معروف‌ترین دایناسورهای جهان: انکیلوساروس

مجله دیجی کالا - فرهنگ حشمتی: نزدیک به ۶۸ میلیون سال پیش و در اواخر دوره‌ی «کرتاسه» (Cretaceous) و در غرب آمریکای شمالی، دایناسوری با پوشش زرهی به نام «انکیلوساروس» (Ankylosaurus) می‌زیسته است. این دایناسور هم دوره‌ی «تایرانوساروس» و «تریسراتپس» بوده و اولین بار در سال ۱۹۰۶ و در ایالت مونتانا کشف شد.

بهترین لغت برای توصیف انکیلوساروس، «تانک» است. بدن ۶ متری و ۶ تنی این دایناسور، توسط انواع و اقسام زره‌ها و پوشش‌های ضخیم پوشیده شده و انتهای دم‌اش، یک توده‌ی بزرگ گرز مانند قرار دارد. استخوان‌های کتف این دایناسور، برای استحکام و قدرت بیش‌تر، به هم جوش خورده‌اند یا به عبارتی دیگر، با هم آمیخته شده‌اند. همین موضوع باعث شده تا نام انکیلوساروس (به معنای سوسمار آمیخته‌شده) برای‌اش انتخاب شود.

برجسته‌ترین ویژگی انکیلوساروس، زره‌ی ضخیم و مستحکم‌اش است. در کنار این زره‌ی تخت که کل قسمت پشت جانور را پوشش می‌داد، صفحات ضخیم و استخوانی‌ای هم، در اطراف گردن و شانه‌ی انکیلوساروس وجود داشت. از‌آنجایی‌که دایناسورهای گوشت‌خوار برای از پادرآوردن طعمه، به گردن‌اش حمله می‌کنند، وجود این صفحات در اطراف گردن انکیلوساروس، سلاح دفاعی بسیار مفیدی در مقابل حمله‌ی تایرانوساروس خواهد بود.

اما از قسمت‌های دفاعی که بگذریم، به سلاح اصلی انکیلوساروس، یعنی گرز انتهای دم‌اش می‌رسیم. این گرز از دو قسمت استخوانی بزرگ به‌علاوه یک لایه استخوان در میانه‌ی این دو تشکیل شده است. البته، فسیل‌های دیگری هم از دم این دایناسور کشف شد که قسمت میانی را نداشت و دو قسمت اصلی گرز، به چسبیده بودند. این چسبندگی باعث افزایش قدرت ضربه‌ی این گرز می‌شد. ضخامت این قسمت نزدیک به ۴۵ سانتی‌متر است. این گرز به قدری قدرتمند است که ضربه‌ی آن می‌تواند به راحتی استخوان‌ها و آرواره‌ی دایناسورهای مهاجم را خرد کند. در سال ۱۹۷۹، محققان کشف کردند که عضله‌های بسیار قدرتمندی این گرز را کنترل می‌کنند و می‌توانند شتاب زیادی را موقع حرکت دادن‌اش، تولید کنند.

انکیلوساروس یک دایناسور گیاه‌خوار بود و دندان‌های کوچکی داشت. به‌علاوه، پوسیدگی دندان‌های فسیل‌ها، نشان می‌دهد که انکیلوساروس‌ها برخلاف گیاه‌خواران بزرگ‌تر، مدت زمان قابل توجهی را صرف جویدن غذا می‌کردند.

استخوان‌های زیادی از این دایناسور در ۱۰۰ سال گذشته کشف شده ولی هیچ‌گاه اسکلت کامل یک انکیلوساروس، پیدا نشده است.

مجله دیجی کالا - فرهنگ حشمتی: حتی اگر کوچک‌ترین علاقه‌ای به دنیای دایناسورها نداشته باشید، بدون شک نام «تی-رکس» (T-Rex) را شنیده‌اید. در بازی‌های رایانه‌ای، در فیلم‌های هالیوودی و حتی در زندگی روزمره، همه‌جا ردپایی از تی-رکس وجود دارد. از شخصیت اصلی فیلم‌های پارک ژوراسیک گرفته تا غول آخر سری بازی‌های Dino Crisis، هرجایی که قرار باشد از نماد یک موجود خشن، ترسناک، خون‌خوار و عظیم‌الجثه استفاده شود، T-Rex اولین انتخاب خواهد بود.

تی‌-رکس، تیرانوسور، تیرانوساروس، تایرانوساروس، … هر طوری که نام‌اش را تلفظ کنید، هیچ تاثیری در نقش این دایناسور به‌عنوان موجودی خون‌خوار از دل جهنم نخواهد داشت. «تایرانوسور» به معنی «سوسمار ستمگر» و رکس به معنی «پادشاه» است. باوجود ۱۲ متر طول، ۶ متر ارتفاع و وزنی معادل ۷ تن، به نظر می‌رسد که نام مناسبی برای‌اش انتخاب شده باشد.

طول جمجمه‌ی تی-رکس به ۱.۵ متر می‌رسیده که در آن دندان‌هایی خمیده و خنجر مانند با طول حداکثر ۳۰ سانتی‌متر قرار گرفته بودند. آرواره‌ی تی-رکس به طرز باورنکردنی‌ای قدرتمند بود و قابل قیاس با آرواره‌ی تمساح یا کوسه نیست. برخلاف اکثر دایناسورهای گوشت‌خوار که آرواره‌ای V شکل داشتند، تی-رکس از آرواره‌ای U شکل بهره می‌برد. این موضوع مزایا و معایبی را برای این دایناسور به وجود می‌آورد؛ مزیت آرواره‌ی U شکل در حجم بیش‌تر گوشت و استخوانی است که می‌تواند با یک‌بار گاز گرفتن از طعمه جدا کند. در عوض، این نوع آرواره، فشار بیش‌تری را بر روی دندان‌های جلویی وارد می‌کند. دانشمندان بر این باورند که تی-رکس می‌توانست با هر بار گاز گرفتن، نزدیک به ۲۵۰ کیلوگرم گوشت را از بدن طعمه‌ی خود جدا کرده و استخوان‌هایش را هم خرد کند.

برخلاف آنچه در مورد بینایی ضعیف تی-رکس به باور عوام تبدیل شده، آخرین تحقیقات دانشگاه Oregon بر روی شکاف و حالت قرارگیری چشمان تی-رکس نتایج جالبی را در برداشته است؛ با بررسی مدل شبیه‌سازی‌شده و مقایسه‌ی چندین دایناسور، «کنت استیون» (Kent Stevens) محقق دانشگاه اورگن به این نتیجه رسید که چشمان تی-رکس، زوایای دید ۵۵ درجه‌ای داشته، تیزبینی‌شان ۱۳ برابر چشمان انسان است و می‌توانسته طعمه را از فاصله‌ی ۶ کیلومتری تشخیص دهد. بر اساس این نظریه، چشمان تی-رکس ۳٫۵ برابر دقیق‌تر از چشمان عقاب بوده است.

تحقیقات انجام‌شده بر روی فسیل‌های تی-رکس در دانشگاه Ohio هم، به حرکات سریع سر و چشمان این دایناسور اشاره دارد. به‌علاوه، این تحقیقات نشان داده که تی-رکس می‌توانسته فرکانس‌های صوتی پایین را حس و طعمه‌ی خود را از فاصله‌ی بسیار دور، شناسایی کند. با توجه به قدرت، ضخامت و حالت استخوان‌های پا و همچنین قدرت دم، تی-رکس می‌توانسته با حداکثر سرعتی معادل ۴۰ کیلومتر بر ساعت بدود.

بارزترین مشخصه‌ی تی-رکس، دست‌های بسیار کوچک‌اش است. بااینکه این دست‌ها تنها دو انگشت دارند و طول‌شان از یک متر تجاوز نمی‌کند، ولی استخوان‌های ضخیم‌شان نشان می‌دهند که فضای زیادی برای قرارگیری ماهیچه بر روی‌شان وجود داشته است. به همین دلیل انتظار می‌رود که قدرت دست‌های تی-رکس بسیار زیاد باشد. حالت و میزان عضله‌ی جلوبازوی این دست‌ها نشان می‌دهد که می‌توانند به‌راحتی تا ۲۰۰ کیلوگرم وزن را از زمین بلند کنند. نظریه‌های زیادی در مورد استفاده‌ی این‌چنین دست‌هایی ارائه شده؛ شاید تی-رکس با دست‌هایش طعمه را نگه می‌داشته و شاید هم برای بلند شدن از خواب از آن‌ها استفاده می‌کرده است.

آخرین استخوان‌های کشف‌شده از تی-رکس، بافتی رشته‌ای را در قسمت‌های مختلف بدن‌اش نشان می‌دهد. این یعنی حداقل قسمت‌هایی از بدن این دایناسور، پَر داشته است. حتی اکتشافات بعدی نشان دادند که بدن تی-رکس‌های بالغ، تماما توسط پَر پوشانده شده است.

اگر این موضوع صحت داشته باشد، ظاهر واقعی تی-رکس برخلاف تصویری که تاکنون گمان زده می‌شد، شبیه به یک شترمرغ بسیار بزرگ خواهد بود.