علل کم خونی زنان باردار + راههای درمان

در دوران بارداری نیاز بدن زن باردار به آهن به میزان زیادی افزایش می یابد

 

در دوران بارداری نیاز بدن زن باردار به آهن به میزان زیادی افزایش می یابد. آهن به منظور تولید هموگلوبین خون  ضروری می‌باشد و دوران بارداری زمانی است که مقدار خون بدن شخص باردار  تا ۵۰% حد طبیعی بیشتر می‌شود. برای تولید  هموگلوبین به میزان لازم که حجم خون مناسب ساخته شود آهن اضافی لازم است. بدن شما مقداری آهن اضافی نیز برای مصارف جفت و جنین نیاز دارد.

بیشتر زنان در دوران پیش از بارداری نیز با مشکل کم خونی مواجه می‌باشند و بارداری‌ را بدون ذخیره  کافی  آهن آغاز می‌کنند و در نهایت در ماه‌های پایانی بارداری با مشکل کمبود آهن شدید مواجه می‌شوند و این مسئله با زایمان و تولد نوزاد ادامه پیدا خواهد کرد.

 

علل کم خونی در باردرای
به علت افزایش حجم خون مادر در دوران بارداری، میزان گلبول‌های قرمز در واحد حجم خون کم می‌شود و در نتیجه نیاز به آهن افزایش می‌یابد. لذا مهم ترین علت کم خونی در بارداری، کمبود آهن در بدن مادر است. به دلیل نیاز مادر و جنین به 1000 میلی‌گرم آهن در کل بارداری، مادر باید در نیمه دوم بارداری حتما از قرص آهن استفاده کند.
 
اما علل دیگری هم برای کم‌خونی مادر وجود دارد، از جمله خونریزی‌هایی که در دوران بارداری اتفاق می‌افتد، مثل خونریزی‌های سه ماهه اول در اثر سقط جنین، حاملگی خارج از رحم، بیماری مول یا خونریزی‌های سه ماهه سوم در اثر کنده‌شدن جفت، جفت سر راهی یا خونریزی‌های حین و بعد از زایمان که بسیار خطرناک بوده و نیاز به بستری کردن بیمار و احتمالا تزریق خون به صورت اورژانسی وجود دارد.
 
از علل دیگر کم‌خونی در بارداری، کمبود فولات در غذاهای مصرفی است که منجر به نوع خاصی از کم‌خونی می‌شود. این موارد که بسیار نادر هستند معمولا در کسانی پیش می‌آید که از سبزیجات حاوی اسیدفولیک به میزان کافی استفاده نمی‌کنند و بر اساس تشخیص پزشک و با مصرف اسید فولیک به میزان کافی، بیماری کم‌خونی آنها درمان می‌شود.
 
نوع نادر دیگر کم‌خونی در اثر کمبود ویتامین  B12 پیش می‌آید، که در این افراد اغلب سابقه رژیم طولانی گیاهخواری وجود دارد یعنی از گوشت و تخم‌مرغ و شیر به مدت طولانی استفاده نکرده‌اند؛ یا در کسانی که بیماری ژنتیکی خاصی دارند و روده آن‌ها این مواد مغذی را جذب نمی‌کند؛ یا تحت اعمال جراحی خاص روده یا معده قرار گرفته‌اند که دستگاه گوارش آن‌ها دیگر به میزان کافی این مواد را جذب نمی‌کند. در این افراد هم با تجویز ویتامین B12 درمان انجام می‌شود.
 
نوع دیگر کم‌خونی، کم‌خونی در اثر بیماری‌های مزمن است مثل بیماری مزمن کلیوی یا آرتریت روماتوئید یا بیماری سل که هر کدام درمان خاص خود را دارند.

از انواع دیگر کم‌خونی که به خصوص در شمال کشور شایع است، انواع تالاسمی‌ها هستند. تالاسمی یک نوع اختلال ژنتیکی در ساخت هموگلوبین موجود در گلبول‌های قرمز خون است. این بیماری به دلیل اشکال مختلف ژنتیکی به شکل‌های متفاوتی دیده می‌شود، مثل تالاسمی آلفا یا بتا. این انواع، خود به انواع مینور (خفیف)، اینترمدیا (بینابینی) و ماژور (شدید) تقسیم می‌شوند که در مورد هر یک از آن‌ها، راه درمانی خاصی را انتخاب می‌کنیم. اما مهم این است که بدانیم در این بیماران، به طور ژنتیکی میزان هموگلوبین (که در زنان عادی از 12 به بالا طبیعی است) پایین‌تر از حد طبیعی است و در درمان آن‌ها هم این نکته مد نظر است.

در این مادران مراقبت‌های بیشتری طی بارداری انجام می‌شود، اما لزوما هموگلوبین را به 12 نمی‌رسانیم. در مواردی که در مشاوره ژنتیک پدر و مادر، احتمال ابتلا به تالاسمی ماژور زیاد باشد، می‌توان با نمونه‌برداری از جفت در هفته‌های اول بارداری، به این بیماری در جنین پی برد و تحت نظر پزشک اقدام به سقط جنین کرد.

نیاز زنان به آهن در دوران بارداری تا دو برابر قبل از بارداری افزایش پیدا می‌کند

 
تشخیص کم خونی در دوران بارداری:
معمولاً پزشکان در معاینات اولیه دوران بارداری برای شخص باردار، با کمک آزمایش‌ کم خونی را بررسی و تشخیص می‌دهند .

- آزمایش (هماتوکریت) : در این آزمایش درصد میزان گلبولهای قرمز در پلاسما ‌سنجیده می‌شود.

- آزمایش میزان هموگلوبین: در این تست  وزن هموگلوبین خون را اندازه‌گیری می‌کند . با این حال با پیشرفت بارداری ، احتمال ایجاد کم خونی افزایش می‌یابد. بنابراین در اواخر سه ماهه دوم یا اوایل سه ماهه سوم باید آزمایش تکرار شود.

کم خونی ممکن است علامت و نشانه خاصی نداشته باشد و مخصوصاً در موارد خفیف علائم کم خونی عبارت‌اند از:
- خستگی
- در گاهی موارد  تب
- سرگیجه
- رنگ‌پریدگی مخصوصاً در ناحیه ناخن، پلک و لب
- تپش قلب و تنگی نفس
- اختلال در تمرکز حواس
- تمایل شدید برای خوردن مواد غیرخوراکی مثل یخ  ، کاغذ ، خاک ، گچ

البته هر یک از علائم کم خونی که در بالا ذکر شد می‌تواند جز علائم بارداری محسوب شود و ربطی به کم خونی نداشته باشد

بهترین زمان برای مصرف قرص آهن  شب قبل از خواب است.

زنان باردار قبل از خواب، قرص آهن بخورند
نیاز زنان به آهن در دوران بارداری تا دو برابر قبل از بارداری افزایش پیدا می‌کند. این افزایش نیاز به آهن برای رشد جفت و جنین به حدی است که به هیچ‌وجه از طریق مصرف موادغذایی تأمین نمی‌شود.
 
مصرف قرص آهن در زنان باردار برای پیشگیری از کم‌خونی فقرآهن، عوارض ناشی از کمبود شدید و متوسط آهن بر رشد و تکامل جنین و سلامت مادر از جمله مرگ و میر مادران، زایمان زودرس، رشد ناکافی جنین و افزایش خطر مرگ و میر جنین ضروری است.
 
مصرف قرص آهن ممکن است عوارضی مانند تهوع، درد معده، اسهال و یبوست داشته باشد به همین دلیل توصیه می‌شود که قرص آهن بعد از غذا مصرف شود تا عوارض مصرف آن کمتر می‌شود.
 
زنان باردار نباید مصرف قرص آهن را به دلیل عوارض آن قطع کنند، زیرا بعد از گذشت چند روز معمولا این عوارض قابل تحمل شده یا کلا برطرف خواهند شد.
 
بهترین زمان برای مصرف قرص آهن، شب قبل از خواب است.
 
از مصرف همزمان شیر و فرآورده‌های لبنی با قرص آهن خودداری شود، زیرا کلسیم موجود در لبنیات با جذب آهن در بدن تداخل می‌کنند.
 
نیاز به اسید فولیک نیز در دوران بارداری افزایش می‌یابد. به دلیل نقش اسید فولیک در پیشگیری از نقص مادرزادی لوله عصبی، بهتر است مصرف قرص آن، از سه ماه یا حداقل یک ماه قبل از بارداری شروع شود.

 

بهترین زمان برای مصرف قرص آهن  شب قبل از خواب است

 
پیشگیری و درمان کم خونی
- مصرف مرتب مکمل‌های دوران بارداری

- داشتن تغذیه مناسب در دوران بارداری

- مصرف سبزیجات و میوه‌های مناسب در دوران بارداری مانند : لوبیا، کشمش، خرما، آلو، انجیر، زردآلو، سیب‌زمینی (با پوست)، کلم بروکلی، چغندر، سبزیجات دارای برگ‌های سبز، نان‌های سبوس‌دار، شیرۀ قند سیاه، و غلات غنی‌شده با آهن.

- مصرف آب میوه‌های سرشار از ویتامین cبرای جذب بهتر آهن مواد غذایی و مکمل‌ها مانند آب لیمو ،آب گوجه‌فرنگی ،توت‌فرنگی ، گریپ‌فروت ، کیوی و...

- مصرف نکردن مواد حاوی کلسیم به هنگام مصرف مکمل‌های آهن بهتر است شیر  در فاصله بین دو وعده غذا مصرف گردد.

از مصرف بیش از حد قهوه و چای در دوران بارداری خودداری نمایید .

نکته از مصرف جگر در دوران بارداری به شدت خودداری کنید . زیرا حاوی ویتامین A در حدی زیان‌آور است که منجر به ناهنجاری‌های مادرزادی می‌شود.

 

گردآوری:بخش کودکان صبح بخیر

منابع:
niniban.com
tebyan

ویدیو مرتبط :
درمان کم خونی ژنتیکی

---

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

علل کم خونی فقر آهن (آنمی)،پیشگیری و درمان آن

سعی‌ كنید با رعایت‌ یك‌ رژیم‌ غذای‌ متعادل آهن را به مقدار کافی دریافت نمایید

بیماری کم خونی فقر آهن (آنمی)

كم‌خونی‌ فقر آهن‌ (آنمی) عبارت‌ است‌ از كاهش‌ گلبول‌های‌ قرمز خون‌ یا ناكافی‌ بودن‌ هموگلوبین‌ در گلبول‌های‌ قرمز. این‌ كم‌خونی‌ (آنمی) به‌ علت‌ سایر بیماری‌ها ایجاد می‌شود. بنابراین‌، برای‌ درمان‌ مناسب‌ کم خونی، علت‌ باید پیدا شود.

ـ علایم‌ شایع‌ فقر اهن یا آنمی:
۱. در ابتدا ممكن‌ است‌ هیچ‌ علامتی‌ وجود نداشته‌ باشد.
۲. خستگی‌ و ضعف‌
۳. رنگ‌ پریدگی‌، به‌ خصوص‌ در دست‌ها و سطح‌ داخلی‌ پلك‌ها
۴. التهاب‌ زبان‌
۵. غش‌
۶. حالت‌ تنگی‌ نفس‌
۷. تند شدن‌ ضربان‌ قلب‌
۸. احساس‌ ناراحتی‌ در شكم‌
۹. علاقه‌ شدید به‌ خوردن‌ یخ‌، رنگ‌، یا خاك‌
۱۰. استعداد ابتلا به‌ عفونت‌

ـ علل‌ کم خونی:
۱. كاهش‌ جذب‌ آهن‌ یا افزایش‌ نیاز به‌ آهن‌.
۲. جهش‌ رشدی‌ سریع‌
۳. خونریزی‌ شدید قاعدگی‌
۴. بارداری‌
۵. سوءجذب‌
۶. بیماری‌ در دستگاه‌ گوارش‌ كه‌ با خونریزی‌ همراه‌ باشد، از جمله‌ سرطان‌

ـ عوامل‌ افزایش‌دهنده‌ خطر:
۱. تغذیه‌ نامناسب‌ و ناكافی‌
۲. سن‌ بالای‌ 60 سال‌
۳. یك‌ بیماری‌ اخیر، مثل‌ زخم‌ معده‌ یا اثنی‌عشر، دیورتیكولیت‌، كولیت‌، بواسیر، یا تومور در دستگاه‌ گوارش‌

ـ پیشگیری‌ از کم خونی فقر اهن:
سعی‌ كنید با رعایت‌ یك‌ رژیم‌ غذای‌ متعادل‌ یا با كمك‌ مكمل‌های‌ آهن‌، آهن‌ را به‌ مقدار كافی‌ دریافت‌ نمایید. رفع‌ مشكلات‌ زنانگی‌ یا سایر مشكلاتی‌ كه‌ باعث‌ خونریزی‌ بیش‌ از حد می‌شوند.

ـ عواقب‌ مورد انتظار:
معمولاً با مكمل‌های‌ آهن‌ قابل‌ درمان‌ است‌. البته‌ این‌ در صورتی‌ است‌ كه‌ علت‌ زمینه‌ساز نیز شناسایی‌ و درمان‌ شود.

ـ عوارض‌ احتمالی‌ کم خونی:
عدم‌ تشخیص‌ یك‌ سرطان‌ خونریزی‌ دهنده‌، امكان‌ دارد آنژین‌ صدری‌ (درد یا فشار زیر جناغ‌ كه‌ ناشی‌ از ناكافی‌ بودن‌ خونرسانی‌ مؤثر به‌ قلب‌ است‌) یا نارسایی‌ احتقانی‌ قلب‌ (عمل‌ پمپ‌ كردن‌ خون ‌توسط‌ قلب‌ خوب‌ انجام‌ نمی‌گیرد) در نتیجه‌ فقر آهن‌ شدید رخ‌ دهند.

 

درمان‌ كم‌خونی‌ فقر آهن‌ تصحیح‌ یا رفع‌ علت‌ زمینه‌ساز است‌

 
ـ درمان‌ کم خونی فقر آهن یا انمی:
مهمترین‌ قسمت‌ درمان‌ كم‌خونی‌ فقر آهن‌ تصحیح‌ یا رفع‌ علت‌ زمینه‌ساز است‌. در این‌ صورت‌ فقر آهن‌ را می‌توان‌ به‌ خوبی‌ با مكمل‌ آهن‌ درمان‌ كرد. از عوامل‌ خطر عفونت‌ اجتناب‌ كنید.

ـ داروها:
۱. آهن‌ را وقتی‌ معده‌ خالی‌ است‌ میل‌ كنید (حداقل‌ نیم‌ ساعت‌ قبل‌ از غذا) تا جذب‌ آن‌ بهتر باشد. اگر معده‌تان‌ را به‌ هم‌ می‌ریزید، می‌توانید با مقدار غذای‌ كمی‌ آن‌ را میل‌ كنید (البته‌ به‌ غیر از شیر).

۲. اگر داروهای‌ دیگری‌ مصرف‌ می‌كنید، بعد از خوردن‌ آهن‌ حداقل‌ 2 ساعت‌ صبر كنید و سپس‌ آن‌ داروها را مصرف‌ نمایید. به‌ خصوص‌ داروهای‌ ضداسید و تتراسیكلین‌ها در جذب‌ آهن‌ اختلال‌ ایجاد می‌كنند.

۳. مكمل‌های‌ آهن‌ می‌توانند اجابت‌ مزاج‌ را سیاه‌ رنگ‌ كنند، یا باعث‌ اسهال‌ یا یبوست‌ شوند.

۴. مكمل‌های‌ آهن‌ را تا 3-2 ماه‌ پس‌ از طبیعی‌ شدن‌ آزمایش‌ خون‌ ادامه‌ دهید.

۵. مصرف‌ آهن‌ به‌ مقدار زیاد خطرناك‌ است‌. یك‌ شیشه‌ قرص‌ آهن‌ می‌تواند یك‌ كودك‌ را مسموم‌ كند. مكمل‌های‌ آهن‌ را دور از دسترس‌ كودكان‌ قرار دهید.

ـ فعالیت‌:
هیچ‌ محدودیتی‌ برای‌ آن‌ وجود ندارد. البته‌ ممكن‌ است‌ مجبور شوید فعالیت‌های‌ خود را طوری‌ تنظیم‌ كنید، كه‌ علایم‌ خستگی‌ رفع‌ شوند.

ـ رژیم‌ غذائی‌ در بیماران کم خونی:
۱. برای‌ جلوگیری‌ از یبوست‌، فیبر رژیم‌ غذایی‌ را افزایش‌ دهید.
۲. غذاهای‌ آهن‌دار بخورید، مثل‌ گوشت‌، باقلا و لوبیا، و سبزیجات‌ پر برگ‌ و سبز
۳. بزرگسالان‌ باید دریافت‌ شیر روزانه‌ را به‌ حدود نیم‌ لیتر محدود كنند. شیر در جذب‌ آهن‌ اختلال‌ ایجاد می‌كند.

ـ در این‌ شرایط‌ به‌ پزشك‌ خود مراجعه‌ نمائید:
۱. اگر شما یا یكی‌ از اعضای‌ خانواده‌ تان علایم‌ كم‌خونی‌ را دارید.
۲. اگر تهوع‌، استفراغ‌، تب‌، معده‌ درد، یا اسهال‌ یا یبوست‌ شدید به‌ هنگام‌ درمان‌ رخ‌ دهند.
منبع:salamatnews.com