آیا فقر، جرم می‌زاید؟

وقوع جرم در جوامع قدمتی به دیرینگی تاریخ بشریت دارد. با رشد و گسترش روزافزون جوامع، جرم‌ها نیز رشد یافته و شکل‌های گوناگونی به خود گرفته است.

روزی نیست که پس از مراجعه به صفحه حوادث روزنامه‌ها و جراید با انواع قتل‌ها و سرقت‌های مسلحانه و قاچاق مواد مخدر مختلف مواجه نشویم.

مجرمانی که خبر دستگیری آنها در کوتاه ترین زمان ممکن توسط نیروی انتظامی، شوقی به خاطر امنیت در چشمانمان روشن می‌کند.

حال آنکه هر روز بر شمار زندانیان کشور افزوده می‌شود و از طرفی جرم و جنایت نیز روز به روز رنگ و بوی تازه‌ای به خود می‌گیرد. به راستی در این میان، مشکل از کجاست؟ آیا عوامل بازدارنده‌ای که هر روز بر تعداد آن افزوده می‌شود، در کاهش جرم و جنایت تاثیری ندارند؟ آیا افزایش آسیب‌های اجتماعی، باعث افزایش این پدیده ناخوش می‌شود؟ مشکل کار کجاست؟

مواد مخدر در مقام اول
طبق آمار ارائه شده بعد از مواد مخدر، سرقت و خشونت بیشترین جرایمی است که در کشور انجام می‌شود. براساس آخرین آمار جمع آوری شده در ابتدای سال 93 در ایران، تعداد کل زندانیان کشور، 210 هزار و 672 نفر بوده است.

مرکز مطالعات بین المللی زندان‌های جهان در سال 2011 تعداد زندانیان در ایران را 230 هزار نفر و در سال 2012 این مقدار را 250 هزار نفر گزارش کرده است.

همچنین تعداد زندانیان در سال 2013 به 217 هزار نفر کاهش یافته بود. در کشوری زندگی می‌کنیم که در آن بیش از دو میلیون معتاد وجود دارد. آخرین آمار ارائه شده از سوی ستاد مبارزه با مواد مخدر خبر از کشف سالانه حدود 500 تن مواد مخدر می‌دهد. حال جای تعجب ندارد که 50 درصد زندانیان کشور، مجرمان مواد مخدر باشند.

ذوالقدر، معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضاییه در خرداد ماه سال گذشته عنوان کرد که جرایم مربوط به مواد مخدر جز 3 جرم اصلی در کشور محسوب می‌شود. همچنین بیشترین محکومان اعدام در کشور را هم مجرمان و قاچاقچیان مواد مخدر تشکیل می‌دهند.

تاثیرات خانواده و جامعه
هیچ یک از افراد جامعه از مادر، مجرم به دنیا نمی‌آیند. بلکه کاستی ها، در محیط خانواده و جامعه فرد را به سمت جرم سوق می‌دهد. علی ایمانی، وکیل پایه یک دادگستری، با اشاره به دو عامل خانواده و جامعه در شکل گیری و بازتولید جرم به خبرنگار اجتماعی روزنامه ابتکار می‌گوید: اگر فرزندی در خانواده‌ای با فضای نامناسب اجتماعی تربیت شود، هیجانات دوران کودکی و نوجوانی او به درستی بروز نمی‌کند.

این پدیده باعث می‌شود در سنین بالاتر در خلاف جهت هنجارهای جامعه حرکت کند و با انجام جرم این هیجانات را تخلیه کند. ایمانی، مسائل اقتصادی را در رتبه اول بازتولید جرم قرار می‌دهد و می‌افزاید: جامعه نیز تاثیرات بسزایی در تولید جرم داشته و ترویج اشرافی گری در این مورد بی تاثیر نبوده است. زمانی که فرد احساس نیاز شدید اقتصادی می‌کند، برای برطرف ساختن این نیاز اولیه به ناچار دست به جرم می‌زند.

جرایم زنان و بازتولید جرم
آمارهای جرایم در کشور، مبین آن است که جرایمی را که زنان در آن شرکت دارند در زمینه نوع جرم با مردان متفاوت است.

به عنوان نمونه می‌توان، جرایم علیه اشخاص مانند همسر، معشوقه یا رغیب عشقی، جرایم علیه کودک، نوزادکشی، سقط جنین غیرقانونی، روسپیگری و جرایم علیه اموال شامل کلاهبرداری، سرقت از مغازه ها، صدور چک بلامحل و جرایمی از جمله افترا، ولگردی، فروش مواد مخدر اشاره کرد.

علی اصغر جهانگیری، رییس سازمان زندان‌ها و اقدامات تامینی تربیتی کشور در فروردین ماه سال جاری با اشاره به اینکه سه درصد زندانیان کشور را زنان تشکیل می‌دهند، گفت: بیش از 50 درصد این افراد کمتر از یک ماه در زندان می‌مانند.

 زنان به علل گوناگون معمولا جرایمی را مرتکب می‌شوند که به توانایی جسمانی کمتری نیازمند است و از این رو بزه‌کاریشان کمتر خشونت بار است. از عوامل بازتولید جرم در زنان می‌توان به علل زیست شناختی، روانی، اجتماعی، اقتصادی و حتی فمینیستی اشاره کرد.

اختلاف بین میزان جرایم زنان در برابر مردان بارها مورد بررسی قرار گرفته است. از دید اجتماعی، پسران مجازند آزادانه در بیرون از خانه به سر برند. خانواده و جامعه نیز آن‌ها را به فعالیت بیشتر تشویق می‌کند لذا در نهایت پسران مجال بیشتری برای ارتکاب بزه می‌یابند.

قوانینی با تاثیرات کوتاه مدت
اگر حکمی درست و اصولی اجرا شود، می‌تواند تاثیر مثبت در جامعه داشته باشد و در غیر این صورت تبعاتی را به همراه خواهد داشت.

باید دید هدف از صدور احکام قضایی عبرت آموزی برای دیگران است یا خیر. عبدالصمد خرمشاهی، وکیل پایه یک دادگستری و حقوق با تاکید بر اینکه اعمال بازدارنده و تنبیهی، تاثیری کوتاه مدت بر مجرمان دارد، در گفت و گو با خبرنگار اجتماعی ابتکار می‌گوید: بعضی از جرم شناسان اعتقاد دارند که برخی افراد به طور بالقوه در جهت خلاف هنجارهای جامعه حرکت می‌کنند و آمادگی فرا گرفتن جرم را دارند. عده‌ای نیز به طور اکتسابی مرتکب جرم می‌شوند؛ یک دسته عوامل دست به دست هم می‌دهند که در لحظه‌ای خاص فرد مرتکب به جرم شود.

برای جلوگیری از جرم، سخت‌ترین قوانین نیز فقط در مقطعی کوتاه می‌تواند مانند عاملی بازدارنده عمل کند. خرمشاهی می‌افزاید: هدف از مجازات اصلاح مجرم است و مهم تر از مقوله مجازات، پیشگیری است.

تجربه نشان داده، تعلیم تربیتی به مراتب کارسازتر است. در نتیجه مجازات به ویژه زندان و حبس باعث می‌شود، مجرمان نوپا به طور اتفاقی در جمع مجرمان حرفه‌ای قرار گیرند و مجدد درگیر جرم شوند.

 ایمانی با اشاره به اصلاحیه صورت گرفته در قانون مجازات اسلامی در سال 92، تغییرات انجام شده را مثبت ارزیابی می‌کند و می‌گوید: در ارتباط با اعمال تنبیهی، همانطور که می‌دانیم، تنبیه با مجازات متفاوت است.

تنبیه زمانی اعمال می‌شود که در بحث جرم، بخواهیم جلوگیری و پیشگیری صورت گیرد. تنبیه بیشتر برای مجرمان با سن‌های کمتر مانند کودکان و نوجوانان صورت می‌گیرد، در حالی که مجازات این گونه نیست.

بازار گرم جرم و جنایت در کشور
حال که تخم مرغ دزدان، شترمرغ دزد شده‌اند. به طور مشخص، افزایش دستگیری مجرمان حاکی از بازار گرم جرم و جنایت در کشور را دارد. با نگاهی اجمالی به قوانین در نظام‌های کیفری دنیا حبس در حال برچیده شدن است.

مسئولان پیش از آنکه اقدام به دستگیری مجرم کنند باید به دنبال آموزش در جامعه باشند. آموزشی اصولی همراه با اشتغال زایی و مبارزه با فقر، زیرا که ریشه اصلی جرم و جنایت معطوف به مسائل اقتصادی می‌شود و بس.


اخبار اجتماعی - ابتکار

متهم: از سر فقر این جرم را انجام دادم

محاکمه متهم به محاکمه متهم به قتلبدون شناسایی اولیای‌دم و وکیل آنها
متهم: از سر فقر این جرم را انجام دادم

به گزارش شرق, مرد زندانی که جوانی 30ساله به نام سعید است و در سال 87 دستگیر شد متهم است مردی افغان به نام جمعه را که نگهبان شرکتی در رباط‌کریم بود به قتل رسانده است.

سعید چند روز بعد از این قتل بازداشت شد و بلافاصله به جرمش اعتراف کرد. او گفت: قرار بود من و دوستم علی با هم این قتل را انجام دهیم.

او بود که نشان شرکت را به من داد و گفت در شرکت همیشه مبلغ زیادی پول نگهداری می‌شود و ما می‌توانیم با سرقت از آنجا برای همیشه از بی‌پولی نجات پیدا کنیم. من شرکت در این دزدی را قبول کردم. شبی که قرار بود برای سرقت برویم من جلو در شرکت رسیده بودم که علی خبر داد شهرستان است و برای دزدی نمی‌آید. مجبور شدم به تنهایی برای این سرقت بروم.

وقتی وارد شرکت شدم نگهبان متوجه شد. من هم با چاقو چند ضربه به او زدم، او دنبالم کرد و من از ترس فرار کردم. حتی نتوانستم یک اسکناس ‌هزارتومانی بدزدم. من متوجه مرگ مرد افغان نشدم و زمانی که به خانه رفتم فکر می‌کردم او زنده ‌است تا اینکه ماموران مرا شناسایی کردند و گفتند نگهبان کشته ‌شده ‌است.

سعید همه جزییات را برای ماموران توضیح داد و صحنه قتل را نیز بازسازی کرد. سپس پرونده با صدور کیفرخواست به دادگاه کیفری استان تهران فرستاده‌ شد و سعید برای محاکمه به شعبه 71 رفت. با توجه به اینکه اولیای‌دم مقتول شناسایی نشده‌ بودند فردی که خود را وکیل دادگستری در ایران معرفی می‌کرد از سوی اولیای‌دم درخواست قصاص کرد و گفت از اولیای‌دم مقتول وکالت دارد. او مدارکی را نیز تحویل دادگاه داد.

با توجه به این درخواست سعید برای دفاع از خود در جایگاه حاضر شد و ضمن تعریف دوباره ماجرای قتل درخواست بخشش کرد. با این حال رای بر قصاص صادر شد. سعید و وکیل مدافعش به رای صادره اعتراض کردند. این‌بار پرونده به دیوانعالی کشور رفت. قضات دیوان، رای را نقض و اعلام کردند درخواست قصاص باید از سوی اولیای‌دم به‌صورت شخصی بیان شود و دادگاه آنها را رویت کند در غیر این صورت امکان صدور حکم قصاص نیست.

شعبه رسیدگی‌کننده به پرونده برای برطرف‌کردن این نقص اقدامات خود را آغاز کرد اما نامه‌نگاری‌های انجام گرفته با سفارت افغانستان بی‌فایده ماند و مقامات گفتند اولیای‌دم و وکیلی را که در پرونده حضور دارد شناسایی نکرده‌اند همچنین این وکیل از سوی کانون وکلا نیز شناسایی نشد. بنابراین متهم یک‌بار دیگر پای میز محاکمه رفت و این‌بار با درخواست قصاص از سوی دادستان رباط‌کریم مواجه شد.

روز گذشته بعد از اینکه نماینده دادستان درخواست قصاص دادستان رباط کریم را تقدیم هیات قضات کرد، متهم در جایگاه حاضر شد او این‌بار نیز اتهام قتل را قبول کرد و گفت قصدی برای کشتن نداشت اما قبول دارد ضرباتی که بر بدن مقتول وارد کرده باعث مرگ او شده ‌است.

متهم گفت: من پنج سال است در زندان هستم و خانواده‌ام در شرایط بسیار بدی به سر می‌برند و وضعیت مالی خوبی نداریم. آنها خیلی سختی می‌کشند و دستشان هم به جایی بند نیست. در این مدت اولیای‌دمی هم نبوده که ما بتوانیم با آنها تماس بگیریم و برای رضایت مذاکره کنیم. آنچه در مورد من اتفاق می‌افتد مرگ تدریجی خودم و خانواده‌ام ‌است.

در این هنگام رییس جلسه گفت: در صورتی که بتوان رضایت گرفت آیا می‌توانی دیه بپردازی؟

متهم گفت: من حاضرم دیه بپردازم اما آنقدر پول ندارم که همه دیه را یکجا بپردازم و می‌توانم قسطی این دیه را بدهم. خانواده من بسیار فقیر هستند و در این چند سال خیلی سختی کشیدند هرچه که داشتیم فروختند تا خرج زندگی کنند چون منبع درآمدی نداشتند.

من خودم هم از سر فقر دست به این کار زدم. قبلا هیچ سابقه‌ای نداشتم و بلد هم نبودم دزدی کنم، به همین دلیل بود که وقتی مقتول دنبالم کرد ترسیدم و بدون اینکه کفش‌هایم را بپوشم با پای برهنه فرار کردم. وقتی وارد اتاق شدم تا از کشو پول بردارم او بیدار شد و دنبالم کرد من هم آنقدر ترسیدم که کفش‌هایم را جا گذاشتم. دزد حرفه‌ای اینطور رفتار نمی‌کند.

متهم درباره اینکه چرا مقتول را با چاقو زد، گفت: این کارم هم از روی ترس بود. وقتی از خواب بیدار شد من را دنبال کرد. دست‌بردار هم نبود می‌خواست من را بگیرد برای اینکه جلویش را بگیرم به او چاقو زدم اگر همان اول که داشتم فرار می‌کردم دنبالم نمی‌کرد این اتفاق نمی‌افتاد. بعد از اینکه چاقو زدم سرعتش کم شد، البته همچنان سر پا بود و زمین نخورده‌ بود اما پلیس به من گفت ضرباتی که من زدم باعث مرگش شده است.

سپس وکیل مدافع متهم در جایگاه حاضر شد و دفاعیات خود را مطرح کرد. هیات قضات بعد از اینکه آخرین دفاعیات متهم را شنیدند برای صدور رای دادگاه وارد شور شدند./شرق