اخبار
2 دقیقه پیش | عکس: استهلال ماه مبارک رمضانهمزمان با آغاز ماه مبارک رمضان جمعی از کارشناسان حوزه نجوم همراه با نماینده دفتر استهلال مقام معظم رهبری عصر دوشنبه هفدهم خرداد برای رصد هلال شب اول ماه مبارک رمضان بوسیله ... |
2 دقیقه پیش | تا 20 سال آینده 16 میلیون بیکار داریموزیر کشور گفت: در نظام اداری فعلی که میتواند در ۱۰ روز کاری را انجام دهد، در ۱۰۰ روز انجام میشود و روند طولانی دارد که باید این روند اصلاح شود. خبرگزاری تسنیم: عبدالرضا ... |
عبرت «تهران» از زلزله نپال
زلزله شناس ایرانی، نتایج بازدید یك هفتهای خود از ویرانیهای برجا مانده از زمینلرزه مهیب و بزرگ «نپال» را بهصورت گزارش مكتوب به «دنیایاقتصاد» ارائه كرد. دكتر مهدی زارع –عضو هیات علمی پژوهشگاه بینالمللی زلزلهشناسی- روز یازدهم اردیبهشت، درست 5 روز بعد از زلزله 8/ 7 ریشتری «كاتماندو» پایتخت نپال، به این شهر سفر كرد تا ضمن بررسی ابعاد فنی اعلام نشده این زلزله و همچنین خسارتهای بهوجود آمده در آنجا، امكان شبیهسازی زلزلهای مشابه در شهرهای بزرگ ایران بهخصوص تهران را برای سازمانها و نهادهای مسوول در كشورمان فراهم بیاورد.
به گزارش دنیای اقتصاد، گزارش مكتوب این زلزلهشناس نشان میدهد: حداقل 6 مولفه اصلی، میزان «تابآوری» تهران و كلانشهرهای پرجمعیت در برابر زلزله بزرگ احتمالی (بالای 7 ریشتر) را تعیین كند؛ این مولفهها شامل «ساعت و روز» زمینلرزه برحسب اینكه در طول روز یا شب و روز كاری یا روز تعطیل اتفاق بیفتد، «فاصله كانون زلزله» با محدوده شهری، نحوه شهرسازی و «توسعهیافتگی ظاهری» یا واقعی شهر، چگونگی «مدیریت بحران» توسط سازمانهای دولتی و عمومی و در نهایت «حد مشاركت امدادی» كشورهای همسایه و خارجی است كه برحسب آخرین وضعیت هر كدام از این 6 پارامتر، آمار كشتهها و زخمیهای زلزله و طول مدت آواربرداری و بازسازی قابل محاسبه و برآورد خواهد بود. زلزله نپال چون در صبح آخر هفته اتفاق افتاد و در فاصله 75كیلومتری تا مركز شهر رخ داد، میزان تلفات آن نسبت به زلزله مشابه سال 2010 هائیتی فوقالعاده ناچیز بود در صورتی كه اگر كانون زلزله به 20 كیلومتری میرسید، كشتهها 20 برابر میشد.
نكته برجسته در گزارش دكتر زارع كه بر آسیب جدی و كامل بخشهایی از پایتخت نپال متمركز شده، توسعهیافتگی ظاهری شهر در عین بههمریختگی و نابسامانی شهر است كه نشان میدهد عدم توازن جمعیت در مناطق پایتخت و چینش ناموزون ساختمانها چگونه میتواند از مقاومت شهر در برابر حوادث طبیعی بكاهد.
در نپال، سازمان مدیریت بحران وجود ندارد و 90 درصد نیروهای ارتش، در زلزله پنجم اردیبهشت، اوضاع پساز زلزله را بهدست گرفتند اما در كنار آنها، مشاركت فنی 8 كشور آسیایی، اروپایی و آمریكا در امداد و نجات باعث شد زندگی در شهر زلزلهزده كاتماندو «قابل تحمل» شود. از جمله كمكهای خارجی، ایجاد تصفیهخانه سیار آلمانی برای آب شرب بود. میزان خسارت اقتصادی ناشی از زلزله 8/ 7 ریشتری در كشور جهان سومی نپال، بین 5 تا 15 میلیارد دلار یعنی بهطور متوسط معادل نصف تولید ناخالص داخلی این كشور برآورد شده كه با توجه به امكانات مالی دولت، كار احیا و بازگشت پایتخت نپال به دوران قبل از زلزله، حدود 10 سال زمان خواهد برد. متن گزارش مكتوب دكتر زارع به شرح زیر است:
مدیریت بحران، آسیبهای اقتصادی و توزیع خسارت در زمینلرزه نپال
زمینلرزه 5 اردیبهشت 1394 نپال با بزرگای 8/ 7ریشتر موجب کشته شدن بیش از 9100 نفر (تا پایان هفته چهارم بعد از رخداد) و همچنین حدود 17 هزار نفر مجروح شد. زمینلرزه نپال رخدادی است که در کشوری جهان سومی رخ داده است (نپال در ردهبندی شاخص توسعه انسانی HDIدر سال 2014) در رتبه 145 قرار دارد.
تولیه ناخالص داخلی آن حدود 20 میلیارد دلار در همین سال برآورد شده است. جمعیت آن حدود 28 میلیون نفر است، البته تصور آن بود که زمینلرزه با بزرگای 8/ 7 و ژرفای حدود 15 کیلومتر در اعماق زمین تلفات بسیار بیشتر از آنچه گزارش شد به بار آورده باشد، ولی رخداد زمینلرزه در میانه روز (ساعت 11:56 صبح) و همچنین در روز تعطیل آخر هفته (شنبه) و رویداد زمینلرزه در فاصله حدود 75 کیلومتری محدوده پر جمعیت شهری (كاتماندو، پایتخت نپال) موجب آن شد که تلفات زمینلرزه در همین میزان که گزارش شده (البته اگر به آمار در چنین کشور فقیری بتوان تا حد زیادی اعتماد کرد) محدود شود. در این یادداشت تلاش میشود تا ضمن بررسی مدیریت سانحه، به توسعه و گسترش خرابیها و اهمیت توسعه خرابیهای زیرساختی در نپال پرداخته شود.
زمینلرزه مهم قبلی که در یک کشور جهان سومی (که مانند نپال بسیار به زمینلرزه آسیبپذیر بوده و هست) رخ داد و موجب تلفات و خسارتهای فراوان شد، زمینلرزه 12 ژانویه 2010 (23 دیماه 1388)هائیتی با بزرگای 2/ 7 بود که بهرغم رخداد در ساعت 16:53) موجب كشته شدن حدود 200 هزار نفر شد (چرا که کانون زمینلرزه در فاصله حدود 20 کیلومتری پایتخت با حدود 2 میلیون نفر جمعیت قرار گرفته بود).
زمینلرزه نپال در مقایسه با زلزله 2010هائیتی صرفا به دلیل دور بودن نسبی کانون از یک نقطه پر جمعیت شهری موجب تلفاتی بسیار محدودتر شد. همین رخداد در فاصلهای مشابه با سناریوی زلزله هائیتی میتوانست بیش از 20 برابر تلفات را موجب شود و در صورتی که زمان زمینلرزه در نیمه شب و در تاریکی هوا بود باز میتوانستیم تلفاتی بسیار گسترده تر را در زمینلرزه نپال مشاهده کنیم. از این نظر میتوان گفت که مردم نپال شانس بزرگی آوردهاند!. توزیع خرابیها در شهر کاتماندو در محدودهای که بیشتر بافت تاریخی شهر کاتماندو در آن واقع است، رخ داد. متاسفانه هر جا که در این شهر توسعهیافتگی (حتی ظاهری) بیشتری دیده میشود، بههمریختگی و نابسامانی نیز واضحتر است. در محدوده ایستگاه جدید اتوبوس که در این ناحیه احداث شده است، خسارتهای زیادی به بافت تجاری و مراکز خرید و همچنین مجتمعهای مسکونی وارد شده است. بیشتر آوار زمینلرزه نیز در همان محل ویرانی رها شده است. محدوده بیشتر خرابیها در پیرامون رودخانه بیشنوماتی در غرب شهر کاتماندو متمرکز است.
مدیریت سانحه و چند نكته
از نظر مدیریت سانحه در زلزله نپال چند نکته قابل ذکر است: نپال سازمان مدیریت بحران برای مدیریت سامانیافته بر تبعات سوانح یا پیشگیری از خسارتهای سوانح طبیعی ندارد. هنگام زمینلرزه 5/ 2/ 94 نپال، تنها نیروهای ملی نپال که بیشترین نقش را در مشارکت و امداد بازی کردند، «ارتش» نپال بود.
در این زلزله به دستور دولت 90 درصد نیروهای ارتش 120 هزار نفری نپال به کار گرفته شدند (عملا بهترین کاری که میشد در شرایط زمینلرزه در این کشور انجام داد، صورت گرفت). در بازدید از پهنه زلزله زده نپال مشخص شد که احتمالا نیروهای ارتش تنها نیروی به سامان و تحت فرماندهی و آموزش دیده (به طور نسبی) در این کشور فقیر هستند. در نپال مهمترین نکته مدیریتی، بیسامانی و ضعف ساماندهی و فقر منابع است. نیروی آموزش دیده و کارآمد در این کشور فقیر بسیار کم در دسترس هستند و امکان تجهیز نیرو هم در فرصت کم و شرایط اضطرار عملا وجود ندارد. در سالهای اخیر گروههای مختلفی از نپال به صورت تیمهای پژوهشی و همچنین سازمانهای غیردولتی از افراد تحصیلکرده و جدید نپالی تشکیل شده و اتفاقا این گروهها در مجامع بینالمللی و همکاری با سازمانهای تخصصی و علمی کشورهای خارجی بسیار فعال هستند.
نگارنده در کنفرانس جهانی «سندای» که سازمان ملل در هفته آخر اسفند 93 در سندای ژاپن برگزار کرد، مشاهده کرد که متخصصان و گروههای نپالی بسیار فعال شرکت کردند. منتها مساله آن است که این گروههای تخصصی مدرن که بیشتر در قالب سازمانهای غیردولتی در زمینه مدیریت بحران فعال هستند به نسبت آسیبپذیری بالای کشور خود و همچنین جمعیت 28 میلیونی کشورشان اقلیتی بسیار کوچک و محدودند که راهی بسیار طولانی برای افزایش تابآوری این کشور در مقابل خطر و ریسک زمینلرزه دارند.
در زمینلرزه 5 اردیبهشت مشاهده شد که سازمان ملل متحد نقش فوق العاده مهمی در مدیریت ریسک و بحران بازی کرد. هم دفتر سازمان ملل متحد در کاتماندو (در خانه ملل متحد UN House)، که نقش مدیریت و فرماندهی کلان عملیات امدادرسانی به آسیبدیدگان زمینلرزه را به عهده داشته و دارد، هم کمپ لجستیک سازمان ملل در ابوکرینی که حدود 30 کیلومتری جنوب گورکا بازار نقش لجستیک و هدایت عملیات کمکها و توزیع مناسب آن را دارد و هم دفتر سازمان ملل در گورکا (نزدیک کانون زلزله) که در آن هر روز ساعت 8 صبح جلسات سازماندهی عملیات و هماهنگی تمامی تیمهای امدادرسان تشکیل میشود، بر اساس بازدید ما نظم و سازماندهی فوقالعاده جالبی داشته و دارند.
در کمپ پشتیبانی گورکا – که توسط برنامه جهانی غذای سازمان ملل WPF هدایت میشود- متوجه شدیم که فقط با یک هلیکوپتر و 20 کامیون در روز، انتقال کمکها به کانون زمینلرزه صورت میگیرد. واقعیت آن است که تنها هلیکوپتر موجود در این عملیات از سوی برنامه جهانی غذا و اتفاقا یک ماه قبل از زلزله (بدون اینکه اطلاع و خبری از زلزله قریبالوقوع باشد) اجاره شده بود و دولت نپال هیچ هلیکوپتری برای این عملیات در اختیار سازمان ملل قرار نداده است. این در حالی است که در فرودگاه پوخارا در 207 کیلومتری غرب کاتماندو و حدود 100 کیلومتری غرب کمپ پشتیبانی یاد شده، متوجه شدیم که 7 هلیکوپتر در اختیار دارند ولی آنها را در اختیار این عملیات قرار نمی دهند! و ظاهرا بعضی از این هلیکوپترها در اختیار معدود توریستهای باقی مانده در نپال بود تا از دریاچه فوا Phewa در کنار پوخارا گردشی توریستی بکنند!
نقش نیروهای خارجی
نقش نیروهای خارجی در مدیریت سانحه بسیار مهم به نظر رسید. اولین گروه خارجی که به امداد زلزلهزدگان آمدند، از هند (همسایه همجوار) و بعد چین و البته آمریکا، ژاپن، فرانسه، آلمان، انگلیس، فرانسه، اندونزی و ترکیه بودند. جالب است که کشور ترکیه در وسط شهر کاتماندو کمپهای امدادی مربوط به هلال احمر ترکیه KIZILAY نصب و در عملیات مشارکت کرد. در بازدید از وزارت برنامه ریزی نپال مشخص شد که عملا ساختار بسیار ضعیفی در این زمینه وجود دارد. وزیر مربوطه عملا در انفعال کامل در جستوجوی کمک بود و البته به نظر میرسید که تمایلی هم به حرکتهای تبلیغی و نمادین دارد (پیشنهاد و طرح ابتکاری همراه نگارنده ، مهندس سعیدی، مبنی بر ساخت یک سرپناه اضطراری برای بازماندگان را با ساخت یک نمونه و گرد آوردن سریع خبرنگاران برای رونمایی از آن مرتبط کرد و بعد از جلسه عملا هیچ پیگیری برای انجام موضوع انجام نداد!).
در مورد عملکرد رسانهها باید اذعان کرد که اولین اخبار از این زلزله از طریق اینترنت، فیسبوک و توئیتر در دنیا به صورت عکس و جملات خبری کاربران نپالی شبکههای اجتماعی در دنیا منتشر شد. رسانههای بینالمللی بهویژه شبکه سی ان ان نقش مهمی در پوشش خبری و مستند سازی تقریبا لحظه به لحظه این رخداد در سطح بینالمللی داشتند.
در مرکز شهر کاتماندو تیمهای آلمانی (معروف به فرشتگان آبی) و فرانسوی مسوولیت «تصفیه آب» برای شهروندان نپالی را بر عهده داشتند. در این بازدید مشخص شد که گروه آلمانی مزبور با تصفیه 10 هزار لیتر آب در ساعت، در توزیع همین آب تصفیه شده مشکل دارد (از 5 کامیون قول داده شده، در روز تعداد کمتری کامیون از سوی مسوولان در اختیار این تیم قرار میگرفت!). ضمنا شهر کاتماندو بدون زمینلرزه نیز شهری است که اولا آب چاهی بسیار آلوده دارد و در روز حدود 360 میلیون لیتر نیاز آبی دارد و از این میزان حدود 130 میلیون لیتر در فصل بارانی و 90 میلیون لیتر در فصل خشک آب تصفیه شده در اختیار شهروندان کاتماندو قرار میگیرد.
در این زلزله خسارتها بین 5 تا 15 میلیارد دلار برآورد شده است. برای کشوری که تولید ناخالص داخلی آن حدود 20 میلیارد دلار برآورد میشود تحمل چنین خسارتی عملا بسیار سخت و پیچیده است. در روز 14 بعد از لرزه اصلی نخستوزیر نپال از پارلمان درخواست 2 میلیارد دلار برای بازسازی در سالهای 2015 و 2016 (سالی یک میلیارد دلار) کرد. این موضوع نشان میدهد که برای بازگشت به شرایط سال 2015 احتمالا زمانی حدود 10 سال فرصت لازم است. توجه شود که در کشور نپال سالانه بین 500 هزار تا 800 هزار توریست خارجی به عنوان گردشگر آثار تاریخی، طبیعت و کوهنوردی به این کشور وارد میشوند. حدود 38 درصد جمعیت کشور بیکارند و حدود40 درصد از اقتصاد کشور به طور مستقیم و غیرمستقیم به گردشگری وابسته است. در اثر زمینلرزه 5/ 2/ 94 تقریبا تمامی گردشگران کشور را ترک کردند و عملا هتلها خالی از سکنه شدند.
کوهنوردی به مرتفع ترین قلههای جهان (از جمله اورست با 8848 مترو 8 قله مرتفع دیگر از 15 قله اول مرتفع دنیا) از مهمترین جذابیتهای این کشور است. در اثر زمینلغزش در هنگام زمینلرزه 18 کوهنورد مستقیما در اثر زمینلغزش کشته شدند. ضمنا مسیرهای کوهنوردی مختلف دچار زمینلغزش شده و همچنین دامنههای بسیار آماده لغزش شده و احتمال لغزش در پسلرزههای متعدد بعدی وجود دارد. این مساله آسیب بزرگ اقتصادی دیگری برای این کشور فقیر در ماهها و سالهای بعد از زلزله خواهد بود.
95درصد تلفات زلزله در اختیار جهانسوم
از سال 2000 تا کنون (بیش از 15 سال گذشته) فقط 2 نفر در ایالات متحده در یک زمینلرزه (22 دسامبر 2003 در کالیفرنیا با بزرگای 5/ 6 ریشتر) آن هم در اثر وقوع زمینلغزش کشته شدهاند. در حالی که زمینلرزهها در همین مدت به طور مستقیم و غیرمستقیم (بهویژه در جریان سونامی) موجب مرگ حدود 700 هزار نفر در سایر کشورها شدهاند (که بیش از 95 از این تلفات به کشورهای جهان سوم و در حال توسعه مربوط است).
مهمترین تلفات در این مدت به زمینلرزه و سونامی سوماترا اندونزی (2004) با بیش از 300 هزار کشته و زمینلرزه هائیتی (2010) با بیش از 200 هزار کشته مربوط است. زمینلرزه بم (2003) در ایران با حدود 30 هزار کشته بسیار قابل توجه است. از زمینلرزه بم به بعد زمینلرزه مهم و مخربی که تلفات بیش از 500 نفر در ایران به بار آورد خوشبختانه رخ نداده است (زمینلرزه 1391 ورزقان موجب 307 کشته شد). البته این موضوع صرفا به عدم رخداد زمینلرزهای مخرب در بازه مزبور (و نه الزاما موفقیت برنامههای مقاومسازی و افزایش تابآوری) مربوط بوده است. هر زمینلرزهای که در محدودهای پر جمعیت شهری رخ دهد فاجعهای بدتر از زمینلرزه 1382 بم را میتواند موجب شود. توجه شود که از سال 1380 تا کنون جمعیت ایران حدود 15 میلیون نفر بیشتر شده و بیشتر این اضافه جمعیت به شهرهای بزرگ مهاجرت کرده و در آن میان بیشترشان در مراکز استانها ساکن شدهاند (جمعیت روستایی تقریبا ثابت مانده است).
بنابراین آسیبپذیری شهرهای ما به دلیل افزایش جمعیت در معرض آسیب زلزله و همچنین رشد شتابان حاشیهنشینی در این بازه زمانی به سرعت افزایش یافته است. سامانه مدیریت ریسک بهویژه در کلانشهرهای ایران همچنان غیرمدرن و نیازمند زیرساخت مناسب و نیروهای تخصصی بیشتر و کارآمدتر است. کشوری مانند ما که جمعیت متمرکز بیش از کشور نپال در شهرهای خود دارد در هر زمینلرزه مهم بعدی مستعد آسیبپذیری بسیار بالا (جمعیت و تاسیسات در معرض آسیب بیشتر) است. این موضوعی است که باید در موردش جدی و هوشیار باشیم .
اخباراجتماعی - دنیای اقتصاد
ویدیو مرتبط :
زلزله نپال
خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :
نیویورک تایمز: تهران در صف زلزله ای شبیه کاتماندو / زلزله شنبه نپال مقدمه ای بر زلزله ای بزرگتر است؟
نیویورک تایمز نوشت: کارشناسان نسبت به خطر زلزله به مردم کاتماندو نپال هشدار داده بودند.
به گزارش «انتخاب»، جئو هزرد یک سازمان بین المللی در کالیفرنیا که به مناطق محروم در اسیا کمک می کند نسبت به وقوع زلزله در نپال هر 75 سال یکبار هشدار داده بود.
در سال 1934، بیش از 10 هزار نفر در زلزله ی هشت ریشتری در شرق نپال جان خود را از دست دادند.
زمین لرزه ی دیگر در سال 1988 در همین منطقه باعث کشته شدن بیش از هزار نفر شد.
برایان تاکر رئیس بنیاد جئوهزرد گفت که در دهه 1990 سازمان او پیش بینی کرده بود که اگر زلزله 1934 مجددا تکرار شود، 40 هزار نفر به دلیل مهاجرت مردم به کاتموندا و وجود ساختمان های بند در این شهر از بین خواهند رفت.
جئوهزرد در اوائل ماه جاری گزارش داد: کاتموندا با 6.5 درصد رشد جمعیت سالانه مواجه است و دارنده یکی از بیشترین تراکم های جمعیتی در جهان است، در واقع یک ملیون و پانصد هزارنفر در کاتموندا زندگی می کننند و آنها با خطر رو به افزایش زلزله مواجه هستند.
راجر بیلهام استاد علوم زمین شناسی دانشگاه کلورادو که تاریخ زلزله در منطقه را بررسی کرده است گفت که این زلزله یک تا دو دقیقه ادامه داشت.
پس لرزهای زلزله نپال تا 6.6 ریشتر بوده است. این احتمال وجود دارد که زلزله شنبه مقدمه ای بر زلزله ای بزرگتر باشد، با این حال دکتر بلهام احتمال آن را بعید می داند.
با این حال، کاتماندو تنها شهری نیست که انتظار زلزله های مرگبار در آن می رود. دکتر تاکر گفت: تهران، هاییتی، لیما در پرو، پدانگ در اندوزی به همین صورت آسیب پذیرند.
در این شهرها، گسل ها تحت فشار هستند و استاندارهای سازختمان و اماده سازی ها برای فاجعه نامناسب است.
اخبار اجتماعی - انتخاب