آیا زنده رود زنده می ماند!

آیا زنده رود زنده می ماند!

به گمانم نوروز 92، اولین نوروز تاریخ چند هزار ساله اصفهان بود که زاینده رود، تنها رود زنده سالهای دور ایران مرکزی، تفتیده و جان داده، با کالبدی خشک و غم افزا، درد اصفهانی‌ها را دوچندان کرد! امسال حتی مهمانان نوروزی هم افسرده ترین مسافران عالم بودند.

آنها که اولین نوروز بود زنده رود را مرده می دیدند، در حالیکه از بارشهای مناسب امسال کشور نیز آگاه بودند، شگفت زده می پرسیدند: " پس این همه بارش کجا می رود؟!" و اصفهانی های همیشه شوخ پاسخ می دادند: " پیدا کنید پرتقال فروش را !!!"

بوم شناسان، زمین شناسان و مهندسان محیط زیست متفق القول معتقدند: " خشک شدن چند ساله زاینده رود در تاریخ حیات این رود مرکز ایران که جزو رودهای دائمی است و نه فصلی، بی سابقه بوده و فقدان مدیریت، دلیل اصلی خشک شدن آن است."

این حقیقتی کتمان ناپذیر است که تاثیر کم شدن بارش‌ها تنها می تواند حجم دبی آب جاری در یک رود دائمی را، آن هم در ماه‌های خشک سال کاهش دهد و یا در نهایت چنین رودهایی را برای مدتی محدود بخشکاند، اما خشک شدن چند ساله یک رود پیامی آشکار دارد: " مدیریت ضعیف بر منابع آبی و اکولوژیکی" .

یک رخداد عجیب!

سال آبی 92-91 ، تا به اینجا در مناطق گسترده‌ای از کشور با بارش‌های نرمال و یا فراتر از نرمال همراه بوده و آمار نشان می‌دهد در استان چهارمحال و بختیاری که از تامین کننده‌های اصلی آب زاینده رود است، میزان بارش‌ها در سال آبی جدید و تا این لحظه، نسبت به دوره مشابه سال قبل 24 درصد افزایش و نسبت به میانگین بلند مدت دوره مشابه 5 درصد افزایش داشته است!

در استان اصفهان هم میانگین بارشها نسبت به مدت مشابه سال قبل 34 درصد افزایش و نسبت به میانگین بلند مدت 32 درصد افزایش را نشان می دهد. در فریدونشهر استان اصفهان که بارش‌هایش نقش اساسی در تامین آب زاینده رود دارد بارشها نسبت به دوره مشابه سال قبل 16 درصد افزایش و نسبت به میانگین بلند مدت مقدار بسیار کمی(در حدود 7 درصد) کاهش نشان می دهد.

جالب اینکه در مدت چند ماه، بارش یک سال شهر اصفهان فرو بارید، که این از موارد نادر آب و هوایی طی سال‌های گذشته بوده است، اما وقت بهار که زمان سرمستی رودها و طغیان آنهاست، اصفهانی‌ها نظاره گر کالبدی بی جان در مرکز شهرشان به نام "مرده رود" بودند و جالب تر اینکه مسوولان همچنان صحبت از خشکسالی می کنند!!! به همه اینها حجم 360 میلیون متر مکعبی آب پشت سد زاینده رود را اضافه کنید که نسبت به میانگین درازمدت 60 درصد کاهش را نشان می دهد!

یکبار دیگر همه خط‌های بالا را دوباره مرور کنید.... بارشها نسبت به میانگین درازمدت افزایش یافته اما حجم آب پشت سد نسبت به میانگین درازمدت تقریبا نصف شده! در حالیکه بر خلاف میانگین درازمدت که زاینده رود همیشه باز بوده ، این بار زاینده رود نیز در محدوده استان اصفهان خشک و میزان خروجی و هدر رفت آب از سد زاینده رود در کمترین میزان خود طی چند دهه اخیر بوده است. سوال اساسی این است که بارشهای پشت سد کجا می رود؟؟؟

معادله چگونه حل می شود؟!

برای حل این معادله حل نشدنی باید پارامترهای دیگری را نیز در نظر گرفت! مهمترین آن عدم برقراری توازن میان حجم آب خروجی از سد زاینده رود و حجم آبی که باید به آخرین نقطه از زاینده رود (باتلاق گاوخونی) برسد، است

متاسفانه برداشتهای فراوان و غیر قانونی در مناطق بالادست رودخانه و استان بالادست طی سالهای اخیر، حجم آب رودخانه را به شدت کاهش داده است، حال آنکه در حقابه قانونی این رود برداشت‌های بالادست فراتر از حدی مشخص، کاملا غیر قانونی می باشد.

بیشترین حجم از آب زاینده رود در استان بالادست رودخانه برداشت می شود. هم چنین از دریاچه سد زاینده رود، میزان قابل توجهی آب به استان های کویری فرستاده می شود که این میزان برداشت حتی در شرایط بحرانی سد زاینده رود نیز متوقف نمی شود!

این در حالی است که طبق قانون و مطابق با قوانین بین المللی هیدرولوژیکی استان اصفهان اولویت اول برداشت آب از زاینده رود است، اما در سالهای اخیر استان اصفهان اولویت چندم برداشت شده است!

این انتقال آب به زمینهای نامرغوب استان بالادست ( زمینهای کوهستانی) و همچنین مناطقی از استانهای کویری نه تنها سبب نفع نبوده بلکه در درازمدت آسیبهای جدی به هموطنان ساکن در آن استانها وارد خواهد ساخت. روشن است که در استان بالادست که بیشترین زمین هایش مرتعی می باشد، گسترش دامپروری بسیار سودمند تر از کشاورزی است، همچنین در استانهای کویری توسعه صنایع دستی، سفالگری و کارهایی از این دست، سالها و نسل در نسل پیشه مردم این زمین های خشک بوده، حالا اما با این انتقال آب نامعقول، سفالگر باید کشاورز شود و دامپرور خیار بکارد! آنوقت کشاورزان زمینهای آبرفتی در دشت اصفهان، که صاحب مرغوبترین خاکهای مرکز ایرانند، باید خس و خاشاک درو کنند!

آیا زنده رود زنده می ماند؟!

دلم به حال مردم شهرم می سوزد! وقتی آنها را می بینم که از دهها ساعت قبل از رسیدن آب در بستر خشک زاینده رود می نشینند! وقتی با رسیدنش اشک می ریزند، دل به آب می زنند، سر تا پایشان خیس آب می شود! وقتی پیرمرد و پیرزنهای خمیده اصفهانی را می بینم که گویی یوسف گمگشته شان در راه است، سر از پا نشناخته، لنگ لنگان و عصا زنان در بستر چهارباغ جاری می شوند، تند تر از جوانها سوی زنده رود می دوند و در راه حیران از کسانی که باز می گردند می پرسند: " رسید؟!"

حالا اما زنده رود که زمانی در پهنه نیمی از جهان جاری بود، زنده بودن یا نبودنش در هاله‌ای از ابهام است. طبق گفته مسوولان، زنده رود در محدوده استان اصفهان فقط برای دو تا سه ماه زنده می ماند! بعد از آن باید فراموش شود؛ با همه ماهیانش، با همه قورباغه‌های عاشقش، با همه صدفهای دو کفه‌ای، لاکپشتهای گردن زرد، حواصیل های مهاجر و با همه مردمی که دوستش دارند!/ایسنا

 

 

 

ویدیو مرتبط :
آیا او زنده ماند!؟

---

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

«زاینده رود» زنده شد +عکس

رودخانه زاینده روز گذشته با گذشتن از شهر درچه به شهر اصفهان رسید و مردم این شهر به استقبال آن رفتند.