انتخاب جراح بینی - بهترین جراح بینی 
عکس: استهلال ماه مبارک رمضان 
عکس: ارزش تیم های حاضر در یورو 2016 متفرقه
2 دقیقه پیش | با زخم های زندگی چه کنیم؟در این سلسله مطالب مباحثی درباره زندگی معنای زندگی روابط و احساسات و ... توسط دکتر شیری ارائه خواهد شد. صبح بخیر: ممکن است شما هم مانند بسیاری از افراد جامعه برای حل مشکلات ... |
2 دقیقه پیش | نظر آیت‌الله محقق داماد درمورد سید حسنآیت الله سید مصطفی محقق داماد، برادر حضرت آیت الله سید علی محقق داماد در پاسخ به سئوالی در خصوص اجتهاد آیت الله سید حسن خمینی، گفت: نظر بنده در مورد ایشان همان نظر اخوی ... |
تفسیر صحیفه سجادیه - دعای سى و دوم
|
و كان من دعائه علیه السلام بعد الفراغ من صلاه اللیل لنفسه فى الاعتراف بالذنب
دعاى سى و دوم كه حضرت سیدالساجدین بعد از فراغ از نماز شب- یعنى بعد از سیزده ركعت- از براى نفس خود در اعتراف به گناهان خود مواظبت مى فرموده اند.
«اللهم یا ذا الملك المتابد بالخلود و السلطان». «المتابد»- بكسر الباء الموحده على صیغه اسم الفاعل- تفعل من الابد. قال الراغب فى المفردات: تابد الشى ء: بقى ابدا. و فى روایه بالفتح على اسم المكان من باب التفعل على هیئه صیغه اسم المفعول، اى: موضع التابید و موضع الدوام. و ایا ما كان فاما بالجر على صفه «الملك» او بالنصب على صفه المنادى المضاف اعنى «ذا الملك» التابید. و السلطان: مصدر كغفران بمعنى التسلط. یعنى: بار خدایا، اى صاحب پادشاهى باقى به دوام و همیشگى و سلطنت و توانایى. «الممتنع بغیر جنود و لا اعوان». من المنعه بمعنى العزه و الغلبه. اى: المتعزز العزیز الغالب بغیر جنود و لا اعوان. «اللهم یا ذا الملك المتابد بالخلود و السلطان». «المتابد»- بكسر الباء الموحده على صیغه اسم الفاعل- تفعل من الابد. قال الراغب فى المفردات: تابد الشى ء: بقى ابدا. و فى روایه بالفتح على اسم المكان من باب التفعل على هیئه صیغه اسم المفعول، اى: موضع التابید و موضع الدوام. و ایا ما كان فاما بالجر على صفه «الملك» او بالنصب على صفه المنادى المضاف اعنى «ذا الملك» التابید. و السلطان: مصدر كغفران بمعنى التسلط. یعنى: بار خدایا، اى صاحب پادشاهى باقى به دوام و همیشگى و سلطنت و توانایى. «الممتنع بغیر جنود و لا اعوان». من المنعه بمعنى العزه و الغلبه. اى: المتعزز العزیز الغالب بغیر جنود و لا اعوان. (یعنى:) كه منیع و غالبى بر جمیع ما سواى خود از موجودات بى لشكرى و مددكارى. (یعنى:) كه منیع و غالبى بر جمیع ما سواى خود از موجودات بى لشكرى و مددكارى. «و العز الباقى على مر الدهور و خوالى الاعوام و مواضى الازمان و الایام». قوله علیه السلام: «و العز» معطوف على الملك. اى: یا ذا العز. و العز یجى ء بمعنى القوه. و منه قوله تعالى:(فعززنا بثالث) اى: قوینا و شددنا. و بمعنى شده الغلبه. و لفظه «على» بمعنى مع، كقوله تعالى: (و آتى المال على حبه) و (ان ربك لذو مغفره للناس على ظلمهم). و الدهور: جمع الدهر، و هو الزمان. و الاعوام: جمع العام، و هو السنه و الحول. و اضافه الخوالى و المواضى الى الاعوام و الازمان من قبیل اضافه الصفه الى موصوفها. اى: الاعوام الخالیه و الازمان الماضیه. یعنى: و اى صاحب قدرت و توانایى و شدت غلبگى كه باقى و پاینده اى با مرور زمانها و سالهاى گذشته و زمانهاى گذرنده. «عز سلطانك عزا لا حد له باولیه، و لا منتهى له باخریه». غالب شد تسلط و پادشاهى تو، این نحو غلبه اى كه نهایت نیست مر او را به اولیت و محل نهایت نیست مر او را به آخریت. یعنى غلبه و سلطنت تو نه اول دارد و نه آخر. «و استعلى ملكك علوا سقطت الاشیاء دون بلوغ امده». الاستفعال هنا بمعنى الفعل. اى: علا. (یعنى:) بلند شد پادشاهى تو به حدى كه جمیع موجودات افتادند و ساقط شدند، بى آنكه برسند نزد رسیدن به غایت و نهایت آن بلندى. یعنى نتوانستند كه به آن غایت برسند. «و لا یبلغ ادنى ما استاثرت به من ذلك اقصى نعت الناعتین». استاثرت، اى: اختصصت و انفردت به. و الاستئثار: الانفراد بالشى ء. (یعنى:) نمى رسد نهایت وصف وصف كنندگان به پایین ترین پایه ى آنچه به آن متفرد و یگانه شده اى از بلندى. «ضلت فیك الصفات». ضل، اى: لم یهتد. و الصفات: جمع الصفه، و اصله: الوصف، فالهاء عوض عن الواو. یعنى: راه نیافته در حق تو صفات. و این صفات ثبوتیه و سلبیه و اضافیه كه عقل انسان آن را اعتبار كند براى حق تعالى و او را به آن وصف كند، آن صفات را نهایتى نیست. و محتمل است كه معنى این باشد كه او را هیچ صفتى نیست زاید بر ذات و مراد آن حضرت از این كلام نفى صفات باشد. و الله اعلم باسرار كلام اولیائه. «و تفسخت دونك النعوت». بالفاء و السین المهمله و الخاء المعجمه. اى: تقطعت و تمزقت. و لفظه «دون» بمعنى عند. و النعوت: الصفات. (یعنى:) و از هم پاشیده و گسسته شده نزد تو نعتها. و این فقره به منزله ى تاكید است مر فقره ى اولى را. و تكرار از باب اختلاف لفظ است. «و حارت فى كبریائك لطائف الاوهام». اى: الاوهام اللطیفه الدقیقه. (یعنى:) و حیران است و پى نمى برد در بزرگى تو اندیشه هاى نازك دقیق كه به چیزهاى نازك دور مى رسند. یعنى: هر چند ذهن دقیق در بیداى جلال او سبحانه تك و دو نماید، هرگز به نهایت وى نرسد. و هر چند مرغ فكرت در هواى ادراك ذات و صفات و بزرگوارى او پرواز كند، به آن نتواند رسید. «كذلك انت الله الاول فى اولیتك. و على ذلك انت دائم لا تزول». همچنین است تو معبود بسزایى، آنچنان معبودى كه اولیت دارى در اولیت خود. یعنى اولى سبقت بر تو ندارد. و بر این معنى تو همیشه ثابتى كه زوال پذیر نیست و تغییر راه نمى یابد. «و انا العبد الضعیف عملا الجسیم املا». و منم بنده ى ضعیف از روى كردار، و عظیم و بزرگ از روى امید. یعنى امید عظیم به تو دارم. «خرجت من یدى اسباب الوصلات الا ما وصله رحمتك». «یدى» بتخفیف الیاء و تشدیدها. و على الثانى رواه ابن ادریس. و الوصلات: جمع وصله- بضم الواو- و هى ما یتوصل به الى المطلوب. و المراد انه قد فاتتنى الاسباب التى یتوصل بها الى السعاده الاخرویه الا السبب الذى هو رحمتك. فانه لا یفوت من احد. و لفظه «ما» اما موصوله او مصدریه و الثانى الیق بالمقام. یعنى: بیرون رفته است از دست من- یا: از هر دو دست من- اسبابى كه رسیده مى شدم به مطالب اخرویه و سعادات دینیه الا آنچه مى رساند آن را رحمت تو كه از هیچ كس فوت نمى شود. یعنى سببى كه دارم رحمت تو است. «و تقطعت عنى عصم الامال الا ما انا معتصم به من عفوك». العصم- بكسر العین المهمله-: جمع العصمه، اى: الوقایه و التمسك بالشى ء. و اعتصم بكذا، اى: تمسك. (یعنى:) و گسسته شده است از من چیزهایى كه دست در آن زنند و برسند به امیدها الا یك چیز كه من در آن آویخته ام و دست بر آن زده ام كه آن عفو تو است. «قل عندى ما اعتد به من طاعتك». كم است و قلیل است نزد من آنچه به شمار آورم از طاعت و فرمانبردارى تو. «و كثر على ما ابوء به من معصیتك». «ابوء» من قولك: باء فلان بفلان، اذا كان حقیقا بان یقبل به لمساواته و مكافاته. اى: صرت حقیقا لغضبك. و یقال: باء بحقه: اقر. و ذا یكون ابدا بما علیه لا له. (یعنى:) و بسیار است بر من آنچه اقرار دارم به آن از معصیت و نافرمانى تو و سزاوار شدم به سبب آن خشم تو را. «و لن یضیق علیك عفو عن عبدك و ان اساء، فاعف عنى». و هرگز تنگ نیست بر تو درگذشتن از خطایا و گناه بنده ى تو اگر چه بدى كرده باشد، پس عفو نما از گناهان من. «اللهم و قد اشرف على خفایا الاعمال علمك. و انكشف كل مستور دون خبرك». اشرف على الشى ء، اى: اطلع علیه من فوق. و فیه ایماء الى ان علمه من جهه العلل و الاسباب و هو علم فعلى. و الخبر- بضم الخاء المعجمه- هو العلم. یقال: خبر الامر: علمه. و الاسم: الخبر- بالضم-. یعنى: بار خدایا، علم تو اطلاع دارد بر اعمال پوشیده و پنهان من. و مكشوف و ظاهر است هر پوشیده اى نزد علم تو. «و لا تنطوى عنك دقائق الامور. و لا تعزب عنك غیبات السرائر». یقال: طویت الشى ء فانطوى، اى: خفى. فمعنى «لا ینطوى»: لا یخفى. و لا یعزب- بالعین المهمله و الزاى المعجمه- اى: لا یبعد. و قوله تعالى: (و ما یعزب عن ربك)، اى: ما یبعد علمه عنه. و قوله تعالى: (لا یعزب عنه مثقال ذره)، اى: لا یغیب عن علمه، و السرائر: جمع السریره. و السریره: السر الذى یكتم. یعنى: مخفى و پوشیده نیست از تو امور دقیقه. و غایب نیست از علم تو سرهاى پنهانى. و در نسخه ى ابن ادریس به جاى غیبات «غنبات»- به فتح غین معجمه و نون مفتوحه و باء موحده- روایت شده و معنیى كه مناسب این مقام بوده باشد به نظر فاتر نرسیده. «و قد استحوذ على عدوك الذى استنظرك لغوایتى فانظرته، و استمهلك الى یوم الدین لاضلالى فامهلته». استحوذ، اى: استولى و غلب. و منه قوله تعالى: (الم نستحوذ علیكم)، اى: الم نغلب على امركم. یعنى: و به تحقیق كه مستولى و غالب شد بر من دشمن تو- یعنى: شیطان رجیم- آن دشمنى كه مهلت خواست تو را از براى گمراهى من پس مهلت دادى او را، و استمهال نمود از تو تا روز جزا از جهت گمراه ساختن من، پس مهلت دادى. و این كلام حقیقت نظام اشاره است به آنچه در تنزیل كریم واقع شده از حكایت كردن حال شیطان كه: (رب فانظرنى الى یوم یبعثون قال فانك من المنظرین الى یوم الوقت المعلوم قال فبعزتك لاغوینهم اجمعین الا عبادك منهم المخلصین). «فاوقعنى، و قد هربت الیك من صغائر ذنوب موبقه و كبائر اعمال مردیه، حتى اذا قارفت معصیتك و استوجبت بسوء سعیى سخطك، فتل عنى عذار غدره و تلقانى بكلمه كفره، و تولى البراءه منى، و ادبر مولیا عنى». «موبقه»- على صیغه اسم الفاعل- اى: مهلكه. من: اوبقه، اى: اهلكه. و «مردیه»- ایضا على صیغه اسم الفاعل- من: ارداه غیره، اى: اهلكه. و «قارف»- بالقاف اولا و الراء وسطا و الفاء اخیرا- اى: خالط. یقال: قارف الخطیئه: خالطها. و السخط: ضد الرضا. و «فتل»- بالفاء و التاء المثناه من فوق- اى: صرف. و العذار- بكسر العین المهمله و بعدها ذال معجمه- ما یقع على خد الفرس من اللجام و الرسن. و الكلام استعاره و المراد ان الشیطان بعد حصول مراده من ایقاعه لى فى المعصیه بالحیله و الغدر، صرف عنى عنان غدره حیث حصل منى مراده. «و تلقانى بكلمه كفره»، اى: استقبلنى و دعانى بها. اشاره الى ما حكاه- سبحانه- عنه بقوله تعالى: (اذ قال للانسان اكفر فلما كفر قال انى برى ء منك). یعنى: پس انداخت شیطان مرا در معصیت تو، و حال آنكه من بودم به تحقیق كه گریخته بودم از او و روى آورده بودم به سوى تو از گناهان صغیره ى هلاك سازنده و گناهان كبیره ى مهلكه، تا آنكه نزدیكى و خلطه نمودم معصیت تو را و مستوجب شدم به بدى سعى خود خشم تو را، منصرف ساخت و برگردانید از من عنان غدر و مكر و حیله ى خود را و خواند مرا به كلمه ى كفر (خود)- كه آن این است كه: اى آدمى، ثابت باش بر كفر خود- و بیزارى جست از من و پشت كرد در حالتى كه اعراض كننده بود از من. «فاصحرنى لغضبك فریدا». «اصحرنى»- بالصاد و الحاء المهملتین- اى: اخرجنى الى الصحراء. و المراد: جعلنى تائها فى بیداء الضلال متصدیا لحلول غضبك على. (یعنى:) پس بیرون برد مرا به صحراى ضلالت و گمراهى در حالتى كه مهیاى حلول غضب تو شدم تنها و بى كس. «و اخرجنى الى فناء نقمتك طریدا». اى: مطرودا. و الفناء- بالكسر الفاء-: الفضاء. (یعنى:) و بیرون برد مرا به ساحت و عرصه ى عقاب تو در حالتى كه رانده شده بودم از درگاه احدیت تو. «لا شفیع یشفع لى الیك، و لا خفیر یومننى علیك، و لا حصن یحجبنى عنك، و لا ملاذ الجا الیه منك». الخفیر: المجیر. یعنى: (در حالى كه) نه شفیعى (است) كه شفاعت و درخواست گناه من نماید از تو، و نه پناه دهنده اى كه ایمن گرداند مرا از عقاب تو، و نه پناهى و قلعه اى كه منع كند و بازدارد مرا از باس تو، و نه محل پناهى كه به سوى او گریزم از تو. «فهذا مقام العائذ بك، و محل المعترف لك. فلا یضیقن عنى فضلك. و لا یقصرن دونى عفوك. و لا اكن اخیب عبادك التائبین، و لا اقنط وفودك الاملین. و اغفر لى. انك خیر الغافرین». یقال: عذت بفلان و استعذت به، اى: لجات الیه. و هو عیاذى، اى: ملجئى. و «اقنط»- على صیغه افعل التفضیل- من القنوط بمعنى الیاس. و الوفود: جمع الوفد، و هو جمع الوافد- كصحب و صاحب- اى: الوارد. (یعنى:) پس این مقام آن كسى است كه پناه آورنده است به تو، و محل و جایگاه آن كسى است كه اعتراف كننده است به تقصیر خود مر طاعات تو را. پس تنگ نشود البته فضل و رحمت تو از من. و كوتاه و قاصر (نشود)- یا: بازنایستد- از من عفو تو. و نباشم من بى بهره ترین بندگان كه رجوع كننده باشند به سوى تو، و نه ناامیدترین واردین بر تو كه امیدوارانند به رحمت تو. و بیامرز مرا. زیرا كه تو بهترین آمرزگارانى. «اللهم انك امرتنى فتركت. و نهیتنى فركبت». بار خدایا، به درستى كه امر فرمودى مرا به طاعات، و من ترك آنها كردم. و نهى كردى و بازداشتى مرا از معاصى، و من مرتكب منهیات شدم. «و سول لى الخطاء خاطر السوء ففرطت». سولت له نفسه امرا، اى: زینته له. قال شیخنا البهائى: الخطاء خطا. (یعنى:) و زینت داد و به نیكى وانمود از براى من اندیشه ى بد من خطا را، پس از حد درگذشتم. «و لا استشهد على صیامى نهارا. و لا استجیر بتهجدى لیلا. و لا تثنى على باحیائها سنه». «سنه» مرفوع على ان یكون فاعلا لقوله علیه السلام «تثنى». معناه: لا صوم لى فاستشهد به و لا تهجد لى فاستجیر به. یقال: تهجد الرجل، اذا سهر و القى الهجود- و هو النوم- عن نفسه. و لا سنه فعلت فتثنى على باحیاء ذلك السنه. یعنى: روزه نداشتم در روزى كه او را گواه خود سازم. و بیخوابى بجا نیاورده ام در شبى تا پناه به او ببرم. و سنتى نكرده ام تا به سبب احیاى آن سنت، ثنا كند بر من. پس ضمیر مونث در «احیائها» راجع است به «سنه». و این اضمار قبل از ذكر است لفظا لا رتبه، چنانكه معلوم شد. و مخفى نماند كه صدور امثال این گفتگوها از معصومین رعایت نوعى است از ادب، یا به جهت اعلام شیعیان و تعلیم ایشان است در سلوك سبیل دعا و خواهشگرى، یا بنابر آن وجهى است كه در دعاى نهم كه دعاى اشتیاق به طلب مغفرت بوده باشد، از بهاءالدین على بن عیسى اربلى جامع كتاب كشف الغمه نقل شده. «حاشا فروضك التى من ضیعها هلك». كلمه حاشا للاستثناء. فذهب سیبویه الى انها حرف دائما بمنزله الا، لكنها تجر المستثنى. و ذهب المازنى و المبرد و الاخفش الى انها تستعمل كثیرا حرفا جارا و قلیلا فعلا متعدیا جامدا لتضمنه معنى الا و ینصب المستثنى. و سمع: اللهم اغفرلى و لمن یسمع حاشا الشیطان و ابا الاصبغ. و قال: حاشا اباثوبان ان به ضنا عن الملحاه و الشتم و فاعل حاشا ضمیر مستتر عائد على مصدر الفعل المتقدم علیها او اسم فاعله او البعض المفهوم من الاسم العام. فاذا قیل: قام القوم حاشا زیدا، فالمعنى: جانب قیامهم او القائم منهم او بعضهم زیدا. قاله صاحب مغنى اللبیب. و بالنصب و الجر روى «فروضك» فى هذا المقام. یعنى: بار خدایا، امر كردى به طاعت و من ترك آنها كردم الا فریضه هاى تو كه ترك آنها نكردم كه هر كس آن را تضییع كرد و به جا نیاورد به هلاكت رسید. «و لست اتوسل الیك بفضل نافله مع كثیر ما اغفلت من وظائف فروضك و تعدیت عن مقامات حدودك الى حرمات انتهكتها». «وظائف فروضك»، الوظائف ما یقدره الانسان من عمل فى كل یوم او اطعام او رزق. و الحدود: جمع الحد، و هو بمعنى المنع. یقال: حد الدار هو النهایه التى تمنع ما رواه. فحدود الله على ضربین. منها ما لا یقرب منه، كالزنا و شبهه. قال الله تعالى: (تلك حدود الله فلا تقربوها) و منها ما لا یتعدى كتزویج الاربع و ما اشبهه. قال الله تعالى: (تلك حدود الله فلا تعتدوها). و یقال للحدود التى تمسك الماء بین الارضین حدود، لمنعها الماء. و الحرمات- بضم الحاء و الراء المهملتین-: جمع الحرمه. و انتهكت، اى: بالغت، افتعال من النهك یقال: نهكت من الطعام: بالغت فى اكله. و نهك عرضه، اى: بالغ فى شتمه. و نهكه السلطان عقوبه، اى: بالغ فى عقوبته. و انتهاك الحرمه: تناولها بما لا یحل. یعنى: و نیستم من كه متوسل شوم به سوى تو به زیادتى سنتى از سنتها با آنكه بسیارى از وظایف واجبات و فریضه هاى تو را فروگذاشت كردم و تعدى نموده ام و درگذشته ام از جایگاه حدود و نهایاتى كه تو تعیین نموده اى براى بندگان خود كه تعدى از آنها موجب نكال و عقوبات است و رسیده ام به حرامهایى كه تناول نموده ام آن حرامها را و خورده ام آن را. «و كبائر ذنوب اجترحتها». قوله علیه السلام: «و كبائر»- بالجر- عطف على «حرمات». و جرح و اجترح، اى: اكتسب. و سمیت اعضاء الانسان جوارح لانها یكتسب و ینصرف بها. یعنى: و رسیده ام به گناهان كبیره اى كه اكتساب كرده ام آن گناهان را. یعنى حاصل كرده ام به سعى خود. «كانت عافیتك لى من فضائحها سترا». یقال: عافاه الله و اعفاه بمعنى. و الاسم: العافیه، و هى دفاع الله تعالى عن العبد و نجاته من السوء. و الفضائح: جمع الفضیحه، و هى كشف العیوب و المساوى. یقال: فضحه فافتضح، اذا انكشف مساویه. و الاسم: الفضیحه. یعنى: و هست رستگارى دادن تو مرا از رسوایى این گناهان، پرده ى عفو تو كه بپوشانى مرا از آن گناهان. «و هذا مقام من استحیا لنفسه منك و سخط علیها و رضى عنك، فتلقاك بنفس خاشعه، و رقبه خاضعه، و ظهر مثقل من الخطایا، واقفا بین الرغبه الیك و الرهبه منك». تلقاك، اى: استقبلك. و فى الحدیث: «نهى عن تلقى الركبان». یعنى ان یستقبلها لیبتاع منهم قبل ان یعرفوا الاسعار. یعنى: این جایگاه آن كسى است كه شرم داشته از بدكرداریهاى خود از تو، و خشم گرفته بر نفس خویشتن و خشنود باشد از تو، پس شتافت به سوى تو با نفسى ترسناك و گردنى فرونهاده و پشتى گرانبار از گناهان خود، ایستاده میان رغبت و میل كردن به سوى تو و ترسیدن از تو. یعنى میان خوف و رجا مانده. «و انت اولى من رجاه و احق من خشیه و اتقاه. فاعطنى- یا رب- ما رجوت. و آمنى ما حذرت. وعد على بعائده رحمتك. انك اكرم المسوولین». و تو اولى و سزاوارترین آن كسانى كه امید دارد به او امیدوار و سزاوارترین آن كسانى كه ترس دارد و مى پرهیزد او را ترسكار. پس بخشایش نما مرا- اى پروردگار من- آنچه امید دارم من آن را. و ایمن گردان مرا از آنچه ترسیدم آن را. و تفضل و احسان نما بر من به مكرمت و رحمت خود. زیرا كه تو كریمترین آن كسانى كه از او چیزى مى خواهند. «اللهم و اذ سترتنى بعفوك، و تغمدتنى بفضلك فى دار الفناء بحضره الاكفاء». یقال: تغمدت فلانا: سترت ما كان منه. و اصله: تغمدت السیف، اى: جعلته فى غمده. و الاكفاء: جمع الكفو. اى: بحضور الامثال و الاشباه. یعنى: بار خدایا، چون پوشانیدى گناهان مرا به عفو و فضل خود در سراى نیستى- كه سراى دنیا بوده باشد- به حضور همسران و امثال من. «فاجرنى من فضیحات دار البقاء، عند مواقف الاشهاد من الملائكه المقربین و الرسل المكرمین و الشهداء و الصالحین، من جار كنت اكاتمه سیئاتى و من ذى رحم كنت احتشم منه فى سریراتى». احتشم منه، اى: استحیى منه. (یعنى:) پس پناه ده مرا از رسواییهاى دار بقا- كه نشئه ى آخرت است- نزد ایستاد نگاه حاضرین از ملائكه ى مقربین و پیغمبران گرامى داشته شده ها و شهیدان و صالحان، از همسایه اى كه بودم كه پنهان مى داشتم از او گناهان خود را و از خویشان خود كه خجالت و حشمت و شرم مى بردم از ایشان در اعمال نهانى. «لم اتق بهم- رب- فى الستر على. و وثقت بك رب فى المغفره لى. و انت اولى من وثق به، و اعطى من رغب الیه، و اراف من استرحم. فارحمنى». «رب» اصله: یا رب. حذفت منه حرف النداء. و «اعطى» فى قوله علیه السلام:«اعطى من رغب الیه» اسم تفضیل. و اشتقاقه من غیر الثلاثى المجرد كما جوزه سیبویه و اتباعه، لما سمع من قول العرب: هو اولاهم للمعروف، و اعطاهم للدراهم، حجه قاطعه على جوازه. و ما ذهب الیه اكثر النحاه من المنع منه غیر مسموع مع وقوعه فى كلام المعصوم. یعنى: وثوق و اعتماد نكردم به همسران و خویشاوندان خود- اى پروردگار من- در پوشیدن ایشان آن گناهان را بر من. و وثوق و اعتماد نمودم به تو- اى پروردگار من- در آمرزیدن تو مرا. و تویى سزاوارترین آن كسانى كه وثوق داشته مى شود به او، و بخشنده ترین آن كسانى كه رغبت و میل كرده مى شود به سوى او، و مهربانترین آنانى كه رحمت خواسته مى شود از او. پس رحمت كن و ببخشا مرا، اى پروردگار من. «اللهم و انت حدرتنى ماء مهینا من صلب متضایق العظام حرج المسالك الى رحم ضیقه سترتها بالحجب، تصرفنى حالا عن حال حتى انتهیت بى الى تمام الصوره و اثبت فى الجوارح». حدرتنى، اى: اسرعت انزالى. من: حدرت السفینه احدرها، اذا ارسلتها الى اسفل. و الحدر: السرعه. و المهین: الضعیف. و الصلب: الظهر. و المراد ظهر الاب. و كل شى ء من الظهر فیه فقار فذلك الصلب. حرج المسالك، اى: ضیق الطرق. و الرحم رحم الانثى. و هى مونثه و معناها فى الاصل: منبت الولد و وعاوه فى البطن. و سترتها، اى: حجبتها، و الستر و الستاره كل ما یستر به. و فى نسخه الشیخ ابن ادریس: «سبرتها» بالباء الموحده، معناه: قدرتها. و السبر: التقدیر. و سبر الجرح بالمسبار: قدر غوره بحدید او غیره. و لفظه «عن» فى قوله علیه السلام: «حالا عن حال» بمعنى بعد، كما فى قوله تعالى: (طبقا عن طبق). یعنى: «بار خدایا، تو فرود آوردى مرا در حالتى كه آبى ضعیف حقیر» یعنى خوار بى مقدار «بودم» كه آن منى است «از پشت پدرم كه استخوانهاى تنگ دارد و راههاى در غایت تنگى» چه، پشت دوازده مهره باشد كه آن را فقرات ظهر خوانند و بیست و چهار دندانه، دوازده از طرف راست و دوازده از طرف چپ بدو پیوسته «به رحمى تنگ» كه آن زهدان مادرم است «كه پوشیده اى آن رحم- یا: تقدیر كرده اى آن رحم- را به حجابها» یعنى پرده ها كه در حالت آبستنى به هم مى آید و در حالت وضع حمل فراخ مى گردد «و گردانیدى مرا از حالى به حالى، تا رسانیدى مرا به تمامى خلقت» كه آن حلول صورت انسانى است «و ثابت و استوار كردى در من اندامها و اعضاها». «كما نعت فى كتابك، نطفه، ثم علقه، ثم مضغه، ثم عظاما، ثم كسوت العظام لحما، ثم انشاتنى خلقا آخر كما شئت». النطفه: ماء الرجل. و العلقه: قطعه من الدم جامده. و هو اول ما یستحیل الیه النطفه. و المضغه: قطعه من اللحم صغیره. سمیت بذلك لانها بقدر ما یمضغ. «ثم عظاما» بتصلیب بعض اجزاء العلقه. و الاتیان بصیغه الجمع لاختلاف العظام فى الهیئه و الصلابه. «ثم انشاتنى خلقا آخر» و هو صوره البدن و نفخ الروح فیه. و هذا الكلام منه علیه السلام اشاره الى ما یضمنه قوله تعالى:(و لقد خلقنا الانسان من سلاله من طین ثم جعلناه نطفه فى قرار مكین ثم خلقنا النطفه علقه فخلقنا العلقه مضغه فخلقنا المضغه عظاما فكسونا العظام لحما ثم انشاناه خلقا آخر فتبارك الله احسن الخالقین). یعنى: همچنانكه وصف كرده اى در كتاب عزیز خود كه آدمى در اول خلقت نطفه- منى سفید- بود، بعد از آن خون سرخ بسته شد، پس بعد از آن خون بسته مضغه شد- یعنى مقدار گوشت كه یك بار بخایند، گوشتى بى استخوان- پس ساختى آن گوشت را استخوان، آنگه او را محكم گردانیدى، پس در پوشانیدى استخوان را گوشتى، پس پدید آوردى مرا آفریدن دیگر- یعنى روح در دمیدى تا زنده شدم- چنانچه خواست تو بود. و مخفى نماند كه كیفیت خلقت انسان بر این نهج است كه: چون منى مرد و زن در رحم قرار گیرد، از قوت عاقده كه در منى مرد است و قوه ى منعقده كه در منى زن است بجوشد و چهار نطفه پدید آید. یكى در جایگاه دل، و یكى در جایگاه جگر، و یكى در جایگاه دماغ، و یكى گرد همه درآید و دهنهاى رگ بدو پیوسته تا از آن ممر غذا به جگر طفل رسد. و این را مرتبه ى اولى خوانند و به چهل روز تمام شود. و بعد از آن رگهاى سرخ پیدا شود كه از آنجا به ناف فرزند خون حیض روان گردد. و این را حالت ثانیه خوانند و به چهل روز تمام شود. و بعد از آن خون پاره اى گردد و این را حالت ثالثه گویند. و این به شش روز تمام شود. و بعد از آن مضغه و اعضاى خون از هم جدا گردد و استعداد قابلیت آن پیدا شود و از حق سبحانه و تعالى صورت حیوانیت بدو رسد. و این را حالت رابعه گویند و به چهل روز بعد از آن تمام شود و اعضاى اصلى تمام شود و این را حالت خامسه گویند. و بعد از آن اعضا تمام گردد و رگها و مفصلها و مهره ها پیدا شود. و این حالت در پسر زودتر باشد، در دختر دیرتر، چنانچه در مقام خود مبین شد. «حتى اذا احتجت الى رزقك، و لم استغن عن غیاث فضلك، جعلت لى قوتا من فضل طعام و شراب اجریته لامتك التى اسكنتنى جوفها و اودعتنى قرار رحمها». الفضل بمعنى الفضله. و المراد به هنا دم الحیض. فان بعضه یصیر غذاء الحمل مادام فى الرحم و بعضه یصعد الى الثدیین و یستحیل لبنا لیصیر غذاء له اذا خرج. یعنى: تا آنگاه كه محتاج شدم به روزى تو و بى نیاز نبودم از فضل و احسان تو كه فریاد رسنده ى هر مضطر است، گردانیدى و مهیا ساختى از براى قوت من از فضله و زیادتى طعام و شراب یعنى مطعومات و مشروبات كه روان ساخته بودى آن را از براى كنیزك خود كه ساكن گردانیده بودى مرا در شكم او و ودیعت و امانت نهاده بودى مرا در ته زهدان او. «و لو تكلنى- یا رب- فى تلك الحالات الى حولى، او تضطرنى الى قوتى، لكان الحول عنى معتزلا، و لكانت القوه منى بعیده». «تكلنى»، اى: لو تجعلنى موكولا و تفوض امرى الى حولى، اى: قدرتى. یعنى: و اگر وامى گذاشتى مرا- اى پروردگار من- در این احوال به قدرت من، یا بیچاره مى گردانیدى مرا به قوت من، هر آینه قدرت از من كناره گیرنده بودى، و هر آیینه قوت از من دور بودى- یعنى: من قوت و قدرت بر چیزى نداشتمى. «فغذوتنى بفضلك غذاء البر اللطیف». البر بفتح الباء الموحده، و هو المعطوف ببره و لطفه. و اللطیف بمعناه. یقال : الطفه بكذا، اى: بره به. یعنى: پس غذا دادى و پرورانیدى مرا به احسان و فضل خود، همچو پرورانیدن نیكوكار بسیار مهربان- كه رساند كسى را به نیكویى خود به مراد و مطلوبى كه داشته باشد. «تفعل ذلك بى تطولا على الى غایتى هذه لا اعدم برك و لا یبطى بى حسن صنیعك». التطول هو التفضل. و عدمت الشى ء اعدمه، اذا افتقدته. و قوله علیه السلام: «حسن صنیعك»، اى: عائدتك و معروفك. قاله ابوعبیده الهروى فى كتابه. یعنى: مى كنى این احسانها به من از روى تفضل و احسان بر من، نه از روى استحقاق تا این غایت كه رسیده ام نایابنده نبودم نیكویى و احسان تو را و كاهلى نكرده به من حسن تربیت تو و همیشه پرورده ى نعمت تو بوده ام. «و لا تتاكد مع ذلك ثقتى فاتفرغ لما هو احظى لى عندك». اى: كان ینبغى ان یكون وثوقى بك فى ایصال رزقى و كفایه مهمى موكدا حتى لا اصرف غالب اوقاتى فى السعى فى ذلك، بل اكون فارغا منه مشتغلا فیما یوجب زیاده حظى عندك من عبادتك. یعنى: با این همه مراتب كه مذكور شد از الطاف، وثوق و اعتماد من بایستى ثابت و استوار بودى در رسیدن رزق به من و كفایت مهم من، تا صرف نكردمى غالب اوقات خود را در سعى رزق، بلكه بایستى واپرداختمى از آن و مشغول بودمى در چیزى كه موجب زیادتى حظ و بهره ى من بودى نزد تو از طاعات و عبادات. «قد ملك الشیطان عنانى فى سوء الظن و ضعف الیقین. فانا اشكو سوء مجاورته لى، و طاعه نفسى له». العنان- بكسر العین- هو عنان الفرس، و هو سیر اللجام الذى على ید الراكب یصرف به الفرس الى حیث یشاء. و مالكیته العنان كنایه عن شده غالبیته علیه بحیث لا یقدر على خلاف مراده. كما ان المركوب مغلوب لمن بیده سیر اللجام. و لفظ «فى» سببیه. (یعنى:) به تحقیق كه مالك و صاحب شده است شیطان عنان قدرت مرا به سبب بدگمانى و سستى یقینى كه به حضرت تو دارم. پس من شكوا مى كنم از بدى همسایگى او و فرمانبردارى نفس من او را. و فى نسخه عتیقه مكان «مجاورته»، «محاورته» بالحاء المهمله. «و استعصمك من ملكته». بالفتحات، اى: تملكه ایاى و استرقاقه لى اى بمعنى القوه. (یعنى:) و چنگ مى زنم تو را از مالك شدن و بندگى گرفتن شیطان مرا. «و اتضرع الیك فى ان تسهل الى رزقى سبیلا». و تضرع و زارى مى كنم به درگاه تو در اینكه آسان سازى راه به روزى من. «و اتضرع الیك فى ان تسهل الى رزقى سبیلا». و تضرع و زارى مى كنم به درگاه تو در اینكه آسان سازى راه به روزى من. «فلك الحمد على ابتدائك بالنعم الجسام و الهامك الشكر على الاحسان و الانعام. فصل على محمد و آله، و سهل على رزقى». پس مر توراست سپاس و ستایش بر آغاز كردن تو به نعمتهاى بزرگ بى سابقه ى استحقاق ما آن نعمت را، و در فهمانیدن تو ما را شكر كردن بر نیكویى كردن و نعمت دادن تو ما را، پس رحمت كن بر محمد و آل او، و آسان گردان بر من روزى مرا. «و ان تقنعنى بتقدیرك لى، و ان ترضینى بحصتى فیما قسمت لى». اى: بما قدرت و خلقت. و التقدیر یجى ء بمعنى الخلق. و منه: (قدر فیها اقواتها)، اى: خلق. (یعنى:) و اینكه قانع گردانى مرا به آنچه خلق كرده اى تو از براى من، و اینكه راضى سازى مرا به حصه و نصیب من در آنچه قسمت كرده اى از براى من. «و ان تجعل ما ذهب من جسمى و عمرى فى سبیل طاعتك. انك خیر الرازقین». و آنكه بگردانى رفتن تن من و عمر مرا در راه طاعت و فرمانبردارى تو- نه در طلب رزق و روزى. زیرا كه تو بهترین روزى دهندگانى. «اللهم انى اعوذ بك من نار تغلظت بها على من عصاك، و توعدت بها من صدف عن رضاك». تغلظت، اى: شددت. و غلظت علیه الشى ء: شددته. و منه: الیمین المغلظه. و «صدف»- بالصاد و الذال المهملتین و الفاء اخیرا- اى: اعرض و مال. و منه قوله تعالى: (یصدفون)، اى: یمیلون و یعرضون. یعنى: بار خدایا، به درستى كه من پناه مى برم به تو از آتشى كه شدید و سخت ساختى آن آتش را بر كسى كه عصیان و نافرمانى تو ورزید، و توعید و تخویف نمودى به آن آتش آن كس كه برون رفت و اعراض نمود از رضاى تو. «و من نار نورها ظلمه، و هینها الیم، و بعیدها قریب». شى ء هین- على فعیل- اى: سهل. (یعنى:) و از آتشى كه روشنایى آن تاریك است، و آسانى آن دردناك است، و دورش نزدیك است. «و من نار یاكل بعضها بعض، و یصول بعضها على بعض». صال علیه: وثب، صولا وصوله. (یعنى:) و از آتشى كه بعض آن مى خورد بعضى را، و حمله مى كند بعض آن بعضى را. «و من نار تذر العظام رمیما، و تسقى اهلها حمیما». الحمیم هنا بمعنى الماء الحار. (یعنى:) و از آتشى كه دست بدارد استخوانها را در حالتى كه پوسیده باشند و تباه گشته باشند، و آب دهد اهل خود را آبى در غایت گرمى- كه چون بخورند امعاء و احشاى ایشان پاره پاره شود. «و من نار لا تبقى على من تضرع الیها». قال ابن الاثیر فى نهایته: و فى حدیث الدعاء:«لا تبقى على من تضرع الیها». یقال: ابقیت علیه ابقاء، اذا رحمته و اشفقت علیه. و الاسم: البقیاء. و فى الصحاح: ابقیت على فلان، اذا ارعیت علیه و رحمته. یقال: لا ابقى الله علیك ان ابقیت على. فالجمله الثانیه تاكید لهذه. اى: لا ترحم على من تضرع الیها و لا تدعه حتى تهلكه. (یعنى:) و از آتشى كه باقى نگذارد گوشت و پوست و عروق و اعصاب و عظام بر آن كسى كه زارى نماید به سوى آن- یا: شفقت و رحم ننماید بر آن كسى كه زارى نماید به سوى او. «و لا ترحم من استعطفها». و رحم نكند آن كسى را كه مهربانى جوید او را. «و لا تقدر على التخفیف عمن خشع لها و استسلم الیها». و قادر نباشد بر آنكه سبكبار گرداند از آن كس كه خشوع و فروتنى نماید او را و گردن نهاده باشد به سوى او. «تلقى سكانها باحر ما لدیها، من الیم النكال و شدید الوبال». النكال: العقوبه. و الوبال- بفتح الواو-: ثقل الشى ء المكروه. و وبال امره، اى: عاقبه امره من الشر و الوبال. (یعنى:) در رساند ساكنین خود را به گرمترین آنچه نزد او باشد از عقوبات دردناك و وبال شدید. یعنى عاقبت حال به بدى و وخامت منتهى گردد. «و اعوذ بك من عقاربها الفاغره افواهها». الفاغره: الفاتحه. و فغر فاه- بالفاء و الغین المعجمه و الراء- اى: فتحه. یعنى: و پناه مى برم به تو از عقربهاى آن آتش كه باز كرده باشند دهنهاى خود را. «و حیاتها الصالقه بانیابها». صلق- بالصاد المهمله و آخره قاف- كضرب وزنا و معنى. قال ابو زید: صلقته بالعصا، اى: ضربته. (یعنى:) و از مارهاى زننده به نیشهاى خود. «و شرابها الذى یقطع امعاء و افئده سكانها، و ینزع قلوبهم». و از شرابهاى آن آتش كه ببرد روده ها و دلهاى آن كسانى كه در آنجا ساكن باشند و بیرون كشد و بیخ بركند دلهاى ایشان را. «و استهدیك لما باعد منها و اخر عنها». و راه نمودن مى خواهم از تو هر آنچه دور سازد از این آتش و باز پس كند مرا از آن آتش. «اللهم صل على محمد و آله. و اجرنى منها بفضل رحمتك. و اقلنى عثراتى بحسن اقالتك». اجرنى، اى: انقذنى. و اقلت البیع اقاله اى: فسخت. و العثره: الخطیئه. ماخوذه من عثره الرجل، اذا زل. (یعنى:) بار خدایا، رحمت كن بر محمد و آل او. و رهایى و خلاصى ده مرا از آن آتش به فضل رحمت بى نهایت خود. و فسخ كن و درگذر آن لغزشها و گناهان مرا به نیكویى در گذرانیدن خود. و لا تخذلنى یا خیر المجیرین. (یعنى:) و خوار مگردان مرا اى بهترین پناه دهندگان. انك تقى الكریهه و تعطى الحسنه و تفعل ما ترید و انت على كل شى ء قدیر». الكریهه: الشده و كل ما یتعسر و یكره. و الحسنه: ضد الكریهه، اى: كل ما یحب و یشتهى. زیرا كه تو نگاه مى دارى از شداید و هر آنچه مكروه و ناخوش باشد، و مى دهى نیكوییها را و آنچه محبوب طبایع بوده باشد، و مى كنى آنچه مى خواهى و اراده نمایى. و تو بر همه چیز قادر و توانایى چنانچه خواهى. «اللهم صل على محمد و آله اذا ذكر الابرار». بار خدایا، رحمت كن بر محمد و آل او چون یاد كرده شوند نیكان و نیكوكاران. «و صل على محمد و آله ما اختلف اللیل و النهار». اى: تعاقب اللیل و النهار، او تباین فى النور و الظلمه. (یعنى:) و رحمت كن بر محمد و آل او مادامى كه آمد شد نمایند شب و روز- یا: مختلف باشند در نور و ظلمت. «صلاه لا ینقطع مددها، و لا یحصى عددها». صلاتى كه به نهایت نرسد مدت آن و به شمار در نیاید عدد آن. «صلاه تشحن الهواء، و تملا الارض و السماء». «تشحن»- بالشین المعجمه و الحاء المهمله على وزن تسال- بمعنى تملا. و منه قوله تعالى: (فى الفلك المشحون)، اى: المملو. (یعنى:) صلاتى كه پر كند هوا را، و پر كند زمین و آسمان را. «صلى الله علیه (و آله) حتى یرضى. و صلى الله علیه بعد الرضا». «صلى الله» جمله دعائیه. و لهذا اتى به على صیغه الماضى. و «یرضى» بصیغه الغائب. و الضمیر للنبى صلى الله علیه و آله. و فیه اشاره الى ما وعده- سبحانه- بقوله جل شانه: (و لسوف یعطیك ربك فترضى). یعنى: رحمت كناد خداى تعالى بر محمد و آل او تا آنگاه كه خشنود شود. و رحمت كناد بر او بعد از خشنودى او. «صلاه لا حد لها و لا منتهى، یا ارحم الراحمین». صلاتى كه حد و نهایت نباشد آن را، اى بخشاینده ترین بخشایندگان. |
ویدیو مرتبط :
مقدمه و شرح عنوان دعای بیستم صحیفه سجادیه - دعای مکارم
خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :
تفسیر صحیفه سجادیه - دعای سىام
|
و كان من دعائه علیه السلام فى المعونه على قضاء الدین دعاى سى ام در مدد خواستن از حضرت بارى تعالى در اداى قرض. |
