گام هایی برای ساختن خویش

ابتدا چند نکته را، تذکر می‌دهیم و آن‌گاه به نقاط آغازین سلوک و سپس به طرح عملی برخی اهل معرفت در سیر الی الله می‌پردازیم.

 

 

♦درآمد

 

نکته اول: شناخت معارف عمیق دین

 

دین اسلام، علاوه بر احکام ظاهری که بیانگر وظایف و تکالیف گوناگون آدمی است، از حقایق و معارف عمیقی برخوردار است که دستیابی به آن‌ها در گرو سعی و مجاهدت و تلاش افزون‌تر است و راه رسیدن به آن‌ها تزکیه و تقوا و ریاضت‌های مشروع دینی است.

 

نکته دوم: شناخت ساحت‌های وجود آدمی و چشم انداز رشد

 

 

انسان، دارای دو جنبه است:

1 . جنبه جسمانی و مادی؛

2 . جنبه روحی و معنوی.

هر کدام از این دو جنبه، یا سالمند و یا بیمار، سلامت آن‌ها به ملایمات، یعنی عوامل سازگار بستگی دارد و بیماری آن‌ها به منافیات یعنی عوامل ناسازگار وابسته است. در بعد روحی مقصود از ملایمات، فضایل اخلاقی است و مقصود از منافیات، رذایل اخلاقی.

 

 

حالات نفسانی انسان بردوگونه است:

 

1. زودگذر و ناپایدار؛

 

2. پایدار و مانا.

 

در حالات زودگذر، ممکن است انسان در یك نشست، عمیقاً تحت تأثیر قرار گیرد و به کلی عوض ‌شود؛ ولی وقتی از آن مجلس فاصله گرفت، اگر برای تثبیت آن حالت، در عرصه عمل اقدام نكند، آن حالت از بین می‌رود. چنین حالتی، زودگذر است؛ اما حالات دیرپا و پایدار که به صورت ملكات و صفات راسخ نفسانی در آمده‌اند، به آسانی زایل نمی‌شوند. «ملکه» صفت راسخ نفسانی است که به زودی زوال نمی‌پذیرد؛ اما «حال» صفتی است که در روح انسان رسوخ نیافته و به آسانی قابل زوال است.

 

علم اخلاق، درباره شناخت این صفات و راه رفع و دفع رذایل و همچنین کسب و به کمال رساندن فضایل بحث می‌کند.

 

هدف علم اخلاق، تکامل انسان در این راستا است. آغاز این سیر تکاملی، از مرتبه حیوانی و نهایت آن، رسیدن به مقام مَلَکِیّت، یعنی فرشته خویی است. به عبارت دیگر، هدف، این است که انسان از جایگاه پست حیوانی حرکت کرده، به بالاترین نقطه کمال، یعنی اتصال به مقام فرشتگان برسد؛ ولی گروهی دیگر از دانشمندان علم اخلاق، نهایت مسیر تکامل انسان را از این فراتر دانسته و معتقدند روح انسان می‌تواند از افق ملک و فرشته نیز فراتر رفته، خود را به بی‌نهایت برساند.

 

توضیح این‌که آدمی برخلاف موجودات تک ساحتی چون فرشتگان و حیوانات، مرکّب از دو بُعد است؛ امّا فرشته، فقط از عقل و حیوان، فقط از بهیمیّت سرشته شده است. اوّلی جز سجود، چیزی نمی‌داند و دوّمی، جز خور و خواب. در آن‌ها حالت و صیرورت [گردیدن] از حالت بالقوه به حالت بالفعل وجود ندارد؛ امّا انسان در آغاز، موجودی بالقوه است و باید با تلاش و کوشش، استعدادهای بالقوه را به فعلیت برساند. وجود آدمی از دو بُعد متضاد تکوین یافته است: بُعد عقلانی و بُعد حیوانی. انسان باید بکوشد که عقل را بر تمایلات شهوانی غالب سازد و مدیریت کلان کشور وجود خود را به دست عقل بسپارد. آدمی اگر از میان این تضاد و چالش عبور کند، می‌تواند از فرشته فراتر رود.

 

در روایات اهل‌بیت:همین مطلب آمده است. از امام صادق (علیه السلام) پرسیدند: «آیا فرشتگان برترند یا بنی آدم؟»

 

امام فرمود: امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب (علیه السلام) فرموده است:

 

إِنَّ اللهَ رَكَّبَ فِی الْمَلَائِكَةِ عَقْلاً بِلَا شَهْوَةٍ وَ رَكَّبَ فِی الْبَهَائِمِ شَهْوَةً بِلَا عَقْلٍ وَ رَكَّبَ فِی بَنِی آدَمَ كِلْتَیْهِمَا فَمَنْ غَلَبَ عَقْلُهُ شَهْوَتَهُ فَهُوَ خَیْرٌ مِنَ الْمَلَائِكَةِ وَ مَنْ غَلَبَ شَهْوَتُهُ عَقْلَهُ فَهُوَ شَرٌّ مِنَ الْبَهَائِمِ؛

 

خداوند، در ساختار فرشتگان، عقل را تعبیه کرده است و در حیوانات، شهوت را، و در آدمی هر دو را قرار داده است. هر کس عقلش بر شهوتش غالب آید، از فرشتگان برتر است و آن کس که شهوتش بر عقل فزونی گیرد، از چارپایان، بدتر است.

 

مولوی هم مضمون همین حدیث را در مثنوی به نظم آورده است که این چنین آغاز می‌شود:

 

در حـدیث آمد که یـزدان مجـید

خلـق عـالم را سـه گـونه آفــرید

یک گُرُه را جمله عقل و علم و جود

آن فرشته‌ست، او نداند جز سجود

 

و آن‌گاه به ترسیم ساختار وجودی این سه گروه می‌پردازد و به تضاد و کشمکش و چالش میان دو ساحت وجود آدمی یعنی ساحت عِلْوی و ساحت بهیمی اشاره می‌کند و البته آن چنان که شیوه او است، بی‌پرده و صریح سخن می‌گوید.

 

غایت علم اخلاق، این است که انسان از مَلك هم بگذرد و آن شود که در وهم نگنجد. این هدف، شریف‌ترین هدف‏ها است؛ لذا گروه زیادى از حكماى گذشته مى‏گفتند: «علم اخلاق، اِكسیر اعظم است».

نکته سوم: شناخت نفس و اعتقاد به ضرورت تزکیه

 

‌خودسازی و تقویت معنویت، یک نوع جهاد است: جهاد با نفس، نیازمند تقوا، تزکیه و ریاضت‌های شرعی است. آنان که با تلاش و توکل در این راه گام بردارند، خداوند راه‌های هدایت را به روی آنان می‌گشاید:

 

وَالَّذِینَ جَاهَدُوا فِینَا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَإِنَّ اللهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِینَ؛

 

و كسانى كه در راه ما كوشیده‌اند، به یقین راه‌هاى خود را بر آنان مى‌نماییم و در حقیقت، خدا با نیكوكاران است.

 

باید قوای حیوانی را تحت مدیریت قوای روحانی و ایمانی قرار داد. وقتی جنبه حیوانی تضعیف و جنبه انسانی و روحانی، تقویت شود، چشم بصیرت آدمی باز می‌شود و آنچه نادیدنی است و با چشم سر نمی‌توان دید، با چشم سرّ و درون می‌بیند.

 

مرحوم فیض کاشانی در تفسیر صافی در ذیل آیه 46 سوره حج، از امام سجاد (علیه السلام) نقل می‌کند که فرمود:

 

عبد، چهار چشم دارد. با دو چشم، امر دین و دنیای خود را می‌بیند و با دو چشم، امر آخرت خود را. وقتی خدا اراده کند که به بنده‌ای خیر دهد، دو چشمی را که در قلب او است، می‌گشاید. پس با آن دو چشم، غیب را می‌بینید... .

 

کسی که خواهان معرفت است و می‌خواهد معنویت او تقویت شود، باید کمر همت ببندد و وارد شریعه شریعت شود و صفات حیوانی را از خود دور ساخته و به اخلاق الهی متخلق شود و خویشتن را به آن‌، آراسته سازد؛ از طریق معرفت نفس، به معرفت ربّ، بار یابد؛ زیرا معرفت نفس، سودمندترین معرفت‌ها است:معرفة النفس أنفع المعارف؛

 

در بعضی از اخبار آمده است که مردی به نام مجاشع بر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم)وارد شد و گفت:

 

«یَا رَسُولَ اللهِ كَیْفَ الطَّرِیقُ إِلَى مَعْرِفَةِ الْحَقِّ؟» فَقَال (صلی الله علیه و آله و سلم): «مَعْرِفَـةُ النَّــفْسِ»

 

فَقَالَ: «یَا رَسُولَ اللهِ فَكَیْفَ الطَّرِیقُ إِلَى مُوَافَقَةِ الْحَقِّ؟» قَالَ (صلی الله علیه و آله و سلم): «مُخَالَـفَةُ النَّـفْسِ»

 

فَقَالَ: «یَا رَسُولَ اللهِ فَكَیْفَ الطَّرِیقُ إِلَى رِضَاءِ الْحَقِّ؟» قَالَ (صلی الله علیه و آله و سلم): «سَخَـطُ النَّـفْسِ»

 

فَقَالَ: «یَا رَسُولَ اللهِ فَكَیْفَ الطَّرِیقُ إِلَى وَصْلِ الْحَقِّ؟» فَقَالَ (صلی الله علیه و آله و سلم): «هِجْـرَةُ النَّــفْسِ»

 

فَقَالَ: «یَا رَسُولَ اللهِ فَكَیْفَ الطَّرِیقُ إِلَى طَاعَةِ الْحَقِّ؟» قَالَ (صلی الله علیه و آله و سلم): «عِـصْیَانُ النَّـفْسِ»

 

فَقَالَ: «یَا رَسُولَ اللهِ فَكَیْفَ الطَّرِیقُ إِلَى ذِكْرِ الْحَقِّ؟» قَالَ (صلی الله علیه و آله و سلم): «نِسْـیَانُ النَّــفْسِ»

 

فَقَالَ: «یَا رَسُولَ اللهِ فَكَیْفَ الطَّرِیقُ إِلَى قُرْبِ الْحَقِّ؟» قَالَ (صلی الله علیه و آله و سلم): «التَّبَـاعُدُ مِنَ النَّفْسِ»

 

فَقَالَ: «یَا رَسُولَ اللهِ فَكَیْفَ الطَّرِیقُ إِلَى أُنْسِ الْحَقِّ؟» قَالَ (صلی الله علیه و آله و سلم): «الْوَحْشَـةُ مِنَ النَّفْسِ»

 

فَقَالَ: «یَا رَسُولَ اللهِ فَكَیْفَ الطَّرِیقُ إِلَى ذَلِكَ؟» قَالَ (صلی الله علیه و آله و سلم): «الِاسْتِعَانَةُ بِالْحَقِّ عَلَى النَّفْسِ»؛

 

«ای رسول خدا! چه راهی برای شناخت پروردگار وجود دارد؟» فرمود: «معرفت نفس». گفت: «ای رسول خدا! راه موافقت با حق چیست؟» فرمود: «مخالفت با نفس». پرسید: «ای رسول خدا! راه رضای حق چیست؟» فرمود: «نارضایتی و ناخشنودی نفس». پرسید: «ای رسول خدا! راه وصل به حق چیست؟» فرمود: «ترک نفس و جدا شدن از آن». گفت: «ای رسول خدا! راه طاعت حق چیست؟» فرمود: «نافرمانی نفس». گفت: «ای رسول خدا! راه ذکر حق چیست؟» فرمود: «فراموشی نفس». گفت: «ای رسول خدا!‌ راه قرب حق چیست؟» فرمود: «دوری از نفس». گفت: «ای رسول خدا!‌ راه انس با حق چیست؟» فرمود: «مأنوس نبودن و انس نداشتن با نفس». گفت: «ای رسول خدا! راهیابی به آن چگونه است؟» فرمود: «کمک گرفتن از حق بر ضد نفس».

 

پایان سخن را به کلام عالم ربانی، مرحوم میرزا جواد ملکی تبریزی می‌آراییم:

 

اگر آدمی بکوشد و عالم حس و مثال وجود خود را تابع عقل خود قرار دهد و توجه خود را به آن عالم، معطوف سازد و آن را از قوه به فعلیت درآورد، می‌تواند به موقعیت معنوی دست یابد و از شرافت و لذت و بهجتی برخوردار گردد که به قلب احدی خطور نکرده است. اگر این دولت برای کسی دست دهد و به مقام معرفت نفس که مفتاح معرفت رب است، نائل آید، حجاب‌های ظلمانی را در‌نوردیده و به عوالمی سرشار از لذت‌های معنوی و بهجت و انبساط وارد می‌شود و حقایقی را می‌بیند که هیچ چشمی ندیده و هیچ گوشی نشنیده و به خاطر احدی خطور نکرده است.

منبع:iran-forum.ir

ویدیو مرتبط :
گام اول و مهم برای ساختن یک سال خوب

---

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

ضدکودک ساختن آی‌فون در چند گام ساده

 

کودکان نوپا و گوشی های هوشمند به ویژه مدل های رده بالا و گران قیمتی مانند آی‌فون به واقع ترکیب فوق العاده ای نیستند. اما با توجه به این که اپلیکیشن های بسیاری خوبی برای کودکان در دسترس هستند می توانید طی چند مرحله دسترسی به آی‌فون خود را محدود ساخته و با خیال راحت آن را در اختیار فرزند کوچک خود قرار دهید. در ادامه با ما همراه باشید تا هرچه بیشتر با این مرحل آشنا شویم.

 

1. فعال کردن محدودیت ها
برای محدود کردن دسترسی کودکان به آی‌فون می توانید از بخش محدودیت های (Restrictions) اپل استفاده کنید تا کنجکاوی فرزندتان مشکل ساز نشود.

 

محدود کردن دسترسی کودکان به گوشی های هوشمند

 

با ورود به Settings بخش General را انتخاب کرده و سپس گزینه Restrictions را انتخاب کنید.

 

 

پس از فعال کردن Enable Restrictions از شما خواسته می شود تا یک گذرواژه چهار رقمی تعیین کنید. توجه داشته باشید در صورتی که این گذرواژه را فراموش کنید باید آی‌فون خود را پاک کرده و آن را به عنوان یک دستگاه جدید راه اندازی کنید تا گذرواژه حذف شود.

 

2. ممانعت از دسترسی به اپلیکیشن های مشخص
اکنون فهرستی از اپلیکیشن ها و ویژگی ها پیش روی شما قرار گرفته تا پیش از آن که آی‌فون خود را در اختیار فرزند کوچک خود قرار دهید برخی از آنها را غیر فعال کنید. به صورت پیش فرش در فهرست ارائه شده دسترسی به تمامی اپلیکیشن ها امکان‌پذیر است که به رنگ سبز نمایش داده می شوند.

 

اپلیکیشن های قفل آی فون

 

شما باید به صورت دستی هر گزینه ای که قصد دارید دسترسی به آن ممنوع شود را انتخاب کنید. همان گونه که در تصویر زیر مشاهده می کنید با محدود کردن دسترسی به دوربین آی‌فون، اپلیکیشن فیس‌تایم نیز غیر فعال می شود.

 

 

با بازگشت به صفحه خانه و پوشه های اپلیکیشن ها، آیکون های موارد محدود شده پنهان خواهند بود یا عملکردی نخواهند داشت.

 

3. توقف خرید
بخش بعدی در فهرست محدودیت ها (Restrictions) با خریدهای بالقوه سر و کار دارد. شما می توانید فرزند خود را از انجام هر خریدی در آی‌تیونز و آی‌بوکس باز دارید و همچنین اطمینان حاصل کنید خریدهای درون اپلیکیشنی، نصب اپلیکیشن های جدید و حذف اپلیکیشن های موجود اختیاری نیست.

 

جلوگیری از نصب اپلیکیشن های جدید توسط کودکان

 

4. مدیریت دسته بندی ها
این ویژگی برای افرادی مناسب است که فرزندان بزرگتری داشته و قصد دارند آزادی بیشتری در کار با آی‌فون به آنها بدهند. بر همین اساس، کاربر می تواند محدویت های دسته بندی برای رسانه اعمال کرده تا از دسترسی به محتوای نامناسب و مخصوص بزرگسالان توسط کودکان جلوگیری شود.

 

 

انتخاب وب سایت ها نیز یک گام فراتر نهاده و توانایی محدود کردن دسترسی به سایت هایی مشخص را فراهم می کند.

 

محدود کردن دسترسی کودکان به آی‌فون

 

5. گزینه ها و تغییرات حریم خصوصی
کاربران آی‌فون این توانایی را دارند تا با تغییراتی در میل، مخاطبین، تقویم، توییتر، فیسبوک، آی‌مسیج و موارد دیگر امکان استفاده از دستگاه خود را برای فردی دیگر محدود کنند.

 

 

همچنین می توانید حجم صدای آی‌فون را روی سطحی که مناسب می دانید، تنظیم کنید.

6. مرکز بازی
محدودیت های مرکز بازی (Game Center) به معنای آن است که می توانید با بازی های چند نفره خداحافظی کرده و کودک خود را از افزودن بازیکنان جدید در بازی باز دارید.

 

 

7. پایان دادن به محدودیت ها
تنظیمات اعمال شده برای محدودیت ها را می توانید با بازگشت به بخش Settings و سپس Restrictions غیر فعال کنید. از شما خواسته می شود تا گذرواژه محدودیت های خود را وارد کنید و پس از آن آی‌فون به حالت عادی خود باز می گردد.

 

 

منبع:asriran.com