قرص ضد افسردگی داروی لاغری نیست!

در کیف بسیاری از خانم‌ها می‌توانید انواع قرص‌ها را پیدا کنید. اغلب خانم‌ها به خصوص دختران جوان این روزها با داروهایی مثل فلوکستین، فلووکسامین، زولوفت، پروپرانولول و کلردیازپوکساید آشنایی دارند.

مجله سیب سبز: در کیف بسیاری از خانم‌ها می‌توانید انواع قرص‌ها را پیدا کنید. اغلب خانم‌ها به خصوص دختران جوان این روزها با داروهایی مثل فلوکستین، فلووکسامین، زولوفت، پروپرانولول و کلردیازپوکساید آشنایی دارند. اینها داروهای جدید و شایع ضدافسردگی وضداضطراب هستند که باید تنها تحت نظر پزشک تجویز ‌شوند اما مشکل اینجاست که خیلی از خانم‌ها تا احساس ناراحتی و بی‌حوصلگی می‌کنند سراغ این قرص‌ها می‌روند و فکر می‌کنند با مصرف یک عدد از آنها می‌توانند دوباره شاد و پرانرژی شوند غافل از اینکه مصرف خودسرانه آنها می‌تواند عوارض بسیار و گاهی وابستگی و اعتیاد ایجاد کند. حتی برخی‌ها به عنوان داروی لاغری از آنها استفاده می‌کنند و چند ماه بعد متوجه می‌شوند چه اشتباهی کرده‌اند. با هم در مورد کاربرد و عوارض این داروها می‌خوانیم.

وقتی تعادل مواد شیمیایی مغز به هم می‌خورد

در افسردگی تعادل برخی مواد شیمیایی مغز از جمله سروتونین به هم می‌خورد. سروتونین عامل اصلی تنظیم خلق است و داروهای ضد افسردگی معمولا دارای مواد تنظیم کننده سطح سروتونین هستند. داروهای ضد افسردگی که در گذشته استفاده می‌شد مثل آمی‌تریپتیلین، نورتریپتیلین و ایمی‌پرامین به دلیل عوارضی که داشتند (ازجمله خواب‌آلودگی، عوارض قلبی و ...) به تدریج کنار گذاشته شدند و داروهای ضــدافسردگی جدیدتر به میان آمدند مثل فلوکستین، فلووکسامین، زولوفت، پروپرانولول و ... که این داروها معمولا سطح سروتونین خون را تنظیم می‌کنند. البته ضدافسردگی‌های جدیدتری هم در بازار موجود است.

 البته ضد افسردگــی‌هایی که عملکرد دوگانه دارند و عوارض‌شان کمتر است هم وجود دارند اما در ایران بیشتر از ضد افسردگی‌هایی استفاده می‌شود که اثر مستقیم روی سروتونین دارند.

با تجویز پزشک وگرنه ...

تصمیم در مورد اینکه کدام دسته دارویی انتخاب شود و کدام داروها با یکدیگر همزمان داده شوند، بستگی به شرایط جسمی بیمار و شدت و ضعف علائمش دارد و تنها پزشک می‌تواند این موضوع را تشخیص دهد. برای مثال باید مشخص شود اضطراب و افسردگی بیمار از چه دسته‌ای است یا چه نوع بنزودیازپینی برایش مناسب است زیرا علاوه بر کلردیازپوکساید، بنزودیازپین‌های دیگر مثل دیازپام و لورازپام نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند. برخی از این داروها نباید همزمان با هم مصرف شوند زیرا عوارض‌شان تشدید می‌شود. داروهای ضدافسردگی جدیدتر نیز اگرچه عوارض کمتری دارند اما ممکن است بسته به شرایط بیمار در برخی موارد باعث بی‌خوابی، پرخوابی، بی‌قراری، خشکی دهان، لرزش خفیف دست و بدن و ... شوند اما خوشبختانه این داروها عوارض‌شان نسبت به داروهای دیگر خیلی کمتر است.

احساس خواب‌آلودگی شدید می‌کنید؟!

اگر بنزودیازپین‌ها ازجمله کلردیازپوکساید بی‌مورد مصرف شوند، عوارض‌شان خیلی زیاد خواهد بود. برای مثال ممکن است خواب‌آلودگی‌های شدید ایجاد کنند و اگر طولانی‌مدت مصرف شوند، اعتیادآور خواهند بود بنابراین تعیین دوز و دوره مصرف مناسب بسیار مهم است. تجویز ایندرال یا پروپرانولول نیز در افرادی که بیماری‌های جسمی مثل آسم دارند می‌تواند خطرناک باشد. در واقع در مورد هر دارویی باید این‌طور حساب کرد که به موازات منافعی که دارد مضراتی هم خواهد داشت. وقتی بیمار به پزشک مراجعه می‌کند، پزشک مضرات و منافع دارو را در یک کفه ترازو می‌گذارد تا ببیند کدام سنگین‌تر است و بعد براساس آن تصمیم‌گیری می‌کند.

کلردیازپوکساید معتادتان می‌کند

داروهای ضدافسردگی تهیه شده از سروتونین اصولا اعتیادآور نیستند، البته به شرطی که زیر نظر پزشک مصرف شوند. با این حال هیچ دارویی نباید یک دفعه قطع شود، یعنی حتی وقتی افسردگی خوب شد، روند قطع دارو باید تدریجی باشد که با توجه به شرایط بیمار ممکن است 2 تا 3ماه طول بکشد.

دوره مصرف دارو بستگی به شرایط فیزیکی و روانی بیمار دارد. برای مثال ممکن است فرد در زندگی‌اش مجبور باشد استرس زیادی را متحمل شود و پزشک از همان اول که بیمار را می‌بیند به او می‌گوید شما با توجه به این شرایط ممکن است لازم باشد چند سال دارو بخورید.

 این به معنای اعتیادآور بودن آن دارو نیست بلکه شرایط خود بیمار این‌طور ایجاب می‌کند. برای مثال اغلب افراد دیابتی باید تا آخر عمر دارو بخورند اما این به معنای معتاد شدن آنها به دارو نیست بلکه به دلیل نوع بیماری‌شان است. در اعصاب و روان نیز همین‌طور است اما برخی داروها که از دسته بنزودیازپین‌ها هســتند مثل کلردیازپوکساید اگر زیر نظر پزشک خورده نشوند می‌توانند در طولانی‌مدت باعث وابستگی بیمار شوند.

گاهی باید تا آخر عمر دارو خورد!

مصرف همه این داروها نیاز به نسخه پزشک دارد و داروی ضد افسردگی بدون نسخه وجود ندارد زیرا این داروها مکانیسم‌های اختصاصی دارند. برای مثال درمان یک دوره افسردگی ممکن است 6 ماه تا یك سال طول بکشد یا گاهی اوقات بیمار باید مادام‌العمر دارو بخورد. فروش بدون نسخه داروی ضدافسردگی غیر قانونی و غلط است. تنها داروهایی که علائم کلی را می‌پوشانند و خیلی عوارض ندارند مثل قرص سرماخوردگی و بعضی شربت‌های سرفه و ... بدون نسخه قابل تهیه کردن هستند. اما در مورد بیماری‌های اختصاصی در هر رشته‌ای مثل بیماری‌های اعصاب و روان یا بیماری قلبی، ریوی و ... هیچ دارویی بدون نسخه ارائه نمی‌شود.

با یک قرص هیچ نتیجه‌ای نمی‌گیرید!

برخی خانم‌ها تا احساس افسردگی یا ناراحتی می‌کنند یک عدد از این داروها را می‌خورند و احساس می‌کنند خوب شده‌اند در حالی که فقط فکر می‌کنند خوب شده‌اند و این احساس بیشتر اثر روانی خوردن قرص است تا اثرگذاری واقعی دارو. همان‌طور که گفته شد داروهای ضدافسردگی از زمان مصرف 2 تا 3 هفته طول می‌کشد تا اثر خود را نشان دهند. وقتی مغز به آن مرحله می‌رسد که سطح سروتونین و سایر مواد شیمیایی‌اش به هم می‌خورد دیگر به این راحتی به حالت اولش برنمی‌گردد؛ مثل سرماخوردگی نیست که با خوردن یک قرص بتوان علائم آبریزش بینی و ... را رفع كرد.

این قرص‌ها داروی لاغری نیستند!

برخی داروهای ضدافسردگی کاهش وزن هم می‌دهند. برای مثال اگر یک بیمار چاق مراجعه کند که افسرده هم باشد، ترجیح می‌دهیم از آن دارو برایش تجویز کنیم  اما هر دارو باید با اثر اختصاصی خودش تجویز شود نه اینکه برای مثال فرد افسرده نباشد و صرفا برای لاغری این دارو را مصرف کند، در این صورت بعد از مدتی دچار عوارض خواهد شد ضمن اینکه همان داروی ضدافسردگی فقط برای 5 تا 6 ماه کاهش وزن می‌دهد. در حقیقت مصرف داروی ضدافسردگی به منظور لاغری در جامعه ما بسیار شایع است و بیشتر افراد تا 5 ماه از آن خیلی راضی و خوشحال هستند اما بعد از این مدت متوجه می‌شوند وزن‌شان دوباره سرجای اول بازگشته و دچار عوارض جانبی شدید شده‌اند.

قرص‌ های ضد بارداری؛ چاقی یا لاغری؟

قرص‌ های پیشگیری از بارداری به عنوان یکی از موثرترین روش‌ های اثبات شده در دنیا مورد استفاده قرار می‌ گیرند حال می خواهیم بدانیم که آیا قرص‌ های پیشگیری از بارداری سبب چاقی یا لاغری می شود و آیا چاق یا لاغر بودن ربطی به تاثیر بیشتر این قرص ها در زنان دارد؟ به تحقیقاتی که در این زمینه انجام شده است توجه فرمایید.

تاثیر قرص‌ های پیشگیری از بارداری ارتباطی به چاقی و لاغری زنان ندارد

در بین زنانی که از قرص پیشگیری از بارداری استفاده می‌ کنند، درصد شکست در بین زنان چاق خیلی بیشتر است،‌ تا جایی که تصور می ‌شد چاقی تاثیر قرص را کم می ‌کند، ‌اما مطالعات جدید حرف دیگری دارند.

برخی از مطالعات چنین عنوان کرده ‌اند که تاثیر قرص‌ های پیشگیری از بارداری در زنان چاق، ‌کمتر از زنان لاغر است. اما آیا این یافته درست است؟

بر اساس این مطالعات، در بین زنانی که از قرص‌ های پیشگیری استفاده می ‌کنند، زنان چاق با احتمال 30 تا 40 درصد باردار می‌ شوند. این در حالی است که طیف شکست استفاده از این قرص ‌ها در جامعه کلی تنها بین 2 تا 8 درصد در سال است،‌ تفاوت قابل ملاحظه ‌ای است نه؟

اما بر اساس گزارش رویترز، مطالعات جدید این ادعا را رد کرده ‌اند. به گفته محققین مرکز پزشکی دانشگاه کلمبیا، مادامی که قرص‌ ها به صورت منظم مصرف شوند، چه در زن‌ های چاق و چه در زن‌ های لاغر، به یک اندازه از تولید تخمک در تخمدان بازداری خواهد شد.

این محققین در بررسی ‌های جدید خود به این نتیجه رسیده‌ اند که دلیل شکست بیشتر زنان چاق در پیشگیری از بارداری با استفاده از قرص، ‌این است که این دسته از زنان بیشتر احتمال دارد که قرص ‌ها را به صورت نامنظم مصرف کنند. بر اساس یافته‌ های جدید، 97 درصد کسانی که به طور منظم قرص می‌ خورند، در پیشگیری از بارداری با این روش موفق هستند، ‌چه چاق باشند و چه لاغر. بنابراین دلیل این که زنان چاق در مصرف قرص ناموفق ‌تر هستند، ‌این است که به اندازه افراد لاغر نظم در مصرف را رعایت نمی‌ کنند و ‌نه چیز دیگری.

قرص‌های پیشگیری از بارداری و نازایی

50 سال از ورود این قرص‌ ها به بازار می‌ گذرد و امروزه انواع و اقسام قرص‌ های پیشگیری از بارداری عرضه می ‌شوند که نسبت به انواع اولیه نوع و میزان هورمون‌ هایش عوض شده ‌اند تا تحمل آن برای مصرف‌ کننده راحت ‌تر باشد.

در ضمن، قرص‌های جدید عارضه‌ هایی چون حالت تهوع و دیگر موارد را کمتر دارند. مصرف قرص می‌ تواند تا 99 درصد از باردارشدن فرد جلوگیری کند.

یکی از محاسن استفاده از قرص های پیشگیری از بارداری این است که باعث نازایی نمی ‌شود و برخلاف تصور عامه که می‌ گویند نازایی می ‌آورد کاملا از این قضیه مبرا است.

این روش بهترین توصیه و مناسب‌ ترین گزینه ‌ای است که ما به زوج‌ های جوان تازه ازدواج کرده پیشنهاد می ‌کنیم.

به دلیل این که آن ها به محض قطع قرص می‌ توانند باردار شوند. دلیل این مدعا هم مواردی است که خانم اظهار می ‌کند 2 یا 3 شب قرص خود را فراموش کرده و حالا باردار شده است. یعنی به محض قطع مصرف، مقدار هورمون موثر (که مانع بارداری می ‌شود) از خون پاک شده و تخمک ‌گذاری انجام می ‌شود و بارداری رخ می‌ دهد.

اما دلیل این که باورهای نادرستی در مورد قرص ضدبارداری و نازایی وجود دارد این است که چون اکثر خانم ‌ها بلافاصله پس از ازدواج و شروع رابطه جنسی به‌ عنوان روش پیشگیری، مصرف قرص را شروع می ‌کنند و هیچ اطلاع یا ارزیابی از باروربودن یا نبودن خود ندارند، پس از قطع مصرف قرص و تلاش برای بارداری، عدم موفقیت در باروری را به قرص نسبت می ‌دهند؛ در حالی که قرص‌ ها به هیچ‌ وجه چنین عارضه‌ ای ندارند و اگر آن ها از هیچ روشی استفاده نمی‌ کردند نیز به دلیل مشکلات احتمالی این خانم، بارداری اتفاق نمی ‌افتاد. به هر حال، حالا این زوج ناباروری خود را به قرص نسبت می ‌دهند و به دیگران می ‌گویند: شما نیز از قرص استفاده نکنید چون نازایی می ‌آورد.

آیا قرص های ضدبارداری باعث چاقی می شوند؟

بر خلاف باورهای رایجی که وجود دارد قرص های ضدبارداری باعث اضافه وزن نمی شود.

همیشه این باور وجود داشته است که مصرف قرص ضدبارداری چند کیلو به وزن شما اضافه می کند اما مجله ی Human Reproduction در شماره ی فوریه ی خود نوشته است که این باور اشتباه است. چندین دانشمند دانشگاه Oregon Health & Science روی گروهی از میمون هایی که سیستم تولید مثل شان شبیه انسان است آزمایشاتی انجام دادند.

آزمایش روی این میمون ها نشان داد که هیچ ارتباطی بین چاق شدن و مصرف داروهای ضدبارداری وجود ندارد. محققان معتقدند سنی که زنان معمولا شروع به استفاده از این قرص ها می کنند باعث اضافه وزن می شود. دکتر ژودی کامرون در این باره می گوید: "این احتمال وجود دارد، اضافه وزنی که به طور طبیعی به مرور زمان به وجود می آید به استفاده از این قرص ها نسبت داده می شود." مجله ی Parisien تاکید می کند اگرچه امکان دارد، مطالعاتی که روی پستانداران انجام شده است صد در صد قابل اعتماد نباشد اما با وجود این نتایج آن قابل قبول است؛ زیرا نتایج چهل و چهار پژوهش در این خصوص نشان داده است که رابطه ایی بین مصرف قرص های ضدبارداری و اضافه وزن وجود ندارد.

تحقیقات دیگر نشان می دهد که قرص ها شما را چاق نمی‌ کنند اما این خاصیت را دارند که موجب افزایش اشتها می‌ شوند بنابراین شما بیشتر غذا می ‌خورید و متاسفانه چون خیلی از خانم‌ ها عادت به ورزش کردن ندارند، اضافه وزن پیدا می ‌کنند.

شاید بهتر باشد این بهانه مصرف قرص ها را با اصلاح عادات زندگی رفع کنید یعنی اولا ورزش را به زندگی‌ تان راه بدهید. ثانیا افزایش اشتهای ایجاد شده ناشی از قرص ها را با مصرف مواد کم‌ کالری و پرحجم یا میوه‌ ها و سبزیجات جبران کنید.

شما می ‌توانید با پیاده ‌روی از خانه تا محل خرید یا نرمش کردن در خانه نه تنها مانع اضافه وزن و چاقی شوید بلکه روحیه شاد و سلامتی و دیگر فواید ورزش را به خود هدیه دهید. نباید به جای یافتن راه‌ حل و اصلاح روش زندگی، خود را از مزایای مصرف قرص محروم کنید.

فرآوری: معصومه آیت اللهی

بخش تغذیه و سلامت تبیان