اختیار بدنم دست خودم نیست!

مجله سیب سبز: خیلی از مواقع شده هنگام کار یا تمرکز و استرس پای خود را مدام تکان دهیم و یکدفعه به خود بیاییم که چرا من این‌گونه شده‌ام؟! نکند واقعا مشکلی دارم؟ بسیاری از ما هنگام نخ کردن سوزن متوجه شویم اصلا نمی‌توانیم دست خود را ثابت نگه داریم! یا حتی ممکن است موقع خواب با پرش ناگهانی دست یا پا از خواب بپریم. اگر تجربیاتی این چنینی داشته‌اید حتما کنجکاوید بدانید دلیل این حرکات غیرارادی چیست؟

 دکتر رویا ابوالفضلی، متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران در ابتدا دلایل پزشکی حرکات غیرارادی بدن را برای‌تان بازگو می‌کند. در ادامه نیز به راهکارهایی ساده برای بهبود لرزش‌های غیرارادی اندام‌ها به خصوص دست‌ها اشاره می‌کنیم.

استرس یا بیماری؛ کدام مقصر است؟!

حرکات غیرارادی اندام‌ها را می‌توان به چهار دسته  ترمور؛ تیک ؛ تشنج فوکال یا میوکلونوس  تقسیم كرد.  دلایل مختلفی برای حرکات غیر ارادی انسان  مطرح می‌شود كه از جمله آنها می‌توان به  بیماری‌های عروقی مغز، اختلالات متابولیک ارثی، عفونت‌های مغزی، ام.‌اس، اختلالات الکترولیت مانند کمبود کلسیم، بیماری‌های آندوکرین مانند پرکاری تیروئید، نارسایی کلیوی و کبدی اشاره كرد که هر یک باید برحسب نوع‌شان بررسی تکمیلی، پیگیری و درمان شوند. علاوه براین ترمور یا لرزش به طور شایع‌تری می‌تواند در زمان اضطراب یا استرس ظاهر شود برای مثال هنگام ارائه سخنرانی و سمینار یا هنگام امتحان دادن یا شرکت در یک جلسه و ...  که در این صورت معمولا نیازی به درمان نیست اما اگر در عملکرد فرد اختلال ایجاد کند می‌توان با تجویز پزشک از داروهای ضداضطراب ساده استفاده کرد.


موقع استراحت هم لرزش دارید؟!

ترمور یا لرزش می‌تواند در زمان فعالیت یا استراحت یا در یک وضعیت خاص در اندام‌ها یا فک ظاهر شود که می‌تواند علل مختلفی داشته باشد. ترمورهای در حال فعالیت را می‌توان به ترمور فامیلیال (لرزش‌های ارثی)، سنایل ترمور (لرزش در سنین بالا) و اسنشیال ترمور (لرزش در افراد جوان و سایر سنین) تقسیم کرد. بیماری‌های مخچه هم می‌توانند عاملی برای ترمورهای در حال فعالیت باشند. ترمورهای در حال استراحت نیز عمدتا در بیماری پارکینسون یا بیماری‌هایی که علائم پارکینسونیسم ایجاد می‌کنند، دیده می‌شود. گاهی اختلالات متابولیک مانند پرکاری تیروئید، نارسایی کلیوی و کبدی یا مصرف بی‌رویه داروها هم می‌توانند باعث ترمور شوند.

احساس می‌کنید تیک گرفته‌اید؟

تیک نوعی حرکت غیر ارادی است که در صورت، گردن یا سایر اندام‌ها ظاهر می‌شود و شخص قادر نیست مانع از آن شود؛ البته با تمرکز می‌تواند آنها را کنترل کند اما همین موضوع باعث اضطراب و تنش در او می‌شود. تیک در کودکان می‌تواند تیک ساده حرکتی یا «سیمپل تیک» باشد. اگر تیک‌های حرکتی همراه با تیک‌های کلامی باشند تحت عنوان «سندرم تورت» نامیده می‌شوند که خصوصا در کودکان یک بیماری محسوب می‌شود و باید به طور اختصاصی درمان شود. تکان دادن ناخودآگاه و غیر ارادی پاها هنگام کار نیز نوعی تیک محسوب می‌شود که اگر روی آن تمرکز کنیم می‌توانیم مانع آن شویم. انجام حرکات تیک گاهی باعث می‌شود استرس فرد کمی کاهش یابد اما به هر صورت این بیماران باید تحت درمان دارویی قرار گیرند.

در خواب از جا می‌پرید؟!

تشنج فوکال یا میوکلونوس نوع دیگری از حرکات غیرارادی است که به صورت حرکات پرشی در اندام‌ها ظاهر می‌شود. این پرش‌ها کوتاه مدت و تکرار شونده هستند و می‌توانند در دست‌ها، پاها و سایر اندام‌ها رخ دهند. در این مورد باید برای بیمار حتما بررسی تشخیصی انجام شود و خصوصا نوار مغز گرفته شود تا در صورت لزوم درمان اختصاصی تجویز شود. اگر پرش‌های فوکال یا میوکلونوس در هنگام خواب ایجاد شوند تحت عنوان میوکلونوس‌های شبانه نامیده می‌شوند که بسته به نوع آن باید پیگیری و درمان شوند.

بدن تان قفل می‌شود؟!

دیستونی، انقباضات غیر ارادی در اندام‌ها یا گردن است که باعث می‌شود اندام به طور کوتاه مدت در یک وضعیت خاص قرار گیرد. این حرکات می‌توانند مرتب تکرار شوند و حتی منجر به دفورمیتی و فیکس شدن اندام در یک وضعیت خاص شوند. حرکات دیستونی ناشی از اختلالات نورولوژیک هستند که باید پیگیری و درمان شوند. «کره و آتتوز» نیز نوعی حرکات غیرارادی پرشی در اندام‌ها هستند که در زمینه بیماری‌های مختلف نورولوژیک دیده می‌شوند.

از ویتامین‌ها و مواد معدنی کمک بگیرید

در ادامه به فهرستی از مهم ترین ویتامین‌ها و مواد معدنی اشاره می‌کنیم که به انتقال پیام‌های الکتریکی از اعصاب به عضلات کمک می‌کنند و کمبودشان باعث لرزش می‌شود. پس حتما مصرف این مواد مغذی یا مکمل‌های آنها را در رژیم غذایی روزانه‌تان بگنجانید. با این حال توصیه می‌شود قبل از مصرف هرگونه مکمل با پزشک خود مشورت کنید.

ویتامین 12 B: این ویتامین برای حفظ سلامت اعصاب ضروری است و کمبود آن باعث لرزش دست و پا، ضعف عضلات، برهم خوردن تعادل، از دست دادن حافظه و ... می‌شود.

ویتامین 1 B: این ویتامین اعصاب را تقویت کرده و از آنها در برابر آسیب‌ها محافظت می‌کند. کمبود آن می‌تواند باعث لرزش، پریشانی، عدم تعادل، ضعف عضلات، جنون و... شود.

ویتامین 6 B: این ماده مغذی از فعالیت اعصاب حمایت کرده و از لرزش اندام‌ها پیشگیری می‌کند.

ویتامین E: این ویتامین برای سلامت کلی سیستم اعصاب بسیار مهم است و کمبود آن باعث عدم هماهنگی و تعادل، بی حسی و گزگز اندام‌ها، عکس العمل‌های غیرارادی، لرزش و ضعف عضلات می‌شود.

منیزیم: کمبود این ماده معدنی می‌تواند باعث اسپاسم عضلات، تشنج، تکان‌های ناگهانی و لرزش‌های دست و پا شود.

پتاسیم: این ماده معدنی فعالیت ماهیچه‌ها و سلول‌های عصبی را کنترل می‌کند. بنابراین کمبود آن در دراز مدت باعث لرزش دست و اندام‌ها می‌شود.

کلسیم: 99 درصد از کلسیم بدن در استخوان‌ها و دندان‌ها ذخیره شده و یک درصد باقی مانده آن در خون جریان دارد. همین یک درصد کلسیم به کنترل عضلات و سیستم انعقادی خون کمک می‌کند و باعث می‌شود پیام‌های عصبی به سرتاسر بدن منتقل شوند. بنابراین کمبود آن می‌تواند باعث لرزش‌های مداوم، ترمور، ضعف عضلات و... شود.