معروف‌ترین دایناسورهای جهان: ولاسیرپتر

مجله دیجی کالا - فرهنگ حشمتی: بازیگر نقش مکمل فیلم‌های «پارک ژوراسیک» یعنی ولاسیرپتر، بین ۷۱ تا ۷۵ میلیون سال پیش (اواخر دوره‌ی کرتاسه) در مغولستان و آسیای مرکزی می‌زیسته است.

«ولاسیرپتر» (Velociraptor) که «دزد چابک» معنی می‌شود، حداکثر ۲ متر طول و ۷۰ کیلوگرم وزن داشته است. جمجمه‌ی ۲۵ سانتی‌متری ولاسیرپتر، آرواره‌ای بزرگ با ۳۰ دندان داشت که دندان‌های بزرگ‌تر، در انتهای آرواره قرار داشتند.

ولاسیرپتر که معمولا به‌اختصار «رپتر» (Raptor) نامیده می‌شود یکی از شناخته‌شده‌ترین دایناسورهای کشف‌شده تا به امروز است. فسیل‌های زیادی از رپتر کشف شده و دانشمندان توانسته‌اند جزئیات بسیار دقیقی در رابطه با این دایناسور پیدا کنند.

بارزترین ویژگی ولاسیرپتر، دو چنگال داس شکل بر روی پاهایش است که برای فلج کردن و از پای درآوردن طعمه استفاده می‌شده. طول این چنگال‌ها تا بیش از ۹ سانتی‌متر می‌رسیده است. رپتر دست‌هایی بزرگ با چنگال‌هایی تیز و برنده، مشابه پرندگان امروزی داشت. ساختار استخوان مچ دست این دایناسور طوری بود که از آویزان شدن دست‌ها جلوگیری می‌کرد و همیشه دست‌های رپتور به سمت جلو نگه داشته می‌شد.



رپتر دم بلندی متشکل از ۱۰ مهره داشت. هنگام دویدن، این دوم به‌صورت صاف نگه داشته می‌شد که با افزایش میزان آیرودینامیک بدن جانور، سرعت دویدن‌اش را تا ۶۰ کیلومتر بر ساعت می‌رسانده است.

اما دایناسوری که در سری فیلم‌های «پارک ژوراسیک» نشان داده شده است، هیچ شباهتی به ولاسیرپتر واقعی ندارد!

۸۴ سال پس از اکتشاف اولین فسیل ولاسیرپتر و در سال ۲۰۰۷ میلادی، محققان در مغولستان کشف کردند که در استخوان‌های ساعد رپتر، سوراخ‌های مربوط به اتصال پَر وجود دارد. همین موضوع باعث شد تا تصور قبلی دانشمندان در مورد این دایناسور به‌طور کامل تغییر کند. در حقیقت، ولاسیرپتر بدنی پوشیده از پَر داشته است به‌طوری‌که امروزه ولاسیرپترها را اجداد پرندگان می‌دانند. به‌علاوه، تحقیقات جدید نشان می‌دهد که احتمالا ولاسیرپترها همانند سایر خزندگان خونسرد نبوده و مثل پستانداران امروزی کاملا خونگرم بوده‌اند.

نکته‌ی جالب دیگر این است که اکثر فسیل‌هایی که از ولاسیرپتر کشف شده، به‌صورت تکی و انفرادی است و تاکنون هیچ نشانه‌ای از اینکه این دایناسورها به‌صورت گروهی شکار می‌کرده‌اند (مشابه فیلم پارک ژوراسیک) پیدا نشده. همه‌ی آنچه هم که در مورد هوش و ذکاوت رپتر بیان شده بود، تغییر کرده است. باهوش‌ترین دایناسورهای آن دوره هم، نهایتا می‌توانستند با یک گربه‌ی تازه به دنیا آمده رقابت کنند. صحنه‌ای را که یک رپتر، درب آشپزخانه را در اولین فیلم پارک ژوراسیک باز کرد به خاطر دارید؟ رپتر واقعی انقدر باهوش نیست و احتمالا آن‌قدر سرش را به این درب می‌کوبیده تا از هوش برود.

مجله دیجی کالا - فرهنگ حشمتی: حتی اگر کوچک‌ترین علاقه‌ای به دنیای دایناسورها نداشته باشید، بدون شک نام «تی-رکس» (T-Rex) را شنیده‌اید. در بازی‌های رایانه‌ای، در فیلم‌های هالیوودی و حتی در زندگی روزمره، همه‌جا ردپایی از تی-رکس وجود دارد. از شخصیت اصلی فیلم‌های پارک ژوراسیک گرفته تا غول آخر سری بازی‌های Dino Crisis، هرجایی که قرار باشد از نماد یک موجود خشن، ترسناک، خون‌خوار و عظیم‌الجثه استفاده شود، T-Rex اولین انتخاب خواهد بود.

تی‌-رکس، تیرانوسور، تیرانوساروس، تایرانوساروس، … هر طوری که نام‌اش را تلفظ کنید، هیچ تاثیری در نقش این دایناسور به‌عنوان موجودی خون‌خوار از دل جهنم نخواهد داشت. «تایرانوسور» به معنی «سوسمار ستمگر» و رکس به معنی «پادشاه» است. باوجود ۱۲ متر طول، ۶ متر ارتفاع و وزنی معادل ۷ تن، به نظر می‌رسد که نام مناسبی برای‌اش انتخاب شده باشد.

طول جمجمه‌ی تی-رکس به ۱.۵ متر می‌رسیده که در آن دندان‌هایی خمیده و خنجر مانند با طول حداکثر ۳۰ سانتی‌متر قرار گرفته بودند. آرواره‌ی تی-رکس به طرز باورنکردنی‌ای قدرتمند بود و قابل قیاس با آرواره‌ی تمساح یا کوسه نیست. برخلاف اکثر دایناسورهای گوشت‌خوار که آرواره‌ای V شکل داشتند، تی-رکس از آرواره‌ای U شکل بهره می‌برد. این موضوع مزایا و معایبی را برای این دایناسور به وجود می‌آورد؛ مزیت آرواره‌ی U شکل در حجم بیش‌تر گوشت و استخوانی است که می‌تواند با یک‌بار گاز گرفتن از طعمه جدا کند. در عوض، این نوع آرواره، فشار بیش‌تری را بر روی دندان‌های جلویی وارد می‌کند. دانشمندان بر این باورند که تی-رکس می‌توانست با هر بار گاز گرفتن، نزدیک به ۲۵۰ کیلوگرم گوشت را از بدن طعمه‌ی خود جدا کرده و استخوان‌هایش را هم خرد کند.

برخلاف آنچه در مورد بینایی ضعیف تی-رکس به باور عوام تبدیل شده، آخرین تحقیقات دانشگاه Oregon بر روی شکاف و حالت قرارگیری چشمان تی-رکس نتایج جالبی را در برداشته است؛ با بررسی مدل شبیه‌سازی‌شده و مقایسه‌ی چندین دایناسور، «کنت استیون» (Kent Stevens) محقق دانشگاه اورگن به این نتیجه رسید که چشمان تی-رکس، زوایای دید ۵۵ درجه‌ای داشته، تیزبینی‌شان ۱۳ برابر چشمان انسان است و می‌توانسته طعمه را از فاصله‌ی ۶ کیلومتری تشخیص دهد. بر اساس این نظریه، چشمان تی-رکس ۳٫۵ برابر دقیق‌تر از چشمان عقاب بوده است.

تحقیقات انجام‌شده بر روی فسیل‌های تی-رکس در دانشگاه Ohio هم، به حرکات سریع سر و چشمان این دایناسور اشاره دارد. به‌علاوه، این تحقیقات نشان داده که تی-رکس می‌توانسته فرکانس‌های صوتی پایین را حس و طعمه‌ی خود را از فاصله‌ی بسیار دور، شناسایی کند. با توجه به قدرت، ضخامت و حالت استخوان‌های پا و همچنین قدرت دم، تی-رکس می‌توانسته با حداکثر سرعتی معادل ۴۰ کیلومتر بر ساعت بدود.

بارزترین مشخصه‌ی تی-رکس، دست‌های بسیار کوچک‌اش است. بااینکه این دست‌ها تنها دو انگشت دارند و طول‌شان از یک متر تجاوز نمی‌کند، ولی استخوان‌های ضخیم‌شان نشان می‌دهند که فضای زیادی برای قرارگیری ماهیچه بر روی‌شان وجود داشته است. به همین دلیل انتظار می‌رود که قدرت دست‌های تی-رکس بسیار زیاد باشد. حالت و میزان عضله‌ی جلوبازوی این دست‌ها نشان می‌دهد که می‌توانند به‌راحتی تا ۲۰۰ کیلوگرم وزن را از زمین بلند کنند. نظریه‌های زیادی در مورد استفاده‌ی این‌چنین دست‌هایی ارائه شده؛ شاید تی-رکس با دست‌هایش طعمه را نگه می‌داشته و شاید هم برای بلند شدن از خواب از آن‌ها استفاده می‌کرده است.

آخرین استخوان‌های کشف‌شده از تی-رکس، بافتی رشته‌ای را در قسمت‌های مختلف بدن‌اش نشان می‌دهد. این یعنی حداقل قسمت‌هایی از بدن این دایناسور، پَر داشته است. حتی اکتشافات بعدی نشان دادند که بدن تی-رکس‌های بالغ، تماما توسط پَر پوشانده شده است.

اگر این موضوع صحت داشته باشد، ظاهر واقعی تی-رکس برخلاف تصویری که تاکنون گمان زده می‌شد، شبیه به یک شترمرغ بسیار بزرگ خواهد بود.