توافق‌هسته‌ای مهم است اما نباید در آن اغراق كرد

الهه كولایی، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران و عضو شورای هماهنگی مجمع زنان اصلاح‌طلب معتقد است بیانیه اخیر كه در لوزان صادر شد، می‌تواند گامی بزرگ رو به پیش تلقی شود اما نباید ذوق‌زده شد و آن را ختم ماجرا و حل‌و فصل این مساله دشوار و پیچیده تلقی كرد. به اعتقاد او تازه پنجره‌هایی از امید باز شده است و برای رسیدن به یك شرایط باثبات و مطلوب، كاری سخت و دشوار پیش روی كشور ما و همه مسوولان در همه سطوح قرار دارد.

 كولایی در گفت‌وگو با «اعتماد» با تاكید بر اینكه نباید درباره اهمیت مذاكرات هسته‌ای اغراق شود، گفت: ضمن اینكه این مذاكرات بسیار حایز اهمیت و تاثیرگذار بر زندگی روزمره همه ایرانیان است، اما اگر با فساد و رانت‌خواری مبارزه نشود، اگر بخش خصوصی تقویت نشود، اگر فضای كسب و كار در كشور بهبود پیدا نكند و در واقع امكان سهیم شدن مردم در منافع و مزایای اقتصادی كشور فراهم نشود، آزاد شدن منابع مالی و اقتصادی كشور كمكی به برنامه‌های رشد و توسعه نخواهد كرد، بلكه مساله فساد و رانت خواری این منابع توسعه را نابود خواهند كرد.

 نگاه شما نسبت به نتایج حاصل از مذاكرات هسته‌ای چیست؟ به بیان دیگر، شما تا چه حد به نتایج این تفاهمنامه خوش‌بین هستید و فكر می‌كنید می‌تواند به نتیجه نهایی منجر شود؟
روند حل و فصل این موضوع و درواقع اعتمادسازی با جامعه جهانی برای دفاع از حقوق مردم ایران، به‌گونه‌ای طی شده كه بیانیه اخیر كه در لوزان صادر شد، می‌تواند گامی بزرگ رو به پیش تلقی شود. اما نباید ذوق‌زده شد. نباید این بیانیه را ختم ماجرا و حل و فصل این مساله دشوار و پیچیده تلقی كرد. تازه پنجره‌هایی از امید باز شده است.

در واقع برای رسیدن به یك شرایط باثبات و مطلوب، كاری سخت و دشوار پیش روی كشور ما و همه مسوولان در همه سطوح قرار دارد. بنابراین با توجه به اهمیت گام‌هایی كه برداشته شده، باید تلاش‌ها ادامه یابد و با در نظر گرفتن عوامل و مشكلات مختلفی كه در داخل و در سطح منطقه و بین‌المللی در این مسیر وجود دارد، با پشتكار هیات‌های مذاكره‌كننده، كه باید بتوانند در فضایی تنش‌آلود ولی مبتنی بر اراده سیاسی طرف‌های اصلی این مذاكره، پروژه‌ای را كه شروع كرده‌اند به پایان ببرند، باید با حمایت از آنها راه را برای تعامل سازنده كشور با جهان هموار ساخت.
 
 تحلیل شما از دكترین سیاست خارجی روحانی چیست؟ و چه تاثیراتی را می‌توان در عرصه داخلی و خارجی برای آن در نظر گرفت؟
دكتر روحانی همان‌گونه كه در برنامه انتخاباتی خود اعلام كردند تحقق برنامه‌های رشد و توسعه همه‌جانبه در كشور را در گروی اجرای سیاست خارجی پرتحرك، مبتنی بر اعتمادسازی، استفاده از عقلانیت، منطق و البته تجربه‌های ارزشمند در دستگاه دیپلماسی و بها دادن به واقعیت‌های متحول در سطح داخل، منطقه و جهان اعلام كرده‌اند. در این آیین، دیپلماسی به‌كار گرفته شده همان‌گونه كه قبلا هم مطرح شد ایجاد شرایط لازم برای بازگرداندن ایران به جامعه جهانی، برای تعامل سازنده با بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی، حاكم كردن عقلانیت، تجربه و تخصص در حوزه تعامل با جامعه جهانی به عنوان پیش‌شرط‌های تحول در شرایط اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی در داخل بوده است.

همان‌گونه كه یك باور قوی در بین صاحبنظران حوزه سیاست و روابط بین‌الملل وجود دارد، سیاست خارجی جمهوری اسلامی نیز در ادامه سیاست داخلی آن باید مورد ارزیابی قرار گیرد. بنابراین با توجه به تغییری كه در داخل كشور ما در جریان انتخابات سال ٩٢ شكل گرفته، آقای دكتر روحانی امتداد این تغییر را در حوزه سیاست خارجی، در ایجاد روابط سازنده مبتنی بر احترام به منافع متقابل و تامین منافع مردم ایران دنبال كرده‌اند كه آثار این رویكرد در همین مذاكرات اخیر خود را به خوبی نشان داده است.

 به نظر شما این دیپلماسی تا چه حد مبتنی بر نظریه‌بازی‌های روابط بین‌المللی است؟
پشتوانه آكادمیك دكتر ظریف و انباشت ارزشمند تجربه‌های دیپلماتیك گروهی كه با ایشان كار می‌كنند، این امكان را فراهم كرد تا جمهوری اسلامی بتواند از تجربه‌های جوامع دیگر برای حل این معضل بهره گیرد. این امكان برای دكتر ظریف، به عنوان دیپلماتی كه سال‌ها در دانشكده روابط بین‌الملل وزارت امور خارجه تدریس كرده است، در چارچوب این مذاكرات فراهم شد تا از نظریه‌های روابط بین‌الملل هم بهره بگیرد. شاید یكی از این نظریه‌ها، نظریه بازی‌ها و از اشكال آن: بازی «برد- برد» یا «برد- باخت»یا بازی «با حاصل- جمع صفر» می‌تواند باشد كه در تدوین استراتژی این مذاكرات باز برد- برد به كار گرفته شد. دكتر ظریف هم از یك پشتوانه نظری و هم از یك ظرفیت تجربی و شخصی در این مذاكرات بهره گرفته است كه جای تحسین و تقدیر دارد. البته قدردانی از ایشان به معنای نادیده گرفتن اشكالات و ضعف‌هایی كه در فرآیند این مذاكره وجود داشت، نیست.
 
 در صحنه داخلی نتایج این توافق را چگونه ارزیابی می‌كنید؟ آیا این توافق تاثیری بر تغییر آرایش نیروهای سیاسی داخلی خواهد گذاشت؟
یكی از مهم‌ترین وجوه این توافق، ایجاد روحیه نشاط و زنده كردن امید در جامعه برای بهبود در شرایط زندگی گروه‌های وسیعی از مردم است. البته توجه دارید كه مانند همه كشورهای جهان در كشور ما نیز اولویت‌ها و اهداف در بین گروه‌ها و طبقات اجتماعی مختلف تفاوت دارد، اما آنچه به هر حال اهمیت دارد این است كه معدلی از منافع همه مردم در تنظیم روابط خارجی هدف قرار گیرد. به نظر می‌رسد دكتر روحانی در این مسیر گام‌های خوبی برداشته‌اند. ضمن اینكه موضوع هسته‌ای نباید مورد اغراق و مبالغه قرار گیرد.

با اینكه مساله حل و فصل اختلاف در مورد برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی بسیار اهمیت دارد، اما نباید عوامل داخلی و ضرورت اصلاحات ساختاری در اقتصاد، تقویت بخش خصوصی، ایجاد شرایط مناسب برای كسب وكار، اجرای قانون، حمایت موثر و عملی از فعالیت‌های قانونی فعالان حوزه اقتصادی و به ویژه مبارزه با فساد و رانت‌خواری در داخل كشور را تحت تاثیر این موفقیت‌ها، ناچیز انگاشت.

در واقع نباید درباره اهمیت مذاكرات هسته‌ای اغراق شود. ضمن اینكه این مذاكرات بسیار حایز اهمیت و تاثیرگذار بر زندگی روزمره همه ایرانیان است، اما اگر با فساد و رانت‌خواری مبارزه نشود، اگر بخش خصوصی تقویت نشود، اگر فضای كسب و كار در كشور بهبود پیدا نكند و در واقع امكان سهیم شدن مردم در منافع و مزایای اقتصادی كشور فراهم نشود، آزاد شدن منابع مالی و اقتصادی كشور كمكی به برنامه‌های رشد و توسعه نخواهد كرد، بلكه مساله فساد و رانت‌خواری این منابع توسعه را نابود خواهند كرد.

 به نظر شما تفاهم لوزان در صورتی كه منجر به توافق نهایی شود تا چه حد می‌تواند بر روابط جریان‌های مختلف سیاسی با دولت روحانی تاثیرگذار باشد؟ به‌طور مثال پس از این، اصلاح‌طلبان و موافقان روحانی حمایت بیشتری از دولت به عمل می‌آورند و عقلای اصولگرا نیز فاصله بیشتری با منتقدان افراطی دولت پیدا می كنند؟
بدون تردید اگر دولت دكتر روحانی در این مذاكرات و در پیشبرد پروژه دفاع از منافع مردم ایران در یك رویكرد وسیع و همه‌جانبه موفق شود، می‌تواند وزن سیاسی دولت را به‌طور قابل ملاحظه افزایش دهد. البته این تاثیر بلندمدت نخواهد بود. اگر به اصلاحاتی كه اشاره كردم، توجه جدی نشود. ولی به هر حال می‌توان انتظار داشت كه نتایج پیش رو در صورت موفقیت‌آمیز بودن مذاكرات هسته‌ای به وزن دولت، هواداران آن و نزدیك‌تر شدن و انسجام بیشتر نیروهای تحول‌خواه در جامعه كمك كند و در مجموع امید به تغییر سازگار با منافع عموم مردم در مجلس آینده را نیز افزایش دهد. این موفقیت در نوع تعامل نیروهای سیاسی در داخل و تقویت موقعیت دكتر روحانی تاثیری مثبت و تعیین‌كننده خواهد داشت، اما تاكید می‌كنم كه اگر به نكات پیش‌گفته توجه نشود این تاثیرگذاری پایدار نخواهد بود.

 در برخی تحلیل‌ها می‌خواندیم احتمال یك دوره بودن دولت روحانی  كم نیست. اما الان اگر تفاهمنامه لوزان منجر به توافق نهایی شود به نظر شما می‌تواند تضمینی برای هشت ساله شدن ریاست‌جمهوری ایشان باشد و در این تحلیل‌ها تغییری ایجاد كند؟
این تحلیل درست به نظر می‌رسد كه موفقیت در حل و فصل منازعه هسته‌ای با جمهوری اسلامی و به دلیل پیامدهای گوناگونی كه به‌خصوص در توسعه روابط جهانی و در‌واقع حتی منطقه‌ای ایران می‌تواند داشته باشد به نوعی تاثیر مستقیم بر ادامه الگوی دو دوره ریاست‌جمهوری درمورد دكتر روحانی هم داشته باشد. من تصور می‌كنم یكی از نتایج مذاكرات در صورت توافق نهایی این خواهد بود كه از آنجا كه جایگاه سیاسی روحانی بهبود پیدا خواهد كرد، می‌توان انتظار داشت كه این بهبود در ادامه ریاست‌جمهوری ایشان نیز خود را به نمایش بگذارد. اما من امیدوارم كه همزمان با تغییرها در سیاست خارجی، تغییرها مناسب و موافق با خواسته‌ها و نیازهای جمعیت جوان و جویای شرایط بهتر زندگی در كشور شكل بگیرد، تا ما شاهد روندی از ثبات و بهبود شرایط عمومی كشور در ادامه این تلاش‌ها باشیم.

 بعد از انتشار تفاهمنامه لوزان واكنش‌های بسیار مثبتی را در سطح جامعه شاهد بودیم كه عرصه بروز و ظهور آن را می‌توان در شبكه‌های اجتماعی مشاهده كرد. به نظر شما این ابراز شادی با آنچه در تفاهمنامه منعكس شده چقدر تناسب دارد؟ به بیان دیگر بیانیه‌ای كه صادر شد چقدر از حداقل‌هایی كه جامعه انتظارش را داشت برخوردار بود؟
یكی از راه‌های سنجش نتایج این مذاكرات مواضع و اظهارنظرهایی است كه مخالفان و حتی دشمنان كشور ما در طول روزهای اخیر داشتند. اگر به این ملاك‌ها توجه كرده و در سخنان معاندان ایران و جمهوری اسلامی دقت كنیم، باید بگویم این شادی تا حدودی بی‌دلیل نبوده است. بسیاری از مردم این بیانیه را آغازی برای توافق نهایی و بهبود شرایط عمومی كشور، ایجاد شرایط مناسب برای خروج از آثار خسارت بار تحریم ناعادلانه و ظالمانه‌ای كه بر مردم ایران، در سال‌های اخیر به سبب بی‌تدبیری‌ها، توهم‌ها و رویاگرایی‌های سال‌های گذشته تحمیل شده، می‌دانند.

 اما همزمان به دلیل اهمیت این پروژه و حساسیتی كه نسبت به آن وجود دارد از یك‌سو و تجربه تعامل گذشته با جامعه جهانی به ویژه كشورهای اروپایی و امریكا در آغاز دهه گذشته، طبیعی به نظر می‌رسد كه این بی‌اعتمادی‌ها، سبب نگرانی و دلواپسی گروه‌های دیگری از مردم هم باشد.

اما در مسیر این مذاكرات می‌توان امید داشت با توجه به اراده سیاسی كه در ایران ،اروپا و امریكا شكل گرفته است، این دلواپسی‌ها و نگرانی‌ها نیز برطرف شود. به هر حال باید هم برای شادی گروهی از مردم و هم نگرانی گروهی دیگر، اعتبار قایل شد و این حق را از آنها دریغ نكرد. باید با بررسی‌های كارشناسی و طرح واقعیت‌ها از زوایای گوناگون، انسجام و حمایت موثر اجتماعی- سیاسی را از هیات‌های مذاكره‌كننده افزایش داد و احتمال موفقیت آنان را بالا برد.

 ارزیابی شما از وضعیت پایگاه اجتماعی روحانی در صورت نهایی شدن توافق چیست؟
 من تاكید می‌كنم مشكلات و مسائل جامعه ایران را نباید به مساله برنامه هسته‌ای تقلیل داد. بدون شك پرونده برنامه هسته‌ای ایران تاثیر بسیار گسترده‌ای در زندگی روزمره مردم داشته است، اما اینكه همه مسائل، مشكلات، ناكارآمدی‌ها و بی‌كفایتی‌ها یا همه بی‌تدبیری‌ها صرفا به این مساله فرو كاسته شود، رویكرد درستی نیست. بلكه این عملكرد مثبت و تحسین‌انگیز وزارت امور خارجه، با همه ایرادهایی كه می‌توان به آن وارد كرد، باید سرمشقی باشد برای نهادها و دستگاه‌های اجرایی دیگر، كه آنها هم در ایفای وظایف بخش خود با استفاده از عقلانیت و تجربه بكوشند و نیازهای مردم را در حوزه‌های دیگر نیز تامین كنند. اگر كارآمدی و توجه به تخصص و كارشناسی مدیریت‌ها همراه با شایسته‌سالاری بیشتر رعایت شود، دولت می‌تواند پایگاه اجتماعی وسیع‌تر و همراه‌تری را تدارك ببیند.

 یعنی معتقدید حتی اگر به توافق نهایی هم برسیم به تنهایی تاثیر چشمگیری بر پایگاه اجتماعی روحانی نخواهد داشت و نباید به تنهایی ملاك ارزیابی این موضوع قرار بگیرد. بنابراین نگاه واقع‌بینانه به این توافق چگونه باید باشد؟
بدون تردید این تفاهم در صورت پیشرفت در مسیر خود و حل و‌فصل شدن اختلاف در مورد برنامه هسته‌ای ایران، آثار بسیار مشهودی بر اقتصاد كشور خواهد داشت، ولی اگر این تاثیر به زندگی روزمره مردم، تامین نیازهای گوناگون گروه‌های مختلف اجتماعی به ویژه زنان، جوانان، كارگران و... گسترش عدالت اجتماعی- اقتصادی- سیاسی و اصلاح روند تولید و توزیع ثروت، مهار رانت‌خواری و فساد راه نیابد، چگونه می‌توان انتظار تغییر چشمگیر در پایگاه اجتماعی دولت را داشت؟ از آقای دكتر روحانی انتظار می‌رود، با بهره‌گیری از ظرفیت‌های یك دیپلمات با تجربه، ضرورت‌ها و شرایط داخلی اجرای پایدار یك سیاست خارجی موفق را، كه همان تقویت كارآمدی، اعتماد و عدالت و انسجام ملی است، برای استمرار موفقیت در حوزه روابط خارجی مورد توجه بیشتر قرار دهند. رفع محرومیت و تبعیض‌های ناروا از گروه‌های بیشتر آسیب‌پذیر مانند زنان و جوانان در این زمینه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

 اخبار  سیاسی  - اعتماد 
 

سه محور مهم عدم توافق ایران و غرب در مذاکرات هسته‌ای

اخبار سیاست خارجی - سه محور مهم عدم توافق ایران و غرب در مذاکرات هسته‌ای

به گزارش «تابناک»، بخش مهمی از مطالب امروز مطبوعات جهان درباره ایران به موضوع هسته ای اختصاص یافته است.

در این زمینه، برخی از مطبوعات، از جمله «گالف تودی»، اظهارات رئیس جمهور ایران را مورد توجه قرار داده اند که از احتمال جدی حصول توافق نهایی هسته ای تا پایان بازه زمانی شش ماهه تعیین شده سخن گفته است. این روزنامه می نویسد به گفته حسن روحانی، با وجود موانع پیش آمده در دور اخیر مذاکرات هسته ای ایران و گروه 1+5، رسیدن به توافق میان دو طرف تا پایان ماه ژوئیه بسیار محتمل است؛ اما در عین حال، احتمال تمدید دوره شش ماهه نیز وجود دارد. به گفته وی، رسیدن به توافق منوط به آن است که برخی کشورها در این مسیر مسئله سازی نکنند.

با این حال، خبرگزاری «آسوشیتدپرس» با انتشار گزارشی به نقل از برخی مقامات غربی، مدعی شده هنوز شکاف ها و اختلاف نظرهای مهمی میان ایران و غرب باقی مانده که باید حل و فصل شود. به نوشته این خبرگزاری، دیپلمات های غربی می گویند میزان فاصله دو طرف تا رسیدن به توافق جامع، چندان نزدیک تر از آن چیزی نیست که در ماه فوریه، یعنی در زمان آغاز روند مذاکرات برای رسیدن به توافق نهایی وجود داشت. به گفته این دیپلمات ها، مهمترین اختلافات دو طرف حول سه محور عمده قرار دارد که عبارتند از حجم برنامه غنی سازی و تعداد سانتریفیوژهای ایران، آینده رآکتور آب سنگین اراک و همچنین سرنوشت تأسیسات غنی سازی اورانیوم زیرزمینی در فردو.

با این وجود، گزارش جدید آژانس بین المللی انرژی اتمی که بخش هایی از آن شب گذشته منتشر شد و در بسیاری از مطبوعات و رسانه ها بازتاب داشت، بر پایبندی ایران به تعهدات خود در چارچوب توافق مقدماتی ژنو تأکید می کند. به نوشته «رویترز»، در این گزارش که امروز (جمعه) به طور رسمی منتشر خواهد شد، پایبندی ایران به محدودیت های لحاظ شده بر برنامه هسته ایش در چارچوب توافق ژنو مورد تأیید قرار گرفته است. بر این اساس، آژانس بر «پایبندی مستمر» ایران به تعهدات خود تأکید خواهد کرد. افزون بر این، قرار است در گزارش مذکور به جزئیاتی از توافقات هفته جاری ایران و آژانس درباره توسعه بازرسی ها نیز اشاره شود.

در مطلب دیگری در موضوع هسته ای، روزنامه «جروزالم پست» از تغییر مذاکره کننده ارشد هسته ای کشور فرانسه در گروه 1+5 خبر داده است. به نوشته این روزنامه، در شرایطی حساس و در حالی که تنها دو ماه تا پایان زمان شش ماهه تعیین شده برای توافق جامع هسته ای زمان باقی مانده، مذاکره کننده ارشد فرانسه از سمت خود کنار می رود. به نوشته این روزنامه، قرار است «ژاکوس آدیبرت» که به اتخاذ مواضع سفت و سخت در مقابل ایران معروف می باشد، به یک سمت دیپلماتیک بالاتر در دولت فرانسه ارتقا پیدا کند. جروزالم پست اشاره می کند که در دوره حضور آدیبرت در جایگاه مذاکره کننده ارشد، موضع فرانسه در قبال برنامه هسته ای ایران سخت گیرانه تر از قبل شد.

در نهایت، خبر احداث هشت نیروگاه هسته ای جدید از سوی روسیه در ایران، از جمله دیگر موضوعاتی است که از روز گذشته تاکنون در شمار زیادی از مطبوعات و رسانه ها بازتاب داشته است. به نوشته «ریانووستی»، این احتمال وجود دارد که مسکو طی سال جاری، توافقنامه ای را برای احداث هشت نیروگاه هسته ای جدید با دولت ایران به امضا برساند. در این چارچوب، قرار است دو رآکتور در مجموعه نیروگاه هسته ای بوشهر و شش رآکتور نیز در دیگر مراکز احداث شود. به گفته منابع آگاه، مذاکرات ایران و روسیه برای ساخت این نیروگاه ها، اکنون در مراحل نهایی خود به سر می برد. 

اخبار سیاست خارجی - تابناک