دستاوردها و مزیت‌های قطعنامه 2231

 

دکتر سید حسین سادات میدانی، عضو تیم مذاکره کننده هسته ای*
  ماحصل آنچه در چند سند برجام مورد بررسی قرار گرفته، نوعی بده- بستان سیاسی است. طرف های مذاکره از فضای آرمانگرایی سال های گذشته چه دربارۀ حقوق هسته ای و چه قانونی و اجباری بودن قطعنامه های شورای امنیت، فاصله گرفتند. از این رو این بده – بستان باید در فضای مختلف سیاسی – حقوقی مورد توجه قرار گیرد. آنچه در ادامه می آید، تاکید بر عناصر حقوقی این بده – بستان است. این بده – بستان بسته ای است که چند سند مرتبط دارد.

 

در یک سند مشترک به نام برجام دو طرف مذاکره به صراحت پایبندی خود را از یک زاویه سیاسی اعلام کرده اند که با حسن نیت اقدامات پذیرفته شده را اجرایی خواهند کرد و در کنار آن، اسناد دیگری که اجرایی شدن و تفسیر سند مورد توافق را متاثر می کند. به بیانیه جمهوری اسلامی ایران در روز تصویب قطعنامه 2231 به عنوان سند شورای امنیت اشاره می کنم که دارای مولفه های حقوقی بسیار زیادی است.

 

به صورت مشخص بند 13 آن حرف های زیادی دارد که مورد پرسش بسیاری از افراد به خصوص نمایندگان مجلس است: «هیچ چیزی در برجام نباید به نحوی تعبیر و تفسیر شود که به طور مستقیم یا غیرمستقیم به معنای پذیرش یا مماشات جمهوری اسلامی ایران نسبت به مشروعیت، اعتبار یا قابل اجرا بودن تحریم ها و اقدامات محدودیت ساز تصویب شده توسط شورای امنیت، اتحادیه اروپا یا دولت های عضو اتحادیه اروپا، ایالات متحده یا هر کشور دیگری علیه ایران باشد.»

دستاوردها و میراث
 موضوع مورد توجه دیگر دستاوردها و میراثی است که شورای امنیت بعد از قطعنامه 2231 برای خود و جامعه بین الملل به جا گذاشته است. بند 27 قطعنامه به این نکته اشاره می کند که این وضعیت نباید تبدیل به رویه شود. در همانجا این موضوع به سه بخش تقسیم می شود: 1- بخش قطعنامه های شورای امنیت، بخش حقوق هسته ای و بخش تکالیف پادمانی. رویه سیاسی یا حقوقی که شورای امنیت ایجاد کرده، به نحوی می تواند قابلیت استناد در آینده را داشته باشد.

اما چند نکته حایز اهمیت در مورد قطعنامه 2231 وجود دارد:
    جدای از محمل قانونی صدور یک قطعنامه، فضای آن بسیار حایز اهمیت است. نگاه کارشناسان را به قطعنامه های قبلی و فضای صدور آن قطعنامه ها، نه فضای سیاسی، بلکه مقدمات منتج به صدور قطعنامه ارجاع می دهم، به طور مثال مقدمه قطعنامه 1929. اتفاق بزرگ، تبدیل فضای اجباری سیستم نظام امنیت دسته جمعی به فضای رضایی است. این در نوع خود بی سابقه بوده و مورد توجه بعضی صاحبنظران نیز قرار گرفته که این عمل هیچگاه در تاریخ ملل متحد و تاریخ اعمال اقتدارات سیاسی شورای امنیت روی نداده است.

 

با نگاهی به مقدمات قطعنامه 2231، در می یابیم که بحث های اقتصادی، حفاظت اطلاعات، همکاری ، روابط جدید و مسایلی از این قبیل، بسیار مهم است. همان میراثی که بازگشت پذیری آنها بسیار دشوار است. ظرف و مظروفی که با آن مواجه هستیم، فضایی است که در حال حاضر جامعه بین الملل در ارتباط با برنامه هسته ای داشته و این تغییر فضا دستاورد بسیار بزرگی است که در قطعنامه 2231 آورده شده است.

    : مخاطب اصلی قطعنامه های قبلی دولت ایران بود. اما در قطعنامه 2231 نه تنها شورای امنیت را ملزم به اجرای یک سری از اقدامات کرده، بلکه دولت های طرف مقابل برجام و حتی دولت های ثالث را که به نوعی در ارتباط با لغو تحریم هاست تسری داده که بسیار حایز اهمیت است. در قطعنامه 2231، ده بار به ماده 41 اشاره شده که فقط یک بار مخاطب آن جمهوری اسلامی ایران است. 9 بار دیگر مخاطب شورای امنیت است که باید در گام اول یا برای لغو و برداشتن یا اقداماتی یا احیانا واکنش هایی که می تواند روی دهد، انجام دهد. از این منظر ماده 41 دچار تحول مفهمومی شده است. این ماده هیچگاه برای شورای امنیت تعهد ایجاد نمی کرد. در واقع شورای امنیت حاضر نبود برای آینده ای با بازه زمانی زیاد، دست خود را به لحاظ قانونی ببندد.

    پیشنهادنویسان قطعنامه، چهار نظام ساز و کار نظارتی را در درون آن پیش بینی کرده بودند. جدای از مساله expert panel و sanction committee، دو نظام دیگر نیز به انحا و اشکال مختلف مورد توجه قرار گرفته بود. در قطعنامه 2231 به جز موضوع joint commission که ایران در آن نقش و مشارکت دارد و رکن معاهداتی یا اجرایی توافق برجام است، ساز و کار نظارتی دیگری احیانا برای نقض های غیربرجامی در درون سازمان ملل متحد پیش بینی نشده است.

ماهیت حقوقی برجام
موضع دولت جمهوری اسلامی ایران از ابتدای مذاکرات تا انتهای آن، اعمال اصل توازن در تنظیم سند نهایی بود. در واقع مصداق هر آنچه برای خود می پسندی برای دیگران هم بپسند. این آمادگی وجود داشت که اگر سند از ماهیت حقوقی برخوردار است، هر دو طرف تعهدات و اقداماتی را باید انجام دهند. این تعهدات نباید سر معذوریت ها یا توافقات سیاسی، بلکه از سر اعتقاد و الزام قانونی با آثار حقوقی متاثر از آن مورد پذیرش قرار گیرد. طرف های مقابل این آمادگی را نداشتند، از این رو توازن ایجاب می کرد که ما نیز این آمادگی را نداشته باشیم. به همین دلیل یکی از اقدامات صورت گرفته در روزهای پایانی، پایش لحن و عبارت پردازی افعال و شرایط اجرای تعهدات بود. به عبارتی، نرم کردن تعهدات. برای مثال هر جایی که از shall استفاده شده بود جای خود را به کلماتی مانند will بدهد که در فضای سیاسی مورد توجه قرار گیرد. انتخاب واژگانی مانند significant non-performance اتفاقی نبود. می دانیم که این می تواند معادل موارد به کار رفته در ماده 60 کنوانسیون حقوق معاهدات باشد. قطعا طرف ها روی آن بحث کرده اند و به دلیل عدم توافق راجع به ماهیت، در نهایت به الفاظی با لحن نرم تر و سیاسی بدون آثار حقوقی اشاره شد.

در نهایت آنکه، در صدر بخشی از تکالیف و تعهدات مورد توجه قرار گرفته، بر داوطلبانه بودن تدابیر به صراحت تاکید شده و این دلیل دیگری می تواند بر غیرالزام آور و غیرحقوقی بودن سند برجام باشد.

* متن سخنرانی در نشست تخصصی «ابعاد حقوقی برجام هسته ای» انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد

 اخبار سیاست  خارجی  -  دیپلماسی ایرانی 

ویدیو مرتبط :
‫آمریکا در اندیشه بررسی قطعنامه 2231 در شورای امنیت‬‎

---

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

بیانیه ایران پس از تصویب قطعنامه 2231 شورای امنیت در تایید برجام

بیانیه جمهوری اسلامی ایران پس از تصویب قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد در تایید برجام به شرح زیر است:

1-   
جمهوری اسلامی  ایران دانش و فناوری، از جمله فناوری صلح آمیز هسته ایران را به عنوان میراث مشترک بشریت قلمداد می‌نماید. در عین حال، بر اساس مبانی محکم ایدئولوژیک، راهبردی و بین المللی، سلاح‌های کشتار جمعی و به ویژه سلاح‌های هسته‌ای را به طور مطلق به عنوان سلاح‌هایی منسوخ، غیر انسانی و مضر برای صلح و امنیت بین المللی، مردود می‌داند.

با الهام از آموزه‌های متعالی اسلامی و بر مبنای اندیشه‌ها و سیره بنیانگذار فقید انقلاب اسلامی، حضرت امام خمینی (ره)، و فتوای تاریخی رهبر انقلاب اسلامی، حضرت آیت الله خامنه‌ای، که کلیه سلاح‌های کشتار جمعی، به ویژه سلاح‌‌های هسته‌ای را در فقه اسلامی حرام اعلام نموده‌اند، جمهوری اسلامی ایران اعلام می‌ دارد که سیاست همیشگی‌اش منع  اکتساب، تولید، انباشت یا استفاده از سلاح‌های هسته‌ای می‌باشد.

2-   
جمهوری اسلامی ایران ضرورت امحاء کامل سلاح های هسته‌ای را، به عنوان یک ضرورت امنیت بین المللی و یک تکلیف منطبق بر  معاهده منع گسترش سلاح های هسته‌ای (NPT) مورد تاکید قرار می‌دهد.

جمهوری اسلامی ایران مصمم است به طور فعال در کلیه تلاش‌های بین المللی حقوقی و دیپلماتیک برای نجات بشریت از  خطر سلاح‌های هسته‌ای و اشاعه آنها، از جمله از طریق ایجاد مناطق عاری از سلاح‌های هسته‌ای به ویژه در خاورمیانه، مشارکت نماید.

3-   
جمهوری اسلامی ایران قاطعانه ابرام می‌ورزد که دولت‌های عضو معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای بدون تبعیض و منطبق با مواد 1 و 2 معاهده نباید از  بهره‌مندی از حقوق لاینفک خود برای توسعه تحقیقات، تولید و استفاده از انرژی هسته‌ای برای اهداف صلح آمیز، بازداشته شوند.

4-   
جمع‏‌بندی برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در تاریخ 23 تیر 1394، نشانگر یک گام بسیار مهم توسط جمهوری اسلامی ایران و گروه 1+5  برای حل‌وفصل یک بحران غیر ضروری، از طریق مذاکره و بر مبنای احترام متقابل است؛ بحرانی که در نتیجه اتهامات بی‌پایه و اساس درباره برنامه هسته‌ای صلح آمیز ایران ایجاد، و با اقدامات ناموجه و مبتنی بر انگیزه‌های سیاسی علیه ملت ایران دنبال شده بود.

5-   
برجام مبتنی است بر تعهدات متقابل جمهوری اسلامی ایران و گروه 1+5، که از یک‌سو، موجب حصول اطمینان از ماهیت منحصرا صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران شده، و از سوی دیگر، تمامی مفاد قطعنامه‌های شماره 1696 و 1737 (مصوب سال 2006)، 1747 (مصوب سال 2007)، 1803 و 1835(مصوب سال 2008)، 1929 (مصوب سال 2010) و 2224 (مصوب سال 2015) را لغو کرده و همه تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد و تحریم‌های مرتبط با هسته‌ای که توسط ایالات متحده و اتحادیه اروپایی و دولت‌های عضو اتحادیه اروپایی تحمیل شده بودند را به طور جامع لغو می‌کند.

جمهوری اسلامی ایران متعهد است که تعهدات داوطلبانه خود را با حسن نیت و منوط به اجرای با حسن نیت همه تعهدات توسط گروه 1+5 وفق برجام، از جمله تعهدات متضمن رفع تحریم‌ها و اقدامات محدودیت‌ساز، اجرا کند.

6-    
رفع تحریم‌ها و اقدامات محدودیت‌ساز مرتبط هسته‌ای توسط اتحادیه اروپایی و ایالات متحده به این معنا خواهد بود که معاملات و فعالیت‌های مورد اشاره در برجام می‌توانند با ایران و اشخاص ایرانی در همه جای دنیا بدون هراس از مجازات‌های ناشی از مزاحمت‌های فراسرزمینی انجام شوند و همه اشخاص قادر خواهند بود با آزادی انتخاب به معاملات تجاری و مالی با ایران بپردازند.

در برجام به وضوح تصریح شده است که اتحادیه اروپایی و آمریکا هر دو از بازگرداندن یا تحمیل مجدد تحریم‌ها و اقدامات محدودیت‌ساز که منطبق با برجام رفع شده‌اند، خودداری خواهند ورزید. تفاهم بر آن است که بازگرداندن یا تحمیل مجدد تحریم‌ها و اقدامات محدودیت‌ساز از جمله از طریق تمدید، به مثابه عدم پایبندی اساسی خواهند بود که ایران را از تعهداتش به طور جزئی یا کلی معاف خواهد ساخت.

برداشتن تحریم‌ها مستلزم اتخاذ اقدامات مقتضی حقوقی و اجرایی داخلی از جمله اقدامات تقنینی و آئین‌نامه‌ای به منظور لازم الاجرا نمودن رفع تحریم‌ها می‌باشد. برجام مستلزم خاتمه‏ موثر همه تدابیر و رویه‌های الزامی تبعیض‌آمیز و همچنین بیانیه‌های عمومی‌ای است که با هدف موافقتنامه همسویی نداشته باشد.

ایران بر توافق حاصله میان اعضاء برجام تاکید می‌نماید  که بر مبنای آن بلافاصله پس از تصویب قطعنامه شورای امنیت در تایید برجام، اتحادیه اروپایی، کشورهای عضو اتحادیه اروپایی و ایالات متحده مشورت با ایران را درباره دستورالعمل‌های مربوطه و بیانیه‌های در دسترس عموم در خصوص جزئیات تحریم‌ها یا اقدامات محدودیت‌سازی که قرار است مطابق با برجام لغو شوند، آغاز خواهند نمود.

7-   
جمهوری اسلامی ایران برنامه هسته‌ای صلح آمیز ، از جمله غنی سازی و تحقیق و توسعه غنی‌سازی  را منطبق با برنامه خود همانگونه  که در برجام توافق شده، دنبال خواهد نمود و با طرف‌های خود از نزدیک کار خواهد کرد تا اطمینان حاصل شود که این توافق از گذر زمان به سلامت گذشته و همه اهداف خود را محقق  خواهد ساخت.

این تعهد بر مبنای تضمین‌هایی است که گروه 1+5 داده اند که بر مبنای آن در این برنامه صلح‌آمیز بر اساس تعهداتشان مطابق برجام همکاری خواهند نمود.

همچنین اینگونه تفاهم و توافق شد که از طریق گام‌های مورد موافقت با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، همه موضوعات موجب نگرانیِ گذشته و حال، قبل از پایان سال 2015 توسط شورای حکام آژانس بررسی و مختومه خواهند شد.

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تاکنون مستمراً نتیجه گیری کرده که فعالیت‌های اظهار شده ایران منحصراً صلح‌آمیز هستند. بنابراین، از این به بعد هدف از اجرای پروتکل الحاقی فراهم کردن زمینه برای «نتیجه گیری گسترده تر» بر این مبنا است که مدرکی دال بر وجود فعالیت اظهارنشده نیز در ایران وجود ندارد. بدین منظور،  جمهوری اسلامی ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی وفق ضوابط پروتکل الحاقی به همان  گونه که در مورد همه امضاء کنندگان اعمال می شود، همکاری خواهد نمود. در عین حال، آژانس بین المللی انرژی اتمی باید اقدامات احتیاطی لازم را برای تضمین حفاظت کامل از اطلاعات طبقه بندی شده به کار گیرد.  جمهوری اسلامی ایران همواره تکالیف بین المللی عدم اشاعه ای خود را با دقت تام اجرا نموده است و با نهایت دقت همه فعالیت های مرتبط خود را  منطبق بر پروتکل الحاقی اظهار خواهد نمود. در این چارچوب و از آنجا که هرگز هیچ گونه فعالیت هسته ای در هیچ یک از تاسیسات نظامی وجود نداشته و نخواهد داشت، جمهوری اسلامی ایران  اطمینان دارد چنین تاسیساتی موضوع درخواست بازرسی نخواهند بود.

8-   
کمیسیون مشترک ایجاد شده بر مبنای برجام بایستی قادر باشدتا اختلافات را به نحو بی طرفانه، موثر، کارآمد و سریع، رسیدگی و حل و فصل نماید. نقش اصلی این کمیسیون عبارت است از رسیدگی به شکایت های ایران و حصول اطمینان نسبت به این که آثار لغو تحریم های تصریح شده در برجام بطور کامل محقق گردند. در صورتی که آثار لغو تحریم های شورای امنیت سازمان ملل متحد، یا تحریم ها یا اقدامات محدودیت ساز مرتبط با هسته ای اتحادیه اروپایی و ایالات متحده به وسیله تداوم اعمال یا تحمیل تحریم های جدید با ماهیت و گستره‏ی همسان یا مشابه تحریم هایی که قبل از روز اجرا برقرار بودند، مخدوش گردد،جمهوری اسلامی ایران اختیار خواهد داشت تعهدات خود وفق برجام را مورد تجدید نظر قرار دهد؛ فارغ از اینکه  چنین تحریم های جدیدی بنا به دلایل مرتبط هسته ای یا دیگر دلایل وضع شوند، مگر این که مسائل در طی یک دوره زمانی کوتاه و معقول اصلاح  گردند.

9-   
اقدامات متقابل پیش بینی شده در سازوکار حل و فصل اختلافات در برجام در واکنش به عدم پایبندی اساسی، به عنوان آخرین حربه در نظر گرفته شده اند، و در صورتی به کار گرفته خواهند شد که عدم پایبندی اساسی تداوم یابد و طی ترتیبات در نظر گرفته شده در برجام جبران نشده باشند. جمهوری اسلامی ایران چنین اقداماتی را بسیار غیرمحتمل قلمداد می کند چرا که هدف، تضمین پایبندی است نه فراهم ساختن بهانه ای برای برگشت پذیری خودسرانه یا ابزاری برای فشار یا اعمال نفوذ. ایران متعهد است تعهدات داوطلبانه خود را به طور کامل و با حسن نیت اجرا کند. به منظور حصول اطمینان ازپایبندی مستمر همه اعضاء برجام، جمهوری اسلامی ایران تاکید می کند در صورتی که سازوکار مذکور علیه ایران یا اشخاص ایرانی اعمال شوند و تحریم ها به ویژه تدابیرشورای امنیت اعاده گردند، جمهوری اسلامی ایران این کار را به منزله مبنایی برای توقف اجرای تعهدات خود وفق برجام و تجدید نظر در همکاری اش با آژانس بین المللی انرژی اتمی تلقی خواهد نمود.

10-                       
جمهوری اسلامی ایران تفاهم مشترک و توافق صریح همه طرف های شرکت کننده در برجام را مورد تاکید قرار می دهد  که بر مبنای آن مفاد قطعنامه 2231 شورای امنیت در تایید برجام، به مثابه مفاد برجام  نبوده و به هیچ وجه نمی تواند اجرای برجام را تحت تاثیر قرار دهد.

11-                       
دولت جمهوری اسلامی ایران مصمم است  به طور فعال برای ارتقاء صلح و ثبات در منطقه در مواجهه با تهدید فزاینده‏ی تروریسم و افراط گرایی خشونت بار کمک کند. ایران نقش پیشرو خود را در مبارزه با این خطر ادامه خواهد داد و آماده است با همسایگان خود و جامعه بین المللی در پرداختن به این تهدید مشترک جهانی بطور کامل همکاری نماید. علاوه بر این، جمهوری اسلامی ایران تدابیر لازم برای تقویت توانمندی های دفاعی خود به منظور حراست از حاکمیت، استقلال و تمامیت ارضی خود در مقابل هر گونه تجاوز و همچنین مقابله با تهدید تروریسم در منطقه را ادامه خواهد داد. در این چارچوب، توانمندی های نظامی ایران از جمله موشک های بالستیک، منحصرا برای دفاع مشروع هستند. این تجهیزات برای قابلیت حمل سلاح های هسته ای طراحی نشده اند و بنابراین، خارج از حیطه یا صلاحیت قطعنامه شورای امنیت و پیوست های آن می باشند.

12-                       
جمهوری اسلامی ایران انتظار دارد همانگونه که در مقدمه قطعنامه 2231 پیش بینی شده است،شاهد تحقق معنادار تغییر بنیادین در رویکرد شورای امنیت باشد.شورا سابقه سیاهی در رفتار با ایران دارد که از سکوت  توأم با رضایت شورا در مواجهه با تجاوز صدام حسین علیه ایران در سال 1980 آغاز شد و با امتناع شورا حتی از محکوم کردن، چه برسد به اقدامی علیه، استفاده انبوه، سیستماتیک و گسترده از سلاح های شیمیایی توسط صدام حسین علیه رزمندگان و غیرنظامیان ایرانی طی سال های 1984 تا 1988 و همچنین حمایت مادی و اطلاعاتی چندین عضو شورا از جنگ شیمیایی صدام حسین ادامه یافت. حتی بعد از این که صدام حسین کویت را مورد تهاجم قرار داد، شورای امنیت نه تنها  به طور لجاجت آمیز از اصلاح و جبران  کینه توزی خود علیه ملت ایران امتناع کرد، بلکه پا را از این نیز فراتر گذاشت و علیه این قربانی جنگ شیمیایی و سکوت مماشات گرانه شورا در قبال آن، به تحمیل تحریم هایی پرداخت که علی الظاهر به بهانه نگرانی از سلاح های کشتار جمعی وضع شده بودند.در عوض آن که حداقل این واقعیت را مورد توجه قرار دهد که ایران حتی  اقدام صدام حسین در استفاده از سلاح های شیمیایی را تلافی نکرده  است، شورای امنیت  بر اساس اتهامات بی پایه و بر مبنای انگیزه های سیاسی به اقدام علیه ایران شتافت و طیف گسترده ای از تحریم ها را علیه ملت ایران با هدف مجازات مقاومت آنها علیه فشار زورگویانه برای کنار گذاشتن برنامه هسته ای صلح آمیزشان به نحو ناموجهی تحمیل کرد. مهم است  یادآوری شود این تحریم ها که نبایست از همان ابتدا تحمیل می شدند، اکنون  بر اساس برجام و قطعنامه 2231 باید  لغو شوند.

13-                       
بنابراین، جمهوری اسلامی ایران همچنان  بر موضع خود مبنی بر این که همه تحریم ها و اقدامات محدودیت سازی که علیه ملت ایران وضع و اعمال شده اند از جمله آنهایی که به بهانه برنامه هسته ای ایران اعمال شده اند، بی پایه و اساس، ناعادلانه و غیرقانونی بوده و هستند پافشاری می نماید. در نتیجه، هیچ چیزی در برجام نباید به نحوی تعبیر و تفسیر شود که بطور مستقیم یا غیر مستقیم به معنای پذیرش یا مماشات جمهوری اسلامی ایران نسبت به مشروعیت، اعتبار یا قابل اجرا بودن تحریم ها و اقدامات محدودیت ساز تصویب شده توسط شورای امنیت، اتحادیه اروپا یا دولت های عضو اتحادیه اروپا، ایالات متحده یا هر کشور دیگری علیه ایران باشد؛ همچنین نباید به معنای چشم پوشی یا محدودیت در اعمال هر گونه حقی که جمهوری اسلامی ایران وفق قوانین ملی، اسناد بین المللی یا اصول حقوقی مربوطه دارد، تعبیر و تفسیر شود.

14-                       
جمهوری اسلامی ایران اطمینان دارد که اجرای با حسن نیت برجام توسط همه اعضاء برجام به اعاده اعتماد ملت ایران که به نحوی ناعادلانه متحمل فشارها و زورگویی های غیرقانونی به بهانه این بحران ساختگی بوده اند، کمک خواهد کرد و فرصت های جدیدی برای همکاری در جهت پرداختن به چالش ها واقعی جهانی و تهدیدات واقعی علیه صلح منطقه ای خواهد گشود. دیر زمانی است که منطقه ما دچار تنش های  ناروا شده است، در حالی که افراط گرایان و تروریست ها مشغول تثبیت خود و پیشروی  هستند. زمان آن فرا رسیده است که توجه و تمرکز  بر این تهدیدات قریب الوقوع معطوف  گردد و روش های موثر برای شکست دادن این تهدید مشترک دنبال و پیگیری شود.  

 

اخبار سیاست خارجی - ایلنا