كار تهران با ۶.۵ ریشتر تمام است

حداكثر تا 15 سال دیگر یك زلزله مهیب در تهران رخ می‌دهد. ما با اتكا به ماورا، از خودمان سلب مسئولیت می‌كنیم. 90 درصد كشور روی گسل است.

من می‌توانم اثبات كنم كه اگر آن زلزله 4 ریشتری جوادآباد در یك روستا رخ می‌داد، می‌توانست حتی كشنده باشد. ما در خیابان 15،10 متری خانه‌های بالای 15 طبقه می‌سازیم كه فاجعه است.

زلزله خیزی شمال تهران بسیار زیاد است. اگر زلزله بیاید، جنوب تهران بیشتر تخریب می‌شود. زلزله در تهران، كشته‌ها و زخمی‌های میلیونی خواهد داشت.

به گزارش قانون، زلزله پنجشنبه شب گذشته، یادمان انداخت كه تهران در معرض چه خطر بزرگی است. این سال‌ها وقتی از زلزله تهران صحبت می‌كنیم، تن و بدن‌مان می‌لرزد. امكان ندارد با كسی كه در تهران ساكن است، از زلزله مرگباری كه گفته می‌شود در تهران رخ خواهد داد، صحبت كنید و مو به تنش سیخ نشود.

اینكه می‌گویند زلزله‌ای كه در تهران رخ می‌دهد بیشتر از 8  ریشتر خواهد بود و تهران بعد از این زلزله نابود و با خاك یكسان می‌شود. آن وقت است كه ایران به كل در خاموشی فرو خواهد رفت. خاموشی‌ای كه بوی مرگ دارد! با بهرام عكاشه 79 ساله گفت‌وگو كردیم.

كسی كه پدر علم ژئوفیزیك و زلزله‌شناسی در ایران است. او اولین كسی است كه برای تحصیل علم زلزله‌شناسی به خارج از كشور رفته و رگه‌های مرگبار جهنده ایران را مثل كف دستش می‌شناسد. حرف‌های او كمی از خبر مرگ ندارد!

  چند روز پیش زلزله‌ای در جنوب تهران اتفاق افتاد كه باز یادمان انداخت تهران در معرض شدیدترین زلزله كشور است. تهرانی كه اگر اتفاقی به این بزرگی در آن رخ دهد، كشور رامختل می‌كند،  درست است؟
بله، من به این موضوع ایمان دارم. اگر اتفاقی در تهران بیفتد، كشور از بین می‌رود.

 آیا واقعا احتمالش هست؟ یعنی اگر واقعا در تهران زلزله‌ای 8 ریشتری بیاید كل تهران به فنا می‌رود؟
بله، هیچی از تهران و كشور نمی‌ماند. چون مثل این می‌ماند كه قلب انسانی از بدنش خارج شود. حداقل 30 تا 40 سال است كه من این نكته را متذكر می‌شوم. من هم قبل از انقلاب و هم بعد از انقلاب خیلی درباره این قضیه گفت‌وگو می‌كردم.

در سال 1376 شورای امنیت ملی به من نامه نوشت كه دلایلت برای اینكه می‌گویی تهران نابود می‌شود، چیست. من هم همه مدارك را فرستادم.

دو هفته بعد از رد و بدل كردن مدارك، رئیس‌جمهور  وقت به6 نفر از وزرایش دستور داد كه این ماجرا را پیگیری كنند. من در نامه‌ها خواسته بودم كه منازل مردم در تهران مقاوم‌سازی شوند، برای تهران فورا ستاد بحران تشكیل شود و تغییر جای پایتخت در دستور كار قرار گیرد.

بالاخره دبیرخانه ستاد بحران در سال 1380 تشكیل شد و با آژانس بین‌المللی حقوقی ژاپن قراردادی منعقد كردند كه وضعیت تهران را از نظر ساختمانی و زلزله‌خیزی بررسی كنند. همان زمان‌ها آقای كرباسچی نتایج تحقیقات ژاپنی‌ها را در تلویزیون و رادیو منتشر كردند و من شنیدم كه كشته‌ها و زخمی‌ها در تهران میلیونی خواهد بود و چیزی از تهران نمی‌ماند.

بعد از آن، رئیس دولت نهم سعی كرد كارمندان را به زور پول از تهران خارج و در استان‌های دیگر مشغول به كار كند اما متاسفانه این سیاست عملی نشد. سعی كردند پایتخت را به سمت سمنان منتقل كنند ولی این راه هم نشد و مسئله رها شد.

در دو هزار سال گذشته در تهران، منطقه ری 5،6 بار زلزله هفت ریشتری داشته و آخرین زلزله‌ای كه در شرق تهران و در مارس 1830 میلادی رخ داده، بزرگی‌اش بیش از 7 ریشتر بوده. در محاسباتی كه من انجام داده‌ام، دوره دویست تا 150 سال برای تكرار زلزله‌ها مشخص شد. از این زمان، 15 سالش مانده است.

 یعنی تا 15 سال دیگر یك زلزله مهیب در تهران می‌آید؟!
بله حداكثر تا 15 سال دیگر! البته اینها محاسبات كاغذ و قلمی است. زمین این چیزها سرش نمی‌شود. رفتار زمین را نمی‌شود به دقیقا حدس زد چون زمین همگن و یكنواخت نیست، هر اظهارنظری با علامت سوال همراه است.

نكته مهم این است كه ما حداقل 14،13میلیون دانش‌آموز در كشور داریم كه در مدارسی كاملا آسیب‌پذیر درس می‌خوانند. من 650 شهر ایران را انتخاب كردم و زلزله‌خیزی‌شان را بررسی كردم. 85درصد شهرهای كشور ما از جمله قم، تهران و فاصله قم و تهران، تبریز، شیراز و مشهد در معرض خطر زلزله هستند.

یادمان نرود كه ما در منطقه البرز، گلستان، گیلان و شهرهای شمالی با 8 میلیون جمعیت در معرض خطر، روبه‌رو هستیم. در جنوب البرز هم نزدیك به 25 میلیون نفر جمعیت زندگی می‌كنند. در كل با حساب‌هایی كه ما كردیم متوجه شدیم كه 50 میلیون نفر از جمعیت كشورمان در معرض خطر زلزله قرار دارند.

  اینكه می‌گویند خانه‌هایی كه در تهران ساخته می‌شود تحمل 11 ریشتر زلزله را دارد، چقدر صحت دارد؟
اینها همه‌اش چرند است! چون اصلا امداد و نجات در تهران غیرممكن می‌شود. مخصوصا كه در كوچه‌های 15 ،10 متری، ساختمانی 15 طبقه ساخته می‌شود. روز به روز جمعیت تهران زیاد می‌شود.

حتی می‌توان گفت هر دقیقه این جمعیت در حال افزایش است. حتی حاشیه‌نشینی و بافت فرسوده در تهران بسیار زیاد است. من اثبات می‌كنم كه اگر زلزله چهار ریشتری در بافت فرسوده تهران بیاید، مسئله‌ساز می‌شود.

  درباره زلزله چند روز پیش می‌گفتند اگر در شهر و منطقه مسكونی هم رخ می‌داد، خسارتی نداشت،  درست است؟
من می‌توانم اثبات كنم كه اگر آن زلزله چهار ریشتری جوادآباد در یك روستا رخ می‌داد می‌توانست حتی كشنده باشد.

 چند درصد از كشور روی گسل قرار دارد؟
90 درصد از كشور روی گسل است. چراباید زلزله 7 /6 ریشتری در بم هزاران هزار كشته بدهد و این‌همه آدم سرگردان شوند.

چرا باید زلزله 2/ 7 ریشتر در منجیل این‌همه كشته بدهد؟ چرا در ژاپن این‌گونه نیست؟ چرا آسیب‌پذیری در كالیفرنیا و زلاندنو این‌طور نیست؟ مسلم است كه كشورهای حوزه مدیترانه مثل یونان، تركیه و ایتالیا هم زلزله خیز هستند.

استانبول كه وضعیتش از ما بدتر است. اما آنها مسئله را جدی گرفتند، ولی ما بیشتر به چیزهای دیگر توكل می‌كنیم!

 مثلا چه چیزهایی؟
ما بیشتر اعتقاد داریم اگر خدا بخواهد زلزله می‌آید. درست است كه اگر خدا بخواهد، زلزله می‌آید اما با این كار، ما مسائل را به بالا می‌سپاریم و از خودمان سلب مسئولیت می‌كنیم.

 یعنی به نیروهای ماورا بیشتر اتكا داریم؟
بله. در صورتی كه ژاپنی‌ها این‌طور فكر نمی‌كنند و می‌گویند باید كار كنند و ایمن‌سازی را انجام دهند و بعد در معبدشان به راز و نیاز مشغول می‌شوند. ما فقط دعا و آرزو می‌كنیم اتفاقی نیفتد. در واقع داریم سلب مسئولیت می‌كنیم از وظایفی كه به عهده بشر است. ما شعور داریم، خانه می‌سازیم ولی شیر با تمام زورش تنها كاری كه می‌تواند بكند این است كه به غار برود.

 اگر زلزله در تهران بیاید، كدام بخش بیشتر آسیب می‌بیند؟
شمال تهران زلزله خیزی‌اش بسیار شدید است، یعنی اگر زلزله بیاید شدتش در حدود 5/ 7 ریشتر هم خواهد بود. اگر شمال شرق تهران بیاید تا مرز هشت ریشتر می‌رود. زلزله خیزی شمال تهران قوی‌تر خواهد بود.

اما نكته‌ای را باید در نظر گرفت و آن این كه در شمال تهران گِل زمین سفت است، منازل محكم‌تر هستند. اما در جنوب تهران زمین بسیار سست است. تمام آب‌های تهران از كوه‌های البرز به سمت ورامین می‌رود.

رسوبات سنگینش در شمال نشست می‌كند و رسوبات سبكش مثل شن در زمین‌های كشاورزی می‌رود. ضمن اینكه فاضلاب‌های تهران هم به سمت جنوب تهران می‌روند.

 پس جنوب تهران آسیب‌پذیرتر است...
بله. به خاطر جمعیت و بافت فرسوده، ساختمان‌های غیرمتعارف با سازه‌های بد، به شدت آسیب‌پذیر است و زلزله زیر هفت ریشتر خرابش می‌كند. تمام جنوب تهران، چه جوادآباد و چه ورامین، همه زمین‌ها نامناسب هستند و خانه‌ها در این مناطق مقاوم نیستند.

  اینكه در طی سی سال گذشته به غیر از چند زلزله بسیار خفیف، زلزله بزرگی در تهران رخ نداده، به این معنا است كه اگر زلزله‌ای بخواهد در تهران بیاید خیلی بزرگ خواهد بود؟
من در مسجد سلیمان بزرگ شدم كه در آن زمان، مدرن‌ترین شهر ایران بود. چون خیلی زلزله می‌آمد، شركت نفت خیلی به مقاوم بودن خانه‌ها اهمیت می‌داد. هفته‌ای یك بار زمین می‌لرزید. زلزله كوچك در كشور فراوان است ولی زلزله بزرگ را می‌شود حساب كرد كه ریتمش چطور است و چقدر خسارت وارد می‌كند ولی یادمان نرود كه زلزله به دستور كسی عمل نمی‌كند.

زلزله پدیده‌ای است كه در طبیعت فوق‌العاده ناهمگن اتفاق می‌افتد. از دوهزار سال پیش تا به امروز، زلزله‌های 7  ریشتر بسیار زیاد در كشور رخ داده. طبق محاسبات و آماری كه من دارم به طور كلی هر سال در كشور ما یك زلزله 6  ریشتری انتظار می‌رود.

هر 10 سال هم یك زلزله هفت ریشتری در كشور ما اتفاق می‌افتد. حالا اگر این زلزله هفت ریشتری در بیایان باشد كسی كشته نمی‌شود اما اگر در شهرها باشد تعداد كشته‌ها زیاد می‌شود. اگر در تهران و جنوب تهران رخ دهد، تعداد كشته‌ها و زخمی‌ها میلیونی خواهد شد و شهر تهران رو به تعطیلی می‌گذارد.

   این تعطیلی در پی چند ریشتر زلزله در كشور رخ خواهد داد؟
اگر بالای 5/ 6 ریشتر باشد، تهران تعطیل خواهد شد. نقشه‌های تخلیه شهر تهران پیش من است. نقشه‌هایی كه می‌گوید مثلا ساكنان میدان هروی چطور منطقه را تخلیه كنند،  یا منطقه یوسف آباد چطور.

چند ماه پیش از من سوال شد كه بعد از زلزله، زنده‌ها باید كجا اسكان داده شوند؟ پیشنهاد من، بهشت زهرا بود. تمام قسمت‌های تهران باید ستاد بحران داشته باشند و استان‌های همسایه باید در زمان زلزله به آسیب‌دیده‌های تهران كمك كنند.

   الان این آمادگی در استان‌ها وجود دارد؟
ما بیشترین آمادگی را روی كاغذ داریم! اما متاسفانه در عمل هیچی آماده نیست.  ما همیشه باید آمادگی داشته باشیم چون تهران با توكیو و دیگر شهرهای دنیا فرق دارد.

 این به خاطر شرایط ساختمان‌سازی است یا موقعیت جغرافیایی؟
هردو! ساختمان‌های ما فقط به ظاهر مهندسی‌ساز هستند. ما در تهران حریم گسل را رعایت نكرده‌ایم، در مناطق اطراف گسل نباید ساختمانی ساخته شود.

اما ما روی گسل هم خانه ساخته‌ایم. شمال تهران شیب زیادی دارد ولی زمین جنوب تهران بسیار ضعیف است و خیابان‌های ما بدون برنامه، ساختمان‌سازی شده. من می‌توانم خیلی ساده خانه‌ام را در پیاده‌رو جلو ببرم. ما می‌توانیم به راحتی قوانین را بخریم.

در كشور آلمان، ژاپن و سوئیس كه روی كوه‌های آلپ ساخته شده، كسی در اثر زلزله كشته نمی‌شود. در جنوب آلمان كسی در اثر زلزله كشته نمی‌شود.

اما ما در تهران شاهد هستیم كه وقتی می‌خواهند در فلان منطقه، خانه‌ای بسازند، ساختمان كناری‌اش فرو می‌ریزد. كسی كه در آنجا به عنوان مهندس ناظر است، به راحتی خریداری می‌شود.

 یعنی تقصیرها برمی‌گردد به شهرداری؟
بله. الان 220 سال است كه تهران پایتخت شده، پیشنهاد من این بود كه بخشی از پایتخت را منتقل كنیم. مالزی این كار را انجام داده.

در جنوب كوالالامپور پایتخت دیگری ساخته شد و چند میلیون از جمعیت را به آنجا منتقل كردند. الان كه با شما صحبت می‌كنم، یك سوم كارهای پایتخت روسیه در سن‌پطرزبورگ انجام می‌شود و بقیه‌اش در مسكو است.

 خود شما در تهران زندگی می‌كنید؟
بله. استاد دانشگاه تهران هستم و هنوز در تهرانم. متاسفانه جماعت ما خرافی هستند. بیشتر به جن و پری اعتقاد دارند تا توانایی‌هایشان.

اخبار اجتماعی - قانون

عكاشه: كار تهران با زلزله 5 ریشتر تمام است!

حداكثر تا 15 سال دیگر یك زلزله مهیب در تهران رخ می‌دهد. ما با اتكا به ماورا، از خودمان سلب مسئولیت می‌كنیم. 90 درصد كشور روی گسل است. من می‌توانم اثبات كنم كه اگر آن زلزله 4 ریشتری جوادآباد در یك روستا رخ می‌داد، می‌توانست حتی كشنده باشد.