امان از خشکی دهان

دهان وقتی خشک می‌شود که بزاق ترشح نشده یا خیلی کم ترشح می‌شود. وقتی بزاق کمتر ترشح می‌شود، فقط کمی احساس تشنگی می‌کنید، اما خشک شدن دهان بیش از احساس تشنگی است.

دختری 24 ساله هستم که گاهی دهانم بیش از حد خشک می‌شود و حتی نمی‌توانم آب دهانم را قورت دهم، علت آن چیست و چه باید بکنم؟

دهان وقتی خشک می‌شود که بزاق ترشح نشده یا خیلی کم ترشح می‌شود. وقتی بزاق کمتر ترشح می‌شود، فقط کمی احساس تشنگی می‌کنید، اما خشک شدن دهان بیش از احساس تشنگی است. بزاق به چشیدن مزه آنچه می‌خورید و می‌نوشید کمک می‌کند و بر هضم غذاها نیز موثر است. علاوه بر این ذرات غذاها را از دندان‌ها دور می‌کند و اسیدها را خنثی می‌کند. بنابراین از پوسیدگی دندان‌ها جلوگیری می‌کند. اما کاهش میزان ترشح بزاق باعث خشکی و سفتی پوست اطراف دهان نیز می‌شود. لب‌ها ترک می‌خورند و حتی ممکن است در گوشه‌های دهان زخم‌هایی ایجاد شود. زبان نیز خشک و سفت می‌شود. ممکن است در قورت دادن غذاها و یا حتی صحبت کردن نیز دچار مشکل شوید. از دیگر علائم خشک شدن دهان، ایجاد بوی بد است، چون بزاق ترشح نمی‌شود تا ذرات را از روی دندان‌ها پاک کند و اگر از برق لب یا رژلب استفاده کنید، آنها به دندان‌های شما خواهد چسبید.

•  داروها نیز در این امر بی‌تاثیر نیستند

بیش از 400 نوع دارو، از جمله داروهای مخصوص سرماخوردگی و آلرژی‌ها باعث خشک شدن دهان می‌شوند. داروهای مخصوص افزایش فشار خون و داروهای درمان بیماری‌های روانی نیز گاهی این اثرات را دارند. پرتودرمانی و درمان‌های مخصوص سرطان‌ها نیز گاهی به غدد ترشح‌کننده بزاق آسیب می‌رسانند، شیمی‌درمانی نیز فعالیت بزاق را کم می‌کند.

• آسیب‌دیدگی عصب‌ها نیز می‌تواند عامل باشد

گاهی اوقات خشک شدن دهان با آسیب‌دیدگی عصب‌های سر یا گردن مرتبط هستند. عصب‌های خاصی مسئول انتقال پیام‌ها بین مغز و غدد بزاقی هستند. اگر این عصب‌ها آسیب ببینند قادر نخواهند بود به غدد بزاقی دستور بدهند تا بزاق تولید و ترشح کنند. بدون ترشح بزاق مزه غذاها را حس نخواهید کرد، زیرا بزاق مسئول انتقال مزه‌ها به سلول‌های عصبی در دهان و گلو  است

•  سیگار این شرایط را حادتر می‌کند

سیگار به تنهایی باعث خشکی دهان نمی‌شود، اما کشیدن سیگار، پیپ و استفاده از دیگر موادمخدر، خشکی دهان را تشدید می‌کند. بنابراین سیگار خود را از همین حالا ترک کنید.

•  مراقب دندان‌هایتان باشید

کاهش ترشح بزاق برای دندان‌ها خطرناک است. بنابراین بررسی منظم دندان‌ها لازم و ضروری است. هر روز مرتب دندان‌های خود را مسواک بزنید و از نخ دندان استفاده کنید تا بقایای غذا و باکتری‌ها روی دندان‌های شما باقی نماند، اگر به هر دلیلی بعد از صرف غذا نتوانستید مسواک بزنید، دهان خود را بشویید و از دهان‌شویه نیز استفاده کنید.

•  بزاق را تحریک کنید

با پزشک متخصص مشورت کنید و از او بخواهید داروهای موردنیاز را برایتان تجویز کند. برای تحریک بزاق آبنبات‌های بدون قند بخورید و یا آدامس بدون قند بجوید. جویدن باعث تحریک و ترشح بزاق می‌شود. نوشیدن متناوب آب به مرطوب نگه‌داشتن دهان کمک می‌کند. نوشیدن آب یا شیر با غذا باعث افزایش رطوبت دهان شده و به جویدن و قورت دادن غذا کمک می‌کند. در اتاقی بخوابید که دارای دستگاه بُخور برای مرطوب نگه داشتن دما و هوای اتاق باشد.

خشکی دهان

خشکی دهان حالتی است که در آن میزان بزاق کاهش پیدا می کند. نقش خشکی دهان در ایجاد بیماری های دهان و دندان از قبیل پوسیدگی و بیماری های لثه کاملا اثبات شده است.

یکی از مهم ترین دلایل ایجاد خشکی دهان، تنفس دهانی است. در این موارد بیمار به دلایل آلرژیک یا انحراف تیغه های بینی در تنفس از بینی مشکلاتی دارد. مشکلات تنفسی موجود در راه تنفسی بینی باعث می شود بیمار نسبت تنفس دهانی به تنفس بینی را افزایش داده و به این مساله عادت کند. این مساله بخصوص در کودکان اهمیت ویژه ای پیدا می کند، چون علاوه بر تاثیری که در ایجاد پوسیدگی و بیماری های لثه دارد، می تواند در ایجاد یا تشدید ناهنجاری های فک و صورت نیز تاثیرگذار باشد و منجر به کشیدگی صورت فرد شود. سایر عوامل ایجاد خشکی دهان درمان های دارویی، رادیوتراپی برای درمان انواع سرطان های ناحیه سر، صورت و گردن و سندرم هایی مثل سندرم شوگرن است. از دیگر دلایل آن تا حدی مسن شدن و بیماری های مرتبط با غدد بزاقی است.

درمان خشکی دهان در مرحله اول همانند درمان سایر بیماری ها رفع عامل ایجادکننده است. در تنفس دهانی شناخت عامل ایجادکننده و کمک به رفع آن بهترین اقدام است. در صورتی که امکان رفع عامل ایجادکننده مقدور نباشد و فرد ازخشکی دهان شکایت دارد درمان های تسکین دهنده و علامتی کمک کننده هستند.

▪ توصیه های درمانی

در افرادی که تنفس دهانی دارند، مشاوره با متخصصان ارتودنسی، گوش، حلق و بینی و متخصص آلرژی برای کنترل وضعیت توصیه می شود.

در برخی موارد می توان از محرک های مکانیکی یا گوارشی برای افزایش بزاق استفاده کرد. برای این منظور در روش مکانیکی می توان از ماساژ غدد بزاقی استفاده کرد. برای تحریک گوارشی، ساده ترین راه استفاده از آدامس های بدون قند است. برخی از این آدامس ها توانایی کاهش دادن باکتری ایجادکننده پوسیدگی از قبیل استرپتوکوک موتانس را در بزاق و پلاک دندانی نیز دارند. این مساله می تواند در جلوگیری از ایجاد بیماری های دهان و دندان نیز کمک کننده باشد.

در مواردی بیماران می توانند از جایگزین های بزاق مصنوعی یا دهان شویه های مخصوص استفاده کنند. انواع متفاوتی از بزاق های مصنوعی در بازار وجود دارند. تحقیقات بیانگر آن است که دهان شویه هایی که پایه موسینی دارند، نسبت به آنها که دارای پایه کربوکسی متیل سلولز هستند، بهتر عمل می کنند.

در برخی افراد مرطوب کردن دهان با آب سرد یا حفظ قطعه کوچکی از یخ در دهان نیز به اندازه استفاده ازجایگزین های بزاق کمک کننده است. اسپری کردن محیط دهان در شب، مالیدن میزان مختصری از خمیر دندان بچه بر سطوح دندان در شب نیز در مواردی توصیه شده است. این روش ها در مرطوب نگه داشتن بزاق، حفظ تحرک و پاکیزه نگه داشتن مخاط مفید هستند. در مواردی که خشکی دهان مرتبط با داروی استفاده شده است، می توان با نظر پزشک نسبت به جایگزینی دارو اقدام کرد.

روش دیگر در افزایش میزان بزاق، استفاده از داروست. این داروها با تحریک غدد بزاقی باعث افزایش بزاق می شوند؛ البته این داروها با نظر دندانپزشک تجویز می شوند.

منبع:جام جم