معروف‌ترین دایناسورهای جهان: اسپینوساروس

مجله دیجی کالا - فرهنگ حشمتی: اگر فکر می‌کنید که تی-رکس و گیگاناتوساروس بزرگ‌ترین و ترسناک‌ترین دایناسورهای گوشت‌خوار جهان هستند، سخت در اشتباه‌اید! در مرداب‌های شمال آفریقا و در دوره‌ی کرتاسه (بین ۱۰۰ تا ۱۱۰ میلیون سال پیش)، دایناسوری ترسناک، غول‌پیکر و کاملا بی‌رحم می‌زیسته است؛ این هیولای ظالم، «اسپینوساروس» (Spinosaurus) نام دارد.

اسپینوساروس نزدیک به ۱۸ متر طول، ۶ متر ارتفاع و بیش از ۲۰ تن وزن داشته و کاملا بزرگ‌تر از تیرانوساروس و گیگاناتوساروس است. اولین فسیل از اسپینوساروس در سال ۱۹۱۰ میلادی در مصر کشف شد و  به همین دلیل، گونه‌ی اصلی این دایناسور را Spinosaurus Aegyptiacus نامیدند. متاسفانه اکثر فسیل‌های اولیه‌ی اسپینوساروس در جریان جنگ جهانی دوم از بین رفت.



اسپینوساروس به معنی «خزنده‌ی تیره پشت» است و این نام، به استخوان‌های مهره‌ی پشت کمرش اشاره دارد؛ استخوان‌هایی که بیش از ۱.۵ متر طول داشته و توسط پوستی ضخیم به هم متصل شده بودند. این موضوع سبب شده تا یک صفحه‌ی بادبانی شکل بر روی کمر این دایناسور ایجاد شود. البته بعضی از محققان بر این باورند که این استخوان‌ها توسط چربی و گوشت به هم متصل شده بودند و اسپینوساروس یک کوهان بزرگ داشته. تا به امروز کاربرد دقیق این باله مشخص نیست ولی به‌احتمال‌زیاد به‌عنوان وسیله‌ای برای تنظیم درجه حرارت بدن دایناسور استفاده می‌شده است. در این باله، رگ‌های خونی زیادی وجود داشته‌اند که گرمای بدن دایناسور را با سرعت زیادی خارج می‌کرده‌اند. شاید هم از این باله به‌عنوان ابزاری برای ترساندن دایناسورهای گوشت‌خوار دیگر یا حتی جلب‌توجه ماده‌ها، استفاده می‌شده است. به هر صورت، هنوز کاربرد اصلی این باله (یا کوهان) مشخص نیست.


اسپینوساروس همانند تمساح‌های امروزی، هم در آب و هم در خشکی می‌زیسته و آرواره‌ای بلند و کشیده به طول ۱.۷۵ متر داشته است. در سال ۲۰۱۴ میلادی، محققان دانشگاه شیکاگو اعلام کردند که اسپینوساروس اولین دایناسوری است که هم در آب و هم در خشکی می‌زیسته است. جدیدترین تحقیقات نشان می‌دهد که آرواره‌ی اسپینوساروس برخلاف تی-رکس و گیگاناتوساروس، قدرت زیادی نداشته و به همین دلیل، هرم غذایی این دایناسور را، ماهی‌های کوچک تشکیل می‌داده است. پوزه‌ی اسپینوساروس از منافذ فراوانی تشکیل شده‌ که به‌عنوان فشارسنج عمل می‌کرده‌اند و باعث می‌شدند تا اسپینوساروس بتواند حرکت ماهی‌های اطراف خود را در زیر آب شناسایی کند. همچنین، دست‌های اسپینوساروس، قدرتمندتر از دیگر گوشت‌خواران دو پا بوده و به همین دلیل محققان معتقدند که این دایناسور می‌توانسته همانند چهارپایان هم حرکت کند.


در حال حاضر، اسکلت کامل اسپینوساروس در موزه‌ی «نشنال جئوگرافیک» (National Geographic) در مرکز ایالات‌متحده، برای مشاهده‌ی عموم، قرار گرفته است.

مجله دیجی کالا - فرهنگ حشمتی: حتی اگر کوچک‌ترین علاقه‌ای به دنیای دایناسورها نداشته باشید، بدون شک نام «تی-رکس» (T-Rex) را شنیده‌اید. در بازی‌های رایانه‌ای، در فیلم‌های هالیوودی و حتی در زندگی روزمره، همه‌جا ردپایی از تی-رکس وجود دارد. از شخصیت اصلی فیلم‌های پارک ژوراسیک گرفته تا غول آخر سری بازی‌های Dino Crisis، هرجایی که قرار باشد از نماد یک موجود خشن، ترسناک، خون‌خوار و عظیم‌الجثه استفاده شود، T-Rex اولین انتخاب خواهد بود.

تی‌-رکس، تیرانوسور، تیرانوساروس، تایرانوساروس، … هر طوری که نام‌اش را تلفظ کنید، هیچ تاثیری در نقش این دایناسور به‌عنوان موجودی خون‌خوار از دل جهنم نخواهد داشت. «تایرانوسور» به معنی «سوسمار ستمگر» و رکس به معنی «پادشاه» است. باوجود ۱۲ متر طول، ۶ متر ارتفاع و وزنی معادل ۷ تن، به نظر می‌رسد که نام مناسبی برای‌اش انتخاب شده باشد.

طول جمجمه‌ی تی-رکس به ۱.۵ متر می‌رسیده که در آن دندان‌هایی خمیده و خنجر مانند با طول حداکثر ۳۰ سانتی‌متر قرار گرفته بودند. آرواره‌ی تی-رکس به طرز باورنکردنی‌ای قدرتمند بود و قابل قیاس با آرواره‌ی تمساح یا کوسه نیست. برخلاف اکثر دایناسورهای گوشت‌خوار که آرواره‌ای V شکل داشتند، تی-رکس از آرواره‌ای U شکل بهره می‌برد. این موضوع مزایا و معایبی را برای این دایناسور به وجود می‌آورد؛ مزیت آرواره‌ی U شکل در حجم بیش‌تر گوشت و استخوانی است که می‌تواند با یک‌بار گاز گرفتن از طعمه جدا کند. در عوض، این نوع آرواره، فشار بیش‌تری را بر روی دندان‌های جلویی وارد می‌کند. دانشمندان بر این باورند که تی-رکس می‌توانست با هر بار گاز گرفتن، نزدیک به ۲۵۰ کیلوگرم گوشت را از بدن طعمه‌ی خود جدا کرده و استخوان‌هایش را هم خرد کند.

برخلاف آنچه در مورد بینایی ضعیف تی-رکس به باور عوام تبدیل شده، آخرین تحقیقات دانشگاه Oregon بر روی شکاف و حالت قرارگیری چشمان تی-رکس نتایج جالبی را در برداشته است؛ با بررسی مدل شبیه‌سازی‌شده و مقایسه‌ی چندین دایناسور، «کنت استیون» (Kent Stevens) محقق دانشگاه اورگن به این نتیجه رسید که چشمان تی-رکس، زوایای دید ۵۵ درجه‌ای داشته، تیزبینی‌شان ۱۳ برابر چشمان انسان است و می‌توانسته طعمه را از فاصله‌ی ۶ کیلومتری تشخیص دهد. بر اساس این نظریه، چشمان تی-رکس ۳٫۵ برابر دقیق‌تر از چشمان عقاب بوده است.

تحقیقات انجام‌شده بر روی فسیل‌های تی-رکس در دانشگاه Ohio هم، به حرکات سریع سر و چشمان این دایناسور اشاره دارد. به‌علاوه، این تحقیقات نشان داده که تی-رکس می‌توانسته فرکانس‌های صوتی پایین را حس و طعمه‌ی خود را از فاصله‌ی بسیار دور، شناسایی کند. با توجه به قدرت، ضخامت و حالت استخوان‌های پا و همچنین قدرت دم، تی-رکس می‌توانسته با حداکثر سرعتی معادل ۴۰ کیلومتر بر ساعت بدود.

بارزترین مشخصه‌ی تی-رکس، دست‌های بسیار کوچک‌اش است. بااینکه این دست‌ها تنها دو انگشت دارند و طول‌شان از یک متر تجاوز نمی‌کند، ولی استخوان‌های ضخیم‌شان نشان می‌دهند که فضای زیادی برای قرارگیری ماهیچه بر روی‌شان وجود داشته است. به همین دلیل انتظار می‌رود که قدرت دست‌های تی-رکس بسیار زیاد باشد. حالت و میزان عضله‌ی جلوبازوی این دست‌ها نشان می‌دهد که می‌توانند به‌راحتی تا ۲۰۰ کیلوگرم وزن را از زمین بلند کنند. نظریه‌های زیادی در مورد استفاده‌ی این‌چنین دست‌هایی ارائه شده؛ شاید تی-رکس با دست‌هایش طعمه را نگه می‌داشته و شاید هم برای بلند شدن از خواب از آن‌ها استفاده می‌کرده است.

آخرین استخوان‌های کشف‌شده از تی-رکس، بافتی رشته‌ای را در قسمت‌های مختلف بدن‌اش نشان می‌دهد. این یعنی حداقل قسمت‌هایی از بدن این دایناسور، پَر داشته است. حتی اکتشافات بعدی نشان دادند که بدن تی-رکس‌های بالغ، تماما توسط پَر پوشانده شده است.

اگر این موضوع صحت داشته باشد، ظاهر واقعی تی-رکس برخلاف تصویری که تاکنون گمان زده می‌شد، شبیه به یک شترمرغ بسیار بزرگ خواهد بود.