معروف‌ترین دایناسورهای جهان: موساسور

مجله دیجی کالا - فرهنگ حشمتی: تصور کنید که دست و پای T-Rex را برداشته و به‌جای آن‌ها باله قرار دهید، کمی آن را بزرگ‌تر کنید و سپس آن را به آب بی اندازید؛ چنین هیولای ترسناکی، «موساسور» (Mosasaur) نام خواهد داشت. موساسور به معنی «سوسمار رودخانه‌ی میوس» است و به رودخانه‌ای که این دایناسور برای اولین بار در کنار آن کشف شده بود، اشاره دارد.


موساسور در اواخر دوره‌ی کرتاسه (بین ۶۵ تا ۷۰ میلیون سال پیش) و در غرب اروپا و آمریکای شمالی می‌زیسته. طول بدن بزرگ‌ترین موساسور تا ۱۸ متر هم می‌رسیده است. آرواره بزرگ و کشیده‌ی این دایناسور ۶ تنی، به دندان‌های مخروطی شکل مجهز شده بود و می‌توانست فشار بسیار زیادی را بر روی طعمه اعمال کند. علاوه بر دندان‌های اصلی، در سقف دهان موساسور، تعدادی دندان کوچک‌تر هم وجود داشت که از فرار کردن طعمه‌هایی که در حال ورود به گلوی موساسور بودند، جلوگیری می‌کردند. زنجیره‌ی غذایی موساسور هیچ محدودیتی نداشت؛ از انواع و اقسام ماهی‌ها گرفته تا پرندگان، خزندگان، لاک‌پشت‌ها و حتی انواع کوسه‌های عظیم‌الجثه، هر چیزی که از گوشت ساخته شده بود، می‌توانست غذای موساسور باشد.

موساسور بدنی آیرودینامیک داشت و می‌توانست با سرعت زیادی در مقابل مقاومت جهت آب شنا کند. باله‌های جلویی موساسور بزرگ‌تر از باله‌های پشتی بودند؛ این موضوع در کنار باله‌ی انتهایی دم‌اش، نیروی محرک بسیار قدرتمندی را ایجاد می‌کرد.

آخرین تحقیقات نشان می‌دهد که موساسور، چشمان بزرگ ولی ضعیفی داشت و شکارچی ماهری محسوب نمی‌شد. این موضوع سبب شده بود تا بیش‌تر در نزدیک سطح اقیانوس‌ها زندگی کند تا بتواند از موجودات نزدیک به سطح آب تغذیه کند.

موساسور در رده‌بندی دایناسورها قرار نمی‌گیرد و به‌عنوان یک خزنده و اجداد مارها و بزمجه‌ها به‌حساب می‌آید. به‌علاوه همانند تمام دلفین‌ها و وال‌ها، موساسورها هم برای تنفس به سطح آب می‌آمدند.

جالب است بدانید که دایناسور عظیم‌الجثه‌ای که در فیلم «دنیای ژوراسیک» (Jurassic World) به‌عنوان موساسور معرفی می‌شود، تقریبا دو برابر اندازه‌ی بزرگ‌ترین موساسور است. درحالی‌که بزرگ‌ترین موساسور نزدیک به ۱۸ متر طول داشته، موساسور فیلم دنیای ژوراسیک، ۳۰ متر طول دارد.

مجله دیجی کالا - فرهنگ حشمتی: حتی اگر کوچک‌ترین علاقه‌ای به دنیای دایناسورها نداشته باشید، بدون شک نام «تی-رکس» (T-Rex) را شنیده‌اید. در بازی‌های رایانه‌ای، در فیلم‌های هالیوودی و حتی در زندگی روزمره، همه‌جا ردپایی از تی-رکس وجود دارد. از شخصیت اصلی فیلم‌های پارک ژوراسیک گرفته تا غول آخر سری بازی‌های Dino Crisis، هرجایی که قرار باشد از نماد یک موجود خشن، ترسناک، خون‌خوار و عظیم‌الجثه استفاده شود، T-Rex اولین انتخاب خواهد بود.

تی‌-رکس، تیرانوسور، تیرانوساروس، تایرانوساروس، … هر طوری که نام‌اش را تلفظ کنید، هیچ تاثیری در نقش این دایناسور به‌عنوان موجودی خون‌خوار از دل جهنم نخواهد داشت. «تایرانوسور» به معنی «سوسمار ستمگر» و رکس به معنی «پادشاه» است. باوجود ۱۲ متر طول، ۶ متر ارتفاع و وزنی معادل ۷ تن، به نظر می‌رسد که نام مناسبی برای‌اش انتخاب شده باشد.

طول جمجمه‌ی تی-رکس به ۱.۵ متر می‌رسیده که در آن دندان‌هایی خمیده و خنجر مانند با طول حداکثر ۳۰ سانتی‌متر قرار گرفته بودند. آرواره‌ی تی-رکس به طرز باورنکردنی‌ای قدرتمند بود و قابل قیاس با آرواره‌ی تمساح یا کوسه نیست. برخلاف اکثر دایناسورهای گوشت‌خوار که آرواره‌ای V شکل داشتند، تی-رکس از آرواره‌ای U شکل بهره می‌برد. این موضوع مزایا و معایبی را برای این دایناسور به وجود می‌آورد؛ مزیت آرواره‌ی U شکل در حجم بیش‌تر گوشت و استخوانی است که می‌تواند با یک‌بار گاز گرفتن از طعمه جدا کند. در عوض، این نوع آرواره، فشار بیش‌تری را بر روی دندان‌های جلویی وارد می‌کند. دانشمندان بر این باورند که تی-رکس می‌توانست با هر بار گاز گرفتن، نزدیک به ۲۵۰ کیلوگرم گوشت را از بدن طعمه‌ی خود جدا کرده و استخوان‌هایش را هم خرد کند.

برخلاف آنچه در مورد بینایی ضعیف تی-رکس به باور عوام تبدیل شده، آخرین تحقیقات دانشگاه Oregon بر روی شکاف و حالت قرارگیری چشمان تی-رکس نتایج جالبی را در برداشته است؛ با بررسی مدل شبیه‌سازی‌شده و مقایسه‌ی چندین دایناسور، «کنت استیون» (Kent Stevens) محقق دانشگاه اورگن به این نتیجه رسید که چشمان تی-رکس، زوایای دید ۵۵ درجه‌ای داشته، تیزبینی‌شان ۱۳ برابر چشمان انسان است و می‌توانسته طعمه را از فاصله‌ی ۶ کیلومتری تشخیص دهد. بر اساس این نظریه، چشمان تی-رکس ۳٫۵ برابر دقیق‌تر از چشمان عقاب بوده است.

تحقیقات انجام‌شده بر روی فسیل‌های تی-رکس در دانشگاه Ohio هم، به حرکات سریع سر و چشمان این دایناسور اشاره دارد. به‌علاوه، این تحقیقات نشان داده که تی-رکس می‌توانسته فرکانس‌های صوتی پایین را حس و طعمه‌ی خود را از فاصله‌ی بسیار دور، شناسایی کند. با توجه به قدرت، ضخامت و حالت استخوان‌های پا و همچنین قدرت دم، تی-رکس می‌توانسته با حداکثر سرعتی معادل ۴۰ کیلومتر بر ساعت بدود.

بارزترین مشخصه‌ی تی-رکس، دست‌های بسیار کوچک‌اش است. بااینکه این دست‌ها تنها دو انگشت دارند و طول‌شان از یک متر تجاوز نمی‌کند، ولی استخوان‌های ضخیم‌شان نشان می‌دهند که فضای زیادی برای قرارگیری ماهیچه بر روی‌شان وجود داشته است. به همین دلیل انتظار می‌رود که قدرت دست‌های تی-رکس بسیار زیاد باشد. حالت و میزان عضله‌ی جلوبازوی این دست‌ها نشان می‌دهد که می‌توانند به‌راحتی تا ۲۰۰ کیلوگرم وزن را از زمین بلند کنند. نظریه‌های زیادی در مورد استفاده‌ی این‌چنین دست‌هایی ارائه شده؛ شاید تی-رکس با دست‌هایش طعمه را نگه می‌داشته و شاید هم برای بلند شدن از خواب از آن‌ها استفاده می‌کرده است.

آخرین استخوان‌های کشف‌شده از تی-رکس، بافتی رشته‌ای را در قسمت‌های مختلف بدن‌اش نشان می‌دهد. این یعنی حداقل قسمت‌هایی از بدن این دایناسور، پَر داشته است. حتی اکتشافات بعدی نشان دادند که بدن تی-رکس‌های بالغ، تماما توسط پَر پوشانده شده است.

اگر این موضوع صحت داشته باشد، ظاهر واقعی تی-رکس برخلاف تصویری که تاکنون گمان زده می‌شد، شبیه به یک شترمرغ بسیار بزرگ خواهد بود.