سرگیجه در خرید بلیت هواپیما

روزنامه هفت صبح - علی رستگاری: بعد از آزادسازی قیمت پروازهای داخلی، قیمت ها سیال شده و تا حدودی افزایش هم یافته است اما آن رقم های نجومی مثل بلیت 500 هزار تومانی تهران به مشهد که در روزهای اخیر مطرح شد چندان دقیق نیستند.

«نرخ بلیت هواپیمای 170 مسیر داخلی آزاد شد»؛ این خبر را یک هفته پیش سازمان هواپیمایی کشور اعلام کرد. با این تصمیم ناگهان یک شوک اساسی به قیمت پرواز مسیرهای پرتردد کشور وارد شد. رسانه ها نوشتند در آستانه روزهای عزاداری ماه صفر قیمت پرواز تهران- مشهد به 500 هزار تومان هم رسیده. (البته در ادامه این گزارش ما به شما خواهیم گفت این اعداد و ارقامی که مطرح شد بیشتر سقف قیمت ها بود نه کف قیمت ها.)

به هر حال در روزهای اخیر خیلی نقدهای جدی از سوی نمایندگان مجلس و بعضی کارشناسان به این تصمیم وارد شد و در مقابل مسئولان سازمان هواپیمایی کشور گفتند این کار را با هدف رقابتی شدن و افزایش کیفیت خدمات دهی به مسافران انجام داده اند. حالا سوال این جاست از این به بعد مکانیزم تعیین قیمت بلیت هواپیما چگونه خواهد بود؟ اگر یک مسافر بخواهد برای مسیری بلیت تهیه کند، چطور باید هزینه خود را برآورد کند؟ آیا بین ایرلاین های مختلف تفاوت قیمتی وجود دارد و حق انتخابی در کار هست؟ چرا در خرید آنلاین پروازهای چارتری قیمت های یک شماره پرواز مشترک متفاوت است؟

برای یک بلیت چقدر باید هزینه کنیم؟

با اعلام آزادسازی قیمت ها رسما اعلام شد از این به بعد تعیین قیمت ها بر عهده ایر لاین هاست. یعنی هر شرکت هواپیمایی بنا بر کیفیت هواپیما و امکاناتی که به مسافرین ارائه می دهد قیمت بلیت خود را به آژانس ها اعلام می کند و شما به عنوان مسافر طبق روال قبل با آژانس ها طرف حساب هستید. با این تفاوت که قبلا مثلال بلیت پرواز تهران- مشهد در شلوغ ترین روزها به حدود 90 هزار تومان می رسید اما الان سقف آن مشخص نیست.

این روزها چند خبرگزاری نوشتند قیمت پرواز تهران- مشهد تا 500 هزار تومان هم رسیده است. این خیر غیرواقعی نیست اما خیلی هم دقیق نیست. چون در این گزارش ها به سقف قیمت ها استناد شده و نه کف قیمت ها. با این حال اصل موضوع افزایش قیمت هم قابل انکار نیست. هر چند روزهای عادی وضعیت آنقدر بغرنج نیست. اگر به طور مثال نرخ های چارتر مسیر تهران- مشهد در یکشنبه 22 آذر را بررسی کنیم، کف قیمت های چارتری دو ایرلاین زاگرس و کاسپین حدود 70 هزار تومان تعیین شده است.

با نزدیک شدن به روزهای تعطیلات پایان هفته ورق بر می گردد. بلیت تهران- مشهد در روز چهارشنبه تا بیش از دو برابر یکشنبه گران می شود. اگر بخواهید چهارشنبه صبح با بوئینگ شرکت زاگرس به مشهد سفر کنید باید حداقل 145 هزار تومان خرج کنید. در همین روز پرواز با ایرباس 320 ایران ایر به سمت اصفهان هم 120 هزار تومان آب می خورد.

بگذارید یک مسیر دیگر را هم در همین هفته مقایسه کنیم. کسی که بخواهد روز شنبه تهران را به مقصد کیش ترک کند می تواند از چهار شرکت معراج، زاگرس، ماهان و کیش ایر با رقمی حدود 90 تا 100 هزار تومان بلیت بخرد اما بلیت های چهارشنبه همین مسیر از 170 هزار تومان شروع می شود تا به بالا. بنابراین اصل سیال شدن قیمت ها و تا حدودی افزایش آن ها گزاره درست است اما آن رقم های نجومی که در رسانه ها مطرح شد چندان دقیق نیست. به شرطی که مراقب باشید از کجا خرید می کنید.

نکته قابل توجه اینجاست علاوه بر قیمت های چارتری که در مورد آن بحث شد قیمت بلیت های سیستمی که خود ایرلاین ها اعلام می کنند هم نسبت به روزهای هفته و نوع هواپیما متغیر است. به طور مثال ایران ایر دو پرواز به فاصله پنج دقیقه برای روز شنبه روی وبسایت خود گذاشته که اولی با هواپیمای بوئینگ 108 هزار تومان قیمت دارد و دومی با هواپیمای ایرباس 172 هزار تومان قیمت گذاری شده است.

ناگهان قدر قیمت ها پرید

در تعطیلات هفته گذشته یکی از خبرهای کلیک خور سایت ها و خبرگزاری ها افزایش قیمت ناگهانی بلیت هواپیما در مسیرهای پرتردد بود. خبرگزاری ایسنا در گزارشی با عنوان «تهران- مشهد: نیم میلیون تومان!» نوشت: «بازار فروش بلیت هواپیما در روزهای منتهی به شهادت امام رضا (ع) گرفته، قیمت بلیت هواپیما از تهران به سمت مشهد در هفته آینده به شکلی تصاعدی افزایش پیدا کرده و در شرایطی که در روزهای یکشنبه و دوشنبه می تواند بلیت هایی با قیمت کمتر از 200 هزار تومان نیز پیدا کرد، اما هرچه به روزهای پایانی هفته نزدیک می شویم قیمت ها به خود شکلی عجیب می گیرد.

در روز سه شنبه شرکت های مختلف هواپیمایی از سمت تهران به مشهد پرواز دارند و در این بین ارزان ترین نرخ مربوط به پرواز ایران ایر تور با قیمت 214 هزار تومان خواهد بود. پس از آن نرخ ها به بیش از 250 هزار و 300 هزار تومان هم می رسد. در این راستا پرواز هواپیمای فوکر 100 قشم ایر 341هزار تومان خواهد بود که برای روز سه شنبه 17 آذر گران ترین پرواز به حساب می آید.»

در ادامه این گزارش آمده: «اوضاع بازار در روز چهارشنبه نیز پیچیده تر می شود تا جایی که تمام نرخ های پروازی در این روز به بیش از 300 هزار تومان برای یک پرواز رفت از تهران به مشهد محاسبه می شود. در این بین پرواز 2806 هواپیمایی معراج که با ایرباس 320 انجام خواهد شد برای یک بلیت رفت از تهران به مشهد 484 هزار تومان نرخ گذاری شده است.» سه روز پیش هم خبرگزاری تسنیم از رسیدن قیمت پرواز تهران- مشهد به 400 هزار تومان خبر داده بود.

چه کسی قیمت ها را افزایش داد؟

«چارترکنندگان بلیت هواپیما را گران کردند نه ایرلاین ها»؛ این پاسخ دبیر انجمن شرکت های هواپیمایی به انتقادها نسبت به گرانی ناگهانی قیمت بلیت پروازهاست. مقصود اسعدی سامانی در گفت و گو با خبرگزاری مهر در این مورد توضیح داد: «هنوز شرکت ها قیمت های بلیت را پس از آزادسازی اعلام نکرده اند و قیمت هایی که از سوی برخی فروشندگان مطرح می شود، مربوط به چارترکنندگانی است که از قبل این صندلی ها را خریداری کردند.»

دبیر انجمن شرکت های هواپیمایی ادامه داد: «شرکت ها با برآورد هزینه ها و شرایط عرضه و تقاضا قیمت بلیت را به تدریج از هفته آینده اعلام می کنند که ممکن است هر شرکتی قیمت متفاوتی داشته باشد.»

انتقادها از نرخ های جدید

1- دبیر انجمن شرکت های هواپیمایی گفته بود: «هدف شرکت ها این است که هر قشری با هر سطح درآمدی بتواند از حمل و نقل هوایی استفاده کند. آزادسازی نرخ بلیت هواپیما منجر به شکوفایی این صنعت و افزایش سرمایه گذاری برای خرید ناوگان می شود. شرکت ها پس از بررسی هزینه ها موظفند که قیمت های جدید را روی سایت خود قرار دهند و به آژانس هایی که از سازمان هواپیمایی مجوز دارند، اعلام کنند.»

یکی از کارشناسان هواپیمایی کشور در پاسخ به این تحلیل گفت: «مسئولان اعلام کرده اند با هدف ارتقای کیفیت و رقابتی کردن فضا قیمت ها آزاد شده است ولی در کشور ما آنقدر تقاضا زیاد است که مسافر هیچ حق انتخابی ندارد. در روزهایی که تقاضا زیاد می شود مسافر به هر پروازی که موجود باشد با هر قیمتی مجبور است رضایت بدهد. کشور ما 150 فروند هواپیما دارد که طبق استانداردها 450 فروند نیاز کشور است.»

او در ادامه توضیح داد: «به نظر من همین رسیدن قیمت پرواز تهران- مشهد به 500 هزار تومان نشان داد خیلی زود وارد این موضوع شدند. می گویند این کار را کردیم که ایر لاین ها کیفیت خدمات خود را ارتقا دهند. در صورتی که آن ها با پول دولت هم نمی توانند ناوگان خود را نوسازی کنند چه برسد با پول مردم. ضمن اینکه به علت رفع نشدن کامل تحریم ها اصلا امکان خرید هواپیما وجود ندارد. در مجموع من معتقدم این تصمیم بیشتر به نفع شرکت ها بود تا مردم.»

2- دیروز یک عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی با انتقاد نسبت به زمان آزادسازی قیمت ها گفت: «با دوستان سازمان هواپیمایی کشوری در رابطه با وضعیت حمل و نقل هایی صحبت کرده بودیم و قرار بود ابتدا شناورسازی قیمت بلیت هواپیما انجام شود و پس از آسیب شناسی در یک زمان مناسب آزادسازی قیمت ها اجرا شود. در حالیکه چالش های شناورسازی نرخ بلیت هواپیما همچنان پابرجاست سازمان هواپیمایی اقدام به آزادسازی نرخ بلیت هواپیما کرده است. این مسئله مشکلی را از حمل و نقل هوایی کشور حل نمی کند.»

علیرضا خسروی در ادامه گفت: «آزادسازی در زمان مناسبی اجرایی نشد چرا که لازمه این کار یعنی تناسب عرضه و تقاضا در کشور هنوز فراهم نشده است. حمل و نقل هوایی کشور با آزادسازی قیمت ها نظم نمی گیرد. حال که این کار را انجام داده اند باید از آن ها پرسید آیا شرکت های هواپیمایی خسارات تاخیرات ناشی از پروازها را پرداخت می کنند؟ بعید می دانم از این به بعد هم شرکت های هواپیمایی داخلی بخواهند تاخیرات پروازی را پرداخت کنند. اصولا تصمیم گیری های یک طرفه مانند آزادسازی قیمت بلیت هواپیما مناسب حال مردم نیست.»

جزئیات طرح آزادسازی بلیت هواپیما

علی عابدزاده رئیس سازمان هواپیمایی کشور با حضور در برنامه گفت و گوی ویژه خبری جزئیات طرح آزادسازی بلیت هواپیما را توضیح داد. در ادامه بخش هایی از اظهارات او را می خوانید.

1- یکی از موضوعات مهمی که در آزادسازی نرخ بلیت هواپیما اجرا می شود این است که شرکت های هواپیمایی موظف به فروش بلیت ها یا به صورت مستقیم یا  از طریق آژانس های مسافرتی با تعیین نرخ از سوی ایرلاین مربوطه هستند. به طور قطع سازمان هواپیمایی کشوری در زمان اجرای آزادسازی قیمت ها را پایش می کند و اجازه رقابت های ناسالم در صنعت حمل و نقل هوایی را نخواهدداد.

2- در حال حاضر اکثر شرکت های هواپیمایی از شبکه مطلوب رزرو و فروش بلیت برخوردار هستند و امروز این ساختار به لحاظ فروش و تعیین قیمت در شرکت های هواپیمایی وجود دارد. سازمان هواپیمایی کشوری نمی تواند منتظر خرید هواپیمای نو توسط ایرلاین ها باشد. سپس نسبت به آزادسازی نرخ بلیت اقدام کند. شرکت های هواپیمایی در حال حاضر در شرایط اقتصادی خوبی به سر نمی برند. بنابراین باید ابتدا به سمت آزادسازی نرخ بلیت حرکت کرد. عمر بالای ناوگان هوایی تنها به دلیل تحریم ها نیست بلکه یکی از دلایل عمر بالای سن ناوگان عدم انگیزه سرمایه گذاران است.

3- در طول یک سال اخیر نرخ بلیت بسیاری از مسیرها در برخی از زمان ها بسیار نازل بود به طوری که حتی بلیت مسیر تهران- کیش حتی با نرخ 40 هزار، 50 هزار و 60 هزار تومان نیز به فروش می رسید. این واقعیت باید در نظر گرفته شود که امروزه هزینه تمام شده هر صندلی پرواز برای یک ساعت در شرایط تحریم حدود 40 دلار است در حالی که نرخ متوسط جهانی هر ساعت پرواز برای یک صندلی در کشورهایی که تحریم نیستند و مهد هوانوردی جهان هستند 80 دلار است بنابراین در این شرایط انتظار خرید هواپیما از سوی شرکت های هواپیمایی ناعادلانه است.

4- بدهی شرکت های هواپیمایی 5 هزار میلیارد تومان است. در حال حاضر 250 فروند هواپیما (اعم از فعال و زمین گیر) در کشور وجود دارد که ارزش آن ها حدود یک میلیارد دلار است، در حالی که ارزش 5 فروند هواپیمای بوئینگ 777 که حدود 1500 صندلی را شامل می شود یک میلیارد دلار و ارزش یک هواپیمای ایرباس 320 حدود 50 میلیون دلار است.

در مقابل ورود هواپیماهای با عمر بالا می ایستیم و اجازه این سرمایه گذاری های غیرواقع را نمی دهیم. در حال حاضر شرکت های هواپیمایی در صورت کنسل شدن پرواز خسارت مسافران را پرداخت می کنند اما بسیاری از مسافران برای دریافت خسارت خود مراجعه نمی کنند. با اجرای آزادسازی نرخ بلیت، حق انتخاب به مردم داده شده است و طی یک سال آینده شاهد تغییرات اساسی در حمل و نقل هوایی خواهیم بود.