ماجرای حذف صحنه نماز از فیلم «درباره الی»

مهر:  شب گذشته ۲۷ فروردین ماه نشست نسبت «سینما و روحانیت» با حضور حجت الاسلام شهاب مرادی سخنران و فعال فرهنگی، محمدصادق كوشكی پژوهشگر، داریوش کاردان بازیگر و سیدمحمد حسینی کارشناس و مجری برگزار شد.

در ابتدای این نشست کوشکی با طرح این سوال که آیا امضای تایید یك روحانی روی فیلم ضرورتی دارد؟ یادآور شد: كارگردانان ایرانی برای ساخت فیلم در حاكمیتی دینی و اسلامی، الزامی برای استفاده از روحانیت ندارند و حتی در اغلب فیلم های سینمایی به خود زحمت نداده‌اند تصویر ظاهری روحانیت را هم به درستی به نمایش بگذارند.

حجت الاسلام و المسلمین مرادی نیز بیان کرد: در سبک زندگی امروز ما، مردم برای خود آخوند یا روحانی مشخص ندارند چنان که وکیل یا پزشک شخصی ندارند.

ماجرای حذف صحنه نماز از فیلم «درباره الی»

وی با اشاره به نظارت مورد نظر کوشکی بر سینما و تلویزیون بیان کرد: چنین نظارتی آسیب زننده است، به طور مثال فیلم «درباره الی» ساخته اصغر فرهادی صحنه نماز ندارد در حالی که اتفاقا در صحنه ای که نامزد الی به محل ویلای مذکور می آید ابتدا درون اتاق می رود و نماز می خواند اما این قسمت مجوز نگرفت چراکه نامزدش در ادامه داستان دعوا می کند و حرف ناظران این بود که فرد متدین نباید اهل خشونت باشد.

حجت الاسلام مرادی اضافه کرد: این نوع نظارت است که به فیلم ها ضربه می زند؛ اینکه شما لیستی تهیه کنید که چه چیزهایی در یک اثر وجود داشته باشد و چه چیزهایی وجود نداشته باشد.

این کارشناس مسایل دینی با اشاره به فیلم ها و سریال های علی حاتمی عنوان کرد: ما در فیلمی مثل «سوته دلان» امامزاده داوود، روضه، قسم و همه موارد زندگی افراد عادی را می بینیم. وقتی صاحب مغازه می خواهد صبح کارش را شروع کند بسم الله می گوید که اثرش را در زمان شاه هم ساخته است اما بسیاری از فیلم و سریال های امروزی ما گویی در خلا ساخته شده است، نه خدا دارد نه امام رضا و نه نماز. نظارت هایی که امروز وجود دارد باعث شده است که یک دزد در فیلم و سریال نماز نخواند و یا فردی که اهل اشتباه است دست پدر و مادرش را نبوسد و به آنها احترام نگذارد.

ابتدای انقلاب همه مردان دفاع مقدس در فیلم ها سیّد، رسول و یا حاجی نام داشتند

در ادامه این نشست داریوش کاردان بازیگر و برنامه ساز درباره نظارت روحانیون در فیلم و سریال ها بیان کرد: اگر روحانی بخواهد در یک سریال در مسایل دینی و شرعی مشاوره بدهد ما قطعا می پذیریم ولی گاهی روحانیون در مسایل تکنیکی و تخصصی و زاویه دوربین نظر می دهند.

وی با اشاره به اینکه پرداخت سینما و تلویزیون درباره روحانیون مناسب و براساس واقعیات جامعه نبوده است، گفت: این مشکل را ما در ابتدای انقلاب در حوزه فیلم های مرتبط با دفاع مقدس هم داشتیم. آن زمان در تمام فیلم ها از سیّد، رسول و یا حاجی استفاده می شد و ما در فیلم ها یک نفر شهید منوچهر نداشتیم. اینها باعث می شود که مردم از فیلم های مرتبط با دفاع مقدس و یا فیلم های مرتبط با روحانیون فاصله می گیرند. البته زمانی هم فیلم هایی می سازیم و می خواهیم خطاهای گذشته را جبران کنیم و بعد هرچه آدم های کج و مست و مشکل دار است با این فیلم ها به جبهه می بریم تا متحول شوند. زمانی از آن طرف بام می افتیم و زمانی از این طرف بام می افتیم. درباره روحانیون هم همین مساله است و ما باید بتوانیم مثل پزشک، استاد دانشگاه و هر قشر دیگری به روحانیون بپردازیم چون آنها هم جزو همین جامعه هستند، البته خودشان هم باید کمک کنند.

مدل نظارت در فیلم ها کج فهمانه است

کوشکی در ادامه این بحث درباره روحانی که بتواند در حوزه نظارت بر آثار تلویزیونی و ویژگی هایی که چنین روحانی باید داشته باشد، اظهار کرد: عرصه هنر قابل پیش بینی نیست و نمی توان در چنین حوزه هایی مثل عناصری که برای یک آب معدنی برمی شماریم ویژگی هایی را طبقه بندی کنیم. عرصه سینما عرصه خلاقیت است و اگر ما امروز قانون نوشتیم که چه کارهایی ممنوع است روز دیگر باید با ابتکاراتی در این حوزه ورود کرد. زمانی که ما در حوزه های نظارتی قوانین می نویسیم گاهی هم اجرا به دست کسانی می رسد که اصلا قوانین را بلد نیستند.

وی با اشاره به مثالی بیان کرد: سال ها پیش فیلمی قرار بود از تلویزیون پخش شود که در صحنه ای از آن یک فرزند شهید عکس رهبر انقلاب را روی تابوت می گذارد و بعد ناظران بیان کردند که آن صحنه باید از فیلم دربیاید چراکه ممکن است برای کسی سوءتفاهم پیش بیاید و با اینکه این صحنه نقطه اوج فیلم بود تا آن صحنه را درنیاوردند فیلم پخش نشد. چنین مدلی از نظارت کج فهمانه است.

در ادامه کاردان با اشاره به سخنان حجت‌الاسلام مرادی که از واژه آخوند استفاده کرد، گفت: ما سال ها اجازه نداشتیم از کلمه آخوند استفاده کنیم و من از حاج آقای مرادی ممنون هستم که از چنین واژه ای استفاده کردند.

فیلمسازان بدون خلاقیت سراغ نمایش محدودیت ها می روند

وی با اشاره به تصویری که در سینمای سایر کشورها از پلیس و قاضی فاسد بیان کرد: در اکثر کشورهای دنیا این اجازه وجود دارد که درباره قاضی و یا پلیس فاسد فیلم ساخته شود اما در کشور ما این فیلم ها ساخته نمی شود و به طور مثال تعدی هایی که در جامعه وجود دارد نمایش داده نمی شود.

حجت الاسلام مرادی نیز در ابتدا با بیان اینکه با نظارت به شکل موجود که به سینما آسیب‌زده مخالف است، بیان کرد: در فیلم های آمریکایی یک قاضی و یا سناتور فاسد نمایش داده می شود اما مساله این است که در نهایت آنچه که بیان می شود به نفع دولت و حکومت آنهاست و تلاش می شود که وحدت ملی حفظ شود. اگر روحانیون در فیلم و سریال آنچنان که باید نمایش داده نمی شوند تقصیر ما نیست چون خود ما در جلسات و کلاس هایی که داریم آزادانه مواردی را مطرح می کنیم.

وی همچنین با اشاره به کارگردانان و فیلمسازانی که به سراغ نمایش محدودیت ها می روند، توضیح داد: بعضی از فیلمسازان می خواهند همین محدودیت ها را نمایش دهند. کدام خانمی در رختخواب منزل خود با روسری می خواید اما فیلمساز می خواهد دقیقا همین صحنه را نمایش دهد تا بگوید که با چه محدودیت هایی مواجه است. گاهی می توان در بعضی از صحنه ها از خلاقیت ها استفاده کرد. به طور مثال نشان می دهیم که مردی در فیلم روی زمین افتاده است و همسرش که نمی تواند به او دست بزند داد و فریاد می کند و از دیگران کمک می خواهد به این ترتیب ما بعد از سال ها با فرهنگی مواجه خواهیم شد که اگر کسی روی زمین بیفتد شخص دیگری به او کمک نمی کند زیرا این فیلم ها به طور ناخودآگاه روی مخاطب تاثیر می گذارد. همین صحنه را می توان به گونه ای طراحی کرد که دو مرد یا دو زن باشند تا یک نفر به دیگری کمک کند.

بیشتر قهر و دعوای زن و شوهر را نمایش می دهیم

این کارشناس و پژوهشگر اضافه کرد: من در یکی از مراسم های ازدواج دانشجویی به دانشجویان گفتم که متاسفانه نمی توانند از تلویزیون و سینما محبت را بیاموزند چون اینها بیشتر قهر و دعوا را نمایش می دهند و نمی توانند خلاقانه محبت را هم بیاموزند. البته من هم با آقای کوشکی موافق هستم که نظارت در سینمای كشور ضرورت است اما این نظارت نباید به شکلی باشد که باعث مشکلات موجود شود.

در ادامه سخنان وی کاردان نیز بیان کرد: حضور روحانی در بیشتر فیلم و سریال های ما فقط برای این است که مجوز فیلممان را بگیریم و برای همین تنها به صحنه هایی ویترینی از یک روحانی منجر می شود. البته روحانیت هم باید با سینما آشتی کند و امیدوارم روزی را ببینیم که روحانیون هم در صف بایستند و بلیت سینما بخرند. روحانیت باید مرجع سینما باشد و سینما باید بتواند مثل آموزش و پرورش تفکر درست و غلط را نمایش دهد.

فیلم های حاتمی، بیضایی و میرباقری که نیازی به نظارت نداشتند

در بخش دیگری از این نشست کوشکی با اشاره به فیلم هایی که از علی حاتمی، بهرام بیضایی و داوود میرباقری ساخته شده است، گفت: افرادی چون بهرام بیضایی و یا علی حاتمی هیچ گاه خود را افراد متشرعی نشان نداده اند و یا ادعایی در این باره نداشته اند اما به دلیل سواد و آگاهی و مطالعه بالایی که داشته اند ما می بینیم که به طور مثال ذهنیتی و تصوری که از امام حسین (ع) در فیلم «روز واقعه» نمایش داده می شود هیچ خطایی ندارد بلکه خلاقیت های درستی هم دارد. علی حاتمی هم خود را فرد متشرعی معرفی نمی کند اما به دلیل اینکه سواد اجتماعی بالایی دارد وقتی می خواهد نشان دهد فردی دکان خود را باز می کند او را با گفتن بسم الله به تصویر می کشد.

وی در پایان گفت: همچنین فردی مثل داوود میرباقری خودش طلبگی کرده است و اتفاقا نیازی به نظارت و یا مشاور در این زمینه ها ندارد. او در «مختارنامه» دقیقا همان روضه ای را می خواند که هم تاریخی است و هم خلاقانه است اما سینمای کنونی ما سینمای اهل مطالعه بیضایی، حاتمی و یا میرباقری نیست.