بیتکوین، پول یا ارزشی که وجود ندارد!

چند سال پیش بود که ایده اولیه استفاده از واحد پولی مجازی در اینترنت شکل گرفت. بیتکوین به وجود آمد و تبدیل به واحد پولی شد که هیچ خاصیت فیزیکی ندارد اما همچون اسکناس های واقعی می توان آن را خرج کرد.

ماهنامه دانشمند - محمد طالبیان: پول با چندین هزاره قدمت، به عنوان راه حلی برای برطرف شدن مشکلات تبادل کالا معرفی شد. راه حلی که سال ها به بهترین شکل ممکن نیاز جوامع مختلف را جوابگو بود. زمانی که بحث ایجاد راه های تبادلاتی بین کشورهای مختلف به وجود آمد، اختلاف واحد پولی یا همان ارز، مشکل ساز شد و بسیاری از کشورها تصمیم گرفتند از چند واحد پولی خاص برای ایجاد راه های اقتصادی استفاده کنند.

اکنون که اینترنت دیگر فاصله مجازی میان کشورها را از بین برده، واحد پولی و امنیت انتقال آن به بحثی مهم تبدیل شده که در بسیاری از مواقع دردسرهای خاص خود را به همراه دارد.

چند سال پیش بود که ایده اولیه استفاده از واحد پولی مجازی در اینترنت شکل گرفت. بیتکوین به وجود آمد و تبدیل به واحد پولی شد که هیچ خاصیت فیزیکی ندارد اما همچون اسکناس های واقعی می توان آن را خرج کرد. به درستی مشخص نیست این پدیده اقتصادی در فضای مجازی را چه کسی اختراع کرده اما از اهمیت آن می توان به همین نکته اشاره کرد که به احتمال فراوان خالق ناشناس بیتکوین تبدیل به برنده نوبل اقتصادی در سال های نه چندان دور خواهد شد.

 بیتکوین نه فقط به عنوان یک واحد پولی مجازی اهمیت بسیاری دارد بلکه تشکیل دهنده پایه های اصلی اقتصادی است که این روزها مخاطبان بسیاری دارد.

ارزی برای همه دنیا

در ابتدا باید بیتکوین را با روش های رایج مانند کارت های اعتباری بین المللی یا در برخی کشورها از طریق جابجایی پول در سیستم بانکی یا حتی پرداخت دستی پول خریداری کرد.

بیتکوین ها به حساب شخصی کاربر منتقل می شوند و امکان ارسال و دریافت آنها به طور مستقیم به خریدار یا فروشنده به وجود می آید، بدون اینکه نیازی به حضور یک واسطه همچون بانک یا شرکت های صادرکننده کارت های اعتباری باشد.

با حذف واسطه های میانی در تبادلات، جابجایی بیتکوین بدون هزینه های تشکیلاتی انجام می شود. هر طرف معامله، ناشناس بودن خود را حفظ می کند که این البته برای طرف های درگیر نکات منفی و مثبت خاص خود را دارد.

خرج کردن و گرفتن بیتکوین ها به آسانی فرستادن یک ایمیل است، قابل انجام با کامپیوتر یا تلفن هوشمند. این سادگی مانع از آن شده که ساختار ریاضیاتی بسیار پیچیده ای که تمام نقل و انتقالات را محافظت و امنیت و رسمی بودن آنها را تایید می کند، مورد توجه قرار گیرد.

افسانه ای در دنیای آنلاین

نحوه شکل گیری بیتکوین یکی از افسانه های معروف اینترنت است. در سال 1387/2008، فردی با نام مستعار ساتوشی ناکوموتو مقاله ای را منتشر کرد که در آن به امکان پدید آوردن طرح مفهومی بیتکوین پرداخته شده بود. ناکاموتو از بحران مالی 1387/2008، شکست ارزهای پشتیبانی شده دولت ها و فساد سیستم بانکداری به عنوان عوامل انگیزشی برای اختراع ارزی جدید نام برده بود.

در سال 1388/2009، ناکاموتو اولین برنامه کاربردی بیتکوین را منتشر کرد و در ادامه نخستین بیتکوین ها را برای به چرخه افتاده این پول مجازی «استخراج» کرد. سپس فقط کافی بود حرف بیتکوین بر سر زبان ها بیفتد تا ویروس وار در دنیا پخش شود.

برای استفاده از بیتکوین کاربر یک نرم افزار کیف پول نیاز دارد که وضعیت حساب را محاسبه، رمزگذاری و روی رایانه شخصی نگهداری کند. برای شروع باید این برنامه را روی رایانه یا تلفن هوشمند دریافت و نصب کنید. سپس امکان قرار دادن بیتکوین ها در حساب شخصی وجود دارد. مرحله دوم یافتن بنگاه های تجاری و خدماتی قبول کننده پرداخت با بیتکوین است.

هر چند در ابتدا این نوع طرف های معامله کم بودند اما امروزه به تعدادشان افزوده شده و فروشگاه های بیشتری را در دنیا می بینیم که بیتکوین را به عنوان وجه دریافت می کنند.

کاربرها امنیت را می سازند

نکته ای که در این قسمت اهمیت پیدا می کند، ساختار کلی بیتکوین است. بیتکوین شبیه طلا نیست که بشود از دل زمین استخراجش کرد. شبیه کاغذ مخصوص هم نیست که بانک های مرکزی با روش های بسیار سخت برای حفاظت از جعل آن، چاپش کنند. در عوض، بیتکوین ها به شکلی دقیق بر شبکه ای غیرمتمرکز از رایانه ها و سیستم های رمزگذاری قرار گرفته اند. کل سیستم بیتکوین بر پایه شبکه P2P کار می کند. معماری P2P مشابه شبکه های اشتراک گذاری فایل است که به مردم امکان می دهد آزادانه داده هایی از همه نوع شامل فیلم، موسیقی، بازی و ... را برای یکدیگر ارسال کنند.

به بیان ساده تر، هیچ واحد رایانه ای ویژه ای وجود ندارد که تمام فرآیندهای مرتبط با بیتکوین را پردازش کند. در این شرایط رایانه کاربر بیتکوین بخشی از شبکه ای است که به شکل مجتمعی بار پردازشی برای تولید بیتکوین ها و ثبت دادوستدهای آنها را اداره می کند. اما قبل از اینکه بیتکوینی برای استفاده کاربرها وجود داشته باشد، ابتدا باید آنها را استخراج کرد.

هر رایانه ای می تواند استخراج بیتکوین را شروع کند. فقط به یک نرم افزار ویژه برای این کار نیاز است. در زمینه استخراج باید کل شبکه رایانه های شرکت کننده، مقدار مشخصی کار انجام دهند تا یک بیتکوین به عنوان جایزه استخراج شود و سهم هر یک در کیف پول شخصی قرار گیرد.

این فرآیند تا جایی ادامه پیدا می کند که تعداد بیتکوین های در چرخش به رقم نهایی 21 میلیون برسد. در حال حاضر نرخ تولید بیتکوین، 25 عدد در هر 10 دقیقه است. هر 4 سال یک بار این عدد نصف می شود تا جایی که سال 2140 کل بیتکوین های باقی مانده استخراج می شود.

گاوصندوق مجازی

بهترین روش نگهداری بیتکوین ها در حساب شخصی، روی یک رایانه امن غیرمتصل به اینترنت یا چاپ روی کاغذ است. برای شکل گرفتن چنین شرایطی حتی سخت افزارهای خاصی با نام «کیف پول سخت افزاری» نیز ساخته شده. توجه به این مسئله الزامی است که صرف پاک کردن داده های کیف پول از روی حافظه های خارجی حساب شما به صورت کامل امن نمی شود.

در سال 1392/2012 گزارشی مربوط به سرقت 7500 بیتکوین به ارزش 7.5 میلیون دلار منتشر شد. صاحب آن حساب هارددیسکی را که از آن برای ذخیره کلید خصوصی اش استفاده می کرد، دور انداخته بود. باقی ماجرا را خودتان حدس بزنید!

کاربر وقتی در حساب خود بیتکوین دارد می تواند آن را به ارزهای رایج تبدیل و حساب خود را خالی کند یا اینکه دل به نوسانات ارزش آن ببندد. باید به این مسئله توجه کرد که انتقالات بیتکوین غیرقابل بازگشت است و البته به خاطر اینکه هر تبادلی باید در شبکه تایید شود، گاهی فرآیند نهایی شدن برای دقایقی طول می کشد.

هنوز قوانین خاصی برای بیتکوین تعیین نشده و این یعنی ابهام در قانونی بودن آن از یک طرف باعث می شود با بیتکوین، بدون نظارت دولتی و هزینه جابجایی پول، وجوهی را دریافت یا از کشور خارج کرد و مطمئن بود که به خاطر عدم نظارت دولتی، هیچ وقت حساب بیتکوین با محدودیت یا مسدود شدن روبرو نمی شود اما از طرف دیگر سوال اصلی این است که چطور می توان به بیتکوین اعتماد کرد؟ چطور یک ارز در اینترنت و در یک چشم بر هم زدن به وجود می آید و دارای ارزش برابری با ارزهای رایج می شود.

آینده از آن بیتکوین است؟

ساختار بیتکوین به طور کلی قابلیت پذیرش آشوب را دارد و البته به این موضوع نیز دچار شده است. بیتکوین راهی است برای دور زدن روش های مرسوم. با بیتکوین کاربرها می توانند وارد فضاهای غیررسمی آنلاین شوند بدون اینکه دولت ها نظارتی روی آن داشته باشند. بیتکوین هسته اصلی سایت «جاده ابریشم» بود که یک بازار سیاه از جمله برای خرید داروهای غیرقانونی به شمار می رفت.

تصور کنید برخی افراد سودجو بتوانند با استخدام آدم ربا یا تک تیرانداز و پرداخت هزینه آن با بیتکوین، به طور ناشناس اقدام به کارهای خلاف قانون کنند و ضمن رسیدن به اهداف شوم خود شامل هیچ گونه پیگرد قانونی نشوند.

ناشناس بودن نسبی در سیستم بیتکوین، این قابلیت را به وجود می آورد که افراد در ساختار مالیاتی نیز قرار نگیرند. معمولا مخفی کردن دارایی ها در حساب های خارج از کشور کار سختی بود ولی اکنون چطور؟ با بیتکوین می توان به سادگی میلیون ها دلار دارایی را در یک کیف پول الکترونیکی مخفی کرد، دور از نظر مالیاتچی ها و همیشه در دسترس.

با وجود این جنبه های سیاه و البته نوسانات شدید، جالب است بدانید بیتکوین به زندگی خود ادامه داده و بسیاری از اقتصادانان و صاحب نظران را با این نکته روبرو کرده که در آینده چه اتفاقی برای این ساز و کار جدید رخ می دهد. صعود و نزول های بزرگ نشانه ای از این هستند که ارز مجازی هنوز به ثبات نرسیده. تا زمانی که استفاده روزمره از بیتکوین برای خریدهای رایج بیشتر نشود، وجه سفته بازی بر آن غلبه خواهد داشت و این یعنی اظهارنظر درباره آینده آن سخت است.

سوال های بسیاری درباره ماهیت این پول مجازی باقی مانده. برای مثال آیا دنیا آماده مهاجرت از پول های سنتی تایید شده دولت ها و بانک های مرکزی هست؟ اگر مردم آماده این تغییر باشند، آیا بیتکوین واحد مناسبی برای این موضوع است؟ رقبای بیتکوین همچون پی پی کوین، لایت کوین و ... که به عرصه آمده اند، چه وضعیتی دارند؟ تمام این بسترها ادعا دارند که از سایر ارزها بهترند؛ مسئله ای که هنوز تایید نشده.

هنوز بیتکوین به آن حد از اعتبار نرسیده که تبدیل به واحد پولی قابل اعتمادی برای تمامی مردم شود اما باید صبر کرد و دید که نفوذ اینترنت و واحدهای پولی مجازی تا کجا افزایش می یابد و شرایطی را ایجاد می کند که برای همیشه دنیا با پول واقعی خداحافظی کند یا خیر.

چند قدم تا پایداری

نکات اقتصادی حرفه ای را کنار می گذاریم و جواب کوتاهی برای این سوال ارائه می کنیم. «تمام ارزها دارای ارزش هستند زیرا مردم اعتقاد دارند که آن ارزها ارزش دارند.»

طرفداران بیتکوین آزادی کامل آن را قبول کرده اند و همینطور مردان تجارت و مردمی که خیلی ساده اعتمادشان را به دولت ها و بانک های مرکزی و سیستم های مالی از دست می دهند. این افراد به معادلات ریاضی و رمزگذاری سیستم بیتکوین به شکلی اعتماد کرده اند که باعث بالا رفتن اعتبار این ارز مجازی شده ولی مسئله اصلی اعتماد واقعی مردم به یک ارز است.

در سال 1389/2011 این عدد به 30 دلار رسید. سپس در انتهای همان سال به حدود 2 دلار سقوط کرد. در اوایل 1392/2013 این اتفاق دوباره رخ داد. ارزش هر بیتکوین تا بیش از 1100 دلار هم رسید ولی بعد به حوالی 500 دلار سقوط کرد.

برخی کارشناس ها بیتکوین را ارزی برای بازنده ها و سفته بازها می دانند. مورد دیگر در این میان، تبدیل شدن صرافی های آنلاین بیتکوین به قطب هایی برای تبادل این ارز است.

رییس زندانها: بازداشتگاه كهریزك وجود ندارد

معرفی افراد به زندان‌ها و بازداشتگاه‌ها در سراسر كشور توسط مقامات محترم قضایی انجام می‌شود و كسی غیر از مقامات قضایی مجاز نیست فردی را به زندان و بازداشتگاه معرفی كند.

روزنامه ملت ما نوشت:

غلامحسین اسماعیلی، دادستان سابق دادسرای عمومی و انقلاب مشهد، اكنون حدود یك سال است كه به ریاست سازمان زندان‌ها منصوب شده است. وی با داشتن تحصیلات حوزوی و حقوق قضایی و با سابقه بیش از 15 سال کار قضایی توانسته طرح‌های خوبی را در مجموعه سازمان زندان‌ها به اجرا بگذارد و موجب بازگشت امید به مجموعه كاركنان سازمان متبوع خود شود.

در طول گفت‌وگوی ما با وی، با گشاده‌رویی و حسن خلق پاسخگوی سوالاتمان بود. به نظر می‌رسد این گفت‌وگو و نشست خبری آقای اسماعیلی با اصحاب رسانه، در مدت یك‌سال مسوولیت وی، نویددهنده روحیه پاسخگوی مسوولان قوه قضاییه در آینده است.

زمان مرحوم شهید لاجوردی اداره زندان در داخل زندان بود،خارج از زندان نبود و به محل نزدیك. سوال اول من این است كه چرا سازمان اداره كننده زندان خارج از زندان است؟

سازمان اداره‌كننده زندان داخل زندان است چون زندان را رییس زندان، جانشین زندان و مدیران زندان اداره می‌كنند. زندان سلسله مراتب دارد یعنی ما زندانی داریم كه توسط رییس زندان اداره می‌شود. در هر استان یك اداره كلی داریم كه مجموعه زندان‌های آن استان را اداره می‌كند. كار ما سازمان زندان‌هاست و زندان‌های كل كشور را داریم اداره می‌كنیم. آیا مجموعه‌یی كه زندان‌های كل كشور را اداره می‌كند باید داخل یك زندان باشد! نه مدیریت زندان داخل زندان است. هیچ زندانی را شما پیدا نمی‌كنید كه مدیر زندان و مجموعه اداری آن داخل زندان نباشد. ابتدا در سال‌های اولیه انقلاب به لحاظ اینكه سازمان زندان‌ها سازمان تازه تاسیسی بود محل آن داخل زندان قرار داشت. قانون سازمان زندان‌ها در سال ۱۳۶۴ به تصویب رسیده است و نبود فضای مناسب در اختیار مجموعه، كم‌بودن آمار زندانیان و در اختیار داشتن بخشی از فضا در زندان‌ها اقتضا كرده بود كه به صورت موقت مجموعه در اوین مستقر شود ولی به مرور با ایجاد سازمان و ساختار مناسب و در كنار آن افزایش جمعیت زندانیان، موجب شد كه ما زندان را اختصاص دهیم به محل نگهداری افرادی كه به دستور مقامات محترم قضایی به این مراكز معرفی می‌شوند.

راجع به تغییراتی كه در سازمان زندان‌ها اتفاق می‌افتد،بعد از شهید لاجوردی آقای بختیاری ریاست سازمان را بر عهده گرفتند،بعد از ایشان آقای یساقی و اكنون هم كه شما ریاست آن را برعهده دارید. بعد از شهید،ریاست سازمان تاكنون در اختیار مدیرانی از خراسان و مشهد بوده است. دلیل خاصی دارد كه روسای سازمان از میان قضات مشهدی انتخاب می‌شوند؟

هیچ دلیل خاصی ندارد، روسای سازمان زندان‌ها را ریاست محترم قوه قضاییه انتخاب می‌كنند. اما در خراسان و مشهد بخاطر كلان‌بودن این شهر بعد از تهران، به لحاظ حوزه ماموریت‌ها و هم به لحاظ گستردگی، معمولا مدیرانی كه در خراسان كار می‌كنند،چه از خراسان به جایی منتقل بشوند و چه منتقل نشوند جزو مدیران توانمند كشور به حساب می‌آیند و این امر اختصاص به سازمان زندان‌ها هم ندارد. در دیگر سازمان‌ها هم این موضوع را مشاهده می‌كنید.

سوال بعدی من راجع به نوع سوادآموزی و قرآن‌آموزی در زندان‌هاست. بدعت خوبی كه در زمان شهید لاجوردی گذاشته شد این بود كه آموزش و حفظ قرآن برای زندانیان در قانون سازمان گنجانده شد، می‌خواهم بدانم بعد از این اقدام تاكنون چقدر این موضوعات در زندان موردتوجه قرار می‌گیرد؟

این سوال دارای 2 بخش است؛ یكی سوادآموزی و یكی بحث قرآن. ما در زندان در حوزه اصلاح و تربیت فعالیت‌های گسترده و متنوعی را داریم، كه فعالیت‌های دینی، فرهنگی و معنوی شامل نماز و اخلاق و اعتقادات و قرآن،فعالیت‌های سوادآموزی در مقاطع مختلف از تحصیلات ابتدایی نهضت سواد‌آموزی تا مقاطع عالی دانشگاه و حرفه‌آموزی؛ از آموزش بیش از ۶۰ رشته حرفه‌یی در درون زندان‌ها، فعالیت‌های هنری در رشته‌‌های مختلف هنری و فعالیت‌های ورزشی در رشته‌های مختلف را شامل می‌شود.

یك بسته كاملی داریم برای امور زندان‌ها كه هم‌اكنون این فعالیت‌ها در زندان در حال جریان است. همانگونه كه اشاره كردید، آغاز این فعالیت‌ها پیشینه نسبتا طولانی دارد و شهید بزرگوار آقای لاجوردی در این موضوع منشا خیر و بركات فراوانی بودند. بقیه مسوولان هم در این حوزه تلاش‌های فراوانی كردند.

امروزه همه آنچه از قبل طراحی شده بود، در عین تداوم ارتقا یافته است. ما در درون زندان‌ها تحصیلات نهضت را داریم؛ مقدماتی و تكمیلی، دوره‌های راهنمایی و متوسطه و دوره دانشگاه را داریم. ما همین الان افراد زیادی را داریم كه از داخل زندان‌ها در كنكور شركت كرده‌ و در دانشگاه قبول شده‌اند و به تحصیلشان ادامه می‌دهند. البته به لحاظ محدودیت‌هایی كه در رفت و آمد زندانیان هست و محدودیت‌هایی كه در برگزاری كلاس در زندان وجود دارد، كسانی كه در مقطع دانشگاهی تحصیل می‌كنند بیشتر دانشجویان دانشگاه‌های پیام‌نور و آزاد هستند. هنوز امكان تحصیل در دانشگاه سراسری به وجود نیامده و امكان اعزام آنها هم به آنجا مهیا نیست.

در حوزه‌های دینی و قرآنی كه اشاره كردید، ادعای من این است كه در این مدت یكسال كه از زمان مسوولیت من می‌گذرد، اتفاقا از مواردی كه تاكید فراوان كردم و برنامه‌ریزی و اجرا شده، گسترش فعالیت‌های قرآنی در درون زندان‌ها در یكساله اخیر بوده است. از روز اول این را اعلام كردم كه مشكل عمده زندانیان‌ ما خلأ باورهای دینی و اعتقادی آنهاست و باید در جهت ارتقای باورهای دینی و اعتقادی آنها به‌عنوان اولویت اول كوشا بوده و آن را در دستور كار قرار دهیم، از این‌رو ما این موضوع را موردتوجه و در دستور كار قرار داده‌ایم.

آخرین اقداممان هم به صورت گسترده در ماه مبارك رمضان انجام گرفت، كه در نتیجه آن بیش از 130 هزار ختم قرآن در مجموعه زندان‌ها انجام شد. با وجود اینكه زندانیان ما از سطح سواد پایینی برخوردارند، خیلی از آنها آشنایی به تلاوت قرآن ندارند كه البته از كلاس‌های آموزش قرآن ما؛ آموزش تلاوت قرآن، درك مفاهیم قرآن، حفظ قرآن، تفسیر قرآن استفاده می‌كنند. اما با توجه سطح سواد پایین زندانیان و حتی بی‌سواد بودن برخی از اینها بویژه در سنین بالا،مع ذلك بیش از 130 هزار ختم قرآن در مجموعه زندان‌ها تلاوت شده و این بیانگر این است كه واقعا الان زندان‌هایمان تبدیل شده است به كانون‌های قرآن و تلاش گسترده‌یی هم در این زمینه‌ها در حال انجام است.

اشاره فرمودید به این اتفاق مبارك،سوال بعدی من هم درباره این است. از آنجایی كه از ابتدای سال جاری، رهبر معظم انقلاب امسال را سال همت مضاعف و كار مضاعف نامگذاری كرده‌اند، بفرمایید كه از ابتدای مسوولیت‌تان این همت مضاعف و كار مضاعف در چه حوزه‌هایی جلوه‌گر شده و چه اقدام جدی در راستای این سخن مهم صورت گرفته است؟

ما خودمان را موظف دانسته و برای خود یك تكلیف می‌دانیم كه در اجرای رهنمود‌های مقام معظم رهبری، در همه زمینه‌ها گام‌برداریم. فرمایش حضرت آقا اختصاص به جبهه‌یی دون جبهه دیگر و موضوعی دون موضوع دیگر نداشت. یك همت مضاعف و كار مضاعف در همه عرصه‌ها بود و ما هم سعی كردیم در همه عرصه‌ها به این موضوع جامه عمل بپوشانیم و لبیك بگوییم به این ندای مقام معظم رهبری. منتها من همان ابتدای سال هم اعلام كردم كه ضمن اجرای این رهنمود حضرت آقا در همه زمینه‌ها اولویت اول ما همت مضاعف و كار مضاعف در عرصه اصلاح و تربیت با محوریت قرآن و نماز خواهد بود كه الحمدلله گزارش‌ها و برآورد‌ها حكایت از توفیق ما در این عرصه است.

اگر اجازه بدهید وارد سوالات سخت بشویم.

دیگر قرار نشد از ما سوالات سخت بپرسید.

از دیگران كه می‌پرسیم می‌گویند سخت است ولی احتمالا برای شما كه ریاست محترم سازمان زندان‌ها هستید پاسخ به این سوال باید راحت باشد. موضوع نظارت و بازرسی از تمام بازداشتگاه‌ها و زندان‌هایی است كه در سراسر كشور وجود دارد. می‌خواهم بدانم آیا احیانا بازداشتگاه و زندانی وجود دارد كه سازمان زندان‌ها روی آن نظارت نداشته باشد؟

امروز به ضرس قاطع اعلام می‌كنم كه ما زندان و بازداشتگاهی سراغ نداریم كه تحت پوشش و نظارت ما نباشد و برای اینكه احیانا از منظر ما هم چیزی مخفی نمانده باشد، اقدامی را انجام دادیم كه خود خنثی‌كننده احتمالات است و آن این است كه معرفی افراد به زندان‌ها و بازداشتگاه‌ها در سراسر كشور توسط مقامات محترم قضایی انجام می‌شود و كسی غیر از مقامات قضایی مجاز نیست فردی را به زندان و بازداشتگاه معرفی كند. ما بازداشتگا‌ه‌های مجاز وتحت پوشش خودمان را در سراسر كشور،كه ابلاغ همه آنها از ناحیه مدیران كل ما صادر شده است، احصا كردیم. حسب مورد در هر حوزه قضایی لیستش را به قضات محترم دادیم و اعلام كردیم اگر كسی را بازداشت كردید به یكی از این مراكز بفرستید یعنی عملا اگر هم كسی در خیال ایجاد یك بازداشتگاه مخفی و دور از چشم ما بود با این اقدام ما این تصور خنثی شده است و امروز ادعایمان بر این است كه بازداشتگاهی كه تحت پوشش و نظارت ما نباشد را نداریم.

بازداشتگاه كهریزك زیرنظر سازمان زندان‌ها است؟

بازداشتگاه كهریزك وجود ندارد.

زمانی كه وجود داشت زیرنظر سازمان زندان‌ها بود؟

ببینید ما برنگردیم به نبش قبرهای گذشته. ما ازامروز و از آینده داریم صحبت می‌كنیم. قصه كهریزك رسیدگی شده، مقامات قضایی به این موضوع رسیدگی كرده‌اند. دستور صریح مقام معظم رهبری در این قصه صادر شده است و آن محل، جمع شده است و وجود خارجی ندارد. كسانی در آنجا تخلف كردند كه توسط مقامات محترم قضایی با آنها برخورد شده یا برخورد می‌شود. من همین‌قدر اعلام می‌كنم، ضمن اینكه آن موقع نبودم و مسوولیتی نداشته‌ام، هیچیك از پرسنل سازمان زندان‌ها جزو متهمان پرونده كهریزك نیستند.

به هر حال این مجموعه روزی به وجود آمده حتی اگر امروز هم وجود ندارد اما یكی از وقایع تلخی كه فراموشی آن كار آسانی نیست در آن محل رخ داده است.

بحث من در فراموشی نیست. بحث من این است كه در ارتباط با بررسی قصه كهریزك متولی بررسی تخلفات این واقعیت تلخی كه جنابعالی اشاره كردید، مقامات محترم قضایی هستند و در ارتباط با پرونده كهریزك و آنچه مربوط به تخلفات كهریزك می‌شود، اطلاع‌رسانی آن هم به عهده مقامات محترم قضایی و رسیدگی‌كنندگان به این پرونده است كه خب اطلاع‌رسانی‌های مكرر انجام شده است. اگر افكار عمومی و اصحاب رسانه به‌عنوان نمایندگان افكار عمومی باز هم توضیحات ارایه شده را ناكافی بدانند، باید از كسانی كه در این حوزه ماموریت یافته‌اند كه این موضوع را بررسی كنند، اطلاعات تكمیلی را درخواست كرده و بگیرند.

پس بازداشتگاه كهریزك طبق ماده ۲۲ آیین‌نامه سازمان زندان‌ها مصوب ۱۳۸۴ زیرمجموعه سازمان زندان‌ها بوده؟

نبوده.

سوال بعدی من راجع به اردوگاه‌های كار اجباری است. حالا شاید تحت همین عنوان هم نباشد ولی نوع فعالیت زندانیان در این مراكز انجام كارهای سخت یا برخورد‌های سخت است. آیا زندانی شبیه فعالیت كهریزك در نقطه‌یی از كشور كه محكومان مواد مخدر یا محكومان جرایم خطرناك در آن نگهداری شوند، وجود دارد؟

اولا ما امروز در قوانین جاریمان كار اجباری نداریم و هیچ فرد زندانی در هیچ كجا به كار اجباری گمارده نمی‌شود. فقط در قانون مبارزه با مواد مخدر اشاره شده است برای برخی از محكومین مواد مخدر نگهداری در شرایط عادی یا سخت. كه تا امروز این شرایط سخت توسط هیچ مرجعی تعریف نشده است و ما در مقام اجرا در هیچ یك از مراكزمان حتی كار اجباری یا شرایط سخت نداریم تا چه برسد به اینكه بخواهد زمینه‌ساز موضوعی مانند موضوع كهریزك باشد. این قضیه، سالبه به انتفاع موضوع است. اصلا، چنین شرایطی تعریف نشده است و الان وجود خارجی هم در مجموعه‌های موجود ندارد. اگر در آینده در قوانین ما كار اجباری را وضع كردند، یا اگر مراجعی كه باید شرایط سخت را تعریف بكنند، تعریفی را برای شرایط سخت ارایه دادند و ضوابطی را مشخص كردند آنگاه ما مجری خواهیم بود. تا امروز برای این موضوع تعریف و ضابطه‌یی نیست و ما هم شرایط سختی را برای زندانیان اعمال نمی‌كنیم.

امروز در دنیا شاهد هستیم كه روند نگهداری از زندانیان، به سمتی می‌رود كه «زندان‌های باز» شكل بگیرد. در این راستا آیا ما هم اقدامی صورت داده‌ایم یا خیر. اصلا تعریفی به نام «زندان باز» در كشور داریم یا خیر؟

ما در آیین نامه فعلی سازمان زندان‌ها، زندان بسته، باز و نیمه‌باز را داریم. چنین موضوعاتی را داریم. ولی با تفاوتی نسبت به آنچه كه در كشور‌های دیگر كه این رویه را دارند و اجرا می‌كنند. ما زندان‌های نیمه‌بازمان و زندان‌های بازمان بیشتر دایر بر مدار حوزه‌های اشتغال است. یعنی زندانی كه از زندانیان آن به كارگاه‌های خارج از زندان اعزام می‌شوند.

اگر زندانی در زندان بسته بخواهد نگهداری بشود، دیگر از محدوده حصار زندان نباید بیرون بیاید و اگر بخواهد اشتغال به كار هم داشته باشد، باید در محدوده درون محل اقامت خودش اشتغال داشته باشد كه نمونه‌های فراوانی را هم ما الان به این صورت داریم. اما الان كارگاه‌ها و صنایعی را ما در خارج از زندان داریم و توسط زندانیان، كار و اشتغال در آنها جریان دارد. برای اینكه زندانی بتواند از زندان بیرون بیاید و در این مراكز كشاورزی، صنعتی و خدماتی اشتغال به كار داشته باشد، باید مشمول مقررات زندان‌باز قرار بگیرد تا بتواند در این امور اشتغال پیدا كند. این زندان‌های باز اینگونه نیستند كه در یك منطقه‌یی یا محله‌یی باشند و ما اسم آن را زندان باز بگذاریم. اینها كارگاه‌هایی هستند و كسانی كه در این كارگاه‌ها كار می‌كنند، شب‌ها را یا در كارگاه‌ها و در محل خوابگاه‌هایی كه تهیه شده صبح بخیر می‌كنند، یا برای خواب برمی‌گردند به زندان‌ها.

این كارگاه‌ها زیرنظر سازمان زندان‌هاست یا مراكز خصوصی یا دولتی دیگر؟و اینكه فروش محصولات تولید شده در این كارگاه‌ها در بازار به چه صورتی است؟

ما كارگاه‌های متعددی داریم و بیشتر كارگاه هایمان به صورت بنیاد تعاون و صنایع و حرفه‌آموزی زندانیان اداره می‌شود. محصولاتی كه توسط این كارگاه‌ها تولید می‌شود، در 2 بخش صنعت و كشاورزی است. در بخش صنعت بیشتر اینگونه است كه ما ابتدا سفارش می‌گیریم و قرارداد می‌بندیم و بر این اساس جنس تولید می‌شود. به‌عنوان مثال با فلان واحد صنعتی قرار داد می‌بندیم كه لباس كار نیروهای كار آنجا را برایشان بدوزیم. از قبل قرارداد بسته شده، هزار دست لباس، 2 هزار دست لباس می‌خواهند كه بر اساس قرارداد در داخل كارگاه‌های زندان دوخته می‌شود و به مجموعه تحویل داده می‌شود. یا مثلا اگر شما امروز مبلمان‌های شهری را ملاحظه بفرمایید، در درون زندان تولید می‌شود. خیلی از كیوسك‌های تلفن در زندان‌ها تولید می‌شود. محصولات كشاورزی هم كه وضع خاص خودش را دارد.

من شنیدم كه در زندان‌های كشور دوربین‌هایی برای امنیت بیشتر زندانیان و البته نظارت بر آنها نصب شده. لطفا درباره عملكرد این حوزه سخت افزاری توضیحاتی بفرمایید.

برای كنترل رفتار زندانیان و برای كنترل الكترونیك در درون زندان‌هایمان امروز در مجموعه زندان‌هایمان بیش از ۹۰۰۰ دوربین مداربسته داریم و این دوربین‌ها با مراكز كنترلی كه شبانه‌روزی دارند كار می‌كنند، تمام تحركات داخل زندان‌ها را می‌بینند و رصد می‌كنند و ثبت و ضبط می‌شود. یعنی ما امروز می‌توانیم تصاویر بیش از یك‌ماه قبل را در فلان روز و فلان ساعت ببینیم.

شما در نشست خبری كه پیش از این داشتید گفتید كه تعداد زندانیان بیش از ظرفیت زندانهاست و باید ظرفیت زندان‌ها را افزایش بدهیم كه كمك‌های خوبی هم از سمت دولت صورت گرفته است. می‌خواهم بدانم در این راستا چه اقداماتی قرار است صورت بگیرد و قرار است چه كمك‌هایی از طرف دولت به شما انجام شود؟

همانطور كه قبلا هم اعلام كردم، فضای موجود زندان‌هایمان با آمار زندانی‌هایمان سازگاری ندارد و پیگیری‌های جدی در این مدت انجام شده است. برای اینكه ما هم بتوانیم با اتخاذ تدابیر قانونی و قضایی آمار زندانیانمان را كاهش بدهیم و هم بتوانیم فضاهای مناسب برای نگهداری زندانیان داشته باشیم، در این قضیه طرح‌ها و پیگیری‌های متعددی انجام شده است. نخستین طرحی كه عملیات اجرایی آن با مساعدتی كه دولت انجام داده است كه البته بخشی از آن هم در اختیار وزارت كشور قرار گرفته، این است كه ما اردوگاه‌های نیمه‌تمام ویژه محكومان مواد مخدرمان را با اولویت‌بندی یكی پس از دیگری تكمیل بكنیم و محكومین مواد مخدر را از زندان‌ها خارج كنیم و آنها را در محل این اردوگاه‌هایی كه ان‌شاءالله آماده‌سازی می‌شود نگهداری كنیم.

ما در بعضی از نقاط كشور، مثلا كرج تجمع زندان‌ها را داریم. این به بافت جمعیتی منطقه نمی‌خورد ولی متهمان و محكومان از محل‌های دیگر به آنجا منتقل می‌شوند. این موجب نگرانی ساكنان می‌شود. بویژه كه جمعیت كرج هم روز به روز در حال افزایش است. برای انتقال زندانیان یا خارج كردن این زندان‌ها از داخل شهر‌ها برنامه‌یی دارید؟

بله این گلایه شهروندان عزیز كرجی گلایه كاملا به جایی است و بسیاری از زندانیانی كه امروز در زندان‌های كرج نگهداری می‌شوند، نه مقیم كرج هستند و نه در كرج مرتكب جرم شده‌اند. اما ساختاری كه از قبل بوده و زندان‌هایی كه از قبل ساخته شده است برای استان‌های نزدیك تهران، بر اساس سیاست‌های قبل از انقلاب در شهر كرج ساخته شده است. الان هم ازجمله سیاست‌های ما انتقال زندان‌هاست. نه تنها از كرج، بلكه از كل شهرهای كشورمان به خارج از شهرها و برای این قضیه هم برنامه داریم. ولی آنچه كه در قانون به‌عنوان تكلیف اصلی دیده شده است برای انتقال این زندان‌ها، قانونگذار این تكلیف را متوجه وزارت مسكن و شهرسازی دانسته است.

در قانون انتقال زندان‌ها به خارج از شهر‌ها، وزارت مسكن و شهرسازی مكلف شده است كه زندان‌های جدیدی را برای ما بسازد. با ساخت زندان‌های جدید برای ما در خارج از شهرها، زندان‌های فعلی را تخلیه می‌كنیم و تحویل وزارت مسكن می‌دهیم كه تغییر كاربری بدهد و از آن بهره دیگری را ببرد. متاسفانه در گذشته در اجرای این قانون اهتمام جدی از ناحیه وزارت مسكن به عمل نیامده است. در دولت دهم با توافقات سه‌جانبه بین وزارت مسكن، وزارت دادگستری و سازمان زندان‌ها گام‌های مهمی در جهت اجرایی شدن این قانون برداشته شده، اما بطور طبیعی با توجه به تعداد زیاد زندان‌ها این كار نیازمند یك برنامه بلندمدت است و اینكه ما بگوییم ظرف یكسال و 2سال و 3سال این امر محقق خواهد شد، این شدنی نیست. باید منابع مالی را هم لحاظ كرد. در جلسه سه‌جانبه اولویت‌بندی‌هایی شده است كه ما بر اساس آن اولویت‌بندی‌ها نسبت به انتقال زندان‌ها و زندانیان اقدام بكنیم. یكی از پروژه‌هایی كه در اجرای این قانون، از قبل شروع شده و در این جلسات تاكید شده كه ان‌شاءالله بزودی به بهره‌برداری برسد، پروژه زندان تهران بزرگ ما است كه در حال اجراست. با اجرای پروژه زندان تهران بزرگ بخشی از این زندانیان از كرج به آنجا منتقل خواهند شد. اما اینكه كی همه این مجموعه منتقل خواهد شد، من نمی‌توانم زمانی را برایش تعیین كنم.

به‌عنوان آخرین سوال، در قالب یك جمع‌بندی بفرمایید كه فاصله اكنون ما تا آن زندانی كه درخور یك كشور اسلامی مثل ایران باید باشد،چقدر است؟ و چقدر در این زمینه بایدتلاش كنیم؟

با آنچه كه ایده‌آل یك كشور اسلامی است، از ابعاد مختلف فاصله داریم. پیش از آنكه بخواهیم بگوییم زندان ما با زندان مطلوب فاصله دارد، باید بدانیم در جامعه ما قبل از زندان، سازمان‌های متولی فرهنگ، سازمان‌های متولی آداب اجتماعی، سازمان‌های متولی كار و اقتصاد باید در كشور برنامه‌ریزی داشته باشند تا كشورمان این همه جرم و جنایت و زندانی نداشته باشد. این اصل قصه است و به نظرم همه ما در این حوزه باید قدم‌های موثری برداریم و در درون زندان‌ها باز با آن زندانبانی در تراز اسلام و نه كشورهای اسلامی- چون كشورهای اسلامی كه اسمشان اسلامی است، فقط ادعای اسلامی بودن دارند، مردمشان كه مسلمانند اما حاكمیتشان، حاكمیت دینی نیست و اصلا با آنها مقایسه نمی‌كنیم- اما درباره زندانبانی اسلامی هم ما معتقدیم هنوز با آن فاصله داریم. در این موضوع برای اینكه بتوانیم این فاصله را برطرف كنیم، باید همان بخش اول محقق شود؛ كه ما یك زندان با جمعیت مناسب داشته باشیم تا بتوانیم برای این جمعیت مناسب برنامه‌ریزی اصولی و صحیح انجام بدهیم، در حال حاضر و وقتی جمعیت متناسب نیست خیلی از برنامه‌ریزی‌های ما هم پاسخگو نیست. مع ذلك مدعی هستیم در هیچ كشور دنیا به اندازه ایران فعالیت‌های اصلاحی و تربیتی در درون زندان‌ها انجام نمی‌شود، اما خودمان به آنچه كه انجام می‌شود قانع نیستیم و می‌گوییم هنوز بیش از این جای كار وجود دارد و لازم است.../روزنامه ملت