آینده عربستان خطرناک است

واحد مرکزی خبر: تحلیل گران می گویند اقدامات ریاضتی سخت گیرانه دولت عربستان زمینه را برای آشوب های به سبک بهار عربی آماده کرده است.

در این گزارش به قلم هیو نیلور آمده است: به نظر می رسد پایین بودن مستمر بهای نفت در بازارهای جهانی ضربه ای شدید برای عربستان سعودی محسوب می شود و سبب بروز ناآرامی هایی در بخش کارگری در این کشور در زمانی شده است که حاکمان این کشور در تلاش برای انجام تغییرات افراطی به منظور برقراری ثبات در اقتصاد آن هستند.

شرکت ها در عربستان سعودی طی ماه های اخیر مجبور شده اند ده ها هزار تن از کارمندان خود را اخراج کنند. تحلیل گران می گویند دولت عربستان سعودی در عوض، اقدامات ریاضتی سخت گیرانه ای را بر شهروندان این کشور تحمیل کرده و زمینه برای آشوب های به سبک بهار عربی آماده شده است.

اواخر ماه گذشته، کارگران بخش ساخت و ساز طی برگزاری اعتراضات در شهر مقدس مکه به اتوبوس ها حمله کردند زیرا ماه هاست که دستمزد دریافت نکرده اند. ظهور ناگهانی محمد بن سلمان پسر سی ساله ملک سلمان نیز به این ناآرامی ها افزوده است. او هدایت اجرای اصلاحات اقتصادی را بر عهده گرفته است، اما به نظر می رسد شاهزاده های رقیب و نخبگان مذهبی به سبب تلاش هایش برای تحکیم قدرت آزرده خاطر شده اند.

بروس ریدل مشاور سابق سیاست خارجی باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا و تحلیل گر بلندپایه موسسه بروکینگز گفت: «شرایطی که سبب ایجاد بهار عربی در پنج سال قبل شد از بین رفته است و به نظر می رسد این موضوع هم اکنون در عربستان سعودی بیشتر به یک نگرانی تبدیل شده است.» عربستان سعودی -که نظامی رفاهی اش بر پایه نفت تأمین مالی می شود- توانست مانع از برگزاری ناآرامی های بزرگ در زمانی شود که قیام های مردمی در سال دو هزار و یازده مصر، لیبی و سوریه را فرا گرفته بود.

**زمان های خوب، زمان های بد**

عربستان سعودی -هم پیمان آمریکا و بزرگترین صادر کننده نفت در جهان- همچنان کشوری ثروتمند محسوب می شود و در گذشته طی دوران هایی که بهای نفت در بازارهای جهانی پایین بود، توانست پس از رکود، خود را بار دیگر احیا کند. اما حتی با آن که بهای نفت خام اخیرا در بازارهای جهانی افزایش یافته و از سی دلار در اوایل امسال به حدود پنجاه دلار در هر بشکه رسیده است، تحلیل گران پیش بینی نمی کنند بهای نفت به این زودی ها به همان بهای فزاینده دو سال پیش برسد.

سقوط بهای انرژی، یکی از افزایش رقابت در زمینه انرژی در سطح بین المللی محسوب می شود. از این رو، سیاست عربستان سعودی تلاش برای ورشکسته کردن رقبا در دیگر کشورها از طریق نگه داشتن تولید در سطحی نسبتا بالاست.

با این حال، مقامات عربستان سعودی به نظر می رسد به این نتیجه رسیده اند که باید اتکای بیش از اندازه این کشور به فروش نفت کاهش یابد. نفت تقریبا هشتاد درصد از درآمدهای دولت عربستان سعودی را تشکیل می دهد. ماه گذشته، شاهزاده محمد جانشین ولیعهد و وزیر دفاع عربستان سعودی از بازسازی اقتصاد این کشور در طرح موسوم به چشم انداز 2030 خبر داد. هدف از این طرح ایجاد شفافیت در نهادهای مبهم دولتی و افزایش قابل توجه درآمد ناشی از صنایع غیر نفتی است.

این طرح شامل خصوصی سازی بخشی از شرکت نفت دولتی عربستان سعودی موسوم به سعودی آرامکو، و انجام اقداماتی در جهت ایجاد اشتغال می شود. بیکاری به صورت خاص به یک معضل برای جوانان زیر سی سال در عربستان سعودی تبدیل شده است که اکثر جمعیت بیست و دو میلیونی این کشور را تشکیل می دهند.

رشد اقتصادی در این کشور اخیرا با کاهش مواجه بود و کسری بودجه افزایش یافت. این موضوع سبب شد صندوق بین المللی پول سال گذشته هشدار دهد اگر عربستان سعودی اصلاحاتی اقتصادی را اجرا نکند، ممکن است دیگر پولی در اختیار نداشته باشد.
مقامات با کاهش یارانه آب، سوخت و برق به این بحران واکنش نشان دادند اما کارشناسان اقتصادی می گویند اقدامات بیشتری باید انجام شود از جمله اعمال مالیات که موضوعی بحث برانگیز برای سعودی ها محسوب می شود.
برخی سعودی ها ممکن است آماده پذیرش تغییرات باشند.

عبدالعزیز ساگر رئیس مرکز تحقیقاتی خلیج [فارس] -که در شهر ساحلی جده زندگی می کند- اعلام کرد: «این تغییرات باید تدریجی و پذیرفته شده باشد اما درک می کنند که این اصلاحات باید انجام شوند.»
اما بسیاری در این باره تردید دارند که آیا تغییرات لازم را می توان در چنین جامعه محافظه کاری که تحت حاکمیت سلطنت مطلقه قرار دارد که تمایل کمی برای اجرای اصلاحات سیاسی دارد، با سرعت کافی انجام داد.

** جنگ پرهزینه در یمن **

سیمون هندرسون کارشناس مسائل عربستان سعودی در موسسه سیاست خاور نزدیک در واشنگتن اعلام کرد دستگاه مذهبی قدرتمند در عربستان سعودی به طرح شاهزاده محمد واکنش نشان نداده است که نشان دهنده مخالفت آنها با این طرح باشد. هندرسون گفت: «همچنین در تغییرات اخیر موضوع عمده ای وجود ندارد که سبب خوشحالی دستگاه مذهبی شود.»

شاهزاده محمد -که همچنین وزیر دفاع عربستان سعودی است- با به راه انداختن یک جنگ پر هزینه در یمن و رویارویی تهاجمی با ایران در سراسر منطقه، سبب ناخشنودی بسیاری از سعودی ها از جمله طبقه حاکم شده است.

این ماه، ملک سلمان در اقدام دیگری که از آن به عنوان هموار کردن شرایط برای پسرش برای رسیدن به قدرت محسوب می شود، دولت را ترمیم کرد.

به نظر می رسد فوری ترین موضوع احیای اقتصاد بدون به هزینه های بیشتر است. به نظر می رسد این همان چیزی است که سبب اعتراضات ماه گذشته کارمندان گروه بن لادن شده است که بدون دریافت حقوق اخراج شدند. تصاویر ویدئویی منتشر شده از اعتراضات نشان می دهد اتوبوس ها به آتش کشیده شده اند.

این شرکت -که یک شرکت بزرگ ساخت و ساز است که توسط برادر بن لادن اداره می شود- طی ماه های اخیر ده ها هزار تن از کارگران اکثرا غیر سعودی را اخراج کرد. این شرکت حدودا سی میلیارد دلار بدهی دارد زیرا دولت -که یکی از مشتریان اصلی آن است- اقدام به پرداخت صورت حساب ها نکرده است.

مقامات عربستان سعودی پس از حادثه سال گذشته در مکه که سبب کشته شدن صد و یازده تن شد، این شرکت را از انعقاد قراردادهای جدید منع کرده اند .

**نبود فرصت های تجاری**

کریستوفر دیویدسون کارشناس کشورهای خلیج فارس در دانشگاه دورهام در انگلیس اعلام کرد اما به نظر می رسد موضوع مهمی که گروه بن لادن و دیگر شرکت ها با آن مواجه هستند، فقدان کسب و کار و کمک های دولتی برای پرداخت هاست.

او گفت:‌ «این یک موضوع بزرگتر است که فراتر از حادثه سقوط جرثقیل است زیرا به نفع عربستان سعودی نیست تا اجازه دهد بزرگترین شرکت ساخت و سازش با ناکامی مواجه شود.»

تاکنون، بیشتر افرادی که از کار اخراج شده اند، خارجی هایی هستند که بخش عظیمی از نیروی کار را در عربستان سعودی تشکیل می دهند. اما دیویدسون گفت پیش بینی می کند شرکت هایی که اجازه می دهند شمار زیادی از کارکنان سعودی بیکار شوند، سبب افزایش احتمال بروز ناآرامی ها می شوند.

او گفت:‌ «این نسل قدیمی -سعودی های بازنشسته- است که سوالاتی در ارتباط با سرعت این روند مطرح می کند.»