نكات طلایی سلامت برای روزهای زمستانی

 صبح بخیر:  در فصل زمستان به سبب سردی هوا، منافذ بدن به‌ویژه منافذ سر، بسته می‌شوند و بخارهای تولیدشده قادر به خروج طبیعی از بدن نیستند. تجمع این بخارها در بدن، به‌ویژه در سر و تبدیل آ‌ن‌ها به رطوبت و ریزش این رطوبت‌ها به اعضای مختلف، موجب بروز بیماری‌های مختلفی در انسان می‌شود. به‌عنوان مثال اگر ماده نزله‌ای به ریه ریزش پیدا كند، بیماری‌های مزمن ریه، تنگی‌نفس و برخی از انواع حساسیت‌ها را ایجاد می‌كند؛( برای این‌كه بدانید نزله چیست ادامه مطلب را بخوانید)  اگر ماده نزله به مفاصل ریزش پیدا كند، موجب التهاب مفاصل و برخی از بیماری‌های مفصلی می‌شود و درصورت ریزش این مواد به چشم، گوش، حلق، دستگاه گوارش، پوست و دیگر ارگان‌ها، بیماری‌های خاصی را در هریك از این اندام‌ها ایجاد می‌كند كه گاهی عوارض آن‌ها سال‌ها بیمار را به‌خود درگیر می‌كند. از این رو ست كه حكما «نزله» را ریشه بسیاری از بیماری‌ها می‌دانند. پس رعایت تدابیر لازم فصل زمستان برای پیشگیری از بروز نزله و دیگر بیماری‌های مخصوص این فصل، لازم و ضروری است.

---

در طب ایرانی «نزله» به بیماری گفته می‌شود كه در آن، ترشحات به حلق و مجاری تنفسی تحتانی ریخته می‌شود. در منابع طب سنتی ایران، ترشحات نزله‌ای به 2 گروه كلّی «نزله گرم» و «نزله سرد» تقسیم شده‌اند كه هر یك از این 2، علائم و شیوه درمانی مخصوص به‌خود دارند. در نزله گرم، بیمار علائمی شبیه به سرماخوردگی را تجربه می‌كند. به این معنا كه بیمار ترشحات رقیق و آبكی بینی و حلق، سوزش و خارش گلو و حلق، سرخی چشم‌ها، التهاب حلق و گرفتگی بینی و صدا را احساس می‌كند اما در نزله سرد، علائم بیمار بیشتر با عوارض سرماخوردگی مانند سینوزیت، برونشیت باكتریایی و بیماری‌هایی از این دست تطابق دارد. از جمله مهم‌ترین علائم نزله سرد در بیمار، وجود ترشحات غلیظ و لزج است كه به سختی از مجاری تنفسی جدا می‌شود و معمولا رنگ آن‌ها سفید است. علاوه بر این، بیمار سنگینی بدن، كسالت، سنگینی سر، گرفتگی بینی و صدای تودماغی را نیز در این مورد تجربه می‌كند و گاهی با كاهش حس بویایی و چشایی نیز روبه‌رو می‌شود.

---

افراد تندرست و سالم باید در فصل زمستان از غذاهای معتدل و غلیظ استفاده كنند. غذاهایی مانند هلیم، كله‌پاچه، گوشت شیشك، آبگوشت، كباب، انواع آش‌ها و... از جمله غذاهای مناسب برای این فصل به شمار می‌آید. مصرف قلیه خشك نیز یكی دیگر از غذاهای مناسب زمستانی برای افراد معتدل است كه از گوشت سرخ‌شده با یكی از روغن‌های زیتون، زردآلو یا روغن گردو تهیه می‌شود. در این فصل، به دلیل افزایش حرارت غریزی در بدن، عمل گوارش و هضم مواد غذایی بهتر صورت می‌گیرد و دستگاه گوارش انسان تقویت می‌شود و به همین دلیل اگر فصل زمستان به اندازه كافی سرد و مرطوب باشد، بدن به میزان بیشتری غذا و گوشت نیاز دارد اما با توجه به این‌كه امروزه انواع میوه‌ها در فصل زمستان در دسترس عموم قرار دارند، در این فصل بهتر است مصرف میوه‌های سرد و‌تر (چون هندوانه، خیار، نارنگی و...) كم شود و بیشتر از میوه‌های گرم و میوه‌های خشك و خشكبار استفاده شود.

---

یكی از نشانه‌های ابتلا به نزله سرد، همان‌گونه كه پیش از این ذكر كردیم، ابتلا به خلط‌های غلیظ است. برای درمان این بیماری، درمانگران طب ایرانی پیش از هر چیز برای رقیق‌كردن و دفع اخلاط غلیظ بدن دست به كار می‌شوند. برای این منظور، آن‌ها از بیمار می‌خواهند كه سر خود را بپوشاند و حتی آن را با كمك حوله‌ای كه گرم شده، گرم نگاه دارد. استفاده از بخور تركیبی از گیاهان دارویی شوید، بابونه، بومادران، آویشن و مرزنجوش برای درمان نزله سرد بسیار مفید و مناسب است. همچنین نوشیدن یك فنجان از جوشانده صاف‌شده از این تركیب، هر6 ساعت یك بار، نیز به بیماران مبتلا به نزله سرد توصیه می‌شود. در كنار این موارد استفاده از غذاهای سبك از قبیل حریره سبوس گندم كه با مغز بادام و عسل تهیه شده و همین‌طور نوشیدن جوشانده‌ای كه از گیاهانی چون زوفا، ریشه شیرین‌بیان و انجیر تهیه شده باشد، برای نرم كردن سینه مبتلایان به نزله سرد كه خلط‌های غلیظ دارند، مفید است.

---

دیدگاه غالب در گیاه‌درمانی پزشكی رایج، پیرو دیدگاه این مكتب به داروهای شیمیایی است. به این معنا كه هر داروی گیاهی ماده موثری دارد كه برای درمان نوعی از بیماری كاربرد دارد. به‌عنوان مثال، گیاه آویشن به دلیل داشتن مواد موثری چون تركیبات فنلی و فلاونوئیدها، در درمان سرفه موثر است یا ریشه گیاه شیرین‌بیان به دلیل داشتن ماده موثر گلیسیریزین از دیگر داروهایی است كه برای درمان سرفه مورد استفاده پزشكان قرار می‌گیرد. باید دانست كه این دیدگاه، تنها جزیی از دیدگاه كامل مكتب طب ایرانی در استفاده از داروهای گیاهی است. البته باید به این نكته نیز توجه داشت كه داروهای گیاهی كه برای بیماری مانند سردرد در مكتب طب ایرانی به آن اشاره شده، ممكن است برای یك فرد مناسب باشند و در فرد دیگری كه مزاجی متفاوت دارد، مناسب نباشند و همین نكته مهم‌ترین تفاوتی است كه شیوه درمانی- پزشكی ایرانی با پزشكی نوین یا مدرن دارد.

---

مصرف مواد غذایی گرم و خشك در فصل زمستان و در سبد غذایی خانواده، یكی از ساده‌ترین شیوه‌ها برای تامین انرژی و مواد مغذی مورد نیاز بدن در روزها و شب‌های سرد زمستان است. درمانگران طب سنتی، همواره گنجاندن خوردنی‌هایی چون انبه، بادام، تخم شربتی، پسته، پونه، پیاز، ترب، تره، جعفری، چای، خردل، خرما، خرمالو، دارچین، ریحان، زردچوبه، زعفران، زنجبیل، زنیان، زیتون، زیره سیاه، سیر، شنبلیله، فلفل، فندق، كرفس، كشمش انگور سیاه (مویز)، كلم، كنگر، گردو، گل سرخ، لپه، مرزه، موسیر، موم عسل، نارگیل، نخود، نعنا، عرق بهارنارنج، هل و... را در فصل زمستان به مراجعان خود توصیه می‌كنند. البته باید توجه داشت كه افراد مختلف باید با توجه به مزاج و طبیعت بدن خود از هركدام از این سبزی‌ها و گیاهان دارویی كه طبع گرم و خشك دارند، برای تهیه وعده‌های غذایی خود استفاده كنند.

---

براساس تعاریفی كه در منابع و كتب طب‌سنتی ایران وجود دارد، منشا اصلی ترشحاتی كه در انواع سرماخوردگی‌ها در بدن دیده می‌شود، مغز است. ترشحاتی كه از مسیر بینی و چشم خارج می‌شود «زكام» نامیده می‌شود. به اعتقاد درمانگران طب سنتی ایران، بهترین درمان برای افراد مبتلا به زكام استراحت، پرهیز غذایی، مصرف سوپ جو و استفاده از انواع مركبات است. علاوه بر این، درمانگران طب ایرانی، مبتلایان به زكام را از مصرف انواع مسكن‌ها، كورتون‌ها، آنتی‌هیستامین‌ها و مكمل‌ها پرهیز می‌دهند. آنان بر این باروند، «زكام» یك سرماخوردگی ساده با آبریزش بینی، ریزش اشك‌ و عطسه است كه نباید با كمك آنتی‌هیستامین‌ها و آنتی‌بیوتیك‌ها برای درمان آن‌ها اقدام كرد. زیرا مصرف این داروهای شیمیایی در نهایت منجر به غلیظ شدن ترشحات و جلوگیری از خروج آن‌ها از بدن می‌شود و این مسئله می‌تواند در درازمدت موجب ابتلای افراد به سینوزیت، مشكلات ریوی، آسم و دیگر بیماری‌ها شود در حالی كه براساس دیدگاه پزشكی ایرانی، زكام ساده نوعی مكانیسم طبیعی بدن برای دفع رطوبت‌ها و مواد اضافی مغز است و می‌تواند جلوی بیماری‌های سخت‌تر و پیچیده‌تر را بگیرد.

---

آش «اسفیدبا» یكی از آش‌های سنتی و بسیار مغذی است كه در طب سنتی ایران بارها به آن اشاره شده است. تهیه این آش در منزل ساده است و تاثیرات درمانی و خواص متنوع آن به‌ویژه در فصل زمستان، موجب شده تا درمانگران طب سنتی از آن به‌عنوان یك غذای دارویی مفید نام ببرند.
این آش كه از تركیب مواد غذایی همچون شنبلیله، جعفری، گشنیز، تره، برنج یا جو، بال و گردن مرغ، روغن زیتون و كمی زردچوبه تهیه می‌شود، خواص متنوعی دارد كه از میان آن‌ها می‌توان به افزایش رطوبت بدن و برطرف كردن خشكی پوست، خشكی مو و ناخن‌ها، درمان خشكی مزاج و یبوست، افزایش انرژی و نیروی بدن برای انجام كارهای روزانه نام برد. این آش در عین حال كه غذایی كامل است، در گروه غذاهای زودگوار قرار می‌گیرد كه هضم و جذب آن در دستگاه گوارش به آسانی انجام می‌شود.

---

دم‌نوش پونه كوهی و آویشن از مناسب‌ترین نوشیدنی‌های گرم برای روزهای زمستانی است كه مصرف آن در فصل زمستان بارها توسط درمانگران طب سنتی توصیه شده است. برای تهیه این دم‌نوش در خانه، به یك قاشق غذاخوری گیاه آویشن، یك قاشق غذاخوری گیاه پونه، 6 قاشق مرباخوری عسل و 3 لیوان آب جوش نیاز دارید. بهترین روش برای تهیه این دم‌نوش آن است كه نخست، 2 گیاه پونه و آویشن را بشویید و آن را به همراه آب جوش، در قوری چینی ریخته و اجازه دهید به‌مدت نیم ساعت بماند تا دم بكشد. سپس دم‌كرده این گیاهان را در یك لیوان یا فنجان بزرگ بریزید و 2 قاشق مرباخوری ‌عسل به آن اضافه كنید و هم بزنید تا عسل در دم نوش حل شود. درمانگران توصیه می‌كنند، برای هر لیوان از این دم‌نوش تنها از 2 قاشق مرباخوری عسل استفاده كنید. همچنین به افراد گرم‌مزاج پیشنهاد می‌شود پس از آماده كردن این دم‌نوش، با اضافه كردن چند قطره لیموترش تازه به آن، این نوشیدنی زمستانی را میل كنند. مصرف این دم‌نوش به دلیل خاصیت ضدعفونی‌كننده‌ای كه دارد، علاوه بر درمان و پیشگیری از ابتلا به سرماخوردگی در زمستان در تسكین دردهای دوران قاعدگی نیز موثر است.

---

در صورتی كه علائم بیمار با نشانه‌های نزله گرم مشابه باشد، بهترین كار آن است كه بیمار در 3 روز نخست، تنها سوپ جو رقیق كه با حبوبات بسیار اندك و سبزی‌ها فراوان تهیه شده باشد و ترجیحا گوشت هم نداشته باشد، میل كند. این كار به بیمار كمك می‌كند تا همواره معده سبكی داشته باشد. در این حالت طبیعت بدن در مدت‌زمان كمی به گوارش غذا می‌پردازد و این امكان را به دست می‌آورد تا انرژی خود را صرف درمان بیماری كند. مصرف حریره تهیه‌شده از آب، سبوس گندم، نشاسته، كتیرا، روغن بادام و شكر و همچنین مصرف مغز بادام، روغن بادام شیرین و كره گاوی نیز توصیه شده است. علاوه بر این، توصیه شده كه بیمار در دوران ابتلا به بیماری، براساس تجویز پزشك روغن‌هایی چون روغن بنفشه و روغن كدو كه طبعی سرد دارند را در بینی بچكاند. غرغره كردن با آب انار  یا آبی كه عدس در آن پخته شده است نیز از دیگر مواردی است كه به درمان و تسكین ترشحاتی كه به حلق بیمار می‌ریزد، كمك می‌كند. درمانگران طب ایرانی علاوه بر این، برای درمان سرفه‌های خشك بیمار تدبیر دیگری را توصیه می‌كنند و آن استفاده از شربت به‌دانه است. برای تهیه این شربت كافی است یك قاشق غذاخوری به‌دانه را در یك لیوان آب جوش بخیسانید تا به‌صورت ژله‌ای در آید. مصرف یك قاشق غذاخوری از این شربت، هر 2 ساعت یك بار، به بهبود سرفه‌های خشك بیمار كمك می‌كند. نوشیدن دم‌نوش گل ختمی و پنیرك، روزی 2،3 بار هم می‌تواند درمان ساده و مفیدی باشد.

---

در مكتب طب سنتی ایران توصیه‌های مختلفی وجود دارد كه به پیشگیری از بروز اختلالات و بیماری‌ها در بدن كمك می‌كند. به كار بستن این نكات و توصیه‌ها در شیوه زندگی افراد در فصل زمستان و گنجاندن آن‌ها در برنامه زندگی روزانه، می‌تواند تاثیر زیادی در پیشگیری از ابتلا به بیماری‌ها و نگاهداشت تندرستی انسان داشته باشد.

•  افرادی كه مزاج سرد و‌تر دارند، باید در فصل زمستان از مصرف غذاهایی با مزاج سرد پرهیز كنند. به‌ویژه اگر این غذاها برای وعده غذایی شب تدارك دیده شده باشند.

•  در طب سنتی ایران توصیه شده عموم مردم در فصل زمستان از غذاهای گرمی‌بخش مانند كره، عسل، بادام و فندق بیشتر در وعده‌های غذایی استفاده كنند. البته باید توجه داشت كه مقدار این غذاها در هر فرد باید متناسب با مزاج آن فرد باشد.

•  درمانگران طب سنتی ایران، به مراجعان خود توصیه می‌كنند از خوابیدن در روز پرهیز كنند. حكمای طب ایرانی خوابیدن در روز را موجب ابتلا به بیماری‌های رطوبی و نزله می‌دانند و بر این باورند كه خوابیدن در روز در فصل زمستان، موجب بدرنگی پوست، سستی بدن، احساس كسالت و كاهش بیمارگونه اشتها می‌شود.

•  بهتر است در فصل زمستان از غذاها، نوشیدنی‌ها و خوراكی‌های گرم استفاده كنید و از مصرف غذاها و نوشیدنی‌های سرد پرهیز كنید.

•  به اعتقاد درمانگران طب سنتی، تمام مردم به‌ویژه آن‌ها كه بدنی مرطوب دارند، در فصل زمستان برای پیشگیری از پیدایش و انباشته شدن اخلاط بد و موذی در بدن باید به ورزش‌های سنگین و متناسب با فصل بپردازند. بهترین زمان ورزش در فصل زمستان، پایان روز است.

•  لازم است افراد محل سكونت خود را گرم نگه دارند و از قرار گرفتن در معرض رطوبت‌ها و جاهای نمناك پرهیز كنند و همچنین در وقت خواب، لحاف را گرم كرده و خود را به خوبی بپوشانند.