بلوغ با جسم و روان دختران چه می کند؟

 

 

 

 

بلوغ یعنی دوره انتقال از مرحله کودکی به بزرگسالی و کسب قدرت باروری. از نظر لغوی، بلوغ به معنی رسیدن به سن رشد، مرد شدن، زن شدن، رسیدگی و پختگی و به حد کمال رسیدن است...

 

با دکتر صفیه شهریاری، متخصص زنان و زایمان درباره علایم و بحران های همین دوران گفتگو کرده ایم.

 

▪ اهمیت این دوره از زندگی در چیست؟ چرا بلوغ را دوره مهمی از زندگی می دانند؟

 

ـ ببینید؛ طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت، نوجوان به گروه سنی ۱۰ تا ۱۹سال اطلاق می شود که با تحول های فراوان جسمی و روانی همراه است و موجب تغییر نگاه فرد نسبت به جهان اطراف، رفتار و احساساتش می شود. نوجوان گاهی دچار تشویش و نگرانی شده و تصمیم گیری برایش سخت می شود. از مسایل عمده دیگری که نوجوان در دوره بلوغ با آنها روبه رو ست، تغییرهای جسمانی است و اگر نوجوان و اطرافیان به خوبی از این تغییرها آگاهی نداشته باشند، این باعث تشویش و نگرانی خودش و اطرافیان می شود. علاوه بر این، وجود پاره ای اعتقادها و باورهای سنتی نیز می تواند به مشکل های نوجوان بیفزاید. اگر نوجوان مسایل و مشکل های بلوغ را در محیطی سرشار از تفاهم، صمیمیت و آگاهی و با کمک خانواده و جامعه بشناسد، این دوره را به خوبی طی می کند و با نشاط و سلامت پا به عرصه بزرگسالی می گذارد. در حال حاضر، بیش از ۵/۱ میلیارد نفر از جمعیت جهان را نوجوانان تشکیل می دهند. با توجه به اینکه زیربنای بزرگسالی افراد در دوره بلوغ به وجود می آید و بسیاری از مشکل های مختلف جسمانی، روانی و اجتماعی جوانان ریشه در دوران بلوغ دارد، آشنایی با دوران بلوغ برای نوجوانان و والدین آنها امری ضروری است.

 

▪ لطفا کمی از تغییرات جسمی بلوغ در دختران بگویید.

 

ـ ظهور علامت های جسمی بلوغ به دنبال برخی تغییرهای هورمونی بدن و از طریق مغز (سیستم هیپوفیز و هیپوتالاموس) کنترل و شروع می شود و این تغییرهای جسمی، همراه با جهش رشد نوجوان است و به ترتیب، با جوانه زدن پستان ها و رشد آنها شروع می شود و با پیدایش موهای تناسلی در زیر بغل و در نهایت با قاعدگی به پایان می رسد. معمولا جهش رشدی در دختران حداقل ۲ سال زودتر از پسران اتفاق می افتد؛ به طوری که در مدت ۱ سال، قد دختران حدود ۶ تا ۱۱ سانتی متر بلندتر می شود. جهش چشمگیر رشد معمولا ۲ سال بعد از جوانه زدن پستان ها و ۱ سال قبل از شروع عادت ماهانه اتفاق می افتد. سرعت بالای رشد باعث افزایش رشد، به خصوص در استخوان ها و غضروف ها می شود ولی هورمون های جنسی (استروژن) سبب بسته شدن صفحه رشد استخوان و کند شدن رشد استخوان ها می شود. به همین دلیل است که پس از قاعدگی، سرعت رشد قد کندتر شده و معمولا دخترها بیش از ۶ سانتی متر افزایش قد ندارند.

 

زمان و سرعت رشد تحت تاثیر عوامل متعددی از جمله وراثت، تغذیه، محل جغرافیایی، تماس با نور و شرایط روانی است. رشد پستانی معمولا در سن ۵/۷ تا ۵/۱۲ سالگی روی می دهد. البته به طور متوسط در ۵/۹ سالگی پستان ها رشد می کنند. موهای شرمگاهی در ۵/۱۰ سالگی ظاهر می شوند و در ناحیه زیر بغل نیز مو پدیدار می شود. آخرین مرحله بلوغ نیز قاعدگی است که در سن ۹ تا ۱۶ سالگی و به طور متوسط در ۱۳ سالگی اتفاق می افتد. در پایان دوره بلوغ با تغییر فُرم اندام ها، پیدایش هیکل زنانه روی می دهد. لگن پهن می شود، ران ها کلفت تر می شوند و چربی به شکل زنانه در بدن توزیع می شود. در این دوره بر اثر ترشحات هورمونی فعالیت غدد چربی و عرق نیز در دختران افزایش می یابد. در بعضی از نوجوانان جوش هایی روی صورت دیده می شود که نباید دستکاری شوند؛ زیرا عفونی می شوند و فقط باید آنها را به طور مرتب با آب و صابون شست. در صورتی که تعریق زیاد شود علاوه بر استحمام می توان از اسپری های زیر بغل یا لوسیون های بهداشتی استفاده کرد.

 

▪ ممکن است کمی درباره چگونگی قاعدگی توضیح دهید؟

 

ـ بله؛ به خروج خون و قطعات ریزش یافته، لایه پوششی درون رحم می گویند قاعدگی، پریود، حیض یا رگل. یک قاعدگی طبیعی به سلامت ۳ ناحیه از بدن بستگی دارد. این نواحی که پس از بلوغ به طور هماهنگ عمل می کنند، عبارتند از: مغز (هیپوفیز و هیپوتالاموس)، تخمدان ها و رحم.

 

▪ این نواحی ۳گانه چگونه فرآیند قاعدگی را تنظیم می کنند؟

 

ـ هیپوتالاموس یک ساختمان کوچکی در قاعده مغز است که از دوره بلوغ شروع به ترشح ماده ای به نام هورمون گونادوتروپین می کند و این ماده روی غده هیپوفیز اثر می گذارد و سبب ساخته شدن هورمون های تحریک کننده فولیکول و هورمون جسم زرد می شود که توسط خون به تخمدان می رسند. این مواد روی تخمدان تاثیر می گذارند وباعث ترشح هورمون های جنسی زنانه (استروژن و پروژسترون) از تخمدان می شوند. هورمون استروژن باعث رها شدن تخمک از تخمدان می شود که به این عمل تخمک گذاری می گویند و معمولا ۱۴ روز قبل از عادت ماهانه اتفاق می افتد و از این زمان به بعد، پروژسترون از طریق تخمدان ساخته می شود. در ضمن، هورمون های استروژن و پروژسترون با همدیگر روی بافت پوششی درون رحم تاثیر می گذارند که در اثر آن، لایه ضخیمی درون رحم ایجاد می شود و در صورت عدم بارداری در پایان دوره عادت ماهانه به صورت قاعدگی همراه با خون ریزی، خود را نشان می دهد. هورمون استروژن همچنین باعث رشد اعضای دستگاه تناسلی، پستان ها، استخوان ها و بروز صفات زنانه می شود. اولین روز یک دوره خون ریزی تا اولین روز خون ریزی بعدی را یک دوره عادت ماهانه می نامند که معمولا بین ۲۱ تا ۳۹ روز است.

 

▪ ولی طول دوره عادت ماهانه در خانم ها و حتی مدت روزهای خون ریزی در یک خانم هم ثابت نیست؛ چرا؟

 

ـ خب، البته این تغییر به مدت چند روز تا یک هفته می تواند طبیعی باشد. طولانی شدن دوره عادت ماهانه بیش از ۳۹ روز، به خصوص در صورت تکرار آن در ماه های بعد، باید تحت بررسی قرار گیرد. کوتاه شدن دوره عادت ماهانه به میزان کمتر از ۲۱ روز نیز به خصوص اگر تکرار شود، ممکن است به دلایل بیماری های رحمی یا تخمدانی باشد که باید بررسی شود. به طور کلی، دو سوم زنان دوره عادت ماهانه منظمی دارند. میزان خون خارج شده در هر نوبت عادت ماهانه بین ۳۰ تا ۸۰ میلی لیتر است که طی ۳ تا ۷ روز خارج می شود و روزانه به طور متوسط ۳ تا ۵ نوار بهداشتی استفاده می شود. بیشترین خون ریزی در روزهای اول تا سوم اتفاق می افتد. قاعدگی های اول بدون تخمک گذاری است و به همین دلیل ممکن است از نظر فواصل زمانی، مقدار خون ریزی یا مدت خون ریزی نامنظم و غیرقابل پیش بینی باشد ولی معمولا ۲ تا ۵/۲ سال پس از شروع قاعدگی خودبه خود منظم می شود.

 

▪ چه زمانی به بلوغ، زودرس یا دیررس می گوییم؟

 

ـ اگر تا سن ۱۴ سالگی علایم و صفات ثانویه جنسی یعنی رشد پستان ها، رشد موهای زیربغل و موهای تناسلی و رشد کافی بدن صورت نگرفت یا اگر تا سن ۱۶ سالگی، قاعدگی رخ نداد؛ بلوغ، دیررس است و باید به پزشک مراجعه شود. اگر بلوغ قبل از ۸ سالگی رخ دهد نیز بلوغ، زودرس است که در این صورت نیز باید به پزشک مراجعه شود. معمولا آغاز تغییرهای بلوغ به طور عمده به وسیله عوامل ژنتیکی تعیین می شود و محل جغرافیایی، وضعیت تغذیه و عوامل روان شناختی نیز بر سن آغاز تاثیر می گذارند.

 

▪ علایم جسمی و روانی قبل از عادت ماهانه چگونه اند؟

 

ـ افزایش وزن، احساس سنگینی در شکم و کل بدن، تورم دست ها و صورت، بزرگ یا دردناک شدن پستان ها، سردرد، تهوع، استفراغ، اسهال، بی اشتهایی یا تمایل به بعضی از غذاها، خستگی و تکرر ادرار یا کمردرد، درد زیر دل، تغییرهای خلق، نگرانی، افسردگی، ناامیدی، تحریک پذیری، کاهش قدرت تمرکز و منفی گرایی همراه با دل درد در تمام افراد کم وبیش دیده می شود. در عین حال، دل درد در دوران قاعدگی ممکن است چند ساعت قبل یا هم زمان با خون ریزی شروع شود که معمولا بیش از ۲ یا ۳ روز اول ادامه نمی یابد. باید این نکته را هم یادآوری کنم که اگر والدین می توانستند به یاد بیاورند که خودشان وقتی که در سن و سال نوجوانی بودند چه احساسات و عواطفی داشته اند آن وقت شاید برای درک نوجوانان تلاش بیشتری از خود نشان می دادند. لازم است به آموزش همسالان در زمینه بلوغ نیز تاکید کنم که باید در مدارس انجام شود.

منبع:روزنامه سلامت

ویدیو مرتبط :
دختران در دوران بلوغ چه بخورند؟

---

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

نقش‌مادران در كاهش‌ عوارض بلوغ دختران

 

خیلی از دختران ایرانی وقتی درباره دوران بلوغ شان حرف می‌زنند، ممكن است چنین احساسی داشته باشند. تغییرات دوران بلوغ هم برای دختران و هم برای پسران اهمیت دارد، اما مسائل دختران به خاطر شرایط خاص فرهنگی اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌كند. مادر، به عنوان نزدیك‌ترین فرد از نظر عاطفی به فرزندش، می‌تواند گذر از این دوران را برای او آسان‌تر كند.

 

نشانه‌های بلوغ كه در دختران ایجاد می‌شود، احساس اضطراب هم همراه آن به وجود می‌آید. در جوامع و خانواده‌هایی كه آموزش جنسی كافی به نوجوانان ارائه نمی‌شود ، پیدا شدن اولین علائم ممكن است با تعبیراتی نادرست از جنسیت یا احساس بیماری، طرد شدگی و سردرگمی‌در دختران همراه شود.

 

 

چرا دختران؟

 

زندگی دخترانه، از هر نظر زندگی حساسی است و وقتی این حساسیت‌های طبیعی با ویژگی‌های فرهنگی جامعه‌ای مثل جامعه ما آمیخته می‌شود، دوچندان خواهد شد. مسائل زنانه همواره در پرده‌ای از شرم و حیا پیچیده شده‌اند و اطلاع‌رسانی درخصوص آنها به شكل رسمی‌ وجود ندارد.

 

با این‌كه دختران از سال‌های انتهای دبستان با تغییرات دوران بلوغ روبه رو می‌شوند ، مدرسه‌ها در این زمینه به آنها آموزش نمی‌دهند و این وظیفه تنها بر دوش خانواده‌ها باقی می‌ماند. در خانواده هم این نقش از مادر طلب می‌شود ؛ این‌كه یك تنه فرزندش را از تغییراتی كه پیش رو دارد آگاه كند و بكوشد اتفاق بزرگ بلوغ، با كمترین هزینه و در نهایت آرامش پیش برود.

 

پسران نوجوان این امكان را دارند كه به خاطر ارتباط‌های گسترده‌تر اجتماعی و قرار داشتن در معرض دریافت اطلاعات راحت‌تر با مساله بلوغ روبه‌رو شوند، ضمن این‌كه مربیان و پدران هم برای انتقال اطلاعات به آنها راحت‌تر عمل می‌كنند. همه این عوامل باعث می‌شود نقش مادران برای همراهی در این مرحله مهم در زندگی دختران پررنگ‌تر شود.

 

دوره نوجوانی از 11 تا 13 سالگی شروع می‌شود و تا 18 سالگی ادامه دارد. این دوره، دوران تعارض بین رفتار كودكانه و بزرگسالی است. اما چندسال قبل از ورود كودك به سن نوجوانی، تغییرات اندكی درجسم و رفتارش آشكار می‌شود. این تغییرات در دخترها شایع‌تر است.

 

 

در آستانه تغییر

 

با بروز نامحسوس نشانه‌های بلوغ، كودكان كم‌كم دست از بازی می‌كشند و بیشتر تمایل دارند اوقاتشان را با همسالان همجنس خود بگذرانند. آنها ساعت‌ها با دوستانشان حرف می‌زنند. در ابتدای این صحبت‌ها یعنی همان سال‌های پیش از بلوغ، كودكان درباره خانواده، افتخاراتی كه خانواده‌شان داشته، مسافرتی كه پدر و مادرشان داشتند، دارایی‌های خانوادگی، دوستان و آشنایانشان و بحث‌های داغی كه این روزها در زندگی آنها جاری است صحبت می كنند.

 

آنها سعی می‌كنند خود و خانواده‌شان را برتر از دیگری بدانند یا حتی با خیالپردازی‌هایی، ذهن دوستانشان را به سمت خود سوق دهند. حساسیت این دوران كمتر از دوران بلوغ نیست، چون زمینه‌های برقراری ارتباط نزدیك بین مادران و دخترها، از همین زمان شروع می‌شود.

 

ممكن است خیلی از پدر و مادرها گمان كنند بچه‌ها در دوران پیش از بلوغ زیاد حرف می‌زنند یا به دوستانشان دروغ می‌گویند. این طور نیست. آنها واقعیت‌های زندگی‌اشان را با خیالات می‌آمیزند و به دوستانشان می‌گویند، اگر رفتارهای اینچنینی بچه‌ها مورد انتقاد قرار بگیرد و بخصوص مادرها دخترانشان را به دروغگویی متهم كنند یا رفتارهای افراطی‌شان را در وقت گذرانی با همسالان درك نكنند، وقتی بچه‌ها وارد مرحله بعدی یعنی دوران بلوغ شوند، ارتباط درستی بین آنها و مادرانشان برقرار نمی‌شود.

 

این دوره بهترین دوره‌ای است كه می‌توان به رفتارهای كودك در آستانه بلوغ جهت مناسب داد؛ مثلاً می توان دوستان آنها را كه اكثرا هم محله‌ای‌ها و همكلاسی‌هایشان هستند، شناسایی كرد و البته این كار باید غیرمستقیم انجام شود.

 

با ورود كودك به این مرحله و بروز این نوع رفتارها، رفتار مادرها هم باید تغییر كند و پخته‌تر و منطقی‌تر شود. این مساله را می‌توان این طور تعبیر كرد كه با شروع مراحل بلوغ در دختران، مادران نیز وارد مرحله تازه‌ای می‌شوند كه باید در آن بخش‌های تازه‌ای از وجود خود را كشف كنند.

 

نباید دختران را با همان شیوه‌های قبلی به سمت خود گرایش داد. مادران باید باور كنند كه او در تلاش برای رسیدن به استقلال فكری و منطقی است و حتی در این مرحله ممكن است شاهد نافرمانی‌ های او باشند.

 

 

سردرگمی ‌و ترس

 

با شروع دوران بلوغ، دختران همزمان دچار تغییراتی در جسم و روحشان می‌شوند. درك همزمان این تغییرات برای آنها می‌تواند دشوار باشد و مادران را هم سردرگم كند.

 

بسیاری از مادران از مواجهه با این دوران وحشت دارند. سن بلوغ دختران پایین است و مادر هنوز برای آن آمادگی ندارد. در حالی كه مادر هنوز درگیر كودكی‌های دخترش است و او را دختربچه‌ای به حساب می‌آورد، دخترش با نشانه‌های رفتاری و جسمی ‌به او اعلام می‌كند كه كودكی به پایان رسیده و خیلی زود وارد دنیای زنانه خواهد شد.

 

بین مادرها خیلی شایع است كه به دلیل‌های روان‌شناختی نسبت به این مساله موضع می‌گیرند. برای آنها درك این واقعیت سخت است كه دخترشان كم‌كم به یك آدم بالغ و مستقل تبدیل می‌شود. به همین دلیل شیوه انكار را در پیش می‌گیرند و سعی می‌كنند موضوع را نادیده بگیرند.با این حال، نشانه‌های بلوغ منتظر مادران نمی‌مانند و پیش می‌روند.

 

 

آنها ممكن است احساس كنند كه اتفاق ناخوشایندی برایشان افتاده و دچار نوعی بیماری شده‌اند. از نظر فرهنگی هم ممكن است دچار اختلال شوند ، مثلا این كه نسبت به جنسیت شان دچار نارضایتی شده و از دختر بودن ناراحت شوند. این مسائل اگر نادیده گرفته شود ، ممكن است آنها را در پذیرش نقش‌های آینده‌شان به عنوان مادر و همسر دچار مشكل كند. وظیفه مادران این است كه در زمان مناسب، شرایط دوران بلوغ و چگونگی این تغییرات را برایشان توضیح دهند تا دچار حیرت، احساس منفی در مورد خود، دوگانگی شخصیتی و ناسازگاری با شرایط نشوند.

 

بسیاری از مادران به خاطر شرم و حیا و گاهی بی‌اطلاعی، مساله بلوغ را در دخترانشان مسكوت می‌گذارند و آن را مشمول مرور زمان می‌كنند. به این ترتیب دختران نوجوان یا باید خودشان به تنهایی با این مساله مواجه شوند یا اطلاعات مورد نیازشان را از گروه‌های همسال بگیرند .

 

در دوران نوجوانی ذهن انسان همانند سیستم بدن دستخوش تغییرات سریع می‌شود و بنابراین تصورات و باورهای غلط درباره دوران بلوغ می‌تواند مشكل‌آفرین باشد؛ مثلا اگر دختر نوجوان را در این دوران از برخی فعالیت‌های اجتماعی یا ورزشی دور نگه داریم، این مساله می‌تواند تاثیرات منفی در ساختار شخصیت او بگذارد. تغییرات بلوغ در دختران، سرآغاز توجه جدی تر به جنسیت آنها هم هست.

 

مرا نمی‌فهمید!

 

«شما درك نمی‌كنید»! حق با اوست. دختر نوجوان همه چیز را از نگاه خود می‌بیند و مادر با پافشاری و سماجت می‌خواهد بفهمد افكار دخترش از كجا سرچشمه گرفته است. نوجوانان تصور می‌كنند در مركز هستی قرار گرفته‌اند و دنیا به تماشای آنها ایستاده است. به نظر نوجوان‌ها، نمی‌شود به بزرگ‌ترها اعتماد كرد چون آنها اصلا از دنیای نوجوان‌ها سر در نمی‌آورند.

 

اگر مادری به فرزندش اعتماد دارد و این اعتماد و باور خود را با عشق و محبت به گوش نوجوان خود برساند و به او بگوید كه توافق نداشتن شان به دشمنی و دوری از همدیگر منجر نمی‌شود؛ در این صورت مادران و فرزندان به فكر حل اختلافشان می‌افتند، گفتگو قطع نمی‌شود و صدای هیچ كدام بالا نمی‌رود. آنها با آرامش به حرف‌های همدیگر گوش می‌دهند و مادر هم از دیدگاه‌های متضاد نوجوانش دچار ترس نخواهد شد.