حکمت شماره 105

وَ قالَ عَلَیْهِ السَّلامُ: لَقَدْ عُلِّقَ ‏بِنِیاطِ هذَا الْإِنْسانِ ‏بَضْعَةٌ ‏هِىَ‏ أَعْجَبُ ما فِیهِ وَ ‏ذلِکَ‏ الْقَلْبُ، وَ لَهُ مَوادُّ مِنَ الْحِکْمَةِ وَ أَضْدادٌ مِنْ خِلافِها، فَإِنْ ‏سَنَحَ‏ ‏لَهُ‏ الرَّجاءُ أَذَلَّهُ الطَّمَعُ، وَ إِنْ هاجَ بِهِ الطَّمَعُ أَهْلَکَهُ الْحِرْصُ، وَ إِنْ مَلَکَهُ الْیَأْسُ قَتَلَهُ الْأَسَفُ، وَ إِنْ عَرَضَ لَهُ الْغَضَبُ اشْتَدَّ بِهِ الْغَیْظُ، وَ إِنْ أَسْعَدَهُ الرِّضا نَسِىَ ‏التَّحَفُّظَ، وَ إِنْ ‏غالَهُ‏ الْخَوْفُ شَغَلَهُ الحَذَرُ، وَ إِنِ اتَّسَعَ لَهُ الْأَمْنُ اسْتَلَبَتْهُ ‏الْغِرَّةُ، وَ إِنْ أَصابَتْهُ مُصِیبَةٌ فَضَحَهُ الْجَزَعُ، وَ إِنْ ‏أَفادَ ‏مالًا أَطْغاهُ الْغِنى، وَ إِنْ عَضَّتْهُ ‏الْفاقَةُ شَغَلَهُ الْبَلاءُ، وَ إِنْ ‏جَهَدَهُ‏ الْجُوعُ قَعَدَتْ بِهِ الضَّعْفُ، وَ إِنْ أَفْرَطَ بِهِ الشِّبَعُ ‏کَظَّتْهُ‏ ‏الْبِطْنَةُ، فَکُلُّ تَقْصِیرٍ بِهِ مُضِرٌّ، وَ کُلُّ إِفْراطٍ لَهُ مُفْسِدٌ.

ترجمه دشتی

و درود خدا بر او فرمود: به رگهای درونی انسان پاره گوشتی آویخته که شگرف‏ترین اعضا درونی اوست، و آن قلب است، چیزهایی از حکمت، و چیزهایی متفاوت با آن، در او وجود دارد. پس اگر در دل امیدی پدید آید، طمع آن را خوار گرداند، و اگر طمع بر آن هجوم آورد حرص آن را تباه سازد، و اگر نومیدی بر آن چیره شود، تاسف خوردن آن را از پای درآورد، اگر خشمناک شود کینه‏توزی آن فزونی یابد و آرام نگیرد، اگر به خشنودی دست یابد، خویشتن‏داری را از یاد برد، و اگر ترس آن فراگیرد پرهیز کردن آن را مشغول سازد. و اگر به گشایشی برسد، دچار غفلت زدگی شود، و اگر مالی به دست آورد، بی‏نیازی آن را به سرکشی کشاند، و اگر مصیبت ناگواری به آن رسد، بی‏صبری رسوایش کند، و اگر به تهیدستی مبتلا گردد، بلاها او را مشغول سازد، و اگر گرسنگی بی‏تابش کند، ناتوانی آن را از پای درآورد، و اگر زیادی سیر شود، سیری آن را زیاد رساند، پس هرگونه کندروی برای آن زیانبار، و هر گونه تندروی برای آن فسادآفرین است.

ترجمه فیض الاسلام

امام علیه‏السلام (درباره قلب) فرموده است: برگی از (رگهای) این انسان پاره گوشتی آویخته شده که آن شگفترین چیزی است که در او است و آن قلب است که برای آن اوصاف پسندیده و صفات ناپسندیده‏ای است برخلاف آنها: اگر امید و آرزو به آن رو کند طمع و آز خوارش می‏گرداند، و اگر طمع در آن به جوش آید حرص تباهش سازد، و اگر نومیدی به آن دست یابد حسرت و اندوه می‏کشدش، و اگر غضب و تندخوئی برای آن پیش آید خشم به آن سخت گیرد، و اگر رضا و خشنودی آن را همراه شود خودداری (از ناپسندیده‏ها) را فراموش نماید، و اگر ترس ناگهان آن را فرا گیرد دوری جستن (از کار) مشغولش سازد، و اگر ایمنی و آسودگی آن فزونی گیرد غفلت آن را می‏رباید، اگر به آن مصیبت و اندوه رخ دهد بی‏تابی رسوایش نماید، و اگر مالی بیابد توانگری یاغیش گرداند، و اگر به چیزی آن را بیازارد و بلاء و سختی گرفتارش کند، واگر گرسنگی بر آن سخت‏گیر و ناتوانی از پا در آوردش، و اگر سیری به آن بسیار گشته از حد بگذرد شکمپری به رنج اندازدش، پس هر کوتاهی از حد آن را زیان رساند، و هر بیشی در حد آن را تباه گرداند (بنابراین قلبی که اعتدال و میانه‏روی را از دست نداده به حکمت رفتار کند دارنده آن سود دنیا و آخرت را دریابد).

ترجمه سید جعفر شهیدی

(و فرمود:) به رگهای دل این آدمی گوشتپاره‏ای آویزان است که شگفت تر چیز که در اوست آن است، و آن دل است زیرا که دل را ماده‏ها بود از حکمت و ضدهایی مخالف آن پس اگر در دل امیدی پدید آید، طمع آن را خوار گرداند و اگر طمع بر آن هجوم آرد، حرص آن را تباه سازد، و اگر نومیدی بر آن دست یابد، دریغ آن را بکشد، و اگر خشمش بگیرد برآشوبد و آرام نپذیرد، اگر سعادت خرسندی‏اش نصیب شود، عنان خویشتنداری از دست بدهد، و اگر ترس به ناگاه او را فرا گیرد، پرهیزیدن او را مشغول گرداند، و اگر گشایشی در کارش پدید آید، غفلت او را برباید، و اگر مالی به دست آرد، توانگری وی را به سرکشی وادارد، و اگر مصیبتی بدو رسد ناشکیبایی رسوایش کند، و اگر به درویشی گرفتار شود، به بلا دچار شود، و اگر گرسنگی بی طاقتش گرداند، ناتوانی وی را از پای بنشاند، و اگر پر سیر گردد، پری شکم زیانش رساند. پس هر تقصیر، آن را زیان است، و گذراندن از هر حد موجب تباهی و تاوان.

ترجمه دشتی

ترجمه فیض الاسلام

ترجمه سید جعفر شهیدی