چهار دیواری دیگر اختیاری نیست!

روزنامه آرمان: رشد جمعیت شهری و گذر زمان در دهه‌های گذشته عاملی بود تا تغییرات بنیادی و اساسی در نحوه و شكل زندگی مردم به وجود‌ آید. مدتی است كه دیگر چهاردیواری اختیاری نیست و هر اقدامی در خانه ها مستلزم رعایت حقوق همسایگان است.

در دهه‌های اخیر به دلیل تغییر در سبك زندگی و كوچ انسان‌ها از خانه‌های حیاط‌دار به سمت آپارتمان‌ها دیگر از شدت و حدت ارتباطات اجتماعی در بین افراد كاسته شده است. در چند سال اخیر بیشتر شاهد برگزاری ‌میهمانی‌ها در رستوران‌ها هستیم كه این امر می‌تواند به دلایل گوناگونی مربوط باشد.

رشد جمعیت روستایی و شهری و مهاجرت سریع مردم به سوی شهرهای بزرگ، ضرورت ایجاد مجتمع‌های مسكونی، افزایش ساختمان‌ها و در نتیجه آپارتمان‌نشینی را ایجاب كرده است. طبقه متوسط جامعه كه قبلا در خانه‌های زمینی و سنتی و گاه ویلایی با حیاط كوچك یا بزرگ در كنار ایوان، باغچه، حوض، حیاط خلوت و اتاق‌های متعدد زندگی می‌كردند، اكنون نمی‌توانند به راحتی و بدون هیچ چالشی با زندگی در شكل جدید در آپارتمان‌های كوچك با همسایگان ناآشنا، محدودیت جا و مكان، پله‌های زیاد، وجود آسانسور و رعایت قوانین حاكم بر زندگی آپارتمان‌نشینی كنار بیایند و به همین دلیل پیدایش مشكلات و چالش‌های مستمر و آسیب‌های احتمالی می‌تواند از نتایج رو‌به‌رو شدن با این محیط جدید، كم شدن امكانات، ایجاد نگرانی و دلواپسی برای ادامه زندگی در شرایط جدید باشد.

 كاهش نسبی ارتباطات و وابستگی‌های اجتماعی، كم شدن حمایت و پشتیبانی اجتماعی از سوی آشنایان و همسایگان جدید، بی‌پناهی روانی، بالا رفتن هزینه‌های روزمره و عدم دسترسی به اقوام و فامیل در مواقع ضروری، اضطراب و استرس سازگاری با شرایط تازه، مسائل مالك و مستاجر، خرید یا اجاره آپارتمان، نوسان غیرقابل پیش‌بینی قیمت‌ها و دیگر مسائل می‌تواند بهداشت روانی افراد را به هم زده و در درازمدت امنیت روانی فرد را به مخاطره افكند و سلامت روانی و جسمی افراد را مختل کند.

دیوار‌هایی به نازكی پوست پیاز

سعید در آپارتمان ۷۰ متری در محله شهدا زندگی می‌كند. او كه به تازگی این آپارتمان را خریداری كرده است، می‌گوید: آپارتمان‌ها غیراستاندارد و با دیوار‌های نازك ساخته شده است و می‌توان به راحتی صدای همسایه كناری را به وضوح شنید. به گفته او برای مثال همسایه طبقه اول به تازگی صاحب فرزند شده است. شب‌ها صدای نوزاد تا طبقه چهارم شنیده می‌شود و این موضوع آسایش را از همسایگان سلب كرده است. این مشكلات فقط به دلیل عدم رعایت اصولی در ساخت و سازها بروز كرده است.

سعید درباره نحوه برگزاری ‌میهمانی در خانه خود می‌گوید: در دعوت ‌میهمان هیچ محدودیتی ندارم، اما به دلیل جای كم و فضای محدود مجبور هستیم تعداد افراد در ‌میهمانی‌ها را محدود كنیم و این امر برای صاحبخانه با هزینه‌های گران و چند باره همراه است. از سوی دیگر، به دلیل عدم دعوت برخی از بستگان به ‌میهمانی زمینه بروز كدورت در بین دیگر اعضای فامیل به وجود می‌آید. او می‌گوید: به دلیل شرایط كنونی ‌میهمانی‌ها هم محدود شده است و برای برگزاری ‌میهمانی‌ها اغلب افراد یا از این قضیه طفره می‌روند یا به عنوان توفیق اجباری در رستوران‌ها آن را برگزار می‌كنند.

‌میهمانی‌های از سر باز كنی

خارج شدن خانه‌ها از فضایی كه وسعت آن امروزه برای نسل جدید كمتر در تخیل می‌گنجد و تبدیل شدن آنها به خانه‌هایی در ابعاد كوچك‌تر، به گونه‌ای كه هر خانه روی خانه‌ای دیگر بنا شده، مدلی از زندگی را در خانه‌هایی به نام آپارتمان به وجود آورده است. سهیل به همراه مادرش در آپارتمان ۴۰ متری زندگی می‌كند. او با بیان اینكه فضای این آپارتمان نقلی برایش دلگیر است، به «آرمان» می‌گوید: برای مثال در دید و بازدید عید نوروز با هر رفت و آمد ‌میهمانان باید خانه نظافت می‌شد، چون خانه‌های كوچك به نسبت زود هم كثیف می‌شود.

 او درباره برگزاری ‌میهمانی در این خانه‌ها می‌گوید: برگزاری ‌میهمانی و دعوت فامیل‌ها در این آپارتمان نقلی امكان‌پذیر نیست و به نسبت در مناسبت‌های مختلف ‌میهمان‌ها را به رستوران یا سفره‌خانه دعوت می‌كنیم. این امر به ظاهر و از نظر برخی افراد شیك به نظر می‌رسد، اما در برگزاری ‌میهمانی در رستوران اصلا شور و حال صله رحم وجود ندارد. در این نوع برگزاری ‌میهمانی انگار فقط شكم ‌میهمان مورد احترام قرار گرفته است نه شخصیت او. این در حالی است كه صله رحم یعنی گفت‌وگو و اطلاع از حال و روز یكدیگر.

همسایه، صدای موزیك را كم كن

ظهر جمعه است. یكی از واحد‌ها برای چندین بار در این ماه ‌میهمانی برگزار كرده است. صدای موزیك از سر كوچه به گوش می‌رسد. این امر با اعتراض همسایه واحد كناری روبه‌رو شده است. صاحبخانه می‌گوید: بعد از چندین سال پسرم از خارج از كشور به خانه آمده است و در این آپارتمان ۶۰ متری همه بستگان را نمی‌توانم با هم دعوت كنم و هر روز تعدادی از آنها را دعوت می‌كنم. این امر مورد اعتراض همسایگان است. او می‌گوید: با اینكه حق همسایه را همیشه رعایت می‌كنم و نمی‌گذارم كدورتی بین ما بروز كند، اما همسایه‌ها هم باید شرایط من را درك كنند.

در ضمن فرهنگ، جزو لاینفك زندگی آپارتمان‌نشینی است و نادیده گرفتن این بخش مهم در زندگی آپارتمانی به وجود آورنده بخش بزرگی از مشكلات اجتماعی و معضلات روانی است. به گفته او رسیدن به یك فرهنگ واحد در هر مجموعه آپارتمانی در حالی است كه هر خانواده ساكن در هر واحد مسكونی فرهنگ آپارتمانی خاص خودش را دارد و همسو و همراه كردن همه فرهنگ‌ها با یكدیگر در یك فرهنگ در عرصه عمل كاری غیرممكن به حساب می‌آید.

هر كس به فكر خویش است

یونس ۶۰ ساله از زندگی در آپارتمان كلافه شده است و معتقد است زندگی به این سبك آزادی افراد را از بین برده است و باعث تنزل صمیمت‌ها شده است. او به «آرمان» می‌گوید: برای مثال پرداخت آب بها جزو هزینه‌های مشترك در بین همسایگان محسوب می‌شود و به نسبت برگزاری ‌میهمانی و مصرف بیش از حد این امكانات مشكلات فراوانی را به دنبال دارد. او زندگی آپارتمان‌نشینی را همچون زندگی در مسافرخانه می‌داند و معتقد است: با اینكه در آپارتمان همه امكانات در این محدوده جمع شده است، اما همین امر برای شخصی مثل من كه هفت فرزند دارم و آخر هفته‌ها اكثر آنها به همراه خانواده شان به منزل ما می‌آیند می‌تواند سر هر مساله‌ای از جمله جای پارك خودرو، سر و صدا و تردد بیش از حد دردسرساز باشد. به گفته او در گذشته در نشست‌های شبانه افراد به دور هم جمع می‌شدند و این ‌میهمانی‌ها نیز به‌طور دوره‌ای برگزار می‌شد، اما هم‌اكنون به دلیل عدم گنجایش خانه‌ها و تغییر سبك زندگی دیگر هر كسی به دنبال كار خود است.

تغییر امیال و آرزوها

یك جامعه‌شناس درباره تغییر سبك زندگی در ‌میهمانی‌ها به «آرمان» می‌گوید: امروزه شاهد تغییر سبك زندگی در ‌میهمانی‌ها هستیم. در اصل این عوامل تحت تاثیر «حكومت تكنیك‌ها» در جامعه‌شناسی قرار گرفته است. در این شرایط با دگرگونی تكنیك سبك زندگی در امیال، آرزوها، شیوه زندگی و... تغییر ایجاد می‌شود. امان‌ا... قرایی‌مقدم می‌افزاید: از ابتدای خلقت بشر متاثر از تئوری تغییر بوده است. بنابر این سبك زندگی بشر تحت تاثیر تكنولوژی است. این تكنولوژی، خوراك، پوشاك و دیگر نیازهای افراد را تحت تاثیر خود قرار داده است. آپارتمان‌نشینی یك شیوه زندگی صنعتی است و به این ترتیب نوع ارتباط‌های خانوادگی و فامیلی نیز تحت تاثیر شیوه‌ای از زندگی صنعتی قرار گرفته است. به گفته او هم‌اكنون به دلیل تغییر در شیوه زندگی با افزایش تعداد خانواده‌های هسته‌ای و خانواده‌های تك نفره روبه‌رو هستیم.

 این جامعه‌شناس تاكید می‌كند: سبك زندگی افراد در كره زمین تحت تاثیر تكنیك است و این سبك تعیین‌كننده زندگی است. او درباره تغییر سبك زندگی در برگزاری ‌میهمانی‌ها در رستوران‌ها به جای خانه می‌گوید: این نوع تغییر باعث تضعیف روابط می‌شود و به نسبت روابط معنوی به‌جای روابط صوری بروز می‌كند. در چنین شرایطی مصلحت‌گرایی در بین افراد افزایش می‌یابد و رفت و آمدها و به نوعی همبستگی اجتماعی نیز تنزل پیدا می‌كند. به گفته این جامعه‌شناس با تغییر در سبك خانه‌ها در فضای آپارتمان‌ها دیگر آزادی عمل از بین رفته است و افراد مجاز به اعمال برخی رفتارها نیستند، چون در غیر این صورت مورد نقد و تذكر همسایگان قرار خواهند گرفت. در جامعه كنونی دیگر چهاردیواری اختیاری نیست و دیوارها فرو ریخته است. در خانه‌های كنونی به ناچار باید ‌میهمانی‌ها را از خانه به رستوران منتقل كرد و همه این عوامل تحت تاثیر فناوری بوده است.