بیماری های شایع دوران سالمندی

مجله سلامت:

دکتر شهلا ابوالقاسمی - فوق تخصص روماتولوژی و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی

بیماری در هر سنی سراغ انسان ها می آید اما بیماری هایی وجود دارند که خاص دوران سالمندی اند و در دوران جوانی به ندرت دیده می شوند.

مطلب «سالمندان» این هفته درباره بیماری های روماتولوژیک رایجی است که در بعضی از میانسالان دیده می شود. بیشتر این بیماری ها درمان قطعی ندارند ولی غالبا قابل کنترل اند.

آرتروز

اصطلاح عامیانه آرتروز، همان ساییدگی غضروف مفصلی است. غضروف انسان های از 35-30 سالگی تغییر می کند. این پدیده فیزیولوژیک و طبیعی است. در صورتی که فشار روی غضروف به مدت طولانی زیاد باشد، غضروف تخریب می شد و درد ایجاد خواهد شد.


با افزایش شدت بیماری، درد و خشکی اندام هنگام برخاستن از خواب به آن اضافه می شود. خشکی اندام ها تقریبا نیم ساعت طول می کشد و به مرور و با حرکت بیمار از بین می رود.

آرتروز درمان ندارد ولی راه هایی برای تسکین درد وجود دارد؛ مثلا بیماران به عضو دچار آرتروز فشار نیاورند و از داروهای غضروف ساز و مسکن ها استفاده کنند. البته مصرف طولانی مدت مسکن به هیچ وجه توصیه نمی شود. غضروف آسیب دیده معمولا در زانوهاست و برای کاهش درد و کم کردن فشار از روی زانو به بیماران توصیه می شود از توالت فرنگی، تخت و صندلی هنگام خواندن نماز یا خوردن غذا استفاده کنند.

پوکی استخوان

با افزایش سن، ماده پروتئینی و معدنی استخوان و به دنبال آن تراکم استخوانی کم می شود ولی شیوه بد زندگی، نداشتن تغذیه خوب (بدون کلسیم و مواد معدنی و پروتئین)، کمبود اشعه خورشید در محل زندگی مثل کشورهای اسکاندیناوی و نزدیک قطب، تحرک ناکافی و وجود بیماری های کلیوی و غددی و مصرف بعضی از داروها، این روند را تسریع می کند.

پوکی استخوان علامتی نداردت و فقط وقتی معلوم می شود که شکستگی در نقطه ای از بدن رخ دهد اما آزمایشی به نام سنجش تراکم استخوان وجود دارد که میزان پوکی را مشخص می کند.
در این مواقع جلوگیری از پیشرفت بیماری الزامی است چون شکستگی های دوران سالمندی به راحتی بهبود نمی یابند و ممکن است باعث از کار افتادگی بیمار شوند.

بیماری های التهابی عروق

در این بیماری عروق بزرگ درگیر می شوند. التهاب در عروق باعث مختل شدن خونرسانی می شود. عروق درگیر ممکن است در شریان آئورت یا شریان های اندام ها باشد.

بیماران با سردرد، قفل شدن فک و دردهای ناحیه شانه و گردن، خستگی، تب خفیف،کاهش اشتها و ... مراجعه می کنند.

این بیماری مختص افراد بیشتر از 50 سال است و معمولا زمینه ژنتیکی دارد. در تصویربرداری از عروق بزرگ، تنگی مشاهده می شود. درمان چنین بیمارانی ضروری است.

فیبرومیالژیا

علامت شاخص بیماری فیبرومیالژیا دردهای عضلانی - اسکلتی است. در بررسی های تخصصی مشکل ساختاری در استخوان ها و التهاب عضلانی دیده نمی شود و اختلال مربوط به بافت همبند است.


بیماران غیر از درد از علائم دیگری مانند سوزش، خشکی صبحگاهی، خستگی و اختلال در خواب نیز شکایت دارند. بیماری در کودکان هم ممکن است مشاهده شود ولی سن بروز آن معمولا حول و حوش 50 سالگی است. علت بروز بیماری هنوز ناشناخته است. شاید عوامل ژنتیکی در آن نقش داشته باشند. به دلیل ناشناخته بودن بیماری، درمان قطعی هم برای آن پیدا نشده است. استفاده از مسکن ها، پمادهای موضعی عضلانی، ماساژ درمانی و ... برای کاهش درد مفید است.

نقرس

نقرس بیماری التهابی مفصلی است. این بیماری از میانسالی به بعد بروز می کند و به ندرت در افراد جوان دیده می شود. علت بیماری بالا رفتن اسید اوریک خون است که باعث ایجاد کریستال هایی در خون و رسوب در مفاصل و بافت ها می شود.

اولین علامت نقرس در نیمی از بیماران تورم یا قرمزی، التهاب و سوزش در محل اتصال مفصل شست پا و پنجه است ولی بیماری در مفاصل دیگر مانند زانو، مچ و انگشتان دست و ... نیز دیده می شود.

بیماری با درد مفصلی و گاهی توأم با خستگی و تب شدید بروز می کند. تعداد مبتلایان به نقرس در دنیا افزایش یافته است. شایع ترین علت داشتن زمینه ژنتیکی است ولی دفع ناقص اوره، تغذیه ناسالم و ... هم می تواند باعث بیماری نقرس شوند.

حمله های حاد بیماری باید درمان شوند. در صورت کنترل نشدن بیماری نقرس، احتمال ابتلای فرد به بیماری هایی مانند افزایش فشار خون، دیابت و بیماری های قلبی و کلیوی بیشتر خواهد شد. البته با دارو می توان سطح اسید اوریک خون را پایین آورد.

نقرس کاذب

نقرس کاذب بیماری مفصلی شبیه به نقرس است و بیشتر در افراد مسن دیده می شود ولی برخلاف نقرس به جای کریستال های اسید اوریک، کریستال های فسفات کلسیم درون مفاصل و بافت های اطراف آن رسوب می کند.


البتهاب مفصل به دو شکل ناگهانی یا طول کشیده بروز می کند. نقرس کاذب در مبتلایان به پرکاری تیرویید و دیابت بیشتر مشاهده می شود. بیماری باید کنترل شود چون احتمال تخریب مفصل در اثر رسوب فسفات کلسیم وجود دارد.

برای درمان، مایع مفصلی با استفاده از سرنگ کشیده و برای کاهش التهاب هم از داروهای استروییدی استفاده می شود.