بازیهای محلی لردگان

بازی شاه وزیر در شوارز - لردگان
تعداد بازیکنان در این بازی، سه به بالا می باشد. در این بازی از یک قوطی کبریت استفاده می شود که این قوطی کبریت چهار حالت دارد:

شاه، وزیر، دزد و مال
شاه، حالتی است که قوطی کبریت سر پا بایستد یا به عبارتی قوطی کبریت از عرض بایستد.

حالت وزیر بودن به صورتی است که قوطی کبریت از طول بایستد.

قسمتهای پهلویی قوطی کبریت،حالت دزد و مال را تشکیل می دهد که قبل از بازی مشخص می شود که کدام قسمت قوطی کبریت دزد و کدام قسمت آن مال باشد.

نحوه ی انجام بازی به این صورت است که با زیکنان به صورت دایره ای می نشینند، نفراول قوطی کبریت را پرتاب می کند،بعد نفردوم،بعد نفر سوم و به همین صورت افراد دیگر قوطی را پرتاب می کنند تا موقعی که یکی ازافراد، قوطی را طوری پرتاب کند که به حالت شاه بایستد، این فرد به عنوان شاه معرفی می شود و تا موقعی که شخص دیگری نتواند، کبریت را به این حالت نگه دارد به عنوان شاه باقی می ماند و این فرد(شاه) در دور یا دورهای بعدی،دیگر قوطی کبریت را پرتاب نمی کند تا موقعی که شخص دیگر به عنوان شاه معرفی شود(بتواند قوطی کبریت را به حالت شاه نگه دارد).

پس از مشخص شدن شاه، باید وزیر مشخص شود و شخصی به عنوان وزیر انتخاب می شود که بتواند قوطی کبریت را طوری پرتاب کند که مانند حالت وزیر بایستد این فرد به عنوان وزیرمعرفی می شود و تا موقعی که شخص دیگری نتواند، کبریت را به این حالت نگه دارد به عنوان وزیرباقی می ماند و این فرد(وزیر) در دور یا دورهای بعدی،دیگر قوطی کبریت را پرتاب نمی کند تا موقعی که شخص دیگر به عنوان وزیر معرفی شود(بتواند قوطی کبریت را به حالت وزیرنگه دارد).

پس از مشخص شدن شاه و وزیر، فردی که حالت دزد را بیاورد، به دستور شاه مجازات می شود و یا اینکه بخشیده می شود، برای مجازات کردن دزد شاه دستور می دهد و وزیر این مجازات را بر روی دزد اجرا می کند و معمولا مجازات او به این صورت است که فرد دزد، لُپهای خود را باد می کند و وزیر با تلنگر، لپهای او را می زند، اینکه به لپهای دزد چند تلنگر زده شود، توسط شاه به وزیر دستور داده می شود.

در حالتی که فرد، حالت مال را می آورد، هیچ کاری انجام نمی دهد و برای او و بقیه ی افراد بی تاثیراست.

بازی کُرتیتنا در شوارز - لردگان
در این بازی، یک نفر به قید قرعه یا با فر زدن انتخاب می شود، سپس چشمان او را با پارچه ای مشکی رنگ می بندند به طوری که نتواند چیزی ببیند، بعد ازاینکه چشمان او بسته شد، افراد دیگر با دست او را گاز(تیت) می گیرند و فرد چشم بسته تنها در صورتی می تواند از این وضعیت نجات پیدا کند که بتواند یکی از این افراد را بگیرد.
این بار پارچه را بر چشمان فردی که گرفته می شود می بندند و بازی به همین صورت ادامه می یابد.

بازی گَروگَرو در شوارز - لردگان
این بازی به صورت تیمی است و در شب برگزار می شود. در این بازی دو تیم و یک داور وجود دارد. در این بازی یک آتش روشن کرده و داور سنگ کروی مانند(گِرد) را درون این آتش قرار داده تا این سنگ به خوبی داغ و سیاه رنگ شود، افراد دوتیم، چشم خود را بسته و پشت به داور می ایستند، داور سنگ داغ شده را به طرفی دلخواه پرتاب می کند، سپس بازیکنان دو تیم با دستور داور به دنبال سنگ می روند و تیمی که سنگ را پیدا کند، یک به صفر جلو می افتد و در مجموع تیمی که به تعداد بیشتری، سنگ را پیدا کند،برنده ی این بازی است.
نکته: محدوده ای که داور باید سنگ را پرتاب کند، ازقبل مشخص می شود.

بازی مِتروک در شوارز - لردگان
این بازی بیشتر مخصوص بچه های خرد سال می باشد. در این بازی فرد انگشتان یک دست را درون دست دیگر می گیرد و فرد دیگر باید انگشت وسط او را تشخیص دهد که اگر درست تشخیص دهد، نوبت به او می رسد که این کار را انجام دهد و اگر درست تشخیص ندهد باید مجازات شود و مجازات او معمولا مانند حالتی است که در بازی شاه وزیر است. بازی به همین صورت ادامه می یابد.

منبع:iranvillage.ir

ویدیو مرتبط :
بازیهای محلی رضوانشهر

---

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

بازیهای محلی چند استان ایران

 

بازی های محلی، بخشی از هر فرهنگ محسوب می شوند که متناسب با وضعیت اقلیمی و فرهنگی هر منطقه طراحی شده اند و همین هماهنگی و همراهی با جغرافیا و فرهنگ، رمز ماندگاری انها تاکنون بوده است. درست است که برخی بازی های محلی دربیشتر نقاط ایران مشاهده می شوند و حالتی کلی تر دارند اما بازی های بسیاری نیز وجود دارند که خاص هر منطقه بوده و در سایر نقاط کشور دیده نمی شوند. مطالعه و معرفی این بازی ها از آن جهت حائز اهمیت است که می تواند هم به ما دانشی درخصوص داشته های فرهنگی مان بدهد و هم مهمتر از آن، فرصتی فراهم کند که با کسب آگاهی بتوانیم در زندگی امروز خود و کودکانمان از انها استفاده کنیم و از شادی و نشاطی که بخش جدایی ناپذیری از این بازی هاست بهره مند شویم. این مقاله به معرفی چند بازی محلی از 3 استان کشور می پردازد.

 

 

 

- بوشهر

 

در بوشهر قدیم این طور مرسوم بوده که پسران به هنگام شب و خسته از بازی های روزانه، در محل مخصوص بازی در محله جمع شده و به برخی بازی های شبانه می پرداخته اند. در اینجا شخصی که اول وارد کوچه می شده با خواندن اشعاری که گاه نیز آمیخته با هجو بوده دیگران را به خروج از خانه جهت بازی تشویق می کرده است. برخی از بازی های محلی منطقه، یادگار انگلیسی ها بوده و با اندکی تغییرات از انها وام گرفته شده ولی اکثر بازی های محلی بوشهر، قدمتی بسیار بیشتر دارند. برای نوبت شروع بازی و یارکشی نیز روش های بومی بسیاری وجود دارد که از جمله آنها می توان به روش های "تر و خشک"، "خدا زمین کردن" ، "پر و خالی گرفتن"،"چُرچُر گرفتن" و... اشاره کرد. چُرچُر گرفتن به این صورت انجام می شود که هر یک از بازیکنان نام مستعاری برای خود انتخاب کرده و به صورت دو به دو، دست در گردن هم انداخته و پیش سرگروه می روند و مثلا می گویند ماه می خواهی یا ستاره؟ و به همین شیوه، نفرات بین دو گروه تقسیم می شوند. یکی از قدیمی ترین بازی های بوشهر، بازی موسوم به "چوکیلی" است که از نام ابزار آن (چوب و کلید) گرفته شده است. کیلی یا کلید، چوب کوچکی است و چو یا چوب نیز تکه چوب بزرگتری را گویند. بازی مذکور به این شکل است که پس از یارگیری و تشکیل دو تیم و نیز تعیین تیم شروع کننده بازی، چاله ای به روی زمین می کنند که نام آن "گانه" است و بعد تیم شروع کننده به ترتیب، چوب موسوم به کیلی خود را روی گانه قرار داده و با چوب سعی می کند آن را به هوا پرت کند که هر فرد از تیم مقابل که بتواند آن را بگیرد دو نوبته می شود و می تواند پس از سوختن، یک بار دیگر نیز بازی کند. در نهایت و پس از طی مراحل مختلفی به شمارش فاصله چوب های رها شده تا محل "گانه" می پردازند و اندازه آن را تا حد نصاب تعیین شده در ابتدای بازی مقایسه می کنند و با هم به رقابت می پردازند. این بازی، قواعد زیاد و پیچیده ای دارد.

 

 

 

- فارس

در اینجا نگاهی به بازی های روستای "دوان" از روستای کازرون واقع در استان فارس می اندازیم. "دونه کِش" یکی از روش های یارگیری برای بازی های محلی است و شیوه انجام آن به این صورت است که سرگروه های هر گروه به اختیار خود از بین زوج هایی که تقریبا هم زور هستند یکی را برای خود انتخاب می کنند تا نوبت به ضعیف ترین ها برسد. فردی که در نهایت در هیچ کدام از یارکشی ها انتخاب نمی شود ضعیف ترین فرد مجموعه است. در اینجا این فرد جزء گروه قوی تر شده و یک فرد خیالی به نام "توکُمی" عضو تیم مقابل می شود که نوبت او را سرگروه بازی می کند. به این ترتیب، یارگیری انجام شده و قدرت گروه ها تقریبا برابر چیده می شود. بازی "انگور چه رنگ" از مشهورترین بازی های این منطقه است و روال آن به این صورت است که بازیکنان از بین خود، فردی را به نام میر انتخاب می کنند و او با راهنمایی مشاورش، نام یکی از انگورهای منطقه را انتخاب می کند. سپس افراد یک به یک سر کمربندی را که دست میر است در دست می گیرند و به سوال و جواب های او در خصوص انگور پاسخ می دهند. این روند تا جایی ادامه می یابد فردی بتواند نام انگور را حدس بزند. این شخص، کمربند را از دست میر گرفته و هرکس از بازیکنان را که سر راه خود دید دنبال کرده و کتک می زند. این مراسم تا وقتی ادامه دارد که میر، عبارت "روه روه" را تکرار کند. از این پس، فرد مهاجم می بایست خود را به میر رسانده و کمربند را تحویل دهد که در راه بقیه به او حمله می کنند تا شلاق های خورده را تلافی کنند. فردی که شلاق را به دست بیاورد می تواند فرد مهاجم و بقیه را دنبال کرده و کتک بزند تا میر،کلمه خاص را دوباره اعلام کند.

 

 

- اصفهان

 

در برخی روستاهای اصفهان، بازی ای به نام "کِلاه بَرَک" وجود دارد و شیوه انجام آن نیز به این صورت است که دایره بزرگی در وسط میدان رسم می کنند و یک گروه ده نفره داخل آن نشسته و گروه ده نفره دیگری، خارج دایره و دور آن می چرخند تا در فرصتی مناسب بتوانند کلاه یکی از افراد داخل را برداشته و فرار کنند. سپس کلاه را پنهان از چشم اعضای تیم مقابل در بین خود به گونه ای رد و بدل می کنند که معلوم نشود دست کیست. سپس به محل تعیین شده برای انداختن کلاه دویده و تیم مقابل نیز دنبالشان می کند و اگر بتواند کلاه را بگیرد برنده است و در غیر این صورت، چنانچه کلاه به زمین افتاده و خاکی شود آن تیم بازنده محسوب می شود.این کار را تا 5 بار تکرار کرده و امتیازبندی می کنند.

 

 

 

 

همان طور که گفته شد بازی ها برگرفته از فضای فرهنگی و جغرافیایی خود هستند و بنابراین هر منطقه ای ارزش ها و آن دسته از مهارت ها را از طریق بازی در اعضای خود تقویت می کند که لازمه زندگی در آن منطقه است. به قول عده ای علت وجود خشونت در بازی های محلی برخی مناطق نیز همین مسئله آب و هوا و محیط زیست خشن آنهاست. روی هم رفته، بازی های محلی، تنوع بسیار داشته و هر کدام در زمان های مختلفی از شبانه روز و نیز ایام سال انجام می شوند، به جنسیت خاصی تعلق دارند و نیز حالت های مختلف انفرادی و گروهی را شامل می شوند. بازی های محلی، بخشی از سرمایه های فرهنگی ما هستند که علی رغم تنوع بسیار چشمگیرشان امروزه در بسیاری از مناطق کشور در حال فراموشی و نابودی هستند. این مسئله یکی از عللی است که پرداختن به آنها را به عنوان یک موضوع، ضروری می سازد.