دلواپسان قطعنامه 598 چه می گفتند؟

سیروس ناصری از دیپلمات‌های با سابقه، فعال و مطلع در جریان پذیرش‌قطعنامه 598است. از اوخواستیم تا فضای داخلی و شرایط بین المللی آن روزهای ایران را با امروز برای خوانندگان ما تشریح كند.

   نظر شما در رابطه با اولویت‌های سیاست‌خارجی‌ ایران بعد از حاصل شدن توافق هسته‌ای چیست؟
نگاهی گذرا به اوضاع منطقه وخاورمیانه به وضوح نشان می‌دهد كه مهم‌ترین بخش سیاست‌خارجی‌ما باید برای سامان بخشیدن به این موضوع اختصاص یابد و توجه مسئولان نیز به همین مسئله متمر‌كز شود. با اطمینان می‌توان گفت شخص رئیس‌جمهورو آقای ظریف به مسائل مهم منطقه واقفند و سفرهای منطقه ای هفته گذشته‌آقای دكتر ظریف به كشورهای عربی گواهی بر این مدعاست. با حصول توافق و نزدیك شدن به نتیجه امیدواریم برخی كشورهای منطقه كه موضع سرسختانه‌ای با ایران دارند در مواضع‌شان تجدیدنظر كرده و راه را برای یك تفاهم منطقه ای و  رسیدن به ثبات در خاورمیانه فراهم كنند.

  یعنی شما معتقدید، حل منازعات با عربستان بعد از توافق راحت‌تر از قبل مذاكرات‌هسته‌ای است؟
تازمانی‌كه این توافق كامل نشده بود، ورود به مسائل دیگر در سیاست‌خارجی‌می‌توانست در امر توافق هسته ای تاثیر بگذارد. به ویژه اینكه برخی كشورها مانند عربستان به وضوح اعلام می‌كردند كه اعتقادی به این توافق ندارند و مایل بودند تا توافق میان ایران و قدرت‌‌های‌جهان به نتیجه نرسد. برداشت من این است، ایران وآمریكا به محض اینكه بحث توافق هسته ای را به پایان رسانده‌و به یك نتیجه مثبت برسند و موضوعات در این زمینه حل و فصل شود، تمركز خودرا برای حل معضلات موجود در منطقه جمع خواهند كرد.

آمریكا مدتی است به این نتیجه رسیده است كه بدون همكاری با ایران امكان تثبیت مسائل درمنطقه وجود ندارد و می‌داند اگر قرار است به طور مستمر با ایران بر سر مسائل گوناگون مشكل داشته باشد بحران‌ها بیشتر‌خواهدشد. البته از نوع اظهارات مقامات آمریكایی، هم شخص اوباما و هم مسئولان سیاست‌خارجی‌ایالات‌متحده، می‌توان برداشت كرد كه به مراحل بعد از مذاكرات امیدوارند و از این توافق قصددارند به عنوان سكویی استفاده‌كرده تا مسائل منطقه را سامان دهند.آنها به این نتیجه رسیده اند كه  با مشاركت و حضور و نیز استفاده از نظرات كشورمان‌می‌تواننداز مشكلات منطقه به تدریج بكاهند و منطقه‌رابه سمت یك ثبات نسبی‌پیش ببرند.

  دربرخی از مسائل مانند معضل سوریه، آمریكا و به ویژه عربستان كه منافع‌ملی خود را بر مبنای ایدئولوژی تعریف كرده، با ایران به طور كامل متفاوت است، به نظر شماتهران می‌تواند در این مسائل نیز به راه‌حلی‌دست پیدا كند؟
موضع عربستان در این موارد سرسختانه است و با تغییراتی كه در نظام آن ایجاد شد، این موضع لجوجانه‌تر هم شده است.اما یك واقعیت برای همه روشن شده كه در سوریه آنچه كه كشورهای منطقه و آمریكا به دنبال آن بودند، محقق نشد.واضح‌تر اگر توضیح بدهم اینكه یعنی وضعیت سوریه به بن‌بست رسید و اگر بخواهیم ریز بینانه تر به آن نگاه كنیم می‌بینیم كه سوریه و حوادثی كه در آن رخ‌داد به خطری برای همان‌كشور هایی تبدیل شد كه در سوریه قصد داشتند نظام این كشور را سرنگون كنند.

 این مسائل كه گفتید در مسئله یمن هم صدق می‌كند؟
در یمن این معضلات بیشتر و وضعیت نیز بدتر است زیرا عربستان در این كشور به صورت مستقیم درگیر شده و مثبت ترین تحلیل برای بحران یمن این است كه عربستان در این معضل به بن‌بست رسیده و حتی‌می‌توان گفت كه شكست خورده و باید منتظر بماند و اثرات مواضع سرسختانه خود را در صحنه میدانی مشاهده كند.

   سایركشورهای عربی بعد از توافق چه موضعی‌خواهند گرفت؟
اینكه امارات و قطر راه را برای صحبت با ایران باز می كنند نشان دهنده آن است كه كشورهای منطقه معتقدند راه حل را باید از طریق مذاكره با ایران پیگیری‌كرد و مقابله و درگیری راهكار مناسبی برای رویارویی با ایران نیست.

  به نظر شما جایگاه حقیقی شخص دكتر ظریف به عنوان وزیر امور خارجه كشورمان نیز در این مناسبات تاثیرگذار است یا خیر؟
در منطقه،هم حجت‌الاسلام روحانی و هم دكتر ظریف از احترام بالایی برخوردارند.

كسانی كه در منطقه سمت بالایی دارند، سال‌هاست دكتر ظریف را از نزدیك می‌شناسند و می دانند كه او شخصی  زیرك، پخته و منطقی است.همه می دانند كه ظریف در صورتی كه طرف مقابلش شرایط لازم را داشته باشد دیپلماتی است كه آمادگی دارد هروضعیتی را به تفاهم سوق دهد. در همین مذاكرات نیز دیدیم كه چه زحماتی را كشیدند و گذشته از جایگاه خود شخص ظریف، اراده سیاسی نظام نیز به او كمك كرد و از همه مهم‌تر پشتیبانی‌ای كه از سوی رهبرمعظم انقلاب شد او را بسیار یاری كرد.امروز دكتر ظریف هم اراده و هم  توانایی دارد.

  صحبت از حمایت‌ها از تیم مذاكره‌كننده شد،در زمانی كه برای قطعنامه 598 نیز گفت‌و گو داشتید، فضای حمایتی جامعه از شما چگونه بود؟و اینكه مقایسه دو قطعنامه 2231 و598 با یكدیگر درست است یا خیر؟
اینكه بعضی از منتقدان مذاكرات و قطعنامه 2231آن را با قطعنامه 598 و مذاكرات برای پایان جنگ با عراق مقایسه می كنند،كار درستی‌نیست. وضعیت قطعنامه 598  متفاوت و یك امر جداگانه بود و امروز2231 یك چارچوب و محتوای متفاوتی دارد.

ولی از یك نظرهم بد نیست كه تندروها می‌خواهند به مردم القا كنند2231 مشابه 598 است.البته از این منظر كه هردوی آنها موفق بود؛هم قطعنامه 598 و هم مذاكرات اخیر و قطعنامه2231 سبب شد اقدامات ظالمانه علیه كشورمان به پایان برسد.

598 از این بابت كه این امكان را به نظام و كشور داد كه جنگی ظالمانه را در شرایط نظامی سخت با یك دیپلماسی موفق به یك نتیجه كاملا موفق تبدیل كند و مذاكرات 598 كه برای حل و فصل ماجرای عراق صورت گرفت همه اهدافی كه برای جنگ در نظر گرفته بودیم را حاصل كرد و از سوی دیگر نیز در بحث مذاكرات هسته ای ما در این توافق همه آن چیزی‌را كه اهداف برنامه هسته ای ایران بود،به بهترین نحو كسب كردیم.

ما در بحث توافق هسته ای شاهد آنیم كه‌مقامات آمریكایی از رئیس جمهور این كشورگرفته تا سایر مقامات آن به این مهم اذعان می كنند كه نتوانستند ایران را وادار به عقب‌نشینی كنند و خودشان عقب نشینی كردند.

 به نظر شما این پیروزی نیست؟اینكه آمریكا از آن موضع سرسختانه خود برای حق هسته‌ای ایران كوتاه‌می‌آید و حق غنی سازی را قبول می‌كند، پیروزی نیست؟اینكه كشورهای غربی و قدرتمند جهان اعلام می‌كنند كه تحریم‌ها بر ایران اثر نداشته و امكان برخورد نظامی با ایران وجود ندارد از موفقیت سیاست‌خارجی دولت خبر‌می‌دهد و از این لحاظ با 598 مشابه است چرا كه همه اهداف و خواسته‌های ایران را در بحث هسته ای به دست آورده‌ایم.

  شرایط اجتماعی آن روزهای ایران با امروز قابل مقایسه هست؟
مذاكرات با عراق و مسئله قطعنامه 598 خیلی سخت و سنگین بود.چراكه در آن دوران به دلیل اینكه طرف دیگر ما در مذاكرات كشوری بود كه در 8 سال نبرد و جنگ مستقیم با ما حضور داشت و مردم نیزبغض سنگینی از صدام متجاوز داشتند و نشست با این دشمن و چگونگی بحث برای ما بسیار دشوار بود.در‌آن زمان مردم مایل بودند و انتظار داشتند بعد از جنگ طولانی به یك صلح پایدار برسیم.از سوی دیگر مردم ما خیلی حساس بودند كه به اهداف و آرمان های خودمان دست پیدا كنیم و خون شهدا پایمال نشود.

  در آن زمان هم تندروهایی بودند كه بر سر مسیرمذاكرات سنگ اندازی كنند؟
آن دوران نیز تندروها به شدت معتقد بودند كه نیازی به مذاكره و گفت‌وگو با صدام حسین نیست.آنها ادعا می كردند كه برای رسیدن به راه‌حل در مسئله مذاكرات عراق نیازی به بحث‌های پیچیده با عراق نداریم.آنها می‌گفتند كه‌نباید با صدام زیاد صحبت كرد بروید با او دست دهید و به صدام بگویید بیا با هم مشكلات را حل كنیم و در كنار هم علیه آمریكا متحد شویم. روش و سنت تندروها در هر دوره از زمان این‌گونه ساده‌اندیشانه است.تندروهای آن زمان مانند خوئینی‌ها انتقاد می‌كردند كه آنقدر مذاكرات را كش ندهیم و در آن زمان آقای هاشمی‌هم از دست تندروها بیچاره شده بود.

ما امروز دچار نبرد نظامی نیستیم ولی گرچه درگیری هایی هست كه اهمیت زیادی دارند و دارای آثار سوءجدی و دراز مدت‌اند.برای مثال تحریم‌های سنگین آمریكا مانند جنگ است و این نوع تحریم كردن یك كشور از لحاظ تعریف فرقی با جنگ ندارد. موضوع هسته‌ای به عنوان یك موضوع بزرگ ملی است و شرایطی را پیش‌آورد كه توقعات جامعه خیلی بالا بود و به نظر‌می‌رسد روحانی و ظریف می توانند پاسخگوی ملت باشندوسربلند بیرون آیند.

  جامعه بین الملل درآن زمان نسبت به تهران چه موضعی داشتند؟
از نظر شرایط بین المللی درآن زمان ما در شرایط بهتری بودیم.درست است كه یك سری تحریم ها علیه ایران بود ولی در آن زمان وضعیت خیلی با امروز ایران و زمانی كه روحانی دولت را از احمدی‌نژاد تحویل گرفت،فاصله داشت. مشكل عمده در آن زمان این بود كه بعدازجنگ صدام مغرور شده بود و احساس می كرد كه منطقه به آنها برای حمله به ایران بدهكار است و عربستان، كویت و سایرین باید او را به عنوان قهرمان اعراب شناسایی كنند.

ولی مذاكرات اخیر، گفت‌وگو با قدرت های برتر جهان بود و كل جهان دیپلماسی در مقابل مذاكره كنندگان ما حاضر شدند و سطح و كیفیت مذاكرات در سطح جهانی بود.

در آن زمان نیز شما برای گزارش روندمذاكرات عراق به خدمت امام‌خمینی(س)می‌رفتید؟
در آن زمان مرجع اصلی ما جلسه سران قوا بود و گزارش ها در آنجا مطرح می شد و بعد ازاینكه نظام شورای عالی امنیت ملی را تاسیس كرد،مباحث در آنجا صورت می گرفت و گزارشات توسط رئیس جمهور وقت و حاج احمدخمینی به خدمت امام(س) می رفت.به ندرت پیش‌می آمد كه شخصا بخواهیم پیش امام(س) برویم.البته مذاكرات اخیر طولانی و كند بود و موضوعات مختلفی در میان بود و باید متن بلند بالایی نوشته می‌شدو با همین منظور باید خدمت رهبرمعظم انقلاب ارائه می‌شد.ولی در 598 روند مذاكرات فرآیندی بود كه نیاز نبود برای رهبری گزارشی ارائه داده شود ولی دكترولایتی در آن زمان نیزگزارشاتی كه اهمیت داشت و لازم بود را خدمت امام(س) ارائه می‌كرد.

  به نظر شما اینكه آمریكایی ها به دنبال كارشكنی و برهم زدن بازی بعد از توافق هستند ادعای درستی است؟
ماباید مراقب باشیم و در روند اجرایی توافق باید همه سعی خود را به كار گیریم تا اشكالی‌ایجادنشود.تعهدات آن ها در دو بخش است اول همكاری‌های هسته‌ای و بخش دیگر رفع تحریم ها، همكاری های اقتصادی و عادی كردن روابط با ایران است.نقض تعهدات طرف مقابل كیفی است و سخت است كه مشخصا بتوان اندازه گرفت كه تعهدات درست انجام شود. دراین مذاكرات عباراتی كه برای تعهد انجام شده تا حد امكان جامع و كامل است تا نفوذی را برای طرف مقابل باقی نگذارد ولی ماهیت توافق و فشاری كه تندروهای جهانی روی توافق می‌آورند ممكن است در مقاطعی فضایی ایجاد كند تا طرف مقابل از اجرای تعهداتش طفره برود وممكن است در روند اجرایی توافق كند عمل كند و یا اقدامات دیگری را در پیش گیرد ولی نقض كامل آن را در نظر ندارد. این توافق به گونه ای با جزییات و دقیق نوشته شده و تعهدات طرفین به هم بافته شده است كه هرزمان طرف مقابل بخواهد شانه خالی كند با اقدامات متقابل مواجه می‌شود واین نكته مثبت‌توافق خوب است.

  ضمانت اجرایی این توافق چیست؟
مهم‌ترین ضامن اجرایی توافق ایران و غرب وحشت طرف مقابل از شكسته شدن آن است.البته این وحشت بی دلیل نیز نیست چون آثار آن‌بسیار بیشتر وسنگین‌تر است و با وجود ملاحظاتی كه داریم به نظر می‌رسد توافق در مرحله اجرا نیز با موفقیت جلو خواهد رفت.

 اخبار  سیاسی -  قانون

هاشمی‌: امام در مورد پذیرش قطعنامه 598 مطلبی گفتند که هنوز جایی نگفته‌ام و فعلاً هم نمی‌گویم

آیت الله هاشمی‌:
امام در مورد پذیرش قطعنامه 598 مطلبی گفتند که هنوز جایی نگفته‌ام و فعلاً هم نمی‌گویم / تابو شکنی‌های دینی امام بی‌نظیر بود

رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام تاکید کرد که از امام(ره) و انقلاب ناگفته‌هایی دارد که تاکنون جایی نگفته و فعلا هم نخواهد گفت.

 آیت‌الله هاشمی گفت: من از جوانی با امام بودم، به خود جرأت می‌دادم و خیلی از مسایل را با روی باز به ایشان می‌گفتم و حتی بعضی از مطالب را می‌نوشتم. یکی از دلایل این‌گونه روابط ما، سابقه طولانی آن است.

متن گفتگوی ایسنا با آیت الله هاشمی در زیر می آید:

جناب آقای هاشمی رفسنجانی، در آستانه 14 خرداد، سالروز رحلت حضرت امام(ره) هستیم و جناب‌عالی هم یکی از نزدیکان امام هستید. دوست داریم هم توصیف شما و هم ناگفته‌های خاطرات با امام(ره) را در این ایام برای مخاطبان ایسنا و مردم عزیز داشته باشیم.

بسم الله الرحمن الرحیم، اولاً سالگرد رحلت حضرت امام(ره) را به همه مردم ایران و مسلمانان جهان تسلیت می‌گویم. باید عرض کنم در طول 41 سالی که از سال 1327 تا 1368 امام را شناختم که تاکنون 66 سال از عمرم را شامل می‌شود، بدون تعارف ایشان را شخصیتی یافتم که از هر حیث کم نظیر بود.

از کوچه یخچال قاضی در قم شروع می‌کنم که وقتی در منزل اخوان مرعشی مستقر شدم، همسایه امام بودیم. اگر چه ایشان مسیر منزل تا حوزه را برای تدریس از کوچه‌های باریک و خلوت می‌رفتند، اما ما سعی می‌کردیم به بهانه سؤال‌های متعدد، با ایشان همراه شویم. در درس‌های ایشان هم یکی از شاگردهای ثابت بودم و از آغاز دهه چهل که مبارزه شروع شد، همراه امام بودم. بعدها که ایشان به تبعید رفتند، یک بار در سفر به نجف با ایشان دیدار کردم و پس از پیروزی انقلاب هم اگر چه لحظه ورود امام در فرودگاه بودم، اما به خاطر حجم کارها و ازدحام جمعیت نتوانستم نزدیک شوم. وقتی امام برای سخنرانی به بهشت زهرا رفتند، ما به اتفاق چندتن از دوستان به منزل آیت‌الله موسوی اردبیلی در اطراف میدان توحید رفتیم و از آنجا با تلفن در جریان بودیم که ناگهان شنیدیم هلی‌کوپتری آمد امام را برد. تا شب خیلی نگران بودیم که خبر آمد در منزل بستگانشان در منطقه دروس هستند.

فردا که ایشان در مدرسه رفاه مستقر شدند، خدمت ایشان رسیدم که وقتی مرا دید، با لطف و عنایت خاص گفتند: کجایی؟ ما دو روز است که اینجاییم و شما را نمی‌بینیم. من هم عرض کردم که به خاطر فشردگی موضوعات و مسایل مشغول بودیم.

البته این مطالب ناگفته نیست و در طول سال‌های پس از پیروزی به مناسبت‌های خاص، این حرف‌ها را گفتم و اگر مطلبی را نگفتم، حتماً هنوز نباید بگویم. مثلاً در جلسه‌ای که به همراه سران نظام و حاج احمدآقا درخصوص پذیرش قطعنامه 598 خدمت امام رسیدیم، مطلبی گفتند که هنوز جایی نگفته‌ام و فعلاً هم نمی‌گویم. اما چون از جوانی با ایشان بودم، به خود جرأت می‌دادم و خیلی از مسایل را با روی باز به ایشان می‌گفتم و حتی بعضی از مطالب را می‌نوشتم. یکی از دلایل این‌گونه روابط ما، سابقه طولانی آن است. دو نمونه از ادبیات نوشتاری من با امام، همان دو نامه‌ای است که اوایل انقلاب نوشتم و به امضای خودم و آیت‌الله خامنه‌ای، آیت‌الله دکتر بهشتی، آیت‌الله موسوی اردبیلی و شهید دکتر باهنر فرستادیم.

به هر حال خاطره از امام زیاد است و آنچه شاید برای سالگرد ایشان لازم باشد، پخش شود، روحیه ایشان است. به عنوان کسی که افتخار شاگردی ایشان را داشتم و بیش از 65 سال است که با امام، آثار و دستاوردهای ایشان آشنا هستم، می‌گویم که کار ایشان در تاریخ اسلام، تاریخ تشیّع و تاریخ ایران بی‌نظیر بود. بعد از حکومت پیامبر(ص) و 5 سال و چند ماه حکومت امام علی(ع) در طول 1400 سال پیش حکومتی نداشتیم که تمام ساختار آن براساس مبانی و تعالیم اسلام باشد. امام یک فقیه به روز و آشنا به شرایط زمان بود. بن‌بست شکنی‌های سیاسی و تابو شکنی‌های دینی امام بی‌نظیر بود. الحمدلله به همت مرحوم حاج احمدآقا و بعد از ایشان حاج حسن آقا تمام آثار گفتاری و نوشتاری امام جمع‌آوری، ثبت و ضبط شده است که شاید بعضی از مطالب فعلاً به خاطر مسایلی منتشر نشود، اما ان‌شاءالله در هم آینده تاریخ این اسناد را خواهد داشت.
اخبار سیاسی - ایسنا