آیا شیر خشك می‌تواند جایگزین شیر مادر شود؟

مجله سیب سبز: با نوزادی که شیر مادرش را نمی خورد و میلی به انواع شیرخشک ندارد چه کار باید کرد؟ چطور باید او را سیر کنیم؟ خیلی‌ها برای پیدا کردن شیر مناسب برای نوزادشان به مشکل برمی‌خورند. پیشنهاد خیلی‌ها در چنین مواردی استفاده از شیر حیواناتی مانند گاو  است. شما می‌توانید به نوزادتان شیر گاو بدهید اما  نباید فراموش کنید که جایگزین کردن شیر گاو به جای شیر مادر شرایط و استانداردهایی دارد که نباید از ذهن‌تان دور بماند.  دکتر میثم شیرزاد، متخصص طب سنتی درباره شیر مادر و شیر گاو و انتخاب مفید و سالم شیر توضیح می‌دهد.

چرا شیر مادر؟

مهم‌ترین ویژگی شیر مادر آنتی‌بادی‌های موجود در بدن مادر است که می‌تواند ایمنی مطلوبی در برابر بسیاری از بیماری‌های عفونی در بدن نوزاد ایجاد کند. شیر مادر باعث تقویت عملکرد ریه شده، از بیماری‌های تنفسی و تنگی نفس در نوزاد جلوگیری می‌کند و از ابتلا به پنومونی (ذات‌الریه) می‌کاهد.

نوزادی که از شیر مادر تغذیه می‌کند، مسمومیت غذایی ندارد، برونشیت نمی‌گیرد، بدنش به عفونت‌های میکروبی دچار نمی‌شود و امکان ابتلای او به آنفلوآنزا، عفونت گوش، آلرژی، جوش، اسهال و سرخجه تقریبا به صفر می‌رسد. یکی دیگر از مزایای شیر مادر مکیدن سینه است.  مکیدن سینه مادر به رشد فک نوزاد کمک می‌کند و شیرخوارانی که از شیشه برای تغذیه استفاده می‌کنند، عمل مکیدن را به این کیفیت انجام نمی‌دهند. با توجه به این خواص منحصر به فرد، تا جایی که امکان دارد باید مادران را به تغذیه شیرخوارشان با شیر خود ترغیب کرد. در واقع موارد بسیار محدودی وجود دارد که مادر از این عمل منع می‌شود. این موارد شامل سرطان پستان، آبسه چرکی پستان و بیماری‌هایی مانند ایدز یا هپاتیت است.


بهترین زمان برای جایگزینی شیر گاو

شیرهای فله  دارای چربی و غلظت بالایی هستند و هضم آنها نسبت به شیرهای پاستوریزه دشوارتر است بنابراین در نوزادان و شیرخواران 2 تا 3 ماهه بهتر است با نظر متخصص اطفال از شیر خشک مناسب با شرایط شیرخوار استفاده کرد. اما اگر هیچ راه دیگری وجود نداشت می‌توان با مشورت متخصص از 3 ماهگی به بعد به تدریج از شیر گاو استفاده کرد. انواع شیرگاو ارزش تغذیه‌ای بالایی دارند اما باید قبل از استفاده به خوبی جوشانده شوند. بهترین شیوه جوشاندن اضافه کردن یک‌چهارم آب و جوشاندن  حداقل 15 تا 20 دقیقه با حرارت ملایم است. وقتی آب اضافه شده تبخیر شد شیر آماده استفاده است. جوشاندن کافی برای از بین بردن باکتری‌های بیماری‌زای احتمالی موجود در شیر ضروری است. نکته دیگر حساسیت به پروتئین شیر گاو است که ممکن است در برخی شیرخواران بروز کند.

مدت زمان شیردهی از دید طب سنتی

نگاه طب سنتی منطبق بر شیوه‌ای است که در قرآن کریم بدان اشاره شده است. قرآن در سوره احقاف آیه 15 بیان می‌دارد که «و حمله و فصاله ثلاثون شهرا» یعنی مجموع دوره بارداری و از شیر گرفتن او 30 ماه است. به این ترتیب حدود 21 ماه را به زمان شیردهی اختصاص می‌دهد. این مطلب در منابع طب سنتی مورد تأکید قرار گرفته است. در بررسی‌های پزشکی نوین هم حدود 2 سال زمان مناسب برای شیر دادن به نوزاد ذکر شده است.

شاید آلرژی در کمین نوزاد شماست

اگر مادر بیمار باشد یا دچار سوء‌تغذیه شود، باز هم مناسب‌ترین شیر، شیر مادر است اما اگر در موارد خاصی مادر به توصیه پزشک یا نداشتن شیر کافی نتواند شیر خود را به نوزادش بدهد، نزدیک‌ترین شیری که می‌تواند جایگزین شیر مادر شود، شیر گاو است. باید توجه داشت که دستگاه گوارش نوزادان با هم تفاوت دارد و ممکن است بعضی از آنها به پروتئین موجود در شیر گاو حساسیت نشان دهند. اگر سیستم ایمنی بدن نوزاد به پروتئین شیر گاو حساسیت نشان دهد، کودک دچار علائمی مانند درد شکم، بی‌قراری، نفخ زیاد، اسهال و حتی گاهی وجود خون در مدفوع می‌شود. در این موارد باید شیر گاو و فرآورده‌های لبنی قطع و از شیر خشک مناسب مصرف شود. در چنین مواردی توصیه می‌شود مصرف شیر گاو را متوقف و با پزشک متخصص برای یک جایگزین مناسب مشورت کنید. بهترین جایگزین برای شیر گاو در نوزاد محروم از شیر مادر که به پروتئین شیر گاو حساسیت دارد، شیر خشک است و بهتر است از شیر دیگری استفاده نشود.

تاثیر تغذیه دام بر کیفیت شیر

اگر دام از پوشش گیاهی متنوع تغذیه کند، مصرف شیری که از این دام تهیه می‌شود مانعی ندارد اما این نوع دام‌ها باید تحت نظر دامپزشک و معاینات دوره‌ای قرار گیرند و از نظر بیماری‌های عفونی کنترل شوند. اثرات مصرف احتمالی گیاهان خاص قابل توجه نیست. با این حال در صورت بروز علائم حساسیت به شیر باید از ادامه مصرف آن خودداری شود.

بدون مشورت پزشک اقدامی نکنید

ممکن است این سؤال برای‌تان پیش بیاید که چرا شیر گاو برای نوزاد تازه متولد شده مناسب نیست و اگر نوزاد فقط با شیر گاو تغذیه شود، دچار مشکل می‌شود؟ دادن شیر گاو به نوزاد تازه متولد شده او را دچار مشکل می‌کند چون دستگاه گوارشش کاملا شکل نگرفته و نمی‌تواند بسیاری از مواد غذایی را به راحتی هضم کند و به برخی از آنها هم حساسیت نشان می‌دهد. شیر گاو دارای غلظت بالایی از پروتئین و مواد معدنی است که کلیه نوزاد نمی‌تواند آنها را به راحتی از بدن خارج کند. شیر مادر سرشار از ویتامین‌ها، آهن و مواد مغذی دیگر است که شیر گاو به مقدار کافی این مواد را ندارد. اگر به نوزاد فقط شیر گاو داده شود ممکن است دچار فقر آهن شود یا به دیواره معده و روده‌اش آسیب بزند، در چنین مواردی مقداری خون در مدفوع نوزاد دیده می‌شود. معمولا توصیه می‌شود در 12 ماه نخست زندگی نوزاد از دادن شیر گاو تا جایی که امکان دارد پرهیز شود.