پارادوکس در جامعه ایران

هفته نامه تماشاگران امروز - فاطمه پاقلعه نژاد: در لابلای تصاویر منتشر شده از راهپیمایی روز 22 بهمن، تصویری بود که بازتاب های موافق و مخالف بسیاری داشت. دو نوجوان که پلاکارد مرگ بر آمریکا در دست داشتند و روی گرمکن یکی از آنها نوشته بود: «I LOVE NY» یعنی من عاشق نیویورک هستم اما چه می شود که چنین تصویری برجسته می شود؟

آیا آن نوجوان می دانسته روی لباسش چه نوشته و چه پلاکاردی در دست دارد؟ آیا این یک پارادوکس در رفتار این نوجوان است؟ آیا می توان این تعارض را به بچه های دیگر دهه 70 و بعد از آن هم تسری داد؟


اینها همه پرسش هایی هستند که در روزهای گذشته در رسانه ها و فضای مجازی طرح شده اند. پرسش هایی که «تماشاگران امروز» را بر آن داشت تا در گفتگو با آیت الله محسن قمی، عضو حقیقی شورای عالی انقلاب فرهنگی، دکتر محمدرضا جوادی یگانه جامعه شناس و استاد دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران و دکتر سعید معیدفر جامعه شناس و استاد بازنشسته دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران به واکاوی چنین رفتاری بپردازد. همچنین دکتر صادق زیباکلام هم در یادداشت هفتگی خود برای «تماشاگران امروز» در این باره نوشته است.

دکتر جوادی یگانه: تعارضی نمی بینم

دکتر محمدرضا جوادی یگانه، استاد دانشگاه تهران که این تصویر را دیده می گوید مرگ بر آمریکا نماد ستیز با سیاست های استکباری دولت آمریکاست، نه ستیز با ملت این کشور.

با توجه به آنچه در تصویر می بینید، به عنوان یک جامعه شناس به نظرتان این نسل تناقض شعاری که در دستش گرفته و چیزی که روی پیراهنش نوشته شده را می داند؟ به نظر می رسد یک مقدار دوگانگی وجود دارد.

- دوگانگی وجود دارد ولی به نظر من نه آن NY (نیویورک) واقعی است و نه شعار مرگ بر آمریکای او مرگ بر مردم آمریکا را می دهد. شعار مرگ بر آمریکا معنی کلمه مرگ را در اینجا نمی دهد. معنایش سرنگونی یک نظام سلطه است، نه مردم یک کشور. ما ملت آرمانگرایی هستیم و آرمان ها برایمان اهمیت دارند، بنابراین ایستادن در مقابل ابرقدرت و مبارزه کردن برای ما جذاب است. به همین دلیل مرگ بر آمریکا گفتن را دوست داریم. شعاری هم که روی پیراهن این پسر است I LOVE NY است.

 مشخص نیست که او این واژه را مترادف با نیویورک می دانسته یا نه. بنابراین در شعار مرگ بر آمریکا که واضح است منظور، آمریکاست، ولی NY مشخص نیست دقیقا به چه معناست. حتی اگر مشخص شود منظورش نیویورک بوده، به نظر من لباس را بر اساس یک مد عامه پسند مقتضای سن به تن کرده است ولی مرگ بر آمریکا یک گفتار واضح و مشخص است. این دو مساوی نیستند.


مرگ بر آمریکا یک پیام روشن است. I LOVE NY یک پیام فرعی. پس تعارض روشنی وجود ندارد. دوم اینکه من همیشه می گویم راهپیمایی 22 بهمن به یک سنت تبدیل شده و یکی از چیزهایی که درباره انقلاب کاملا در مردم جا افتاده این سنت است. مردم به صورت خودجوش و به عنوان وظیفه اجتماعی در آن شرکت می کنند. شعار مرگ بر آمریکا هم به معنی مخالفت با سیاست های آمریکاست، نه ملت این کشور.

یعنی در حقیقت با سیاست های آمریکا به عنوان استکبار مخالفت دارند نه با کشور یا مردم آمریکا؟

- انقلاب اسلامی انقلاب مبارزه با استکبار و استعمار بوده. یعنی شاه بود نه با تکیه بر حمایت داخلی و ارتشش که به اتکای حمایت آمریکا با مردم مقابله می کرد. آمریکا از این نظر در جامعه ایران منفور بوده که از شاه حمایت می کرده. بنابراین ما دولت را خطاب قرار دادیم. دولت مخالف مصدق. دولتی که حامی شاه بوده. اینها بیشتر مسئله ما بوده و استکبارستیزی از اینجا رخ داده است. مطلقا مشکل ما، مردم آمریکا نبوده و روی این نمی توانیم صحبت کنیم که آن جوان واقعا قبول داشته که من عاشق نیویورک هستم. فکر می کنم به عنوان یک مد یا یک نماد جالب آن را پوشیده.

یک تحقیقی خود شما انجام داده بودید که نشان می داد اولویت اول مردم برای مهاجرت، آمریکاست.

- من درصدها را نمی گویم ولی همان تحقیق هم یکی از همان تعارض ها و پیچیدگی های ملت ماست. در همین تحقیق درصد کسانی که آمریکا را دشمن می دانند بیشتر است تا کسانی که دوست دارند به آمریکا مهاجرت کنند.


این نسل دخالت های آمریکا در سال های 1322 و 1357 را ندیده اند و در حقیقت شاید این شعار برای شان معنای گذشته را نداشته باشد.

- من احساس می کنم یک مسئله ای هست که مردم را تحریک می کند. این ملت رضا شاه را دیده اند؟ ندیده اند ولی مصدق برای شان یک رویاست. انقلاب رویاست. در مقابل آمریکا ایستادن، یک رویاست. مردم این سال ها می بینند. اگر از این منظر نگاه کنید من نمی پذیرم که در شعار مرگ بر آمریکا مخالفت با آمریکایش، واقعی نیست. قاعدتا باید مخالف باشند. شما باید شواهدی بیاورید که من باور کنم مردم مرگ بر آمریکا را قبول ندارند.

آیت الله محسن قمی: افکار عمومی غرب هم از نظام سلطه جهانی خسته شده اند

آیت الله محسن قمی، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی این تصویر را ندیده اما درباره دلایل شعار مرگ بر آمریکا سخن می گویند.

آیا این تصویر را دیده اید؟ به نظر شما تعارضی وجود دارد بین دو رفتار نوجوانی که روی پیراهنش آی لاو نیویورک نوشته و همزمان شعار مرگ بر آمریکا در دست دارد؟

- تصویری که شما می گویید را ندیده و درباره آن سخن نمی گویم، چرا که اطلاعی از هدف و انگیزه آن ندارم اما می خواهم این نکته را بگویم که سیاست ما در جمهوری اسلامی در برابر نظام سلطه جهانی و سردمدار آن قدرت، سیاستی مبتنی بر بی اعتمادی به این نظام، عدم تسلیم در برابر خواسته های نامشروع آنها و سیاست بازدارندگی فعال است. به عبارت دیگر وظیفه ما در برابر نظام سلطه جهانی، مقاومت و رهانیدن جامعه بشری از این نظام ظالمانه و کثیف است.

در عین حال معتقدیم که باید مسیری برای مفاهمه و تبیین دیدگاه های انقلاب برای افکار عمومی غرب به ویژه جوانان آنها پیدا کرده و این مسیر را بپیماییم. ما بر این باور هستیم که افکار عمومی غرب هم از این نظام سلطه جهانی خسته شده اند و به دنبال الگوهای جدید می گردند. مشارکت نزدیک به 25 میلیون اروپایی از کشورهای مختلف، در تظاهرات علیه جنگ غزه و مخالفت با نظام صهیونیستی نشانه ای از تحولات درونی جامعه اروپایی است.


امروز جریان ضد جنگ، جریان های اصلاح طلب، ضد صهیونیسم، جریان های خواهان تحکیم خانواده، جریان های معنویت گرا و حتی جریان های ضد آمریکا به سرعت در حال رشد هستند و اینها زمینه هایی را برای ارتباطات دو جانبه نخبگان جهان اسلام و ایران با افکار عمومی غرب فراهم می کنند. آنچه که ما از آن حمایت می کنیم، گفتمان فرهنگی انقلاب و قدرت معنایی انقلاب است. دفاع از عملکرد ارگان های فرهنگی و غیرفرهنگی بر عهده خودشان است.

دکتر سعید معیدفر: پارادوکس در جامعه ایران سابقه طولانی دارد

دکتر سعید معیدفر، استاد بازنشسته دانشگاه تهران اما این رفتار را رفتاری تعارضی می داند. او در پاسخ به پرسش مشابه می گوید: «این تصویر را دیدم. راستش جامعه ایران ما نه الان که از دیرباز دچار پارادوکس های اینچنینی بوده است. سفیر فرانسه در ایران در دوره قاجار درباره حضور سه ساله اش در ایران کتابی نوشته در رابطه با همین پارادوکس ها. مثلا اینکه می گوییم بفرمایید اما منظورمان این است که اصلا نیایید یا مثلا می گوییم قابلی ندارد اما معنایش این است که سریعتر پولش را بده. درباره این تصویر هم پارادوکس رفتاری به وضوح آشکار است. نوجوانی در آن سن در میان رفقایش با آن تیپ بیشتر مورد توجه است پس آن لباس را به تن می کند و بیشتر جاها با چنین پوششی می رود. بدون آنکه متوجه باشد به راهپیمایی 22 بهمن می رود و آنجا هم شعار همه، مرگ بر آمریکاست. پس آن پلاکارد را به دست می گیرد، بی آنکه اصلا متوجه باشد چه تابلویی در دست گرفته و چه لباسی به تن دارد.»