موفقیت بی‌سابقه منجمان ایرانی در نقشه‌برداری از حباب پیرامون خورشید

اخبار علمی - موفقیت بی‌سابقه منجمان ایرانی در نقشه‌برداری از حباب پیرامون خورشید

این مطالعه برای اولین بار نقشه ای از مواد آلی موجود در حباب داغ پیرامون خورشید و صدها همسایه درخشان آن در کهکشان راه شیری تهیه شده است.
این که همه ما در درون یک حباب فوق العاده داغ زندگی می کنیم مطمئنا برای اکثر مردم دور از باور است اما واقعیت این است که حبابی به وسعت هزاران تریلیون کیلومتر خورشید و صدها ستاره اطراف آن را در بر گرفته. این حباب که در صفحه کهکشانی حدود 100 پارسک (سه هزار تریلیون کیلومتر) است در جهت عمود بر صفحه کهکشانی تا هزاران پارسک گسترش یافته و ساختاری مشابه یک دودکش عظیم را شکل داده است!

چگالی گاز درون این حباب بسیار کمتر از چگال گاز معمول بین ستاره هاست، اما نکته بسیار عجیب درباره این حباب، دمای به شدت بالای آن می باشد به طوری که با استفاده از رصدهای پرتوهای ایکس دمای ذرات درون حباب چیزی حدود یک میلیون درجه کلوین تخمین زده شده است. علت شکل گیری این حباب هنوز مشخص نیست اما شواهدی وجود دارد که انفجارهای پیوسته ابرنواختری عامل شکل‌گیری این حباب داغ بوده است.

منجمان برای مطالعه فضای بین ستاره‌یی از گازهای درون این محیط استفاده می کنند، اما به دلیل اینکه دمای حباب محلی بسیار داغ می باشد، اتم های معمولی نمی توانند درون آن زنده بمانند؛ لذا تا به امروز محیط درون حباب به صورت ناشناخته باقی مانده است.
اکنون منجمان ایرانی راه دیگری برای شناسایی حباب محلی یافته اند و آن استفاده از رصد مولکول های آلی است. مولکول های سنگینی که می توانند در دمای بالا از بین نروند!

دکتر حبیب خسروشاهی، رییس پژوهشکده نجوم پژوهشگاه دانش‌های بنیادی که سرپرستی این تحقیقات را برعهده داشته به خبرنگار علمی ایسنا گفت: تاکنونتلاش های زیادی برای مطالعه حباب محیطی صورت گرفته؛ به عنوان مثال رصدهای متعدد برای یافتن گازهای خنثی (مثل سدیم)، گازهای یونیزه (مثل کلسیم یک بار یونیزه) و حتی غبار با شکست مواجه شده و به عبارت دیگر نشان داده شده است که درون این حباب، غلظت این گازها بسیار ناچیز و قابل اغماض است.

 

دکتر جوادی، دکتر خسرو شاهی و دکتر فرهنگ نیا

 

در سال ۱۹۲۲ یک سری مولکول های ناشناخته درون گازهای میان ستاره‌یی کشف شد که تا به امروز حدود ۵۰۰ نوع از این مولکول ها کشف شده‌اند. تلاش های آزمایشگاهی و رصدی زیادی در این مدت صورت گرفت اما ساختار شیمیایی هیچ یک از این مولکول ها که در چنین دمای فوق العاده بالایی باقی مانده اند، شناسایی نشد. از طرف دیگر رفتار عجیب این مولکولها باعث شده از که هیچ یک از شبیه سازی های کوانتومی موجود توان شبیه سازی این مولکول ها را نداشته باشد.

وی خاطرنشان کرد: رصدهای اخیر این مولکول ها در گازهای میان ستاره‌یی نشان می دهد که بعضی از این مولکول های ناشناخته یونیزه هستند و برخی دیگر خنثی ولی مشخص شده است که همه این مولکول ها به شدت سنگین می باشند و احتمالا از نوع خاصی از ترکیبات شیمیایی مشابه بنزن هستند که به آنها PAH می گویند.
از آنجا که این مولکول های ناشناخته - که آثار نجومی آنها به نام «باندهای پخش ستاره‌یی» شناخته شده است - سنگین هستند، برای نخستین بار پیشنهاد رصد این سیستم ها را در حباب محلی ارایه کردیم. این برناماه با حمایت طرح رصدخانه ملی ایران و در راستای برنامه آموزش این طرح ملی شکل گرفت.

به گفته خسروشاهی، تیم ایرانی متشکل از دکتر عاطفه جوادی، محقق پژوهشکده نجوم، امین فرهنگ‌نیا، دانشجوی دکتری و تعداد دیگری از محققان پژوهشکده نجوم با مدیریت وی موفق شده اند در یک مساحی با استفاده از تلسکوپ دو و نیم متری آیزاک نیوتن واقع در جزیره لاپالما، نیم کره شمالی آسمانی را با استفاده از رصد باند های پخش ستاره‌یی در مدت سه سال مورد مطالعه قرار دهند.
وی خاطرنشان کرد: برای به دست آوردن نقشه جامع تری از این مولکول ها درون حباب در کل فضای اطراف خورشید، همکاران ما در دانشگاه Keele انگلستان با استفاده از تلسکوپ سه و نیم متری رصدخانه جنوبی اروپا موسوم به تلسکوپ ان.تی.تی واقع در شیلی مساحی نیم کره جنوبی آسمان را انجام دادند.

رییس پژوهشکده نجوم پژوهشگاه دانش‌های بنیادی تصریح کرد: در این مطالعه برای اولین بار متوجه شدیم که این مولکول های سنگین درون حباب محلی به وفور وجود دارند و تقریبا در همه جای این حباب داغ زندگی می کنند. همچنین مطالعات ما نشان داد دو نوع خاص از این مولکول ها که در طول موج های ۵۷۸۰ و ۵۷۹۷ آنگستروم وجود دارند در شرایطی خاص، رفتارهای متفاوتی در محیط های خنثی، یونیزه و غباری از خود نشان می دهند. نتایج این تحقیق بلافاصله در مجلات معتبر نجومی The Astrophysical Journal و ApJS به چاپ رسیده است.

وی خاطرنشان کرد: تمام کار رصدی و مطالعاتی این طرح از طراحی پروژه، گرفتن وقت رصد و تهیه و تحلیل داده ها و نهایتا تدوین مقاله در داخل پژوهشکده انجام شده که حرکتی بسیار با ارزش در راستای چشم‌انداز طراحی شده برای پژوهشکده نجوم پژوهشگاه دانش‌های بنیادی است.

رییس پژوهشکده نجوم پژوهشگاه دانش‌های بنیادی با تاکید بر این که به رغم نبود رصدخانه بزرگ فعال در کشور، امکان انجام تحقیقات نظری و رصدی در حوزه کیهان شناسی با استفاده از تلسکوپ‌های فراوان خارجی در این پژوهشکده وجود دارد، اظهار داشت: حرکت‌های خوبی که خصوصا در چند سال اخیر در این حوزه در کشور آغاز شده از دید جامعه علمی بین‌المللی پنهان نمانده و باور دارند که ما هم در این حوزه حرف‌هایی برای گفتن داریم و زمینه رابطه علمی دوطرفه با ایران وجود دارد. در این راستا شاهد استقبال خوب منجمان و اساتید برجسته خارجی از کارگاه بین المللی کهکشانها هستیم که در روزهای پنجم تا هشتم بهمن ماه در پژوهشکده نجوم پژوهشگاه دانشهای بنیادی در حال برگزاری است.

وی خاطرنشان کرد: در این رویداد علمی بزرگ 15 نفر از منجمان و اساتید برجسته خارجی متخصص در مطالعات رصدی کهکشانها و 15 سخنران از کشورمان اخرین یافته های نجوم رصدی در حوزه کهکشانها را برای ۱۵۰ شرکت کنندگان داخلی و خارجی که عموما از منجمان و دانشجویان مقاطع تحصیلات هستند ارایه و تشریح می کنند.
به گفته نایب رییس انجمن نجوم ایران در کارگاه بین‌المللی کهکشان‌ها، ابعاد مختلف کیهان شناسی از قبیل اجزای داخل و بیرون کهکشان‌ها، هاله و ستاره زایی، ماده تاریک، هسته های فعال کهکشانی، ساختار کهکشان‌ها و ... با حضور اساتید و پژوهشگران داخلی و خارجی مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد.

اخبار علمی - ایسنا

ویدیو مرتبط :
چه کسی جای نقشه اصلی افسانه خورشید ماه صحبت کرد

---

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

یلدای ایرانی،شب زاده شدن خورشید

 

 

 

 

صدای پای «یلدا» می آید.فرزندان و نواده ها برای دیدار بزرگان خانواده بی قرارند.صدای پای «یلدا» آرام آرام به گوش می رسد، پدر بزرگ ها و مادر بزرگ ها خانه را برای استقبال از فرزندان می آرایند و فرزندان و نواده ها نیز از آن سوی برای دیدار بزرگان خانواده بی قرارند.

 

 

مغازه های آجیل و میوه فروشی جنب و جوشی خاص دارد. هندوانه و انار است كه روی دست می برند و سینی های مملو از هدایا كه بنا به سنت كهن «شب چله ای» برای نوعروسان فرستاده می شود.

 

 

یلدا همواره در ایران پاسداشته شده است. با این كه امروزه تعدادی از مولفه های ویژه این رسم كهن چون گرد كرسی نشستن و شاهنامه خواندن رو به فراموشی گذارده اما هنوز هر ایرانی می كوشد بارقه هی اصلی این آیین را حفظ كند. امشب شب یلدا است و «حافظ» میهمان تمام خانه های ایرانی.

 

شان نزول یلدا

 

 

دی ماه، در ایران كهن، چهار جشن، در بر داشت. نخستین روز دی ماه و روزهای هشتم، پانزدهم و بیست و سوم، سه روزی كه نام ماه و نام روز یكی بود. بنا بر گاه شماری كهن هر یك از سی روز ماه، نامی ویژه دارد، كه نام فرشتگان است. نام دوازده ماه سال نیز در میان آنهاست. در هر ماه روزی را كه نام روز با نام ماه یكی باشد، جشن می گیرند، و در این سی روز ماه، سه روز آن «دی» نام دارد و هر سه روز را در گذشته جشن می گرفتند.

 

 

امروز از این چهار جشن تنها شب نخستین روز دی ماه، یا شب یلدا را جشن می گیرند، یعنی آخرین شب پاییز، نخستین شب زمستان، پایان قوس، آغاز جدی و درازترین شب سال.

 

 

واژه یلدا سریانی و به معنی ولادت است. ولادت خورشید (مهر، میترا) و رومیان آن را «ناتالیس انویكتوس» یعنی روز «تولد مهر شكست ناپذیر» نامند.

 

زایش خورشید و آغاز دی را، آیین ها و فرهنگ های بسیاری از سرزمین های كهن آغاز سال قرار دادند، به شگون روزی كه خورشید از چنگ شب های اهریمنی نجات می یافت و روزی مقدس برای مهرپرستان بود.

 

 

در لغت نامه دهخدا درباره این سنت كهن چنین آمده است:

 

 

«یلدا لغت سریانی است به معنی میلاد عربی» و چون شب یلدا را با میلاد مسیح تطبیق می كرده اند، از این رو، بدین نام نامیده اند. باید توجه داشت كه جشن میلاد مسیح كه در 25 دسامبر تثبیت شده، طبق تحقیق، در اصل جشن ظهور میترا بوده كه مسیحیان در قرن چهارم میلادی آن را روز تولد عیسی قرار دادند.

 

 

یلدا اول زمستان و شب آخر پاییز است كه درازترین شب های سال است، و در آن شب، یا نزدیك بدان، آفتاب به برج جدی تحویل می كند و قدما آن را سخت شوم و نامبارك می انگاشتند. در بیشتر نقاط ایران در این شب مراسمی انجام می شود، شاعران زلف یار و همچنین روز هجران را از حیث سیاهی و درازی بدان تشبیه كنند و از شعرهای برخی از شاعران مانند سنائی، معزی، خاقانی و سیف اسفرنگی، رابطه بین مسیح و یلدا ادراك می شود. یلدا برابر با شب اول جدی و شب هفتم دی ماه جلالی و شب بیست و یكم دسامبر فرانسوی است.»

 

 

آیین و جشن شب یلدا یا شب چله بزرگ تا به امروز در تمامی سرزمین كهنسال ایران و در بین همه قشرها و خانوارها برگزار می شود.

 

 

یلدا را همچنین می توان جشن و گردهمایی خانوادگی دانست. در شب یلدا خویشاوندان نزدیك در خانه بزرگ خانواده گرد می آیند. به بیانی دیگر، در سرمای آغازین زمستان، دور كرسی نشستن و تا نیمه شب میوه و آجیل و غذا خوردن و به فال حافظ گوش كردن از ویژگی های شب یلدا است. برگزاری مراسم یلدا، اگر بتوان نام جشن بر آن نهاد، آیینی خانوادگی است و گردهمایی ها به خویشاوندان و دوستان نزدیك محدود می شود. در كتاب ها و سندهای تاریخی به برگزاری مراسم شب یلدا اشاره ای نشده است. ابوریحان بیرونی از جشن روز اول دی ماه كه آن را خرم روز نامند، در دستگاه حكومتی و پادشاهی یاد می كند. نامی از شب یلدا در میان نیست كه می توان دلیل آن را خانوادگی و همگانی و غیر رسمی بودن جشن یلدا دانست.

 

 

خوراكی های یلدا

 

 

 

 

 

در همه جشن ها و آیین ها، در جامعه های ابتدایی یا متمدن، خوردن و آشامیدن بخشی از مشغولیت ها و سرگرمی های جمع را تشكیل می دهد.

 

 

برای شب یلدا، خوراك ویژه ای نمی شناسیم و تهیه شام بستگی به وضع اقتصادی و روند تغذیه خانواده دارد. خوردنی های ویژه شب یلدا، میوه های فصل تابستان چون، خربزه، هندوانه، انگور، انار، سیب، خیار، به و مانند آن است. میوه هایی كه می بایستی در این شب تمامی آنها (به جز سیب و به) خورده شود و چیزی برای فردا، یعنی فردای زمستان باقی نماند. میوه هایی را كه شب یلدا بر آن می گذشت، نمی خوردند.

 

 

آجیل و شب چره، كه شامل دانه هایی چون گندم و نخود برشته، تخمه هندوانه و كدو، بادام، پسته، فندق، كشمش، انجیر و توت خشك است، در بسیاری از شب نشینی ها، مهمانی ها و گردش ها فراموش نمی شد. ولی در شب یلدا می بایست و می باید بر سر سفره باشد.

 

 

فال حافظ و شاهنامه خوانی

 

 

 

 

یكی دیگر از رسم های شب یلدا، «فال حافظ گرفتن» است اگر رسم ها و آیین های دیگر یلدا را میراثی از فرهنگ چند هزار ساله بدانیم ولی فال حافظ گرفتن در شب یلدا و نیز در «تیرماه سیزه شو» (جشن تیرگان در مازندران) _ در سده های اخیر به رسم های شب یلدا افزوده شده است. شاهنامه خوانی و قصه گویی پدربزرگ و مادربزرگ دور كرسی برای كوچكترها نیز از آیین های یلدا است كه خاطرات شیرینی برای بزرگسالی آنها فراهم می آورد.

 

 

جعفر شهری در «طهران قدیم» می نویسد: «زمستان دو چله به اسم چله بزرگه و چله كوچكه داشت كه چله بزرگه از اول دی تا دهم بهمن بود كه زمین نفس دزده كشیده، تك (حدّت) سرما می شكست و از آن به بعد، تا آخر بهمن كه چله كوچك بوده می گفتند كاری كه چله بزرگه نكرده چله كوچكه می كند و چله كوچكه گفته اگر پشتم به بهار نبود بچه را در قنداق خشك می كردم و تقریبا به همین صورت هم بود و هرگز سرمای چله بزرگه به پای سرمای چله كوچكه نمی رسید و با تمام شدن چله كوچكه هم بود كه فقرا می گفتند زمستان تمام شد و روسیاهی به ذغال ماند و غم سرما و عدم استطاعت تهیه خاكه ذغال را فراموش می كردند كه پشتش به بهار می باشد. و شب اول چله بزرگه یا شب یلدا كه «بلندترین شب سال» بود هر دسته از خویش و اقارب و همسایه شب نشینی گرفته در آن بساط سور و سات از آجیل و شیرینی و میوه و مخصوصا هندوانه و انار و خربزه فراهم كرده، دور هم جمع شده به خوشگذرانی و شب زنده داری و گرفتن فال حافظ می پرداختند، و در این شب بود كه می گفتند با خوردنی های سفره شب یلدا، مثل خوراكی های پای سفره هفت سین طبیعت گرم را می توانند سرد و طبیعت سرد خود را گرم بكنند. به این صورت كه اگر از گرمی مزاج رنج می برند هندوانه و انار و اگر از سردی ناراحت می شوند توت و كشمش و خرما و مثل آن بخورند و تا سحر آن كه گفت و شنید و بگو و بخند می كردند. بگو و بخند و دور هم جمع شدنی كه مربوط به شب یلدا و مثل آن نبوده، از هر فرصت و بهانه برای به وجود آوردن آن استفاده می كردند. بعد از آن اهمن و بهمن و پس از آن سرما پیر زن بود كه سه دهه اسفند را در بر می گرفت.

 

اهمن و بهمن كه دو برادر زمستان بودند و می گفتند «اهمن و بهمن، عهده همه با من» یعنی هر كاری كه زمستان و چله های آن نكرده اند ما كرده و تلافی همه را ما در می آوریم، و سرما پیر زن هم آن بود كه می گفتند در زمان حضرت رسول (ص) پیر زنی شتری داشت كه مست شده بود و نزد حضرت شكایت می برد كه زمستان تمام شد و شتر من مست، یعنی فهل گیر یا فهل ده نشده است و حضرت دعا فرموده ده روز به زمستان اضافه شده سرمای آن برگشت می كند، و سرمای دیگری هم به مدت ده روز از اول نوروز تا دهم آن بود كه آن را هم سرما گل سرخ می گفتند.»

 

آیین های مخصوصی قوم های ایرانی در یلدا

 

 

به دلیل پهناوری ایران و رواج خرده فرهنگ های گونه گون در این گستره پهناور گاهی به آدابی بر می خوریم كه فقط ویژه یك منطقه خاصند. مثلا در گیلان «آوكونوس» میوه ای است كه حتما در شب چله مصرف می شود و روش تهیه آن هم به این شرح است كه در فصل پاییز ازگیل خام (چند روز مانده به ریختن و رسیدن كامل) را در خمره می ریزند، خمره را پر از آب می كنند و كمی نمك هم به آن می افزایند و در خم را می بندند و در گوشه ای خارج از هوای گرم اطاق می گذارند.

 

 

ازگیل سفت و خام، پس از مدتی، پخته و آبدار و خوشمزه می شود. آوكونوس ازگیل در اغلب خانه های گیلان تا بهار آینده پیدا می شود و هر وقت هوس كنند ازگیل تر و تازه و رسیده و خوشمزه را از خم بیرون می آورند و آن را با گلپر و نمك در سینه كش آفتاب می خورند.

 

 

در تبریز نیز در موسم یلدا «عاشیق ها» می نوازند. عاشیق ها خنیاگران محلی هستند كه اشعار و موسیقی آنها برگرفته از موسیقی مردمی است، آنها در حین اجرای برنامه، داستان می خوانند، فی البداهه شعر می سرایند و ساز می زنند. قصه هایی كه عاشیق ها در شب یلدا می گویند ریشه در افسانه های كهن ایرانی دارد. قصه های قهرمانی مثل «كوراوغلو» و قصه های مهر و محبت شبیه «قربانی و پری» از قصه های مشهور عاشیق هاست.

 

 

در لرستان مردم در شب چله «گندم شیره» می خورند كه گندمی است كه در شیره می خیسانند و زردچوبه و نمك را با آن مخلوط می كنند سپس آن را روی ساج برشته می كنند و همراه خلال بادام، گردو، كشمش، سیاه دانه و كنجد مخلوط می كنند و می خورند. یكی دیگر از رسوم زیبای لرها به این شكل بوده كه پسران كوچك و نوجوان، شب یلدا بر پشت بام خانه ها می رفتند و كیسه ای را به همراه طنابی از سوراخ دودكش خانه ها به داخل خانه آویزان می كرده اند و شعری محلی می خواندند با این مضمون كه صاحب خانه، انشاالله خیر به خانه ات ببارد و كدخدای خانه ات نمیرد چیزی بده این پسر كوچك بیاورد. صاحبخانه از تنقلاتی كه برای شب چله تدارك دیده بود، داخل كیسه می گذاشت و گاهی پیش آمده كه صاحبخانه برای مزاح، دختر خردسال كوچكش را در كیسه گذاشته و آن پسر كیسه را كشیده بالا و این آشنایی در خیلی از موارد باعث ازدواج در بزرگسالی می شده است.

 

 

از این گونه آیین های خاص در برگزاری یلدا فراوان می توان شمرد، ایران كشوری با فرهنگی غنی است كه مردمانش بنا به ذوق و سلیقه و طبیعت منطقه ای كه در آن زیست می كنند هر یك برای برگزاری سنت های كهن آداب خاص خود را دارند.