سیزده فرمان برای خانه تکانی

یکی از تغییراتی که با نزدیک شدن نوروز دیده می شود و چهره شهر را عوض می‌کند، <خانه تکانی> است. در روزهای آخر اسفند از بالای پشت بام یا‌ ‌ایوان خانه‌های شهر، فرش های شسته شده آویزان است .

خیلی‌از پنجره‌ها‌ ‌بی‌پرده می‌شوند و کافی است یک ساعت در شهر بچرخی تا صدها نفر را ببینی که بالای‌ ‌نردبان رفته‌اند و شیشه‌ها و دیوارها را تمیز می کنند. این سنت زیبا گاه در اثر عدم رعایت نکات ایمنی و سلامتی تبدیل به عاملی می شود که دردسرزا بوده و سلامت اعضا خانواده به ویژه خانم‌ها را در معرض خطر قرار می دهد. کتف درد، گردن درد، کمردرد، سوزش و خارش پوست دست و غیره از جمله رایج ترین عواقب و پیامدهای خانه تکانی غیر اصولی و نادرست است.

● خانه تکانی می زند به کمرت!
بدون شک کمر درد بزرگ‌ترین مشکلی است که زنان خانه‌دار هنگام خانه تکانی با آن مواجه می‌شوند. معمولا کمر درد روزهای آغاز سال نو خانم خانه را آزار می‌دهد. جابه جا کردن و یا بلند کردن اجسام سنگین بدون رعایت اصول صحیح، مهم‌ترین عامل ابتلا به کمر درد است که گاه تا آخر عمر فرد‌مبتلا‌‌را‌رنج می‌دهد. در این ایام خانم‌ها فشار مضاعفی به جسم خود‌وارد می‌آورند، در صورتی که با یک برنامه ریزی صحیح می‌توان قدم به قدم تمام امور مربوط به نظافت و تمیز کردن منزل را بدون به خطر انداختن سلامت و تندرستی جسم انجام داد. برای آنکه دچار کمر درد نشوید بهتر است هنگام برداشتن اجسام از روی زمین و یا جابه‌جا کردن آنها، پشت خود را صاف نگه دارید و قوز نکنید بلکه زانوها را خم کرده و برای تحمل وزن جسم به عضلات پای خود تکیه کنید. این کار موجب می شود فشار ناشی از وسایل سنگین به‌جای کمر به مفصل ران منتقل شده و از گرفتگی‌های عضلانی و دردهای ناگهانی عضلات به ویژه کمر جلوگیری‌ ‌شود.همچنین اگر جسم سنگینی را از زمین بلند کرده‌اید، برای چرخش به جهت خاصی، هرگز بالاتنه خود را از محل کمر به آن سمت نچرخانید، بلکه تمام بدن را از محل پاها به آن سمت برگردانید.
متخصصان توصیه می‌کنند اشیاء سنگین را به سرعت و با یک حرکت سریع و ناگهانی از روی زمین بلند نکنید. هرگز در حالی که جسم دیگری را توسط یکی از دست‌هایتان بلند کرده‌اید، سعی نکنید با دست دیگر جسم سنگین دیگری را بلند کنید.اگر اصرار دارید هر دو بار را همزمان حمل کنید، ابتدا باری را که در دست دارید زمین بگذارید و سپس هر دو جسم را به طور همزمان و با هم بلند کنید.
توصیه می‌شود همیشه به هنگام بلند کردن اجسام سنگین، اول پاها را به اندازه عرض شانه ها باز کنید و بعد جسم مورد نظرتان را بلند کنید. این عمل باعث حفظ تعادل بدن می شود.

● خودکشی نکنید
نام بیمارستان لقمان مترادف است با مسمومیت و خودکشی . اما شب عید، زنان خانه‌دار هم از مشتریان پر و پا قرص این بیمارستان می‌شوند. علت آن خودکشی نیست بلکه مسمومیت‌های شدید مواد شوینده است.
اغلب‌ ‌مسمومیت‌ها در آستانه نوروز مربوط به مواد شوینده و بهداشتی است. همان موادی که‌ ‌اغلب زنان خانه‌دار برای انجام عملیات خانه تکانی از آن استفاده می‌کنند. ظاهرا‌ ‌زنان به عنوان مدیر امور داخلی منزل بیشترین مسئولیت را در نظافت خانه دارند، شاید‌ ‌به همین دلیل نیز بیشترین موارد مسمومیت مربوط به زنان است. هر چند بیشتر بیماران سرپایی بوده‌اند اما سال گذشته حدود ۹۳ مورد بستری ناشی‌ ‌از مسمومیت مواد شوینده در بیمارستان لقمان ثبت شد که به نسبت سال قبل افزایش پیدا کرده بود. بخار متصاعد شده از ترکیب جوهرنمک و وایتکس بسیار برای چشم، پوست و ریه خطرناک است‌ وخانم‌ها باید از ترکیب این دو ماده جلوگیری کنند .کاربرد فراوان مواد شوینده و پاک کننده از جمله جرم گیرها و مواد سفیدکننده در منازل موجب انتشار برخی از ذرات شیمیایی خطرناک در حمام، آشپزخانه و سرویس‌های بهداشتی می شود که استفاده و تداوم این مواد به همراه آب گرم اثر منفی آن را دوچندان می کند.
مواد شیمیایی فوق الذکر دارای ترکیبات آلی فراری هستند که به سرعت در فضا منتشر شده و دارای اثرات سوءمتعدد از جمله سوزش چشم و آلرژی‌های مختلف تا سرطان هستند.روابط عمومی شرکت کنترل کیفیت هوا در خصوص کاهش اثرات منفی آلودگی هوا در ساختمان ها توصیه کرده است: <پاک کردن مرتب و به موقع قسمت های مختلف منزل از گرد و غبار و همچنین استفاده از ماسک و یا پارچه مرطوب در هنگام غبارروبی و نظافت با مواد شیمیایی شوینده و ضدعفونی کننده و تهویه مناسب منزل در طول روز می تواند به میزان قابل ملاحظه ای از خطرات مسمومیت به واسطه این ذرات مضر بکاهد.> بهترین اقدام برای مسمومان ریوی، خروج سریع فرد از محل سربسته و استفاده از هوای آزاد و تماس با اورژانس جهت تجویز اکسیژن و مصرف داروهای ضدالتهابی‌ ‌است.
زنان خانه‌دار از مصرف مواد شوینده در فضاهای بسته خودداری ‌و‌ماسک‌های تنفسی و دستکش حتما مورد استفاده قرار بگیرد. ضمنا از یاد نبرید یکی دیگر از راه‌های خودکشی برق است. شست‌وشو لوازم برقی مانند لوستر، چراغ‌ ‌روشنایی کلید پریز و غیره موجب موارد زیاد برق گرفتگی در روزهای پایانی سال است. لازم است اول برق وسیله برقی را قطع کنید و بعد آن را تمیز کنید.

● دست های خانه تکان
نشانگان کانال مچ دست، شایع‌ترین بیماری در زنان خانه دار است که مهم‌ترین علت آن استفاده زیاد از دست‌ها برای شستشو در طول شبانه روز است. این نشانگان معمولا در زمان پیش از عید که زنان خانه دار می‌خواهند تمامی‌ ‌کارهای منزل را برای انجام خانه تکانی عید، در کمترین زمان به پایان برسانند، شایع‌ ‌می شود.این بیماری با علایم گزگز کردن در نیمه های شب آغاز شده و با بی‌حس شدن انگشتان دست، موجب بی خوابی افراد مبتلا به این بیماری می‌ ‌شود‌.
افرادی که دچار نشانگان مچ دست می‌‌شوند، باید به پزشک مراجعه کرده و با تجویز پزشک از درمان‌های دارویی یا فیزیوتراپی‌ ‌استفاده کنند‌. برای پیشگیری از بروز این نشانگان باید سعی کرد ضمن‌ ‌کاهش فعالیت‌هایی که از طریق دست صورت می‌گیرد، کارهای روزانه به گونه ای برنامه ریزی شود که زمانی را هم به استراحت و نرمش دادن دست ها اختصاص دهند.

● آسم در خانه تکانی
حملات بیماری آسم از جمله مواردی است که در شب عید در اورژانس‌ها زیاد دیده می‌شود. امروزه اغلب زنان برای شستشوی سرویس‌های بهداشتی خود از مایع‌های شیمیایی‌ ‌نظیر انواع سفید کننده‌ها‌ ‌و جوهر نمک استفاده می‌کنند و از آنجا که سرویس‌های‌ ‌بهداشتی در فضای بسته و کوچک قرار دارند قرار گرفتن زیاد در این فضاهای‌ ‌بسته می‌تواند آسیب زیادی را به ریه افراد وارد کند‌.‌ همچنین استفاده از این شوینده‌ها باعث تشدید بیماری در افراد مبتلا به بیماری آسم می شود.
دکتر مسعود موحدی دبیر انجمن آسم و آلرژی ایران معتقد است به هنگام استفاده‌ ‌از شوینده‌های شیمیایی، استفاده از ماسک بسیاری ضروری است اما وجود هواکش و بازکردن‌ ‌پنجره ها در این زمینه، می‌تواند تا حد زیادی از بروز آلرژی‌ها جلوگیری‌ ‌کند‌.

● ناجی افسانه‌ای
هیچ خانمی دوست ندارد در ایام عید پوست ترک خورده یا حساسیت پوستی داشته باشد. دستکش در این موارد نقش ناجی افسانه ای را دارد. سعی کنید تا آنجا که ممکن است از تماس مستقیم دست‌ها با انواع مواد شوینده و پاک کننده خودداری کنید. اکثر مواد شوینده ازPH استاندارد برخوردار نیستند و به همین دلیل می‌توانند سبب تحریک پوست دست شوند.اگر پوست حساسی دارید بهتر است ابتدا یک دستکش نخی و سپس روی آن یک دستکش لاستیکی دست کنید. زیرا گاهی اوقات پوست به لاستیک دستکش حساسیت نشان می دهد.
عدم رعایت این نکته کوچک می‌تواند موجب بروز حساسیت پوستی که درمان آن زمان بر و هزینه بر‌است‌، شود. اگر حساسیت هم نگیرید، تازه آنگاه پوست خشک و زبری پیدا خواهید کرد.

● سقوط آزاد
گاهی در صفحه حوادث خبر ناخوشایند سقوط مرد خانواده را به همراه فرش از پشت بام می‌خوانیم. بررسی‌ها نشان می‌دهد میزان حوادث و‌ ‌سقوط‌ ‌از ارتفاع در این ایام‌ ‌افزایش می‌یابد‌. ‌دست شکسته و پای شکسته از صحنه‌های تکراری روزهای خانه تکانی است.
البته تنها پشت بام خطر ندارد، نردبان نامطمئن هم به همان اندازه می‌تواند خطرناک باشد. در صورت استفاده از نردبان یا چهار‌ ‌پایه باید از سطح اتکایی آن با زمین کاملا مطمئن شد و از نوع استاندارد و نردبان دو‌ ‌طرفه استفاده کرد. کارشناسان ایمنی توصیه می‌کنند که در زمان پاک‌ ‌کردن شیشه و پنجره‌های منزل احتیاط لازم ضروری است و از رفتن روی نرده‌ها یا‌ ‌قرنیزهای آن باید جدا خودداری کرد‌.

● ۱۳ فرمان برای خانه تکانی
۱) بهتر است زنان قبل از شروع کار به مدت ۰۱ تا ۵۱ دقیقه‌ ‌ با حرکات ورزشی - نرمشی و کششی اندام‌های فوقانی و تحتانی، بدن خود را برای‌ ‌کار آماده کنند.
۲) با‌ ‌برنامه‌ریزی و تقسیم کار از انجام حجم زیاد کار در یک مدت زمان محدود خودداری کنند تا از فشار و استرس زیاد به اندام جلوگیری شود‌. ‌ضمن اینکه اضطراب ناشی از انبوه کارها باعث فشار عصبی زیادی می شود .
۳) استفاده از لباس‌های راحت نخی برای تبادل‌ ‌حرارت و استفاده از سیستم تهویه‌ای مناسب،می‌توان از بروز استرس گرمایی ناشی از حرارت کاست‌.
۴) با‌ ‌استفاده از مایعات به میزان زیاد ،آب و املاح از دست رفته بدن خود بر اثر تعریق را جبران کرده تا از بروز مشکلات و عواقب بعدی جلوگیری شود .
۵) استفاده از ماسک و پیش‌بند در صورت تماس با مایعات و مواد شیمیایی و سربند برای پیشگیری از آلودگی مو بسیار مفید است.
۶) در حین گردگیری از وارد کردن بیش از اندازه فشار به کمر خودداری کنید‌.
۷) برای جابجایی بار بیش از ۰۲ کیلوگرم از وجود یک یا دو کمک استفاده کنید و از رها کردن بار خودداری کنید.
۸) برای شست و شوی‌ ‌بخش‌های فوقانی در و پنجره و دیوار به ازای هر ۲ تا ۳ دقیقه کار، مدت کوتاهی سر را‌ ‌پایین انداخته و به حالت استراحت قرار دهید‌.
۹) افراد مبتلا به مشکلات اسکلتی - عضلانی برای شستن در حمام از چکمه استفاده کنند و در غیر این صورت با رعایت نکات‌ ‌ایمنی بر روی سطوح لیز و لغزنده از دمپایی استفاده شود.
۱۰) حین استفاده از مواد شوینده‌ای همچون وایتکس برای جلوگیری از آسیب ریه از دستمال ضخیم بر روی دهان، بینی و دستکش پلاستیکی برای جلوگیری از آسیب پوست‌ ‌استفاده شود‌.
۱۱) بهتراست که خانه تکانی در‌ ‌زمان غیبت کودکان در منزل صورت گیرد تا ضریب حوادث کاهش یابد
۱۲) نباید لوازم برقی با آب تماس داشته باشند و باید از ریختن آب بر روی کلید، پریز و‌ ‌سیم برق پرهیز شود‌.
۱۳) استفاده از وسایل غیر ایمن برای دسترسی به ارتفاع بالاتر و زیر پایی‌ همچون جعبه و نردبان‌های غیر ایمن، خطر‌ ‌سقوط را افزایش می‌دهند.‌‌

روزنامه سلامت - 

10 فرمان طبی برای خانه تکانی بی‌خطر

بیشترین فشار هنگام رفت و روب خانه به ناحیه دست، شانه و گردن وارد می شود چون هنگام کارکردن بیشترین فعالیت مربوط به این نواحی است، بنابراین برای جلوگیری از آسیب به این نواحی بهتر است به بایدها و نبایدهایی که در ادامه ذکر می شود، توجه کنید.

هفته نامه سلامت - دکتر لیلا صدیقی پور*: بیشترین فشار هنگام رفت و روب خانه به ناحیه دست، شانه و گردن وارد می شود چون هنگام کارکردن بیشترین فعالیت مربوط به این نواحی است، بنابراین برای جلوگیری از آسیب به این نواحی بهتر است به بایدها و نبایدهایی که در ادامه ذکر می شود، توجه کنید.

1- عدم تعادل را جدی بگیرید و در صورت لزوم کمک بگیرید

اگر از قبل دچار آرتروز گردن، نشانگان تونل کارپال یا مشکلات مشابهی در ناحیه دست شده اید، باید احتیاط کنید. بهتر است از فرد دیگری برای انجام کارهای خانه کمک بگیرید. در صورتی که دچار ضعف عضلانی هستید یا نمی توانید به خوبی تعادل خود را حفظ کنید به هیچ وجه روی چهارپایه یا نردبان نایستید.

2- مراقب کشیدگی تاندون باشید

تاندون ها در ناحیه شانه بیشتر آسیب می بینند که بیشتر به دلیل کشیدگی بیش از حد دست ها به بالای سر است. مثل زمانی که فرد دست ها را به طرف بالا می برد تا شیشه یا کابینت ها و... را تمیز کند یا به مدت طولانی در حال نصب پرده است. کشیدگی تاندون ها معمولا با درد شدید همراه است. برای جلوگیری از کشیدگی بیش از حد دست با گذاشتن چهارپایه زیر پا راحت تر می توانید کارهای بالای سر را انجام دهید.

3- سالم ترین روش بلند کردن اجسام را بیاموزید

هنگام حمل اشیای سنگین نیز ممکن است به تاندون ها آسیب وارد شود. باری حمل اشیا سعی کنید شی را با دو دست بلند کنید. استفاده از یک دست، فشار وارده به تاندون ها، عضلات و مفاصل را بیشتر می کند. دست ها نباید حالت کشیده داشته باشد. سعی کنید جسم را به بدن نزدیک تر کنید. همچنین بهتر است از عضلات ناحیه لگن به عنوان تکیه گاه استفاده کنید.

4- نشانه های تونل کارپال را بشناسید

یکی از مشکلات شایع در خانم های تنگی کانال دست است. این مشکل به مرور زمان ایجاد می شود. خانم ها کارهایی ماند شستشو، دوزندگی، بافندگی و... که مستلزم خم و راست کردن دست است را نباید زیاد انجام دهند. اعمال تکراری باعث آسیب عصبی می شود که از مچ دست عبور می کند. علامت آن نیز گزگز، بی حسی و درد در ناحیه دست و 3 انگشت کناری است.

خانم هایی که چنین مشکلی را از قبل دارند از چلاندن لباس، سبزی خرد کردن و... قبل از عید یا هر روزی از سال باید بپرهیزند و به محض اینکه احساس درد، بی حسی و خواب رفتگی کردند به پزشک خود مراجعه کنند. این بیماری در مراحل اولیه با بستن مچ بند یا تزریق های داخل مچ دست تا حدودی بهبود می یابد ولی در موارد شدید به جراحی نیاز دارد.

5- آرتروز خودتان را تشدید نکنید

آرتروزهای دست، یک شبه و با کار کردن ایجاد نمی شوند و بیشتر در افرادی که سن بالایی دارند، دیده می شود. مبتلایان به آرتروز هم باید از انجام کارهای ظریف و ریز با دست به مدت طولانی که باعث آسیب به مفاصل مچ و... می شود، خودداری کنند.

6- گردن خود را برای مدت طولانی ثابت نگه ندارید

موضوع بعدی دردهای گردن است. دردهای گردن معمولا به اطراف گسترش پیدا می کند. یعنی فرد در بازوها، ساعد و نوک انگشتان هم ممکن است درد داشته باشد. دردها گاهی تیرکشنده هستند. در این مواقع باید به بیرون زدگی دیسک هم شک کرد. البته تشخیص بر عهده پزشک است.

برای پیشگیری از درد گردن هم وضعیت قرارگیری گردن بسیار مهم است. بسیاری از افراد برای انجام کاری، مدت طولانی سر را در وضعیت پایین قرار می دهند؛ مثلا هنگام پاک کردن حبوبات یا شستشوی ظرف و لباس و جارو کردن. در این حالت گردن زیاد به سمت پایین خم می شود و فشار روی عضلات گردن و دیسک های بین مهره ای را بیشتر می کند. بهتر است هنگام کار سر را راست و به سمت جلو بگیرید.

7- از عضلات گردن برای نگه داشتن اشیا استفاده نکنید

گرفتن سر به یک سمت نیز باعث درد ناحیه کتف و گردن می شود. بسیاری از خانم ها هنگام کار گوشی بی سیم را بین گوش و صورتشان قرار می دهند و برای جلوگیری از افتادن گوشی، سر را به یک سو خم می کنند. انقباض عضلات به مدت طولانی در این وضعیت باعث دردناک شدن گردن می شود.

8- استراحت یادتان نرود

بین فعالیت های روزمره باید زمانی را به استراحت اختصاص داد. انجام حرکات کششی ساده در ناحیه گردن یا حرکات کششی در دست ها و بازو بسیار مفید هستند. بهتر است بعد از کار چند دقیقه ای دراز بکشید.

9- دردتان را با گرمادرمانی تسکین دهید

بروز درد در اندام هایی مانند دست و گردن بعد از کار طبیعی است و به مرور برطرف می شود ولی اگر درد شدید و تیرکشنده یا احساس خواب رفتگی در عضو وجود داشته باشد، نیاز به بررسی های بیشتری است. برای دردهای ساده، استفاده از کمپرس گرم، حمام آب گرم، تشک برقی و... بسیار مفید هستند. البته اگر در اثر افتادن دچار کوفتگی در قسمتی از دست یا گردن شده اید بهتر است تا یکی- دو روز اول سرمادرمانی کنید. یعنی کیسه یخ را روزی 3 بار و هر بار 10 دقیقه روی محل آسیب قرار دهید.

10- هرگز به شکسته بندها مراجعه نکنید

بعضی ها هنوز برای درمان دردهایی مانند درد دست و گردن به شکسته بندها مراجعه می کنند. این کار اصلا توصیه نمی شود. بارها دیده شده که مراجعه به شکسته بندها باعث شکستگی مهره های کم، دست و... شده است.

5 توصیه تکمیلی

1- زمان شستشوی کف حمام، دستشویی یا آشپزخانه از سفیدکننده های که در مراکز خرید به فروش می رسند، استفاده کنید و هرگز خودتان اقدام به ساختن سفیدکننده جدید نکنید.

2- بعضی از خانم ها برای اثربخشی بیشتر دو ماده را که از خاصیت آن اصلا اطلاعی ندارند با هم مخلوط می کنند. این ترکیبات ممکن است باعث واکنش های شیمیایی جدید شوند که استنشاق آن بسیار خطرناک است.

3- زمان استفاده از مواد شوینده حتما در و پنجره را باز بگذارید که ماده شیمیایی پخش شده در فضا به سرعت از محیط خارج شود. اگر دچار مشکلات تنفسی و حساسیت شدید به سرعت مکان را ترک کنید و وارد فضای آزاد شوید.

4- مواد شوینده را داخل ظروف نوشابه یا ظروفی که در آن مواد خوراکی نگه داشته می شود، نریزید. ظروف غذایی این شبهه را برای کودکان ایجاد می کند که مایع داخل آن خوراکی است و ممکن است در نبود شما شیشه را سر بکشند. خوردن مواد شوینده بسیار خطرناک است و حتی ممکن است باعث مرگ کودک شود. مواد شوینده حتما باید دور از دسترس کودکان در کمدهای قفل دار نگهداری شوند.

5- هنگام شستشوی آشپزخانه یا حمام حتما کنتور برق را قطع کنید و در صورت برق گرفتگی نیز خونسردی خود را حفظ کنید و با استفاده از یک چوب یا جسم عایق مصدوم را از منبع برق جدا کنید و از اورژانس کمک بخواهید.

*متخصص طب فیزیک و توانبخشی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی