گلیم بافی کردها

از دیدگاه نژادشناسی، کردها مانند دیگر مردمان این سرزمین - پشتوها و بلوچ‌ها - ایرانى هستند. تبعیدها، کوچ‌ها و ازدواج‌ها در میان قبایل مختلف، در طول هزار سال گذشتند. کردها را به گروه‌هایى با عقاید و سنت‌هاى متفاوت تقسیم کرده است. پراکندگى جمعیت کردها، تأثیرى مستقیم بر روى تاریخ آنها گذاشته است. اکثر کردها در استان‌هاى کردستان و کرمانشاه زندگى مى‌کنند. قبایل بزرگى از کردها در نواحى دور شمال شرقى ایران در رشته‌کوه‌هاى ”کوپت داغ“ خراسان و تعداد کمى در نواحى غربى تاکستان و جنوب شرقى ایران میان بلوچ‌ها سکونت دارند.

 

به‌دلیل پراکندگى گستردۀ کردها، اختلاف زیادى نیز در گلیم‌هاى آنها وجود دارد. این اختلافات در طرح، بافت، مواد به‌کار رفته، اندازه و رنگ به‌چشم مى‌خورد.

 

 صحنه : ۹۹/۰ × ۹۸/۱ متر

 

ً مشهورترین گلیم‌هاى کردستان صحنه است که در حال حاضر شامل سنندج و اطراف آن مى‌شود. صحنه همیشه مرکز کارگاه‌هاى تولید قالى و گلیم کردستان به‌شمار مى‌رفته است. گلیم‌هاى صحنه چه از نظر سنى و چه از لحاظ زیبایى‌شناسى با دیگر گلیم‌هاى قبایل کرد تفاوت دارد و بیش از گلیم‌هاى دیگر به فرش‌هاى گره‌دار ایرانى شبیه است.

 

 

طرح متن در گلیم‌هاى صحنه تکرار بى‌انتهایى از طرح‌هاى گل‌دار است و یا طرحى گل‌دار در داخل ترنج میانى است. این گلیم‌ها معمولاً کوچک و مستطیل شکل هستند. البته در اندازه بزرگ و دایره شکل نیز بافته مى‌شوند. رنگ‌ها غالباً آبی، قرمز و سفید است. تارها معمولاً از نخ و پودها غالباً از رشته‌هاى پشمین، ابریشمى و اخیراً پلى‌کروم ابریشمین است. گلیم‌هاى صحنه به‌خاطر ظرافت و زیبایى خود شهرت خاصى دارند.

 

بى‌جار منطقه و شهرى تجارى در حاشیهٔ کردستان است که گلیم‌بافت‌‌هایى به این نام دارد، که مربوط به خود شهر و چهل روستاى اطراف آن است. گلیم بى‌جار طویل و باریک است و در آن از ترنج‌هاى رنگین مثلثى شکل یا لوزى شکل استفاده مى‌شود. یکى از زیباترین و جالب‌ترین ویژگى‌هاى بعضى از این گلیم‌ها، بافت انسان و حیوان در متن یا حاشیهٔ آنها است.

 

کردهاى خراسان در دست بافت‌هاى خود از طرح‌ها، رنگ‌ها و فنون بسیار متنوعى استفاده مى‌کنند. گلیم‌ها غالباً پیچ‌باف است و رنگ‌هاى ملایم و تا حدى تیره در آنها به‌کار رفته است. این گلیم‌ها درخشش و زندگى گلیم‌هاى شمال غربى ایران را ندارد.

بیجار از مراکز بافندگى مهمى است که گروه هاى قبیله اى گوناگون در آن زندگى مى کنند.این گلیم مى تواند مربوط به شاهسون یا قبایل دیگرى از شمال غربى ایران باشد ، اما رنگ و نگاره هاى خاص آن ترجیحاٌ متعلق به کردستان است.

 

بیجار کرد : ۸۳/۰ × ۴۹/۴ متر

 

بیجار کرد : ۴۴/۱ × ۲۷/۳ متر

 

پشم گلیم بیجار زبر ، ضخیم وصورتى رنگ است. این رنگ از ریشه هاى روناس و آب دوغ تهیه مى شود . طرح هایى که به اشکال انسانى و حیوانى شباهت دارد در کناره هاى متن به چشم مى خورد ، از ویژگى هاى دست بافت هاى کرد است .بنا بر عقیده بازاریان ، این طرح ها عروس و داماد را در مراسم عروسى و آرزوى آنان را براى رسیدن به خوشبختى نشلن مى دهد.

 

کردهاى خراسان(۱۴/۱×۲۱/۲متر)

 

کردهاى خراسان رواندازى مربوط به نواحى قوچان و بجنورد در شمال غربى مشهد. این رو تختى در اواخر قرن نوزدهم، در دو تکه بافته شده و بر روى زمینه‌اى ساده و یکدست، پودهاى اضافه شده عبارت است از ریشه هاى طویل و منگوله‌هاى تزئینى در دو طرف روانداز.
منبع:aftabir.com

ویدیو مرتبط :
آموزش گلیم بافی (5)

---

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

ابزار و وسایل کار گلیم بافی

 

دار:

مهمترین وسیله و ابزار کار گلیم بافان دار است .دار یا همان چهارچوبی که گلیم روی آن بافته می شود دو نوع است.
1-دار عمودی یا ایستاده
2- دار افقی یا خوابیده

از دار افقی خوابیده بیشتر در مناطق عشایری کشورمان استفاده می شود ،عشایر به دلیل کوچ نشین بودن و حرکت مداومی که دارند دارهای افقی که به راحتی قابل حمل است استفاده می نمایند .ولی بافندگان روستایی و شهری یعنی آنان که یکجا نشین بوده و دارای زندگی ثابت و غیر متحرک هستند معمولاً از دارهای عمودی استفاده می کنند.با این حال در بسیاری از مناطق روستایی کشور دارهای افقی رایج می باشد.در برخی از مناطق عشایری از جمله آذربایجان شرقی از دار عمودی بهره می گیرند.

 

دفتین:
برای استتحکام بخشیدن به درگیری الیاف تار و پود گلیم معمولاً از وسیله ای به نام دفتین استفاده به عمل می آید و بافنده پس از گذراندن هر پود افقی از لابه لای تارهای عمودی با کمک آن ضرباتی بر قسمت بافته شده می اورد تا درگیری تار و پود و عمل بافت صورت گیرد.جنس دفتین های مصرفی معمولاً آهن است و از تعداد هفت تا ده تیغه آهنی نازک به عرض دو و طول بیست سانتیمتر تشکیل می شود در برخی مناطق کشورمان بویژه در روستاههای استان کرمانشاه برای ایجاد درگیری تار و پود و نقشهای کوچک و نیز نقوش حاشیه گلیم از ابزاری چوبی یا فلزی به نام سوک استفاده می شود که شکل ساختمانی و اندازه آن متفاوت است.

 

قیچی:
قیچی گلیم بافی از نظر ساختمان و طرز کار شبیه قیچی قالی بافی است و از دو تیغه تشکیل شده است که به وسیله پرچ با پیچ به هم متصل می گردند و حول منطقه ای باز و بسته می شوند.

انواع گلیم :
گلیم به سه شیوه بافته می شود:
گلیم ساده باف : در این نوع گلیم، پودها یكی در میان از لابه لای تار ( چله) عبور می كند. این گلیم یك روست و برای بافت آن معمولا" از نقشه از قبل آماده شده استفاده نمی شود. نقوش گلیم ساده باف، عموما" هندسی است و به ندرت نقوش منحنی در این نوع گلیم دیده می شود. گاهی روی گلیم هائی با زمینه ساده با استفاده از الیاف رنگی پشم، نقوشی ایجاد می شود كه غالبا" هندسی است.

 

گلیم برجسته : این نوع گلیم دارای زمینه ای ساده می باشد ولی طرح اصلی مانند قالی پرزدار است. بدینصورت كه از روی نقشه قالی، بر روی چله گلیم گره زده می شود و در پایان پرز اضافی چیده می شود.

 

ورنی : ورنی، گلیمی است بدون پرز و یك رو، كه عموما" بدون نقشه و به صورت ذهنی توسط دختران و زنان عشایر مناطق مغان، ارسباران و مشكین شهر بافته می شود. این نوع گلیم در كردستان و كرمان با طرح و نقش دیگری بافته می شود كه در كرمان آن را "شیریكی پیچ" می نامند. بهترین ورنی های ایران توسط ایل شاهسون یا ایلسون تولید می شود كه سابقه طولانی در این زمینه دارن، به گونه ای كه همواره واژه ورنی با نام شاهسون قرین بوده است.

 

به طور كلی از لحاظ بافت گلیم های ایرانی به دو شیوه بافته می شود :
1- شیوه پود گذاری : در این شیوه تنها از نخ تار ( چله) و نخ پود برای بافت گلیم استفاده می شود پودهای رنگارنگ را از زیر و روی رشته های تار عبور می دهند، با تغییر رنگهای پود است كه نقشها پدیدار می شود و هر دو روی گلیم صاف، هموار و همرنگ می شود.

 

2- شیوه پود پیچی : در این شیوه علاوه بر نخ تار و نخ پود از پودی نازك نیز در بافت استفاده می شود و در واقع پود به حالت پیچش از میان نخهای تار عبور نموده، سپس با عبور پود نازك و كوبیدن آن با شانه، عمل در گیری نخ های تار و پود قطعی می شود. این شیوه بافت كه بسیاری از صاحب نظران آن را حدواسطی میان گلیم بافی و قالی بافی دانسته اند، در واقع آخرین منزلگاه تكامل گلیم بافی به قالیبافی می باشد. بافت گلیم معروف به ورنی در آذربایجان شرقی و نیز بافت گلیم معروف به شیریكی پیچ در استان كرمان بدین شیوه است.

این نوع گلیم ها را كه به شیوه پود پیچی بافته می شوند سوماك نام نهاده اند. گاهی روی گلیم ها راسوزن دوزی می كنند، این گلیم ها به گلیم سوزنی شهرت دارند
منبع:tebyan-zn.ir