یوگا برای سالمندان

مقدمه

 

سالمندی دوره ایی از زندگی است که فرد زمان بیشتری را برای پرداختن به خود، خانواده و اوقات فراغت خود دارد. با این وجود فرد در این سن به بیماریهایی چون آرتریت (تورم مفصل)، بی اختیاری ادرار و فشار خون بالا، بیشتر مبتلا می شود. افزایش شیوع این بیماریها در افراد مسن سبب می شود هنرجویان یوگا خصوصاً افراد مبتدی به علت تحلیل بافت ها و فرسودگی بدن در انجام حرکات یوگا، محدودیت بیشتری داشته باشند و حرکات محدودتری از قبیل خم شدن آهسته به جلو یا راه رفتن آرام یوگا را در حد محدودتری انجام دهند.

 

یوگا ورزشی است که با تواناییها و نیازهای بدنی فرد منطبق می گردد و افراد مبتدی ، حتی خانم های باردار با در نظر گرفتن شرایط بدنی خود قادر به انجام آن هستند.

 

یوگا بدن را متناسب ، ذهن را آرام و فرد را وانهاده می سازد. یوگا هم چنین برای جلوگیری و کنترل بیماریهای خاص که در سالمندان شیوع بیشتری دارد مفید است و فرد را قادر می سازد با درون خود ارتباط برقرار کند و این زمانی است که فرد خود را همان گونه که هست می پذیرد و این خود سبب ایجاد یک نگرش مثبت به زندگی در فرد می گردد.

 

برخی آساناهای یوگا به گونه ای طراحی شده اند که سبب طبیعی شدن فشار خون، ایجاد تعادل در سیستم اعصاب می گردند و از مبتلا شدن به بیماری های قلبی و عروقی و عصبی جلو گیری می کنند .

 

تکنیک های تنفسی یوگا با ایجاد نشاط و طراوت جسمی و پاک کردن کانال های تنفسی از مبتلا شدن فرد به بیماریهای تنفسی نیز جلوگیری بعمل می آورند .

 

به هنگام انجام حرکات یوگا فرد باید بدن خود را بشناسد و به محدودیت های بدنی خود در انجام حرکات واقف می باشد ، همچنین در هنگام انجام حرکات به بدن خود فشار نیاورد زیرا انجام حرکات یوگا با سختی و فشار احتمال ایجاد آسیب بدنی را در فرد افزایش می دهد . به خاطر داشته باشید که یوگا ضمن انجام حرکات بدنی، سبب آرامش ذهن می گردد به همین خاطر اگر به هنگام انجام یک آسانا احساس درد می کنید انجام آن را متوقف کنید.

 

 

تکمیکهایی هایی که در زیر آورده می شود برای افراد مسن مناسب است:

 

نیاز نیست که فرد همه آسانا ها را انجام دهد زمانی که احساس خستگی کرد بهتر است انجام آنها را متوقف کند.

 

۱) کاپالابهاتی

 

تکنیک تنفسی است که برای پاک کردن کانال های تنفسی به کار می رود. اگر فرد به سختی نفس می کشد یا احساس گرفتگی درقفسه سینه دارد، تنفس سریع کاپالابهاتی به او کمک می کند تنفس آرامی تری داشته باشد .

 

۲) نشستن ساده (سوخاسانا)

 

یک آسانای نشسته یوگا است و اکثراً بعد از شاواسانا ( جسد) توصیه می شود. این آسانای ساده ستون فقرات را صاف کرده، متابولیسم بدن را کاهش می دهد، سبب ارتقا آسودگی درون می شود و ذهن را آرام نگه می دارد.

 

۳) حرکت گربه

 

این آسانا کمک می کند تا حرکت را از بخش میانی بدن آغاز کنید . حرکت را باید با تنفس هماهنگ کرد . اگر هر گونه کمر درد مزمن یا حاد یا هر گونه آسیب ستون فقرات وجود دارد باید از انجام آن خودداری شود.

 

۴) حرکت سگ

 

به انعطاف پذیری ستون فقرات کمک می کند، سبب کشیدگی لگن و بخش میانی انتهای ستون فقرات می شود و به بهبود بیماریهای ستون فقرات کمک می کند و در صورت کمر درد حاد یا آسیب دیدگی در ستون فقرات از انجام آن خودداری شود.

 

۵) بالا بردن هر دو پا از لگن

 

به هنگام انجام این حرکت ، اطمینان حاصل شود که تمام پشت بدن روی زمین قرار گرفته و گردن و شانه نیز وانهاده است.

 

۶) چرخش نیمی از ستون مهره ها (آرد اما ستی اندر آسانا)

 

اگر به درستی انجام شود سبب کشش تمام ستون فقرات می گردد، هم چنین برای کبد، کلیه و غدد آدرنال مفید است. این حرکت حتماً باید زیر نظر مربی انجام شود.

 

۷) ملخ (سالاباسانا)

 

همان گونه که در انجام حرکت مار کبری قسمت فوقانی ستون فقرات استفاده می شود در انجام ملخ از بخش تحتانی ستون فقرات استفاده می گردد و سبب کشش عضلات شکمی، بازوها و پاها می گردد.

 

۸) حرکت تخلیه باد (پاوان موکت آسانا)

 

پاوان موکت آسانا از دو لغت سانسکریت پاوانا به معنی "هوا" و موکتا به معنای "رهایی" تشکیل شده است. این حرکت عمدتاً بر دستگاه گوارش کار می کند و خصوصاً سبب رهایی گاز معده می گردد.

 

۹) حرکت جسد (شاواسانا)

 

یک نوع حرکت برای وانهادگی است که معمولأ در انتهای آساناها انجام می شود.

 

 

یوگا برای سالمندان

 

انجام برخی از آساناهای یوگا به شرط اینکه فرد حرکات یوگا را به طریق درست و تحت نظر مربی انجام داده و به محدودیت های بدنی خود احترام بگذارد به نحو شگفت آوری سبب کاهش بسیاری از بیماریها می گردد . اما همانند هموپاتی (همانند درمانی) زمان لازم است تا فواید انجام حرکات یوگا در بدن فرد آشکار شود.

 

افراد مسن همچنین مربیان محترم در طی انجام حرکات یوگا باید موارد زیر را در نظر داشته باشند. ممکن است فرد بیماری خاصی داشته باشد اما سالمندان اغلب تمایل ندارند که بیماری خود را برای دیگران بیان کنند، بنابراین برای کاهش ریسک خطرات به هنگام انجام حرکات یوگا در افراد سالمند موارد زیر باید حتماً مد نظر قرار گرفته شود:

 

هرگز چرخش کامل سر انجام نشود: فقط حرکت آرام سر به جلو و عقب، به چپ و راست و بازگشت که همراه تنفس متناسب با آنها باشد (۱ و ۲ greevasancha stage و پاوان موکت آسانا مرحله اول)

 

▪ به هیچ وجه حبس نفس انجام نشود: نه حبس دم (آنتارکومباکا) نه حبس بازدم (باهیرکومباکا)

 

▪ به هیچ عنوان سر را در حرکات خم به جلو پایین تر از سطح قلب نیاورید.

 

 

تمرینات تنفسی (پرانایاما) محدودی در سالمندان توصیه می شود از جمله:

 

۱) تنفس زنبوری: دم به آرامی با ۴ شماره، بازدم به آرامی با ۸ شماره

 

۲) تنفس معمولی عمیق

 

۳) تنفس شکمی که این دو نهایتاً به یک آسانا ختم می شوند.

 

۴) تنفس یوگایی (که ممکن است برای آنها مشکل باشد)

 

۵) نادی شودان (تنفس متناوب)

 

۶) تنفس اوجایی

 

▪ هیچ یک از قفل ها (بانداها) انجام نشود نه جالاندراراباندا (قفل گلو) و نه اودیاناباندا

 

 

▪ حرکاتی که سبب تقویت حفره لگنی می شود در سالمندان بسیار با ارزش است:

 

۱) بالا بردن پایین تنه از زمین (مولاباندا)

 

۲) کنترل اسفنکنر مثانه (واجرولی مودرا)

 

۳) کنترل اسفنکنر مقعدی (آشوینی مودرا)

 

▪ چرخاندن زبان به سمت عقب (کچاری مودرا) مناسب است اما باید نرم و آرام انجام شود.

 

اینک به متنی که در مجله یوگا به بیان یک مربی درج شده است نظری می افکنیم.

 

دو چیز سبب شد که من یوگا را برای سالمندان شروع کنم. در سیستم ساتیاناندا حرکات زیادی برای سالمندان وجود دارد و ثانیاً من معتقدم که یوگا می تواند در تمام رده های سنی مفید واقع شود و یک مربی خوب همیشه می تواند متناسب با تواناییهای شاگردانش حرکات مناسب آنها را ارائه دهد. من به دلیل این که پدر و مادرم مسن بودند علاقه داشتم که به سالمندان آموزش دهم. دلایل متعددی وجود دارد تا آموزش یوگا به افراد مسن را آغاز کنیم، اغلب آنها دوست دارند مفید باشند و اوقاتی برای کار مفید قرار دهند. در این سن باید اهداف جدیدی برای زندگی پیدا کنند. یوگا به آنها کمک می کند که در جامعه مدرن امروزی جایگاه جدیدی برای خود بیابند و دلیلی برای زندگی به همراه آگاهی از وضعیت بدنی، وضعیت تنفسی، رهایی از استرس و جلوگیری از سفتی مفاصل پیدا کنند ؛ در ضمن این که هوشیاری و درک ذهنی خود را نیز افزایش دهند.

 

یوگا می تواند پدیده aging یا روند پیری را در بافت های بدن به تأخیر انداخته یا حتی مسیر آن را معکوس کند.

 

 

سالمندان با افراد جوان تر چه تفاوت هایی در فراگیری یوگا دارند؟

 

در افراد مسن اغلب بین دوره های فراگیری فاصله می افتد و هنرجو مدتی از مربی دور می شود.

 

سالمندان اغلب آگاهی کمی نسبت به مراحل تنفسی خود دارند.

 

سالمندان اغلب دلواپسند که مبادا از یک وضعیت بدنی مطلوب متناسب با سن خود برخوردار نباشند. اغلب فکر می کنند که سفر زندگی آنها به پایان رسیده است و از آینده در هراسند.

 

اغلب در خاطرات گذشته خود زندگی می کنند. اغلب سعی می کنند خود را با وضعیت فعلی و تواناییهای محدود شده فیزیکی و ذهنی خود وفق دهند.

 

ساختمان بدن با افزایش سن تغییر می کند. انعطاف پذیری کاهش می یابد، بهبود از بیماریها به کندی صورت می گیرد و بیماریهایی مانند، دیابت، نارسایی قلبی، سطح بالای کلسترول و مشکلات تنفسی دارند.

 

یک فرد سالمند ممکن است حتماً نیاز به استفاده از عینک یا دندان مصنوعی داشته باشد.

 

تکنیک های مناسب برای سالمندان

 

۱) یکی از مفیدترین آساناهای یوگا برای سالمندان حرکات ضد روماتیسمی پاوان موکت آسانا (قسمت اول) است که فرد می تواند آن را در حالت نشسته روی زمین یا روی صندلی هم انجام دهد. برای انجام این حرکات در حالت ایستاده می توان از پشت صندلی استفاده کرد.

 

۲) حرکات شکمی موثر بر دستگاه گوارش یا پاوان موکت آسانا (بخش دوم) و اوتان آسانا که می تواند با یک پا هم انجام شود. در افراد مسن بلند کردن هر دو پا توصیه نمی شود.

 

۳) بسیاری از حرکات انرژی بخش از جمله قسمت سوم پاوان موکت آسانا در اکثر سالمندان قابل اجرا است. آسانای سلام بر آفتاب باید تعدیل شود و به جای خم شدن یا چمباتمه زدن باید در حالت نشسته روی زمین انجام شود.

 

این نکته باید در انجام حرکت هیزم شکن (کاشتاتا کشاسانا) ،کشش شکمی (اوداراکارشاسانا) و نشستن یا چمباتمه زدن متناوب در افراد مسن توصیه نمی شود . وایونیشکاسانا yuniskkasana) و آسانای کلاغ (ana kawa) به حالت ایستاده هم توصیه نمی گردد.

 

 

فواید آموزش یوگا سالمند برای یک مربی

 

آموزش یوگا به سالمندان سبب می شود که فرد بتواند پدیده های مربوط به سالمندان را بهتر درک کند و خود نیز به هنگام بالا رفتن سن با این مسائل راحت تر مواجه شود. در ضمن ارتباط نزدیک با سالمندان سبب می شود مربی روش های خاص ارتباطی با آنان بیاموزد و بتواند این روش ها را در مورد سایر افراد سالمند خانواده نیز به خوبی به کار برد.

 

در طی آموزش یوگا به سالمندان اکثراً نشاط درونی آنها افزایش می یابد و از حالت خاص آسودگی که مخصوص دوران سالمندی است رهایی می یابند و این خود برای مربی نتیجه رضایت بخشی است. نکته دیگر این است که افراد مسن به هنگام یوگانیدرا، بسیار راحت خود را وانهاده می سازند. دو نکته مهمی که یک مربی یوگای سالمندان باید بداند این است که بیماریهایی چون سرطان و مرگ و میر ناشی از آن در این گروه بیشتر است و یک مربی یوگا باید بتواند اطلاعاتی راجع به این موارد به هنرجویان خود بدهد.

منبع: آفتاب

ویدیو مرتبط :
یوگا بال - جیم بال در یوگا - کار با توپ در یوگا

---

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

تاریخچه ورزش آرامش بخش یوگا

يوگا دانشي است رازآميز و شگفت انگيز برجاي مانده از تمدن هاي بسيار دور و کهن .ولي آنچه در تاريخ بجاي مانده قدمتي حداقل سه هزار ساله دارد . اولين اثر مكتوب و جمع آوري شده يوگا كتابي است به نام يوگا سوترا كه توسط فرزانه و حكيم بزرگ پتنجلی در سرزمين هند نگاشته شده است . اين اثر خوشبختانه در ايران به نام هستي بي كوشش ترجمه شده است . اين اثر آنچه را عرفا و فرزانگان گذشته براي كمال معنوی و نیروهای درون سینه به سینه منتقل كردن را در چهار فصل و 186 سوتره يا عبارت كوتاه به زيبايي تمام گرد آورده است.

يوگا چيست؟

يوگا . از واژه يوگ يا يوج yoj (وسيله ايكه به گردن گاو مي بستند تا او را كنترل نمايند و زمين را شخم بزند) گرفته شده است . و در مفهوم به معناي روش كنترل نفس مي باشد. در معنائي ديگر يوگا معناي رهائي و رسسيدن به وحدت و يگانگي است. حكيم پتانجلي در يوگا سوترا اينچنين تعريف ميكند. يوگا چيته نيرو و ده وريتي . يعني يوگا عبارت است از باز داشتن از تموجات ذهني و نفس و اين همانا رسيدن به مرحله صمدي يعني حالتي از خاموشي كامل ؟ و فكر و رسيدن به آگاهي خالص و يكي شدن با آگاهي فردي با آگاهي ميهماني ووحدت . گر به خود آئي به خدائي رسي

مراحل يوگا

براي تكامل معنوي ، كمال انساني و خود شناسي عميق ، يوگا 8 مرحله يا بعبارتي 8 بخش وجود انساني را بر مي شمرد . همانطور كه يك درخت بطور عمده داراي 8 بخش است تا به ثمر برسد انسان نيز براي رشد بايد به اين ابعاد هشتگانه درون خود نزم كند و روي آنها كار نمايد.

مرحله اول: ياما yama. ريشه درخت معنوي :آموزه هاي اخلاقي اجتماعي (پرهيزات)

مرحله دوم: نياما niyama تنه درخت معنوي : آموزه هاي اخلاقي اجتماعي (واجبات )

مرحله سوم: آسانا asana شاخه : حركات يوگا

مرحله چهارم: پراناياما pranayama برگ: روش هاي تنفسي و كنترل انرژي

مرحله پنجم: پراتي هارا pratyhara پولت: روش هاي كنترل ؟ ، هيجانات و احساسات

مرحله ششم : دهارانا dharana شيره : روش هاي كنترل و تمركز فكر

مرحله هفتم : دهيان dhyana گل: رسيدن به تعمق و خاموشي ذهني

مرحله هشتم : صمدي samadhi ميوه : رسيدن به وحدت ، خلوص ، يگانگي و روشن بيني

تاریخچه یوگا در ایران

تمدن کهن ایران زمین یکی از تمدن های بزرگ و جهانی است و دانش بشری در این تمدن قدمت دیرینه دارد . از جمله دانش یوگا از دیرباز در فرهنگ ادبیات و خصوصا عرفان کهن دیده می شود. بسیاری از اندیشمندان و عارفان ایران زمین با یوگا و مدتیشن آشنا بوده و از آن بهره جسته اند . اما در دوره جدید فعالیت های یوگا ، می توان از جناب آقای مجید موقر در سال های 1343 یاد کرد.

مجید موقر در آن سال ها ضمن آشنای با دو استاد و نمایشگر یوگا در نیویورک و ادامه سفر با آنها با این رشته آشنا می شود و ضمن مداوای بیماری های صعب العلاج خویش در نشریه مهر حتی چند سال مقالاتی را جهت معرفی یوگا به ایرانیان می نویسد .

همچنین در سال 1355 دکتر بهلول پزشک بیماری های قلب و رئیس بیمارستان یوگا در هندوستان به ایران دعوت می شود و در دانشگاه اصفهان با موضوع رابطه یوگا با علم را سخنرانی می نماید . در آن زمان دکتر بهلول در گوشه ای از سخنرانی اش می گوید :«این اهانتی است به یوگا که این رشته را ورزش بدانیم زیرا هدف یوگا تنها حرت در آوردن دست و پا و گردن نیست ، بلکه نیت آسایش و آرامش روح است.»

در همان سال ها سوامی نارابطان از اساتید به نام یوگا پیامی را به علاقمندان یوگا ی ایرانی می فرستد.

در سال 1346 توسط مجید موقر آموزشگاه یوگا در تهران گشایش یافت. همچنین در سال های قبل از انقلاب اسلامی شاهد پخش حرکات یوگا در تلویزیون بودیم ، تا پس از انقلاب اسلامی در سال 75-1374 یوگا بطور رسمی تحت نظر تربیت بدنی و جزو زیر مجموعه فدراسیون ورزشهای همگانی آغاز بکار گیرد.

در همان آغاز رئیس انجمن یوگای ایران مهرداد گردان ، رئیس کمیته آموزش دکتر ساعد احمدی ، رئیس کمیته پژوهش دکتر عیسی جلالی ، رئیس کمیته امور استان ها سید عباس علویون ، رئیس کمیته مربیان مسعود مهدوی پور بوده است .

هم اکنون در بیش از پانزده استان کشور کمیته های یوگا تشکیل شده است و بیش از 200 مربی یوگا که غالب آن ها زن هستند در دوره های متعدد مربیگری آموزش دیده اند.