یک قیاس ساده

اخباراجتماعی  - عضو بازنشسته هیات‌علمی‌ سازمان تحقیقات کشاورزی
یک قیاس ساده

خبر برای دلسوزان آخرین بقایای به‌جامانده در کناره‌های سراسر از بتن دریای خزر شوک‌آفرین است. «محمدرضا عطارزاده»، معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا در نشستی خبری اخیرا اعلام کرده «طرح شیرین‌سازی و انتقال آب دریای خزر به فلات مرکزی ایران از دوسال پیش مطالعات خود را آغاز کرده است و با پیگیری‌های دولت و شخص رییس‌جمهور و تامین اعتبار این پروژه از منابع اعتباری خارج از مجموعه‌ آب کشور با سرعت بیشتری در دستور کار قرار گرفته است.»

به‌ گفته کمیسیون انرژی مجلس، اولین مسیر اجرایی پروژه انتقال آب خزر، شیرین‌سازی آب دریای خزر و انتقال آن از مسیر ساری، سمنان، قم، کاشان و اصفهان خواهد بود. طرح انتقال آب دریای خزر به مناطق خشک مرکزی کشورمان که در اواخر دوره دولت دهم مطرح شد و به‌دلیل عوارض جبران‌ناپذیر زیست‌محیطی‌اش بیشتر به یک «دروغ سیزده» شبیه بود حالا در دولت اعتدال هم رونق دارد؛ البته در این مجال کوتاه، اشاره به مواردی از پیامدهای زیست‌محیطی چنین طرحی «مشتی از خروار» است.

طرح‌های بزرگ انتقال آب که در دنیا انجام گرفته یا دستاوردهای جبران‌ناپذیر زیست‌محیطی داشته یا به‌عنوان آخرین راه‌حل ممکن به‌کار گرفته شده است. از سال1960 میلادی دولت شوروی سابق برای توسعه کشاورزی حدود 5/5میلیون‌هکتار مسیر آب‌های ورودی به دریاچه آرال را منحرف کرد.

آرال از اواسط دهه۱۹۶۰ پسروی خود را آغاز کرد و تا ۱۹۹۸ حدود ۶۰درصد سطح آن خشکید و از ۶۸هزارکیلومترمربع در سال۱۹۶۰ و چهارمین دریاچه دنیا، به 28هزارو687کیلومترمربع و هشتمین دریاچه دنیا، در سال۱۹۹۸ رسید.

در این مدت نمک آب هم از ۱۰گرم در لیتر به ۴۵گرم در لیتر رسید. سرانجام و در تداوم روند خشک‌شدن و شورترشدن دریاچه و تبدیل آن به چند واحد کوچک‌تر در سال ۲۰۰۳ دریاچه آرال‌جنوبی با سرعتی بیشتر از پیش‌بینی‌ها شروع به خشکیدن کرد. در سال۲۰۰۴ سطح دریاچه به 17هزارو160کیلومترمربع، یعنی یک‌چهارم مساحت اصلی و شوری آب به پنج‌برابر رسید و در نتیجه اکثر جانوران و گیاهان آن از بین رفتند.

شوری آب دریاچه جنوبی هم به صدگرم در لیتر رسید. خشک‌شدن آب دریاچه موجب تغییرات آب‌وهوایی در منطقه شد، تابستان‌ها گرم‌تر و خشک‌تر و زمستان‌ها سردتر و طولانی‌تر شدند. آب‌شدن ۲۵درصد از یخچال‌های تاجیکستان را هم ناشی از اثرات خشک‌شدن این دریاچه می‌دانند. توفان‌های شن و نمک، بستر خشک‌شده دریاچه را فرسایش داده و ده‌ها‌میلیون‌تن گردوغبار را در هر سال به مناطق اطراف آن منتقل می‌کند. 

برای آگاهی بیشتر از فاجعه‌های زیست‌محیطی خشک‌شدن دریاچه آرال ازجمله مشکلات و بیماری‌های تنفسی، قلبی و سیلیکوز، افزایش 30‌درصد ناباروری و عقب‌ماندگی‌های ذهنی کودکان، کم‌خونی، افزایش فلزات سنگین در آب آشامیدنی و... . به گزارشات مفصلی که تاکنون ارایه شده است، ارجاع داده می‌شود.

ایالات کالیفرنیا، آریزونا و یوتا، با ساختن لوله عظیم انتقال آب لس‌آنجلس در سال1930، دوران طرح‌های عظیم انتقال آب رودخانه کلرادو را آغاز کردند و به این ‌ترتیب باعث خشک‌شدن دریاچه اوونز و نیز نابودی ساکنان محلی دره اوونز در کالیفرنیا شدند. در حال حاضر، رودخانه کلرادو، مانند رودخانه‌های سیر دریا و آمو دریا در آسیای میانه، فقط در برخی مواقع سال به دریا می‌پیوندد که این امر موجب ایجاد فجایع زیست‌محیطی ناگهانی شده است؛ به‌طوری که باعث نابودی مناطق باتلاقی دلتای کلرادو شده است.

طرح‌های دیگری از جمله انتقال آب به توکیو که از قرن16میلادی، اجرای بزرگ‌ترین رودخانه ساخت انسان برای انتقال آب‌های معادن باستانی اعماق صحرا در لیبی، انتقال آب در هندوستان از ارتفاعات هیمالیا و احداث یک خط لوله بزرگ از سد تهری (این سد که بعد از اتمام، پنجمین سد بزرگ جهان خواهد بود، 42هزارهکتار اراضی حاصلخیز را مدفون می‌کند) از مثال‌های برجسته‌ای هستند که بدون بررسی دقیق آنها گام‌نهادن در این وادی پرمخاطره از منطق به دور خواهد بود. آنچه در بررسی این پروژه‌ها و تفاوت عمده با استخراج آب از دریای خزر بر نگرانی‌ها می‌افزاید تاسیسات عظیم شیرین‌کردن آب دریا و معضل آب بسیار شورشده بجامانده از فرآیند شیرین‌شدن در طرح برداشت از دریای خزر است.

این مشکل به تنهایی می‌تواند بقایای طبیعت کم‌جان این خطه را به نمک‌زار و کانونی از بحران‌های انسانی و دیگر عرصه‌های حیاتی در منطقه تبدیل کند. انتقال آب در طول حداقل 600 – 500کیلومتر و به ارتفاعی بیش از هزارو350متر صرف‌نظر از نیازهای سخت‌افزاری و نیروگاه اختصاصی برق، به حفر تونل‌ها، تخریب جاده و محدوده‌های کشاورزی و... می‌انجامد. به یاد داشته باشیم اگر دستاورد مثبت چنین طرحی بر فرض تامین آب آشامیدنی برای پنج‌میلیون‌نفر باشد با سیاست راهبردی افزایش جمعیت چه بسا در 30سال آینده و افزایش چنین جمعیتی در منطقه هدف (به تبع افزایش منابع آب آشامیدنی) باز به نقطه صفر حال برسیم. آیا در آن سال‌ها باز دریای خزری خواهد بود که پاسخ میل به تخریب ما را برای ساختن در جای دیگری بدهد؟ پیشنهاد راقم در این مجال و دانش اندک این است که دست‌اندرکارانی که به هر حال نگاه اجرایی به این طرح پرمخاطره دارند با اجرای یک طرح پایلوت به انتقال مقادیر محدودی آب دریای خزر به ترکمن صحرا (در مجاورت دریا) مبادرت کنند. ارزیابی پیامدهای این پروژه بسیار ساده چشمان همه ما و متولیان امر را برای برنامه موردنظر خواهد شست.

کلام آخر آنکه از تمامی صاحب‌نظران عرصه حیات و تولید مصرانه بخواهیم با مشارکتی فعال تمامی زوایا و حاشیه‌های این پروژه را مورد واکاوی قرار دهند تا آنان که با امضایی چندثانیه‌ای به تراژدی ماندگاری در محیط‌زیست دستور می‌دهند به تامل و بررسی بیشتری واداشته شوند. به‌خاطر بسپاریم مشاوران چنین مطالعه پرهزینه‌ای چه‌بسا در وسوسه جاذبه‌ها چشم بر پیامدهای زیست‌محیطی آن  ببندند.

  اخبار اجتماعی - عبدالحسین طوطیایی ,شرق

روش های ساده برای تقویت مغز

هرچند مغز ما قوي‌ترين رايانه در سياره زمين به شمار مي‌رود، اين رايانه قدرتمند نيز گاهي به خطا مي‌رود. ما انسانها بيشتر وقت خود را صرف انباشتن چيزهاي گوناگون و بي‌فايده به داخل مغزمان مي‌كنيم.مهم نيست مغز ما چقدر قدرتمند است، آنچه اهميت دارد اين است كه بدانيم اين عضو نياز به جبران و احياي خود دارد تا بتواند قالب و توانايي خود را حفظ كند.پژوهشگران روش‌هاي گوناگوني را براي سوپرشارژ كردن و افزايش كارآيي مغز پيشنهاد داده‌اند كه در اين نوشتار ساده‌ترين آنها ارايه شده تا هر فردي بتواند به محض احساس نياز، به آنها دسترسي داشته باشد و آنها را به كار بسته و از مزاياي آن بهره‌مند شود:

• بادام بخوريد

بادام حافظه را تقويت مي‌كند و اگر در تركيب با شير پيش از رفتن به رختخواب و يا پس از برخاستن از خواب به هنگام صبح مصرف شود، تأثير بهتري دارد.

• آب سيب بنوشيد

پژوهشگران دانشگاه ماساچوست لوول نشان داده‌اند كه آب سيب توليد نوعي انتقال دهنده عصبي حياتي «استيلكولين» را در مغز افزايش داده و از اين طريق قدرت حافظه را نيز تشديد مي‌كند.

• خوب بخوابيد

تحقيقات نشان مي‌دهد كه حافظه بلند مدت در طول خواب با پخش دوباره تصاوير تجربه شده در روز تقويت مي‌شود.

• از تفريحات ساده لذت ببريد

استرس قدرت مغزي ما را تحليل مي‌برد. ذهني كه در استرس گرفتار شده، بيشتر منابع حافظه ما را مصرف مي‌كند و به اين ترتيب، ذهني ضعيف و كودن براي ما باقي مي‌گذارد. تلاش كنيد براي خود عادتهاي ساده تفريحي در روز تعيين كنيد تا بتوانيد به كمك آنها استرس را از ذهن خود پاك كنيد. برخي از اين تفريحات ساده و مفيد براي ذهن و بدن و روان عبارتند از: گوش دادن به موسيقي مورد علاقه، بازي با كودكان، قدرداني از ديگران، پياده روي، دوچرخه سواري و يا شنا به طور روزانه، كار كردن با يك وبلاگ و سرانجام شركت در كلاس‌هاي يوگا و سلامت به طور روزانه.

• ذهن خود را ورزش دهيد

همان گونه كه ورزش جسمي براي بهره‌مندي از يك بدن قوي و سالم ضروري است، ورزش ذهني نيز به همين اندازه مهم است تا بتوانيد ذهني تيز و فعال داشته باشد. آيا تاكنون توجه كرده‌ايد كه چرا كودكان قدرت مغزي قوي‌تري نسبت به افراد بالغ دارند؟ چون كودكان ذهني بازيگوش دارند و يك چنين ذهني توان حافظه را بالا مي‌برد. براي رسيدن به چنين توانايي مي‌توانيد پازل يا جدول حل كنيد، در كارهاي گروهي داوطلب شويد، با ديگران تعامل كنيد، به يك سرگرمي مانند مطالعه، نقاشي يا حتي ديدن پرندگان مشغول شويد، يك مهارت جديد يا يك زبان جديد بياموزيد.

• يوگا يا مديتيشن انجام دهيد

يوگا و مديتيشن استرس را تخليه مي‌كند. استرس قاتل حافظه است، اما يوگا و مديتيشن با كاهش استرس، پايين آوردن فشار خون، كاهش سرعت تنفس، كاهش سرعت متابوليسم و آزاد كردن تنش از ماهيچه‌ها، ذهن را تقويت مي‌كنند.

• مصرف مواد قندي را كاهش دهيد

قند غذا نيست، بلكه شكلي از كربوهيدرات است كه يك انرژي واهي توليد مي‌كند. مصرف زياد مواد قندي باعث بروز نشانه‌هاي عصبي و رنج آور، ضعف حافظه و ديگر اختلالات عصبي مي‌شود. غذاها را بدون افزودن شكر مصرف كنيد و از مصرف نوشيدني‌هاي شيرين يا مقدار زيادي شكر يا قند با كافئين پرهيز كنيد.

• از گندم سبوس‌دار استفاده کنید
  

گندم سبوس‌دار داراي لسيتين است. اين ماده، مشكل سخت شدن سرخرگ‌ها را آسان مي‌كند و از اين طريق موجب بهبود عملكرد مغز مي‌شود.

• شب‌ها غذاي سبك بخورید

خوردن غذاي زياد و سنگين در شب، باعث بروز استرس طولاني مدت و احساسي به هنگام خواب مي‌شود. توصيه مي‌شود غذاي سنگين را در روز مصرف كنيد كه بدن تحرك بيشتري دارد. شبها با خوردن غذاي سبك و ميوه يا سبزي مي‌توانيد خواب بهتري داشته باشيد. خواب خوب شب به معني تقويت قواي مغز است.

• قدرت تخيل خود را تقويت كنيد

يوناني‌ها اصل خيال‌پردازي را براي به خاطر سپردن همه چيز ياد مي‌گيرند. اين تكنيك نياز دارد كه فرد يك تخيل واقعي و رنگي را ايجاد كند كه بتوان آن را به يك موضوع يا شي خاص ارتباط داد. اگر شما همه حواس خود شامل لامسه، بويايي، چشايي، شنوايي و بينايي را درگير خيال‌پردازي كنيد، مي‌توانيد جزييات بيشتري از يك موضوع را به ياد بياوريد. اين كار به تقويت حافظه شما كمك مي‌كند.

• خشم خود را كنترل كنيد

غذاهاي تهيه شده از آرد سفيد، مصرف زياد نشاسته يا نان سفيد، مي‌تواند منجر به بروز حساسيت‌هاي عصبي شود. در نتيجه، مصرف اين قبيل مواد غذايي پرخاشگري و برخي از رفتارهاي افسردگي را موجب مي‌شود. در عوض سبزي تازه بخوريد. آب زياد بنوشيد و يوگا يا مديتيشن انجام دهيد تا احساسات سمي مانند خشم و استرس از شما دور شود.

• ويتامين ب كمپلكس مصرف كنيد

اين ويتامين حافظه را تقويت مي‌كند. از غذا و سبزيجات غني از اين ويتامين مصرف كنيد. بايد گفت كه مواد غذايي نشاسته‌اي و نان سفيد، تاثير مطلوب اين ويتامين براي حفظ سلامت حافظه را خنثي مي‌كند.