بررسی استرس در کودکان

 

 

مامان؛بابا! من نگرانم

 

در حالیکه کودکان نه مشغله کاری دارند و نه مشکل مالی، اما عوامل بسیار زیادی وجود دارد که ممکن است در کودک استرس ایجاد کند. استرس می‌تواند هر فردی را که احساس ناامیدی می‌کند تحت تأثیر قرار دهد حتی کودکان....

استرس در کودکان

گاهى اوقات ما والدین تصور مى كنیم كه استرس هاى درونى ما را كودكانمان به هیچ وجه ندارند. اما واقعیت این است كه كودكان نیز احساسات مربوط به خود را دارند و به عبارتى مطابق با شرایط سنى شان از احساسات زیادى برخوردارند. آنها هم همانند بزرگسالان استرس را احساس مى كنند و چنانچه از نحوه برخورد با آن آگاهى كامل نداشته باشند، بدون شك دچار آسیبهایى خواهند شد.

نكته حائز اهمیت در این زمینه، داشتن آگاهى كافى براى والدین است. آنها باید به كودكان خود آموزش دهند كه چگونه احساسات و عواطف خود را شناسایى و با والدین خود در میان بگذارند. با توجه به تجربیات پدر و مادر این امكان وجود دارد كه از راه هاى سالم با این مشكل برخورد كنند. والدین با ارائه مهارتهاى سالم به فرزندان خود به آنها كمك مى كنند تا در طول زندگى با هر نوع استرس و فشارى روبرو شده و بتوانند بر آن غلبه كنند.

 

منشأ استرس کودکان

در حالیکه کودکان نه مشغله کاری دارند و نه مشکل مالی، پس چه عاملی می‌تواند موجب نگرانی آنها شود؟

در پاسخ باید گفت عوامل بسیار زیادی وجود دارد که ممکن است در کودک استرس ایجاد کند. استرس می‌تواند هر فردی را که احساس ناامیدی می‌کند تحت تأثیر قرار دهد حتی کودکان. پیش از رفتن به مدرسه جدایی از والدین و پس از آن فشارهای تحصیلی و اجتماعی بخصوص تطبیق دادن خود با شرایط موجود در کودک استرس ایجاد می‌کند.

بسیاری از کودکان بعد از ساعات مدرسه فرصتی برای بازی یا استراحت کردن ندارند. اگر کودکی از فعالیت فوق برنامه شکایت دارد و یا تمایلی به انجام دادن آنها ندارد، به این معناست که بیش از حد معمول برای او برنامه‌ریزی شده است که این مساله خود منشا استرس برای کودک می گردد.

کودکانی که تصاویر ناراحت‌ کننده در تلوزیون تماشا می‌کنند و یا اخبار مربوط به بلایای طبیعی، جنگ یا تروریسم را می‌شنوند ممکن است نگران امنیت خود یا افراد مورد علاقه خود شوند

 

استرس در کودکان ممکن است با عواملی بیش از آنچه در زندگی آنها اتفاق می‌افتد تشدید شود. آیا فرزندتان صحبت‌های شما درباره مشکلات کاری، نگرانی در مورد بیماری بستگان، و یا جر و بحث با همسرتان بر‌سر مسائل مالی را می‌شنود؟ والدین باید مراقب چگونگی صحبت کردن خود در حضور کودکان باشند زیرا آنها نگرانی پدر و مادر خود را احساس کرده و دچار استرس می‌شوند.
استرس در کودکان

اخبار جهان نیز می‌تواند موجب استرس شود. کودکانی که تصاویر ناراحت‌ کننده در تلوزیون تماشا می‌کنند و یا اخبار مربوط به بلایای طبیعی، جنگ یا تروریسم را می‌شنوند ممکن است نگران امنیت خود یا افراد مورد علاقه خود شوند. با کودکان در مورد آنچه می‌بینند یا می‌شنوند صحبت کرده و برنامه‌هایی را که تماشا می‌کنند کنترل کنید، به این ترتیب در درک بهتر آنچه در جریان است به او کمک می‌کنید.

عوامل مشکل سازی چون بیماری، مرگ عزیزان یا طلاق نیز مؤثر هستند. اگر این عوامل به فشارهای روزانه که کودک با آنها مواجه است اضافه شود استرس در او تشدید می‌شود. حتی مسالمت‌آمیز‌ترین طلاقها برای کودک تجربه‌ای دشوار است زیرا اصلی‌ترین سیستم امنیتی او یعنی خانواده دچار تغییری جدی می‌شود. والدینی که از یکدیگر جدا می‌شوند هرگز نباید کودک را وادار به انتخاب یکی از طرفین کنند و یا در حضور او از یکدیگر بدگویی کنند.

 

علائم و نشانه‌ها

همیشه تشخیص اینکه کودکان چه موقع دچار فشار روحی هستند کار ساده‌ای نیست اما تغییرات رفتاری در کوتاه مدت مانند تغییرات در خلق و خو، ادا درآوردن، تغییر در الگوهای خواب یا شب ادراری می‌تواند نشانه‌هایی از وجود استرس در کودک باشد. بعضی از کودکان دچار مشکلات فیزیکی مانند دل درد یا سردرد می‌شوند، بعضی در تمرکز و انجام تکالیف درسی مشکل دارند و بعضی دیگر گوشه گیر شده و بیشتر وقت خود در تنهایی سپری می‌کنند.

در کودکان کم سن و سال‌ تر استرس ممکن است موجب پیدایش عادات جدید رفتاری شود مانند مکیدن انگشت، پیچاندن موهای خود یا انگشت کردن در بینی. کودکان بزرگتر ممکن است دروغ بگویند، موجب آزار و اذیت دیگران شوند یا پرخاشگری کنند.

حتی مسالمت‌آمیز‌ترین طلاقها برای کودک تجربه‌ای دشوار است زیرا اصلی‌ترین سیستم امنیتی او یعنی خانواده دچار تغییری جدی می‌شود

چگونه می‌توان به کودکان در کاهش استرس کمک کرد؟

والدین ممكن است نتوانند از بروز احساساتى مثل خشم، عصبانیت، ناراحتى در فرزندان خود جلوگیرى كنند اما مى توانند ابزار و راه كارهایى را كه براى غلبه بر این احساسات وجود دارد، به فرزندان خود معرفى و یا در اختیار آنان قرار دهند.

 

صداى خود را بالا نبرید

وقتى متوجه عصبانیت و ناراحتى فرزندتان شدید، سعى نكنید با صداى بلند از او سؤالى كنید یا با گفتن كلماتى مثل: خوب، حالا مگه چى شده؟ دنیا كه به آخر نرسیده آن را متهم جلوه دهید.

استرس در کودکان

به سخنان فرزند خود خوب گوش دهید

به آرامى از فرزند خود سؤال كنید چه موضوعى باعث ناراحتى اش شده است و سعى كنید فقط شنونده باشید. با علاقه و صبر و حوصله به سخنان او گوش دهید و از هرگونه پیشنهاد، داورى، نصیحت و امر و نهى پرهیز كنید.

با اداى كلمات و جملاتى سعى كنید به فرزندتان القا كنید كه متوجه احساس اش شده اید و با او كاملاً هم عقیده هستید.

احساس آنها را نامگذارى كنید

اكثر كودكان هنوز نامى براى احساسات خود ندارند. اگر فرزند شما احساس خشم و ناراحتى كرد با استفاده از كلمات به تشخیص احساس او كمك و او را در نامگذارى احساسش یارى كنید.

چنانچه آنها به احساس خود و نام آن آگاه باشند، نحوه بیان بهترى خواهند داشت و بهتر مى توانند با شما رابطه برقرار كنند.

علاوه بر همه این موارد:

استراحت کافی، تغذیه مناسب و البته تربیت درست میتوانند از عوامل مؤثر باشند. برای فرزند خود وقت کافی در نظر بگیرید. مهم نیست آنها میخواهند با شما صحبت کنند و یا فقط در کنار شما باشند، این فرصت را به آنها بدهید.

با گفت و گو در مورد آنچه ممکن است دلیل استرس باشد به فرزند خود کمک کنید تا بر استرس خود غلبه کند. به کمک یکدیگر راه حلهای مناسبی پیدا کنید مانند: کاهش فعالیت‌های بعد از مدرسه، گذراندن وقت بیشتر با خانواده یا معلم و انجام فعالیت‌های ورزشی.

همچنین می‌توانید کودک را از قبل برای روبه‌رو شدن با موقعیت‌های تنش‌زا آماده سازید. مثلا اجازه دهید بداند که قرار است به دکتر برود و با او در مورد آنچه ممکن است اتفاق بیفتد صحبت کنید. به یاد داشته باشید که کودکان کم سن و سال تر نیازی به آماده سازی ندارند زیرا این عمل می‌تواند موجب اضطراب بیشتر آنها شود.

اگر فرزند شما احساس خشم و ناراحتى كرد با استفاده از كلمات به تشخیص احساس او كمك و او را در نامگذارى احساسش یارى كنید

و نکات آخر اینکه:

* می توانید به فرزند خود توصیه کنید تا برای خارج شدن از شرایط استرس زا ، قدم بزند و یا حتی اگر دوست داشته باشد می تواند مطلبی را بنویسد.

* اجازه دهید که استرس را از خودش دور نماید.

* زمانیکه آرام گرفت ، با او صحبت کنید تا بفهمید چه راه حل مناسبی برای مشکلش می توانید پیدا کنید.

* سعی کنید در تمام وقت به او احساسی مثبت القاء نمایید و بگویید که کمتر مشکلی است که قابل حل نباشد و تمام اینها موقتی است.

 

 

فرآوری: مریم عطاریان

گروه خانواده ایرانی تبیان

منبع:

همشهری آنلاین

ویدیو مرتبط :
راه های کنترل استرس در کودکان + زیرنویس

---

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

استرس در کودکان را جدی بگیریم!

 

 

 

متخصصین ثابت کرده اند که بسیاری از رفتارهای غیرعادی کودکان در واقع واکنش نسبت به فشارهایی است که احساس می کنند. درکتاب فرهنگ لغت دکتر معین در مقابل واژه «استرس» معادل های «فشار» و «تنیدگی» و «تنش» نوشته شده است و استرس را حالتی تعریف کرده است که ارگانیسم را علیه یک عامل مهاجم نامعین مثل جراحت، عفونت، درد، آلرژی و حتی خوشحالی و غم به واکنش وامی دارد.

 

 

استرس واژه ای است که معمولاً برای حالت های خاص بزرگسالان به کار می رود. این واژه در مورد کودکان به لحاظ دنیای آزاد و بی دغدغه آنان کمتر به کار می رود و بعضاً به ندرت به کار برده می شود.

 

البته ممکن است در موارد حاد مثل سپری کردن یک بیماری، از دست دادن عزیزان و... متوجه فشاری که کودک متحمل می شود شده باشیم ولی هرگز نمی گوییم که کودک دچار استرس شده است.واقعیت این است که در دنیای امروز بسیاری از حالت هایی که انسان را دچار روان پریشی ها می کند در کودکی همان قدر عمومیت دارد که در بزرگسالی. عوامل بسیار ظریفی هستند که منشاء فشارند این عوامل می توانند توانایی ها، قابلیت های یادگیری، کار و خلاصه زندگی کودک را تحت تاثیر خود بگیرند.

 

واژه استرس را اولین بار در سال ۱۹۳۶ در مورد فشارهای روانی - عاطفی کودکان دکتر هانس سلیه به کار برد. سلیه معتقد بود که «بسیاری از بیماری های شایع میان کودکان بیشتر به خاطر عدم واکنش های سازشی مناسب به استرس است نه به خاطر صدمات ناشی از میکروب ها و سم ها. مثلاً وقتی غده فوق کلیوی کودک برای زیر کنترل در آوردن حساسیت غذایی یا آلرژی های دیگر به شدت فعال شده است دیگر سیستم داخلی بدن توانایی و آمادگی لازم برای مقابله با سایر بیماری ها را نخواهد داشت.

 

 

در نتیجه کودک پیوسته حالت سرماخوردگی دارد یا گلودرد، گوش درد و... چرکی، پس تا وقتی که فشارهای درونی ناشی از آلرژی برطرف نشود بچه دائماً در معرض این قبیل بیماری ها خواهد بود. دکتر پل کارسن استرس را درونی (بیولوژیکی) و بیرونی (محیطی - عاطفی) معرفی می کند. در بررسی هایی که درباره این دو نوع استرس به عمل آمده ثابت شده است که اگر عوامل بیرونی علت اصلی استرس باشد با برطرف شدن فشار، ضعف بدن و رفتارهای غیرعادی برطرف خواهد شد و کودک مبتلا به سرعت بهبود خواهد یافت. اما اگر علت اصلی عوامل درونی رژیم غذایی نامناسب، اختلال در بینایی، شنوایی و عقب ماندگی باشد تا درمان کامل هر یک از این عوامل، هیچ گونه تغییری در رفتار و ضعف جسمانی کودک پدیدار نخواهد شد.استرس چه درونی باشد و چه بیرونی، به طور اتوماتیک سیستم هشداردهنده بدن را به کار می اندازد و اندام هایی از بدن را به فعالیتی غیرعادی وامی دارد.

 

 

واقعیت این است که بسیاری از علائم استرس دوران کودکی به قدری ظریف و حساس است که والدین و یا مربیان هرگز متوجه آن نمی شوند. بسیاری از کودکان که به ظاهر سالم و طبیعی هستند ممکن است ناراحتی عدیده ای داشته باشند که هیچ ربطی هم به یکدیگر نداشته باشد مثلاً کودکی که نمی تواند توپ را درست ببیند و یا سر کلاس درسی برای دیدن مطالبی که روی تخته سیاه نوشته شده به چشم هایش فشار می آورد با عنایت به این عدم توانایی ها دچار استرس می شود که اختلال در یادگیری او ایجاد می کند.

 

با اطلاعات اندکی که والدین و یا مربیان از بسیاری از حالات کودکان دارند می توانند حدس بزنند که مشکل تنگ کردن چشم کودک به هنگام نگاه کردن به تخته سیاه و یا تلویزیون با عینک حل می شود ولی اگر والدین و نزدیکان کودک توجه دقیق و عمیقی به خلق و خو و رفتار کودک داشته باشند عوامل بیرونی و درونی استرس را در وجود کودک به راحتی تشخیص می دهند. مثلاً کودکی که تا رسیدن پای تخته به چند میز و نیمکت می خورد ممکن است فاصله ها را تشخیص نمی دهد و یا قند خون اش پایین آمده و کودک انرژی لازم را برای دقت و یادگیری و تشخیص از دست داده است.بعضی وقت ها کودکی که قند خونش پایین است دچار اشکال در بینایی نیز می شود چنین کودکی برای بهتر دیدن آن چه که در اطرافش وجود دارد مدام به خودش فشار می آورد و به طور قطع دچار استرس می شود و این فشار موجب کاهش بیشتر قند در خون کودک می شود.

 

● رژیم غذایی و رفتارهای کودک

 

پژوهشگران و متخصصان امور تغذیه معتقدند که رژیم غذایی نقش بسیار مهمی در زندگی کودک دارد. برخی از مشکلات و بیماری های کودک را به خاطر عدم تغذیه صحیح می دانند چون بسیاری از کودکان آنچه را که لازم است بخورند نمی خورند و آن چیزهایی را که خوردنش مضر است بیشتر مصرف می کنند! پزشکان متخصص تغذیه می گویند میان رفتارهای کودک و وضعیت بیوشیمیایی بدنش رابطه ای انکارناپذیر وجود دارد و آزمایش های انجام یافته بر روی قند خون بچه ها نشان می دهد که ۷۵ درصد بچه های «شیطان» (فزون جنبش) یا قند خونشان پایین است و یا مبتلا به نوعی آلرژی هستند. وجود چنین اختلالاتی از علائم استرس و فشار در کودکان است.