معروف‌ترین دایناسورهای جهان: تایرانوسور رکس

مجله دیجی کالا - فرهنگ حشمتی: حتی اگر کوچک‌ترین علاقه‌ای به دنیای دایناسورها نداشته باشید، بدون شک نام «تی-رکس» (T-Rex) را شنیده‌اید. در بازی‌های رایانه‌ای، در فیلم‌های هالیوودی و حتی در زندگی روزمره، همه‌جا ردپایی از تی-رکس وجود دارد. از شخصیت اصلی فیلم‌های پارک ژوراسیک گرفته تا غول آخر سری بازی‌های Dino Crisis، هرجایی که قرار باشد از نماد یک موجود خشن، ترسناک، خون‌خوار و عظیم‌الجثه استفاده شود، T-Rex اولین انتخاب خواهد بود.

تی‌-رکس، تیرانوسور، تیرانوساروس، تایرانوساروس، … هر طوری که نام‌اش را تلفظ کنید، هیچ تاثیری در نقش این دایناسور به‌عنوان موجودی خون‌خوار از دل جهنم نخواهد داشت. «تایرانوسور» به معنی «سوسمار ستمگر» و رکس به معنی «پادشاه» است. باوجود ۱۲ متر طول، ۶ متر ارتفاع و وزنی معادل ۷ تن، به نظر می‌رسد که نام مناسبی برای‌اش انتخاب شده باشد.

طول جمجمه‌ی تی-رکس به ۱.۵ متر می‌رسیده که در آن دندان‌هایی خمیده و خنجر مانند با طول حداکثر ۳۰ سانتی‌متر قرار گرفته بودند. آرواره‌ی تی-رکس به طرز باورنکردنی‌ای قدرتمند بود و قابل قیاس با آرواره‌ی تمساح یا کوسه نیست. برخلاف اکثر دایناسورهای گوشت‌خوار که آرواره‌ای V شکل داشتند، تی-رکس از آرواره‌ای U شکل بهره می‌برد. این موضوع مزایا و معایبی را برای این دایناسور به وجود می‌آورد؛ مزیت آرواره‌ی U شکل در حجم بیش‌تر گوشت و استخوانی است که می‌تواند با یک‌بار گاز گرفتن از طعمه جدا کند. در عوض، این نوع آرواره، فشار بیش‌تری را بر روی دندان‌های جلویی وارد می‌کند. دانشمندان بر این باورند که تی-رکس می‌توانست با هر بار گاز گرفتن، نزدیک به ۲۵۰ کیلوگرم گوشت را از بدن طعمه‌ی خود جدا کرده و استخوان‌هایش را هم خرد کند.

برخلاف آنچه در مورد بینایی ضعیف تی-رکس به باور عوام تبدیل شده، آخرین تحقیقات دانشگاه Oregon بر روی شکاف و حالت قرارگیری چشمان تی-رکس نتایج جالبی را در برداشته است؛ با بررسی مدل شبیه‌سازی‌شده و مقایسه‌ی چندین دایناسور، «کنت استیون» (Kent Stevens) محقق دانشگاه اورگن به این نتیجه رسید که چشمان تی-رکس، زوایای دید ۵۵ درجه‌ای داشته، تیزبینی‌شان ۱۳ برابر چشمان انسان است و می‌توانسته طعمه را از فاصله‌ی ۶ کیلومتری تشخیص دهد. بر اساس این نظریه، چشمان تی-رکس ۳٫۵ برابر دقیق‌تر از چشمان عقاب بوده است.

تحقیقات انجام‌شده بر روی فسیل‌های تی-رکس در دانشگاه Ohio هم، به حرکات سریع سر و چشمان این دایناسور اشاره دارد. به‌علاوه، این تحقیقات نشان داده که تی-رکس می‌توانسته فرکانس‌های صوتی پایین را حس و طعمه‌ی خود را از فاصله‌ی بسیار دور، شناسایی کند. با توجه به قدرت، ضخامت و حالت استخوان‌های پا و همچنین قدرت دم، تی-رکس می‌توانسته با حداکثر سرعتی معادل ۴۰ کیلومتر بر ساعت بدود.

بارزترین مشخصه‌ی تی-رکس، دست‌های بسیار کوچک‌اش است. بااینکه این دست‌ها تنها دو انگشت دارند و طول‌شان از یک متر تجاوز نمی‌کند، ولی استخوان‌های ضخیم‌شان نشان می‌دهند که فضای زیادی برای قرارگیری ماهیچه بر روی‌شان وجود داشته است. به همین دلیل انتظار می‌رود که قدرت دست‌های تی-رکس بسیار زیاد باشد. حالت و میزان عضله‌ی جلوبازوی این دست‌ها نشان می‌دهد که می‌توانند به‌راحتی تا ۲۰۰ کیلوگرم وزن را از زمین بلند کنند. نظریه‌های زیادی در مورد استفاده‌ی این‌چنین دست‌هایی ارائه شده؛ شاید تی-رکس با دست‌هایش طعمه را نگه می‌داشته و شاید هم برای بلند شدن از خواب از آن‌ها استفاده می‌کرده است.

آخرین استخوان‌های کشف‌شده از تی-رکس، بافتی رشته‌ای را در قسمت‌های مختلف بدن‌اش نشان می‌دهد. این یعنی حداقل قسمت‌هایی از بدن این دایناسور، پَر داشته است. حتی اکتشافات بعدی نشان دادند که بدن تی-رکس‌های بالغ، تماما توسط پَر پوشانده شده است.

اگر این موضوع صحت داشته باشد، ظاهر واقعی تی-رکس برخلاف تصویری که تاکنون گمان زده می‌شد، شبیه به یک شترمرغ بسیار بزرگ خواهد بود.

مجله دیجی کالا - فرهنگ حشمتی: در جنگ جهانی دوم، نیروهای آلمانی از تانکی به نام Tiger II استفاده کردند. این تانک از لحاظ قدرت آتش و استحکام بدنه، یک سر و گردن از تمام تانک‌های نیروهای متحدین و متفقین برتر بود. حال اگر به دنبال معادل این تانک در دنیای دایناسورها بگردید، به «تریسراتوپس» (Triceratops) می‌رسید.

این تانک زرهی در اواخر دوره‌ی کرتاسه (یعنی ۶۸ میلیون سال پیش) در آمریکای شمالی می‌زیسته است؛ یعنی دقیقا همان مکان و زمانی که پادشاه ظالم، «تیرانوسور» هم می‌زیسته است. نبرد بین خوبی و بدی (تریسراتوپس و تیرانوسور) یکی از موضوعات موردعلاقه‌ی باستان شناسان است و در موزه‌های زیادی، اسکلت این دو دایناسور، روبه‌روی هم قرار داده شده‌اند. تریسراتوپس برای اولین بار در سال ۱۸۸۹ میلادی کشف شد. تاکنون بیش از ۵۰ اسکلت کامل از تریسراتوپس کشف شده و تمامی مراحل زندگی این دایناسور، از بیرون آمدن از تخم تا بلوغ کامل، در اختیار دانشمندان قرار دارد. جالب است بدانید که اولین اسکلت کشف شده از تریسراتوپس با یک گاومیش بزرگ، اشتباه گرفته شده بود.

تریسراتوپس به معنی «صورتِ سه‌شاخ» یا «سه‌شاخ‌چهره» است که با همان نگاه اول، متوجه ریشه‌ی این نام خواهید شد. بااینکه در گذشته تصور می‌شد که این سه شاخ تنها برای دفاع استفاده می‌شدند، ولی تحقیقات جدید دانشمندان به وجود رگ‌هایی خونی در این شاخ‌ها اشاره دارد. در این صورت، تریسراتوپس از این شاخ‌ها بیش‌تر برای جلب‌توجه جنس ماده یا نشان دادن قلمروی خودش استفاده می‌کرده است؛ رفتاری مشابه بزهای کوهی یا گوزن‌های شمالی امروزی.


تریسراتوپس واقعا یک تانک است. این کوهِ گوشت، ۹ متر طول و بیش از ۱۲ تن وزن دارد. بارزترین ویژگی تریسراتوپس، زرهی است که سر و گردن‌اش را پوشانده است. طول این زره، تقریبا یک‌سوم کل بدن جانور، یعنی حدود ۲٫۵ متر است. بر روی این زره، سه شاخ وجود دارد که یک شاخ کوچک بر روی بینی و دو شاخ بلند یک متری، در بالای چشمان‌اش قرار دارند. البته تحقیقات جدید نشان می‌دهد که تریسراتوپس در حقیقت تنها دو شاخ داشته است؛ شاخ کوچک سومی که بر روی بینی‌اش قرار دارد، استخوانی نیست و همانند ناخن دست انسان، از پروتئین نرم ساخته شده است. بااینکه تریسراتوپس و تی-رکس در یک‌زمان و مکان زندگی می‌کرده‌اند، ولی اگر جلوه‌های ویژه‌ی فیلم‌های هالیوودی را کنار گذارید، بدن تی-رکس هیچ شانسی در مقابل شاخ‌های یک متری تریسراتوپس نداشته است. بنابراین نام تریسراتوپس را در منوی غذایی تیرانوسور پیدا نخواهید کرد.

بدن تریسراتوپس، ساختار بسیار مستحکمی دارد. استخوان‌بندی این دایناسور بسیار مقاوم و ماهیچه‌های‌اش قدرتمند بوده‌اند. پاهای جلویی تریسراتوپس کاملا قوی‌تر از پاهای پشتی‌اش بوده‌اند. این دایناسور، پاهای جلویی‌اش را برخلاف کرگدن‌های امروزی، صاف نگه نمی‌داشته و کمی آن‌ها را خم می‌کرده است. این موضوع به تریسراتوپس کمک می‌کرد تا بتوانند وزن زیاد سرش را تحمل کند.

با توجه به اینکه دایناسورها نزدیک به ۶۶ میلیون سال پیش منقرض شدند، تریسراتوپس را می‌توان جزو آخرین دایناسورهایی دانست که در زمین می‌زیسته‌اند.