا گمراه تر هستند از ایشان وجه اضلیت انسان غیر عالم از بهیمه یا از جهت آن است كه بهیمه را اگر زجر كنند منزجر مى شود و اگر امر كنند بجاى مى آورد به خلاف انسان كه با این همه انبیاء و اوصیاء هیچ اعتناء نمى كنند و یا وجه آن است كه بر بهایم آلت معرفت و تمیز داده نشده به خلاف انسان كه داده شد بر او و اسباب تمیز و معرفت مع ذلك اعمال نمى كند. دفع شبهه: قوله علیه الصلوه و السلام و لو كانوا كذلك مقصود از این فقره نه این است كه اگر حبس مى كرد انسان اضل از بهیمه بود و این مطلب غلط است زیرا كه در این حال مثل بهیمه بود صورت انسانیه را در انسانیت مدخلیت ندارد گر به صورت آدمى انسان بدى احمد و بوجهل پس یكسان بدى بلكه مقصود این است كه بعد از اعطاء آلات و اسباب معرفت شكر نكنند و حمد نكنند و هر آینه اضل از بهیمه هستند حاصل كلام قوله (ع) لو كانوا متفرعات عدم شكر و عدم حمد است بعد از معرفت نه ترك شكر و حمد است بعد از حبس، معرفت زیرا كه در این وقت خود بهیمه است نه اضل از آن. اللغه: الهام القاء مطلب در قلب كردن. الحاد: به معنى منحرف شدن. شك: تردد و اضطراب. التركیب: عاید صله ى ما محذوف. شرح: یعنى ثناء مال خدا است بر چیزى كه شناسانید آن چیز را، از جهت خود یعنى اسباب شناختن او و الهام كرد ما را به چیزهائى از براى شكر خود و باز كرد از براى ما درهاى دانستن خدائى خود را و دلالت و راه نماید ما را بر چیزى از براى اخلاص بر او و در وحدانیت او و دور كرد ما را از انحراف و شك در امر او. تتمیم: خداشناسى ابده بدیهیات است لكن از كثرت وضوح به حد خفا رسیده علت او جهت عدم تامل باشد و الا امر او واضح است چه خوب مى فرماید حضرت امام جعفر صادق علیه الصلوه و السلام ففى كل شى ء له آیه تدل على انه واحد غرض نه آن است كه معرفت ذات او ممكن نیست بل قیل انه جلت عظمته لایعلمه نفسه بكنه ذاتش از خرد برد پى، فتد چنان خس به قعر دریا بلى مى توان بالبداهه ملتفت شد كه ذاتى هست خالق ذوات و مربى و نمونه خود در بدن انسانى قرار داد اعتقاد فرقه ى حقه در ذات بارى آن است كه نه مركب بود و جسم نه جوهر نه عرض نه مكان نه زمان و غیر آنها كه گفته شده است در بدن انسانى قرار داد اعتقاد فرقه ى حقه در ذات بارى آن است كه نه مركب بود و جسم نه جوهر نه عرض نه مكان نه زمان و غیر آنها كه گفته شده است در بدن انسانى نمونه ى آن این است كه مثلا در مقام انتساب كارى به خود تعبیر مى كند كه من نمودم، سئوال مى نمائیم كه من چه چیز است دست تو است پاى تو سر و قلب جوارح تو خواهد نفى كرد و از جمله بدیهیات است كه یكقوه در آن هست كه تعبیر به من مى كند و او نه مكان و نه زمان دارد و نه شریك و هیچ در آن نیست این است معنى قوله (ص) من عرف نفسه فقد عرف ربه نه آن معنى كه بعضى خیال كرده اند چنانكه نفس شناختن محال و ممتنع است و همچنین رب برهان اصل وجود و توحید زیاد است بهترین براهین آن چیزى است كه خواجه علیه الرحمه فرمود برهان التطبیق و دلیل التمانع و توضیح مقاله و ارساله گنجایش ندارد و اما اسبابیكه دلالت كند بر شكر آن كه از مشكور واقع شود دیدن نعمت در خود و قاطع بر آن كه از قبل غیر است پس عقل حاكم بر تعیین غیر كه توصیف كند از بابت عدم امن از زوال نعمت اگر توصیف او نكند پس قاعده ى دفع ضرر مى گوید بر تو لازم است كه تعیین غیر كنى تا شكر شود افادتكم النعماء منى ثلثه یدى و لسانى و الضمیر المحجبا اللغه: نعمر بالعین المهمله یا به معنى عمر كردن و باقى ماندن است و یا بمعنى آبادى كردن ماخوذ از عماره در بعضى از نسخ بغین معجمه است به معنى فرورفتن. برزخ: آن زمان فاصله از موتست تا زمان قیامت كه یكى از عوالم است دخل به عالم دنیا و عالم آخرت ندارد و ظاهرا عذاب نارى در آن نیست، و عذاب در آن نظیر خواب بد است كه انسان مى بیند و مضطرب مى شود انشاءالله تفصیل او ذكر خواهد شد. مبعث: محل برانگیختن. شرف: بلندى و علو. مواقف: جمع موقف یعنى محل ایستادن. اشهاد: جمع شهد به معنى حضور كصحب و اصحاب و یا جمع شاهد است مولى: از براى او معانى است به معنى هم قسم، رب مالك، سید منعم معتق، ناصر، محب، نافع، ابن عم، داماد، شریك، و غیر اینها. التركیب: حمدا مفعول است از براى فعل محذوف اى احمده حمدا اللغه: نعمر بالعین المهمله یا به معنى عمر كردن و باقى ماندن است و یا بمعنى آبادى كردن ماخوذ از عماره در بعضى از نسخ بغین معجمه است به معنى فرورفتن. برزخ: آن زمان فاصله از موتست تا زمان قیامت كه یكى از عوالم است دخل به عالم دنیا و عالم آخرت ندارد و ظاهرا عذاب نارى در آن نیست، و عذاب در آن نظیر خواب بد است كه انسان مى بیند و مضطرب مى شود انشاءالله تفصیل او ذكر خواهد شد. مبعث: محل برانگیختن. شرف: بلندى و علو. مواقف: جمع موقف یعنى محل ایستادن. اشهاد: جمع شهد به معنى حضور كصحب و اصحاب و یا جمع شاهد است مولى: از براى او معانى است به معنى هم قسم، رب مالك، سید منعم معتق، ناصر، محب، نافع، ابن عم، داماد، شریك، و غیر اینها. التركیب: حمدا مفعول است از براى فعل محذوف اى احمده حمدا شرح: یعنى ثناء مى كنم ذات حضرت بارى جل اسمه را ثناء كردنى كه باقى بمانیم به سبب آن ثناء در میان اشخاصى كه ثناء كردند خدا را از خلق او و سبقت بگیریم به سبب او كسى را كه سبقت گرفت به سوى رضاى او و عفوش، ثناء مى كنم او را ثنائیكه روشن شود از براى ما تاریكیهاى برزخ و آسان بشود بر ما راه قبر ما به سوى قیامت، و بالا و رفعت برساند به سبب آن ثناء منزل ما نزد شهود یوم القیمه به عباره اخرى آن ثناء و حمد سبب شود مجاورت اولیاء و اصفیاء را در روزى كه جزا داده مى شود هر كسى به عملى كه كرده است بدون اینكه ظلم شوند و در روزى كه بى نیاز نمى كند رفیقى از رفیقى چیزى را یعنى روز حاجت و روز پریشانى و روز فقر است در آن روز ایشان ندارند كسى را از خودشان كه اعانت و نصرت ایشان كند تتمیم نفعه عمیم: ثناء خدا نیست مگر ذكر خدا و ذكر خداى از براى او آثار و خصایصى قرار داده شده مثل اینكه شفاى درد است و رفعت و علو مرتبه است و دفع هم و غم است و امثال اینها مثل نار و ماء كه از براى آنها آثار وضعیه است پس استبعاد نیست ثناء ذات بارى مبعث را آباد كند، محل بعث قبر است چنانكه آیه ى شریفه ى من بعثنا من مرقدنا دلالت بر آن مى كند از آن جا تا ورود در خدمت او منافات دارد كه مشتمل بر عقبات مهلكه است نمى تواند عبور نماید مگر ناجى و اوحدى این فرق كه مبعوث مى شوند تا خود را به قیامت رسانند چندین جور هستند فرقه ى مبعوث مى شوند مثل ذرات غالب ناس و حیوانات از سم دار و غیره بر او لگد مى زنند و زیر دست و پاى پنهان و به نظر كسى نمى آیند، و اینها متكبرین از قوم هستند و بعضى را امر مى كنند كه این قطعه از زمین را به دوش بكش و بیاور در محشر اینها غاصبین زمین و مانعین زكوه اند و بعضى را مى آورند سوار بناقه از ناقهاى بهشت. تذنیب: ظاهر از اشهاد در مواقف الاشهاد جمع شاهد باشد، نه شرح: یعنى ثناء مى كنم ذات حضرت بارى جل اسمه را ثناء كردنى كه باقى بمانیم به سبب آن ثناء در میان اشخاصى كه ثناء كردند خدا را از خلق او و سبقت بگیریم به سبب او كسى را كه سبقت گرفت به سوى رضاى او و عفوش، ثناء مى كنم او را ثنائیكه روشن شود از براى ما تاریكیهاى برزخ و آسان بشود بر ما راه قبر ما به سوى قیامت، و بالا و رفعت برساند به سبب آن ثناء منزل ما نزد شهود یوم القیمه به عباره اخرى آن ثناء و حمد سبب شود مجاورت اولیاء و اصفیاء را در روزى كه جزا داده مى شود هر كسى به عملى كه كرده است بدون اینكه ظلم شوند و در روزى كه بى نیاز نمى كند رفیقى از رفیقى چیزى را یعنى روز حاجت و روز پریشانى و روز فقر است در آن روز ایشان ندارند كسى را از خودشان كه اعانت و نصرت ایشان كند تتمیم نفعه عمیم: ثناء خدا نیست مگر ذكر خدا و ذكر خداى از براى او آثار و خصایصى قرار داده شده مثل اینكه شفاى درد است و رفعت و علو مرتبه است و دفع هم و غم است و امثال اینها مثل نار و ماء كه از براى آنها آثار وضعیه است پس استبعاد نیست ثناء ذات بارى مبعث را آباد كند، محل بعث قبر است چنانكه آیه ى شریفه ى من بعثنا من مرقدنا دلالت بر آن مى كند از آن جا تا ورود در خدمت او منافات دارد كه مشتمل بر عقبات مهلكه است نمى تواند عبور نماید مگر ناجى و اوحدى این فرق كه مبعوث مى شوند تا خود را به قیامت رسانند چندین جور هستند فرقه ى مبعوث مى شوند مثل ذرات غالب ناس و حیوانات از سم دار و غیره بر او لگد مى زنند و زیر دست و پاى پنهان و به نظر كسى نمى آیند، و اینها متكبرین از قوم هستند و بعضى را امر مى كنند كه این قطعه از زمین را به دوش بكش و بیاور در محشر اینها غاصبین زمین و مانعین زكوه اند و بعضى را مى آورند سوار بناقه از ناقهاى بهشت. تذنیب: ظاهر از اشهاد در مواقف الاشهاد جمع شاهد باشد، نه جمع شهد و مراد از ایشان یا ملائكه است كه اینها مشهود بر رعیه هستند یا ائمه اثنا عشر علیهم صلوات الله الملك الاكبر هستند و هم شهداء على الناس یا مواد مومنین كمل هستند. جمع شهد و مراد از ایشان یا ملائكه است كه اینها مشهود بر رعیه هستند یا ائمه اثنا عشر علیهم صلوات الله الملك الاكبر هستند و هم شهداء على الناس یا مواد مومنین كمل هستند. اللغه: اعلى افعل التفضیل است بمعنى بالاتر نظیر اكبر و گاهى استعمال مى شود به معنى مطلق بلندى، علیین جمع على بتشدید. شیخ ابوعلى در تفسیر آیه فرموده اى فى المراتب العالیه محفوفه بالجلال بعضى گفتند كه علیین اسم آسمان هفتم است و در آن ارواح ملائكه هست و بعضى دیگر قائلند كه آن سدره المنتهى است كه هر شى ء به او منتهى مى شود و بعضى دیگر گفته اند كه او بهشت است و بعضى دیگر گفته اند لوحى است از زبر جد سبز آویزان در تحت عرش و اعمال خیر نوشته مى شود و ظاهر آن است كه علیین اسم مكانى باشد كه ماوى ملائكه در آن است كه محل ودایع هر امر خیر در آن هست دلالت مى كند بر آن عبارت صحیحه. شهد: حضر و لاحظ. شرح: یعنى ثناء مى كنم تو را ثناء كردنى كه آن ثناء بلند شود از ما به سوى اعلى علیین كه آسمان هفتم است قرار بگیرد در كتاب نوشته شده، كه مقربون ملاحظه كنند و مشاهده ى آن كنند القر: یا بمعنى سكون و ثبات است، و یا بمعنى برودت و سردى و او كنایه است از سرور قلب چنانكه گفته اند كه آب از دیده كه بیرون مى آید اگر از روى سرور باشد آن آب سرد است زیرا كه ابخره ى حاره متصاعد به دماغ نمى شود تا اینكه مخلوط به آب دیده شود و او را گرم كند به خلاف آن وقتى كه از روى حزن باشد كه گرم مى شود. برق: بمعنى تحیر و اضطراب است. ابشار: در لغت جمع بشره و بشر، و بشر به معنى دیدنى انسان را گویند زیرا كه در مقابل جن است كه دیده نمى شود. و ثناء مى كنم تو را ثناء كردنى كه چشم ما روشن شود به سبب او زمانى كه چشمها متحیر و مضطربند از نظر، یعنى قدرت مشاهده و ملاحظه از براى آنها نیست از شدت هول و خوف، و سفید بشود به سبب آن حمد وجوه ما در روزى كه رویها سیاه مى شود الیم: صیغه ى فعیل به معنى دردآورنده، ثناء مى كنم ثناء كردنى كه آزاد بشوم به سبب آن از آتش جهنم او به سوى جوار رحمت او مزاحمه یعنى كل بر دیگرى شدن. صمم به معنى ضیق كردن مكان و چسبیدن. مقامه: بالفتحست یا بضم اما به فتح به معنى مكان و مجلس است، و اما بضم بمعنى اقامه و ماندن. و ثناء مى كنم او را ثنائیكه مزاحمت بشود به سبب آن ثناء ملائكه را در مكان و منضم بشویم انبیاء مرسلین را و با ایشان باشیم در خانه اى كه اقامه ى در آن زوال ندارد، و محل كرامت و بزرگى كه نقل و انتقال در آن نیست. مزاحمت انسان به سبب ثناء ملائكه از باب مجاز است به این معنى كه اگر انسان در آن مكان داخل نمى شد آن مكان را به ملائكه مى دادند و الان به واسطه ى ثناء مزاحم شده. اللغه: الخلق بفتح الخاء ایجاد كردن چنانكه اشاره به این فقره در قرآن مجید است در چند موضع مثل آنكه مى فرماید: و لقد صوركم فاحسن صوركم فتبارك الله احسن الخالقین و احتمال دارد بضم خاء باشد به معنى طبیعت یعنى اوصاف مدیحه مقابل ذمیمه اگر چه خلق مطلق اوصاف باشد. شرح: یعنى ثناء مر خدائى را سزا است كه اختیار كرده از جهت ما خلقت خوب را فرستاد بر ما روزى خوب را تنبیه: به قاعده ى عقلیه و نقلیه معلوم مى شود كه هر نبى و وصى باید ممتاز باشد بر رعیت خود از تمام جهات و لذا بعضى را چنان اعتقاد است، كه در حسن صورت او هم بایست ممتاز باشد و لذا در خصوص حضرت جواد علیه و على آبائه و ابنائه الصلوه و السلام یا حضرت باقر علیه الصلوه و السلام كه در شمایل مبارك ایشان دارد كه شكل شریف مطهر معطر ایشان سیاه گونه بوده و در توجیه او كوشیدند كه ایشان صورت حقیقت خود را از براى خواص خود اظهار مى كردند كه ایشان محو جمال عدیم المثال آن حضرت علیه السلام مى شدند، و این مطلب غلط است، بلى مسلم داریم تمیز نبى و وصى را از رعیت لكن در صفات كمالیه نه جمالیه و لذا خط كسى بهتر از خط نبى بودن موجب نقص نبى نمى شود یا صورت بندى، و اندام كسى بهتر از نبى یا امام باشد موجب نقص نمى شود. تعجب آن است كه در مقام دفع شبهه مى فرماید كه صورت حقیقت ایشان ممتاز هست از رعیت و این جواب نظیر سرقه است كه به آن صدقه بدهند. تتمیم: از قوله علیه الصلوه و السلام و اجرى علینا طیبات الرزق چنان استفاده مى شود كه آن چیزى كه در مقام تفضل رزق انسان شده بخواهد بر بهایم و حیوانات دیگر جارى كند جایز نیست چنانكه بعضى از سفله ى ناس غذا و قوت خود را به حیواناتى كه به آن انس دارند مى دهند و این حرام است و بعضى از فقها تصریح به آن نموده اند. الخلیقه: به معنى مخلوق تاء او تاء ناقله از وصفیت است باسمیت مثل تاء حقیقت ملكه عبارت از قوه ى مدركه است كه تعبیر از آن به آن كنند و به واسطه ى همان قوه خواص اشیاء و صناعات را مى توان فهمید به عبارت اخرى از اجتماع قوه ى غضبیه و شهویه و عقلیه در آن استعداد دارد كه هر چیز بفهمد و هیچ مخلوق از این قابلیت ندارد این است معنى آیه كه خلاق عالم مسمیات را عرض كرد بر ملائكه و فرمود كه خبر دهید بر من باسماء ایشان یعنى آن چیزى كه سبب آن این مسمیات فهمیده شود یعنى دلائل اینها و آنها معترف شدند به عجز از آن و از جهت همین شرافت ملائكه است انسان را بر همه. و ما را فضیلت داد به سبب ملائكه بر تمام خلق خود پس هر مخلوقى از مخلوقات او مطیع هستند از براى ما به سبب قدرت او و مى گردد به سوى اطاعت ما به عزت او. اللغه: غلق آن چیزى است كه در خانه و بستان و باغات را به او مى بندند و او غیر مفتاح قفل است به عباره اخرى یكى هر دو از حدید است مثل مفتاح و قفل یكى هر دو او از چوب است مثل غلق. التركیب: جزئى از مستثنى منه و جزئى از مستثنى محذوف است دلالت بر آن كند سوق كلام تقدیر الحمد لله الذى اغلق عنا باب الحاجه عن كل احد الا باب الحاجه الیه فاء در قوله فكیف فصیحه اى اذا عرفت ما ذكرت و احتمال تفریع نیز دارد. ام منقطعه به معنى اضراب است یعنى بل زیرا كه ام اگر معادل همزه استفهام باشد متصله است و الا منقطعه یعنى قطع كلام سابق و ایجاد كلام جدید و او خالى نیست از اینكه یا عقیب خبر است یا انشاء اگر عقیب انشاء است اضراب از سابق است. اما قوله: لا متى سید شارح در شرح خود فرمود: كه صله لا و متى محذوفست اى لانطیق حمده و متى نودى شكره و او را به اصطلاح اهل بدیع صنعه الا كتفاء گویند شرح: یعنى بعضى از كلام را متكلم اكتفاء به او كند بر بعضى دیگر یعنى بعضى گویاى قرینه بر بعض دیگر مى شود بعد فرمود سزاوار آن است كه هر یك از متى و شكره و لا و متى وقف كردن به واسطه ى این است كه مى نویسند ط بسر خى بالاى آن كلماتى كه دلالت كند بر وقف مطلق تا اینكه دانسته شود كه اینجا شى ء محذوفست. انتهى و این كلام در كمال ضعف است اولا وقف در قوله من شكره چه دلالت دارد بر حذف و در آن چیزى حذف نشده است. و ثانیا، وقف دلالت نمى كند الا بر سكوت و عدم اعراب لاغیر. و ثالثا، ذكر كردن بعضى از كلام كه اكتفاء به آن مى شود در صورتى است كه آن بعض كلام باشد نه حرف و نه قید از كلام ظاهر آن است كه به قرینه ى سیاق لا از براى نفى جنس است و اسم او محذوف است و متى از ظروف متصرفه خبر آن یعنى قابلیت ندارد زمان از براى اداء شكر او به عباره اخرى لایكون كذلك یعنى هرگز چنین نمى شود كه زمان قابلیت وفاء شكر او را داشته باشد فتامل. شرح: یعنى ثناء معبودى را سزا است كه از ما بست در حاجت از هر كسى را مگر به خود پس چگونه به واسطه ى همین نعمت قدرت و ثناء كردن او را دارم بلكه كدام زمان اداء شكر او كنم نخواهد شد زمان قابل از براى اداء شكر او، و دلالت بر مقاله مى كند آیه ى شریفه: قل لو كان البحر مدادا لكلمات ربى لنفد البحر. اللغه: ادوات و آلات جمع آداه و آله هر دو به یك معنین ویدیو مرتبط : مقدمه و شرح عنوان دعای بیستم صحیفه سجادیه - دعای مکارم خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم : تفسیر صحیفه سجادیه - دعای دوم
|