پیوند اعضای حیوان و انسان ممکن است؟

مجله دیجی کالا - زهرا غلامی: طی ده سال گذشته، در یکی از بخش‌های موسسه‌ی ملی بهداشت (NIH) در مری‌لند، به طور آزمایشی قلب خوک‌ها را به بابون‌ها (نوعی میمون) پیوند می‌زده‌اند. محققان با انجام این آزمایش‌ها امیدوار هستند که بتوانند اعضای بدن خوک را طوری پرورش دهند که بتوانند آنها را به انسان پیوند بزنند. در مقایسه با دیگر حیوانات، اعضای بدن خوک از نظر اندازه به اعضای بدن انسان شبیه‌تر است. روزانه در ایالات متحده حدود 22 نفر به خاطر نبود اعضای پیوندی بدن انسان جانشان را از دست می‌دهند.


امروز محققان موسسه‌ی NIH اطلاعات مربوط به پنج قلب خوک را که به بابون‌ها پیوند زده شده بود گزارش دادند. یکی از این بابون‌ها توانسته نزدیک به سه سال زنده بماند و این یک رکورد بی‌سابقه است. البته نتایج آنها برای آزمایش اعضای بدن خوک در انسان کافی نیست. اما این نتیجه می‌تواند در زمینه‌ی پیوند اعضا بین گونه‌های مختلف امیدبخش باشد.

«محمد محی‌الدین»، یک جراح پیوند قلب در موسسه‌ی ملی قلب، ریه و خون و سرپرست این مطالعه می‌گوید: «مردم قبلا فکر می‌کردند که این آزمایش‌ها واقعا بی‌معنی هستند و هیچ پیامد مثبتی ندارند. من فکر می‌کنم حالا همه می‌دانند که (پیوند اعضای حیوان به انسان) می‌تواند واقعا اتفاق بیفتد.»

پیوند یک عضو از یک گونه‌ی حیوان به گونه‌ی دیگر باعث می‌شود دستگاه ایمنی حیوان میزبان بلافاصله به این عضو حمله کند. بنابراین جراحی پیوند عضو به تنهایی کافی نیست و باید داروهای مختلفی به حیوان گیرنده تزریق شود. «دیوید ساکس»، یک متخصص ایمونولوژی پیوند عضو در دانشگاه هاروارد می‌گوید در سال‌های اولیه که پیوند عضو میان گونه‌ای را شروع کرده‌ بودند، مدت زمان زنده ماندن دقیقه‌ای بود و به ساعت نمی‌کشید. دیوید ساکس ده‌ها سال است که در زمینه‌ی پیوند عضو میان گونه‌ای فعالیت می‌کند.

روی سطح سلول‌های رگ‌های خونی خوک‌ها نوعی کربوهیدرات وجود دارد که باعث می‌شود سیستم ایمنی بدن انسان به آن واکنش نشان دهد و لخته‌های خونی ایجاد کند. دانشمندان در سال 2001 با مهندسی ژنتیک، خوک‌هایی پرورش دادند که این کربوهیدرات را نداشتند. اعضای بدن این خوک‌ها تا چند ماه در بابون‌ها و دیگر نخستی‌ها (شامل میمون‌ها) دوام آوردند. اما همچنان باید به آنها داروهایی تزریق می‌شد تا از عضو خارجی محافظت کند. در نتیجه‌ی تزریق این داروها، دستگاه ایمنی ضعیف شده و آسیب‌پذیری این حیوانات در مقابل عفونت بیشتر می‌شد.

محی‌الدین و همکارانش داروهای مختلفی را برای حفاظت از عضو پیوندی آزمایش کرده‌اند. این داروها بدون اینکه در کار دستگاه ایمنی اختلال زیادی ایجاد کنند، از عضو پیوندی محافظت می‌کنند. محی‌الدین می‌گوید یکی از بهترین داروها نوعی پادتن است که ارتباط بین بعضی از سلول‌های دستگاه ایمنی را مسدود می‌کند. آنها در آزمایش جدیدشان از این پادتن و دارویی برای رقیق کردن خون استفاده کردند تا مانع از لخته شدن خون در این بابون‌‌ها شوند.

محققان به جای اینکه قلب خود بابون را عوض کنند، قلب خوک را به رگ‌های خونی شکم بابون متصل کردند. این قلب‌های مهندسی شده در کنار داروهای تضعیف‌کننده‌ی دستگاه ایمنی باعث شدند رکورد بی‌سابقه‌ای برای پیوند قلب خوک به بابون ثبت شود. محی‌الدین می‌گوید: «در هر جلسه‌ ما می‌رفتیم و می‌گفتیم برای اولین بار (حیوان میزبان) 236 روز زنده ماند، یک سال زنده ماند، دو سال زنده ماند… دیگر جذابیتش را از دست داده بود.»

پس از مدتی محققان به تدریج پادتن کمتری به بابون تزریق می‌کردند. وقتی پادتن از بدن بابون‌ها خارج شد، بدن آنها قلب پیوندی را رد کرد. محققان متوجه شدند که دو بابون با دوز کمتر آن دارو می‌توانستند زنده بمانند. این آزمایش نشان داد که کم کردن دوز می‌تواند موثر باشد، اما باید همیشه سیستم ایمنی دریافت‌کننده‌ی عضو پیوندی تضعیف شود.

این کار در انسان خطر عفونت را افزایش می‌دهد. ساکس می‌گوید: «بعضی از افراد معتقدند که اگر بتوانیم جان یک شخص را نجات دهیم، حتی به قیمت اینکه سیستم ایمنی‌اش را هم تحت تاثیر قرار دهیم، ارزشش را دارد. ولی این موضوع مورد مناقشه است.»

خبرگزاری مهر: در پروژه اخیر دانشمندان، گام های نخست امکان پیوند اعضای بدن حیوانات به انسان ها با موفقیت انجام شد.

جراحان موفق شدند قلب یک خوک را به نوعی از میمون به نام بابون پیوند بزنند. ۹۴۵ روز از پیوند این قلب می گذرد و قلب پیوند زده همچنان به  کار کردن ادامه می دهد. آزمایش های این چنینی ممکن است روزی به پزشکان این امکان را بدهد که بتوانند با اصلاح نژاد خوک ها اعضای آنها را به سایر موجودات پیوند بزنند.

این آزمایش در ابتدای امر ممکن است کمی عجیب به نظر برسد و سوالات اخلاقی زیادی در این باره مطرح شده است. اما مارتین روبلات، راهبر این تحقیق، معتقد است که به نتیجه رسیدن این آزمایش ها می تواند باعث تولید نامحدود اعضا شود. به این ترتیب دیگر در زمینه پیوند اعضا مشکلی وجود نخواهد داشت. همچنین سال ها است که از دریچه قلب خوک در جراحی های قلب انسان استفاده می شود. البته باید یادآور شد که ایده پیوند کامل یک عضو از حیوانی مانند خوک به انسان همواره با مناقشات فراوانی روبرو بوده است.

در آزمایش اخیر با استفاده از روش های اصلاح نژادی، عضو خوک به عضو مشابه در انسان شبیه شد، به طوری که بیش از ۵ ژن پستاندار در آن وجود داشت. استفاده از DNA پستانداران در خوک ها به نظر ایده مناسبی می آمد اما در عمل، این ایده نتوانست به طور ۱۰۰ درصد پس زده شدن عضو توسط سیستم ایمنی بدن میزبان را از بین ببرد. از این رو دانشمندان مجبورند روزانه مقدار زیادی داروی بسیار قوی به بابون مورد آزمایش تزریق کنند تا سیستم ایمنی بدن او عضو پیوند زده شده را پس نزند.

به احتمال فراوان سال ها طول خواهد کشید تا یک داوطلب انسانی برای انجام این آزمایش پیدا شود. تا آن زمان نیز احتمالا سایر گزینه های پیوند عضو جدید، از جمله ارگان های منجمد، اعضای ساخته شده با استفاده از فناوری چاپ سه بعدی و... نیز برای انسان قابل دستیابی خواهد بود.