بازگشت طاعون

خبرگزاری ایسنا: دانشمندان مدعی‌اند دو مورد از خانمان‌براندازترین طاعون‌های تاریخ بشر ممکن است دوباره ظاهر شوند.

 بر اساس تحقیقات جدید، طاعون جاستینیان و مرگ سیاه که در گذشته‌های دور نیمی از جمعیت اروپا را به کام مرگ بردند، بر اثر گونه‌های متمایز پاتوژنی یکسان شکل گرفتند.

یکی از این گونه‌ها به خودی خود ناپدید شد و دیگری منجر به گسترش جهانی و ظهور بیماری دوباره در اواخر دهه 1800 شد و یافته‌های جدید نشان می‌دهد گونه جدید طاعون ممکن است در آینده دوباره در میان انسان‌ها ظهور کند.

تحقیقات هندریک پواینار، مدیر «مرکز دی‌ان‌ای باستانی» دانشگاه مک‌مستر و همکارانش قابل‌توجه است زیرا اکنون اطلاعات اندکی در مورد منشا طاعون جاستینیان (طاعونی که به سرنگونی امپراتوری روم کمک کرد) و ارتباط آن با «مرگ سیاه» در 800 سال بعد وجود دارد و دانشمندان امیدوارند تحقیقات جدیدشان به درک بهتر دینامیک بیماری‌های عفونی مدرن از قبیل نوعی طاعون که هنوز هم سالانه هزاران نفر را به کام مرگ می‌برد، کمک کند.

طاعون جاستینیان حدود قرن ششم میلادی ظاهر شد و بین 30 تا 50 میلیون نفر (نیمی از جمعیت جهان) را از بین برد و طاعون سیاه نیز 800 سال پس از آن، 50 میلیون نفر از مردم اروپا را به کام مرگ فرستاد.

با استفاده از شیوه‌های پیشرفته، محققان دانشگاه‌های مک‌مستر، آریزونای شمالی و دانشگاه سیدنی، قطعات ریز دی‌ان‌ای را از دندان‌های 1500 ساله متعلق به دو قربانی طاعون جاستینیان در آلمان ایزوله کردند؛ با تحلیل این قطعات کوچک، آن‌ها ژنوم قدیمی‌ترین باکتری یرسینیا پستیس را بازسازی کردند.

این باکتری مسئول طاعون جاستینیان بود و دانشمندان آن را با پایگاه داده‌های ژنوم‌های بیش از 100 گونه معاصر مقایسه کردند؛ آنها دریافتند مسئول شیوع این طاعون یک "بن‌بست" تکاملی بود و این بن‌بست متفاوت از گونه‌های دخیل در مرگ سیاه و دیگر طاعون‌هایی بود که پس از آن آمدند.

دانشمندان می‌دانند که باکتری یرسینیا پستیس از جوندگان در طول تاریخ به انسان منتقل شد و مخازن جوندگان این طا‌عون هنوز در بسیاری از بخش‌های جهان وجود دارد.

جزئیات این مطالعه در مجله The Lancet Infectious Disease منتشر شده است.

خبرگزاری سلامت ایرانیان: یک متخصص میکروبیولوژی گفت: انیستیتو پاستور ایران از حدود ۷۰ سال پیش در زمینه کنترل طاعون انسانی شروع به فعالیت کرده است و از آن به بعد با کنترل آن هیچ گزارشی از این بیماری در کشور ارائه نشده است.

محمود جمشیدیان  درباره تفاوت طاعون در انسان و حیوان گفت: طاعون گاوی یکی از انواع طاعون است که عامل ویروسی دارد و در نشخوار کنندگان کوچک دیده می‌شود اما این بیماری به انسان منتقل نمی‌شود.

این متخصص میکروبیولوژی با اشاره به این‌که گاو و گاو میش نشخوارکنندگان بزرگ هستند و به بز و گوسفند نشخوارکنندگان کوچک گفته می‌شود، خاطرنشان کرد: طاعون در نشخوارکنندگان کوچک از نوع ویروسی است که از طریق گاو اشاعه پیدا می‌کند اما به دلیل واکسینایون سازمان نظام پزشکی گاوها از طاعون مصون هستند اما ممکن است که این بیماری به گوسفند و بز منتقل شود.

این متخصص میکروبیولوژی درباره طاعون انسانی نیز گفت: این بیماری عامل باکتریایی دارد و طاعون انسانی در طول تاریخ هفت بار همه‌گیر شده که در گذشته تلفات سنگین انسانی را به همراه داشته است؛ در قرن گذشته این نوع طاعون 25 میلیون نفر را در اروپا به کام مرگ کشانده است.

وی درباره شیوع و مهار طاعون انسانی در ایران تاکید کرد: حدود 70 سال پیش انیستیتو پاستور ایران در این زمینه شروع به فعالیت کرد و از آن زمان به بعد این بیماری در کشور کنترل شده است و تاکنون هیچ گزارشی از این بیماری ارائه نشده است.

کک عامل انتقال طاعون از موش به انسان

جمشیدیان با اشاره به این‌که طاعون انسانی از جوندگان به انسان منتقل می‌شود، گفت: در اصل طاعون انسانی بیماری جوندگان است؛ در ابتدا این باکتری به جوندگان وحشی در مناطق زیستی آنان انتقال پیدا می‌کند، سپس توسط کک مخصوص جوندگان، به جوندگان مناطق مسکونی و شهری مانند موش منتقل می‌شود و این حیوان مبتلا به نوعی طاعون خیارکی می‌شود که با فرار اولین کک از موش و گزیدن انسان غدد لنفاوی در فرد متورم و فرد مبتلا به نوع طاعون تنفسی می‌شود.

علائم طاعون انسانی

این متخصص میکروبیولوژی ادامه داد: نوع تنفسی بیماری طاعون در انسان خطرناک است در این حالت از طریق عطسه، سرفه و تنفس باکتری به اطراف منتقل می‌شود البته در حال حاضر این بیماری قابل درمان است.

وی با اشاره به این‌که در طول سالیان گزارشی از طاعون انسانی در کشور مشاهده نشده است، تصریح کرد: طاعون انسانی تنها در برخی مناطق جهان از جمله جنوب شرق هند دیده شده است و نمی‌توان در هیچ کشوری ادعا کرد که این بیماری کاملاً ریشه کن شده بلکه فقط کنترل شده است.

حضور و مهار جدی بیماری طاعون به وسیله سازمان دامپزشکی

وی درباره شیوه مبارزه با طاعون در مناطق کشور گفت: طاعون از بیماری‌های بسیار حساس مانند وبا در انسان است و به محض این‌که یک مورد از آن گزارش شود دامپزشکی به سرعت در منطقه حاضر و اجازه شیوع به بیماری را نمی‌دهد و اگر فردی نیز مبتلا شده باشد به سرعت نشانی وی را پیدا کرده به بررسی و کنترل بیماری می‌پردازند حتی درباره بیماری مانند شیوع آنفلوآنزا پرندگان در شمال کشور نیز این بیماری به سرعت کنترل شد.

وی با بیان این‌که یکی از برنامه‌های جدی سازمان دامپزشکی واکسینایون حیوانات است، تاکید کرد: اگر این کار انجام شود این بیماری اشاعه پیدا نمی‌کند اما گاهی ممکن است مواردی از حیوانات واکسینه نشده باشند در این حالت ممکن است که بیماری از نشخوارکنندگان وحشی به اهلی منتقل شود.

جمشیدیان اظهارکرد: پس از گزارش نمونه‌ها و مسجل شدن شیوع طاعون در میان حیوانات در ابتدا با قرنطینه و حضور نیرو انتظامی رفت‌وآمد در منطقه کنترل می‌شود تا دام از آن منطقه به جای دیگر منتقل نشود حتی این اقدامات در بالای کوه‌ها نیز انجام می‌شود.