بازداشت كودكان مجرم، وظیفه پلیس ویژه اطفال

البته سال‌ها پیش هم زمزمه‌هایی در مورد تشكیل پلیس اطفال و نوجوانان به گوش رسید اما عملی نشد. شاید در حال حاضر خلأ پلیس اطفال و نوجوانان به شدت احساس شود زیرا افرادی كه در این  بخش پلیس فعالیت می‌كنند باید تعلیمات ویژه و آموزش‌های نحوه رفتار با كودكان بزهكار را بدانند زیرا نحوه رفتار با این نوع كودكان با افراد بزرگسال بزهكار متفاوت خواهد بود.

در این راستا احمد مظفری معتقد است رسیدگى به پرونده جرائم اطفال و نوجوانان توسط قاضى دادگاه اطفال را از آن‏ جهت مى‏توان یک رسیدگى افتراقى دانست که برخلاف رسیدگى به جرائم‏ بزرگسالان از انعطاف بیشترى در مقررات قانونى مربوطه به تشریفات رسیدگى‏ برخوردار است.

«قانون» با توجه به نزدیك شدن اجرای قانون آیین دادرسی كیفری و الزام ایجاد پلیس اطفال و نوجوانان در این قانون در این زمینه گفت‌وگویی با احمد مظفری، معاون قضایی رئیس كل دادگستری استان تهران انجام داده كه از نظرتان می‌گذرد.

قاضی احمد مظفری، با اشاره به ماده 31 قانون جدید آیین‌دادرسی‌كیفری این‌طور توضیح داد: در این ماده آمده است «به‌منظور حسن اجرای وظایف ضابطان در مورد اطفال و نوجوانان، پلیس ویژه اطفال و نوجوانان در نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران تشکیل می‌شود. وظایف و حدود اختیارات آن به موجب لایحه‌ای است که توسط رئیس قوه قضاییه تهیه می‌شود». تا آنجا كه بنده اطلاع دارم این لایحه توسط رئیس قوه‌قضاییه تهیه شده و به مجلس نیز تقدیم شده است. این قاضی ادامه داد: با توجه به جرم‌های زیادی كه در مورد كودكان و نوجوانان انجام می‌شود، ضرورت دارد در خصوص این گروه خاص اجتماعی، سیاست خاص جنایی ویژه افتراقی اتخاذ شود.

  نحوه برخورد با كودكان معارض با قانون
مظفری با اشاره به وظایف پلیس كودكان و نوجوانان توضیح داد: پلیس اطفال بیشتر در زمینه كودكان و نوجوانان معارض با قانون فعالیت می‌كند. البته ممكن است در لایحه جدید وظایف و اختیارات بیشتری برای این پلیس درنظر گرفته شود. برای مثال مباحث كودك‌آزاری و كودكان در معرض خطر نیز به این پلیس محول شود .

  فعالیت پلیس كودكان در كنار پلیس قضایی
این حقوقدان همچنین در مورد تخصصی شدن مراجع رسیدگی به جرائم اطفال و نوجوانان، توضیح داد: تخصصی شدن مراجع رسیدگی به اطفال و نوجوانان كه در قانون جدید به آن اشاره شده، مستلزم آن است كه بازوان اجرایی این مراكز هم آموزش لازم و خاص را در این زمینه دیده باشند. در این راستا نیز نهاد پلیس اطفال و نوجوانان به عنوان اولین نهاد می‌تواند دركنار دستگاه قضایی انجام وظیفه كند. ایجاد پلیس قضایی كودكان را باید نقطه عطفی در نظام دادرسی كیفری افتراقی اطفال و نوجوانان در كشور تلقی كرد.

  نیاز مبرم دستگاه قضا
مظفری در ادامه با اشاره به اینكه پلیس كودكان و نوجوانان را می‌توان بازوی توانای قوه‌قضاییه در امور اطفال و نوجوانان دانست، افزود: تشكیل پلیس كودكان و نوجوانان در كنار سایر نهادهای قضایی حمایتی، دستگاه قضایی  به آن نیاز مبرم دارد و باید گفت برای نخستین گام، این مهم در كشور مهیا شده  كه البته هنوز درمجلس تصویب نشده است.

وی خاطرنشان كرد:  پلیس اطفال و نوجوانان در مقررات پیمان‌نامه‌ها و كنوانسیون‌های بین‌المللی (كه ما به آنها پیوستیم) نیز پیش‌بینی شده است. در بند 1 از قاعده  12 حداقل مقررات استاندارد سازمان ملل متحد برای دادرسی ویژه نوجوانان موسوم به مقررات پكن آمده است: «به منظور انجام بهینه وظایف ماموران انتظامی كه غالبا و منحصرا در رابطه با نوجوانان فعالیت می‌كنند یا عمدتا در امر پیشگیری از جرائم نوجوانان اشتغال دارند این افراد باید تحت تعلیمات و آموزش‌های ویژه قرار گیرند و باید در شهرهای بزرگ واحدهای پلیس ویژه بدین منظور ایجاد شود».

  اهمیت پلیس اطفال
این حقوقدان با اشاره به اینكه در این ماده لزوم آموزش‌ها و تعلیمات ویژه و تخصصی در رابطه با كودكان و نوجوانان مورد توجه قرار گرفته است، توضیح داد: از آنجا كه ماموران پلیس كودكان و نوجوانان اولین افرادی هستند كه با این گونه بچه‌ها برخورد دارند، لازم است كه رفتار هوشمندانه و مناسب در برخورد اولیه با این افراد داشته باشند و باید بدانیم این مرحله از اهمیت بالایی برخوردار است.

معاون قضایی رئیس كل دادگستری تهران تصریح كرد: بررسی وضعیت ساختاری در كشورهای مختلف جهان نشان می‌دهد سه الگو مختلف برای ساختار پلیس اطفال وجود دارد: 1-ایجاد تشكیلات پلیس اطفال و نوجوانان مستقل از سایر یگان‌های پلیسی یعنی ایجاد تشكیلات مستقل دركنار قوه قضاییه 2- به‌كارگیری تعدادی پلیس آموزش دیده و متخصص در امور اطفال در یگان‌های مختلف نیروی انتظامی 3- ایجاد نهادهای حمایتی ویژه كودكان و نوجوانان در نیروی انتظامی. این قاضی ادامه داد: این 3 الگو در كشورهای مختلف وجود دارد پس این وظایف باید در این لایحه‌ای كه قوه‌قضاییه تهیه می‌كند لحاظ شود و به دلیل اینكه این لایحه به خودی‌خود قابل اجرا نیست حتما باید این لایحه به تصویب رئیس قوه قضاییه برسد و برای تصویب نهایی به مجلس ارسال شود. ما البته امیدواریم این لایحه هرچه زودتر تصویب شود و پلیس اطفال ونوجوانان هرچه زودتر با رویكردی افتراقی ایجاد شود.

این قاضی در پاسخ به این سوال كه در حال حاضر اگر موارد كودك‌آزاری اتفاق بیفتد چه نهادی در این زمینه فعالیت می‌كند، خاطرنشان كرد:  در حال حاضر در رابطه با كودك‌آزاری افراد می‌توانند با 123 اورژانس اجتماعی بهزیستی، دفاتر حمایت از زنان و كودكان دادگستری استان در سراسر كشور و دادسراهای اطفال و نوجوانان این موارد را گزارش دهند كه این مراكز گزارشات مربوط به كودك‌آزاری را پیگیری می‌كنند یا حتی ممكن است به پلیس ارجاع دهند كه بخشی از این وظایف را نیز پلیس انجام دهد .

مظفری در پاسخ به این سوال اگر كودكی مرتكب جرمی شود باید شاكی خصوصی به پلیس قضایی شكایت كند یا خیر، پاسخ داد: در لایحه آیین دادرسی كیفری پلیس كودكان و نوجوانان فقط وظیفه دستگیر كردن كودكان متخلف را در جرائم مشهود بر عهده دارد و این پلیس هیچ تحقیقاتی را نمی‌تواند انجام دهد.

ولی مهم‌ترین نكته در رابطه با پلیس اطفال و نوجوانان این است كه این افراد باید مراقب باشند ادله و مدارك موجود در مواجهه با  صحنه جرم از بین نرود. در تبصره 2ماده 285 آیین دادرسی كیفری جدید آمده است:«در جرائم مشهود، هرگاه مرتکب، طفل یا نوجوان باشد، ضابطان دادگستری مکلفند نسبت به حفظ آلات، ادوات، آثار، علائم و دلایل جرم اقدام نمایند، لیکن اجازه تحقیقات مقدماتی از طفل یا نوجوان را ندارند و در صورت دستگیری وی، موظفند متهم را حسب مورد، فوری به دادسرا یا دادگاه اطفال و نوجوانان تحویل دهند. انقضای  وقت اداری و نیز ایام تعطیل مانع از رجوع به دادسرا یا دادگاه اطفال و نوجوانان نیست».

حال در صورتی كه پلیس اطفال تشكیل شود وظایف این پلیس با پلیس های دیگر متفاوت خواهد بود.  این قاضی در پاسخ به این سوال كه قوانین كیفری و پلیس اطفال چه سنی را برای كودك درنظر گرفته است، توضیح داد: پلیس كودكان تا سن 18 سال در جرائم مشهود می‌تواند  كودك و نوجوان را دستگیر كند.   البته در مسائل تعزیرات نیز دختر و پسر 18 سال درنظر گرفته شده است ولی در حدود و قصاص(قانون مجازات اسلامی) در ماده 146بیان می‌دارد: افراد نابالغ مسئولیت كیفری ندارند. در ماده 147 نیز سن بلوغ، در دختران و پسران، به ترتیب 9 و 15 سال تمام قمری  تعیین شده است.

مظفری درخاتمه در پاسخ به این سوال كه آیا پلیس كودكان باید تحت آموزش‌های خاصی قرار بگیرند، توضیح داد:  این موارد در لایحه‌ای كه قوه‌قضاییه قرار است تهیه كند مشخص می‌شود مواردی مانند مددكاری، امور تربیتی، جامعه شناسی، جرم شناسی اطفال و نوجوانان، كیفرشناسی به لحاظ اینكه برخورد این پلیس با پلیس‌های دیگر متفاوت است البته باید یادآوری كنیم كه در دادسرای كودكان و نوجوانان اصل بر كشف جرم نیست در صورتی كه در بزرگسالان اصل بر كشف جرم است.

اخبار  اجتماعی  -  قانون

عملیات ویژه پلیس برای بازداشت زورگیران

رییس پلیس پایتخت از دستگیری 74 سارق و انهدام 12 باند سرقت زورگیری در پایتخت خبر داد.