زنان ایرانی زندگی ساز و موسیقی ساز

خبرگزاری ایسنا: ما باور داریم فرهنگساز اصلی و الگوپرداز ابدی در تمام زمان‌ها و مکان‌ها و برای نام انسان‌ها تنها اوست. تنها حضرت دوست است که «یُحیی و یُمیت و یُمیت و یُحیی بیده الخیر و هُوَ علی کلّ شی قَدیر».

انسان اصیل پارسی، ایرانی مسلمان و هر پارسی پاک‌نهاد، با موسیقی به جهان چشم می‌گشاید و با موسیقی چشم از جهان می‌بندد. اگر در زندگی شهرنشینی جدید ما به خاطر آفات برخاسته از نوع زندگی تقلیدی از غرب، آوها و نواها فراموش شده‌اند؛ در عوض، در بیشتر روستاها و شهرستان‌های کوچک این سرزمین بزرگ، باقی مانده آن رود خروشان فرهنگ، هنوز در بستر جویباری نرم و زلال جاری است و صحنه نخستین جشنواره پژوهشی موسیقی زنان، جامی است لبالب از آن نهر روان.

ما گوشه‌ای از این موسیقی را در جشنواره‌های موسیقی اقوام ایران ویژه زنان در 1382 و 83 به صحنه آوردیم. اما شایسته است بگویم که با چه ضرورتی و برای چه هدفی و با چه کمک‌هایی به این کار بزرگ اقدام کردیم:

سال‌های سال است که گروهی بی‌خبر از خدا که قبله‌شان جیب‌ها و کیسه‌های پولشان است، از هیچ آفت‌افکنی‌، برای «کالایی کردن» و «بازار مصرف» ساختن، دریغ نکرده‌اند و سرمایه این بازار سیاه سوداگری را، نوامیس فرهنگ و مواریث هنر سنتی‌مان، قرار داده‌اند.


خواست و اراده مردم مسلمان ما، بساط آن‌ها را برچیده؛ ولی گرفتاری دیگری از پس آن پیش آمد و آن، جزمیت و جمود در بسیاری باورها بود؛ با ظاهری اخلاق‌گرایانه و پوسته‌ای از ادعای مسئولیت و مراقبت و غیرت فرهنگی که ابتدا تا حدی نیکو و مفید بود ولی بعدها راه رشد و بالیدن حقیقی و مشروع و مجاز را نیز بست.

قایقی که در کنار اسکله‌ای محکم با بند بسته شده باشد، نسبت به قایق دیگری که در قلب آب‌ها روان است، از امنیت بیشتری برخوردار است ولی کف آن قایق بسته شده در حاشیه امنیت، بسا بیشتر از آن قایقی که در کام آب‌ها افتان و خیزان می‌رود، گرفتار پوسیدگی و انحلال است.

ناگفته پیداست که سلوک، بخشی پرهیز است و مراقبت؛ و بخشی دیگر، حرکت است و جرئت. کار درست آن است که به قول پیامبر گرامی اسلام حضرت رسول اکرم(ص)، «خیرالامور و اوسطها» باشد. به زنان موسیقی‌دان ایرانی نیز باید با نگاهی اعتدال‌وار نگریست و مجال پرواز داد.

قرن‌هاست که ما ایرانیان با صدای لالایی مادران شریف و مظلوممان در خانه، صدای نجیب، زمزمه خواهرانمان در مزرعه‌ها و پای دار قالی و صدای همسران و دخترانمان در مراسم شادی و مراسم سوگ زندگی کرده‌ایم.

بخش عمده فرهنگ ما همین‌ها بوده است وگرنه زندگی شهری جدید ما با همه عظمت ظاهری و زرق و برقی که به چشم ما می‌کشد، عملاً بخش کوچکی از فرهنگ اصیل ایرانی است و تازه، قدمت زیادی هم ندارد. در فرهنگ قدیم و موروثی ما، صدای زنان در جایگاه مناسب خود و متناسب با شأن و مقام والای زنان مسلمان ایران زمین، تعریف شده است و هیچ کدام از مشخصات مفسده‌انگیز زندگی تقلیدی از غرب را ندارد؛ که در آن، صدای زنان را برای رسانه‌ها و کالاهای فرهنگی و... تدارک می‌کنند.

در فرهنگی که همه چیز را بر اساس بازار و کالا و جلب توجه طبقه‌بندی می‌کند، جایی برای ارزش‌های معنوی نهفته در صدای بانوان نیست. در این فرهنگ مادی، مجموع اهداف آن از روح هنرهای سنتی و آیینی ما دور است. چراکه هنرهای آیینی ما بر اساس باورهای مذهبی استوار است و هنر دینی، هنر عروج است نه نزول، و انطباق دارد با سیر تکاملی انسان سالکی که رو به کمال الی الله است.

در ایلات و عشایر ما، زن و مرد یعنی خواهر و برادر، یعنی هم خون و خویشاوند و از همین روی است که در کار و کوچ و رزم و شادی و عزا، بی‌پیرایه در کنار هم هستند و هیچ پندار ناشایستی درباره این همجواری، به ذهن خطور نمی‌کند.

در آن فضا، مناسبات «اقتصادی و فرهنگی» نیز بر اساس باورهای قلبی و دینی تعریف شده، نه اینکه باورها و اعتقادات را بر اساس عرضه و تقاضا و نرخ تورم و نیاز بازار، کم و زیاد کنند.

بنابراین اگر در ایران اسلامی بانوان، موسیقی و صدای زنان و دختران نجیب و سلحشور سرزمینمان را رساتر از هر وقت می‌شنوند، به پشتوانه حرمت و امنیتی است که باورهای دینی و ملی آیینی برای ما فراهم کرده است. با تکیه به عشقی است که مولای کائنات حضرت رسول اکرم(ص) به تک نهال عزیز باغ وجودش، آن سیده کائنات می‌ورزید و به قداست او سوگند می‌خورد.

اگر صدا و موسیقی کنیزان حضرت فاطمة زهرا(س) را نقش بر فضای تالارهای کشورمان می‌بینید و می‌شنوید، به این هدف است که زنان ما در شهر‌ها و روستاها به این باور برسند که ما همیشه زنده و شادان بوده‌ایم بدون اینکه در غفلت باشیم، همیشه موسیقی را در خون و جان خود داشته‌ایم بدون اینکه درگیر لهو و لعب باشیم و همیشه در صحنه زندگی با صدای بلند حضور داشته‌ایم، بدون اینکه آلت دست سوداگران و بازارسازان باشیم. تا وقتی که این پیوند را، این عهد و پیمان را محکم نگهداریم، بقای ما مطمئن و مستدام خواهد بود.

طبق بررسی‌های مقدماتی انجام شده مشخص شده است که به دلیل تسلط کامل فرهنگ دینی در طول قرن‌های متمادی در درون نواها و آوازهای محلی زنان ایران در جریان زندگی روزمره و اشتغالات طبیعی، ارزش‌های ادبی، هنری و موسیقایی ارزشمند دینی هفته است که در جریان تحولات ناشی از مدرنیته این ذخائر فرهنگی در حال نابودی است و باید با سرعت شناسایی و ضبط و ثبت شود.

از طرف دیگر این فرضیه نیز وجود دارد که در این نواها و آواهای طبیعی، نوعی آرامش روحی و درمانی برای رفع انواع افسردگی‌ها وجود دارد که متأسفانه با از بین رفتن این هنرهای سنتی، این ذخائر ارزشمند بشری رو به نابودی است. به هر حال در اولین فرصت ممکن، با برگزاری جشنواره‌هایی باید لااقل بخشی از این آثار را شناسایی و ضبط کرد تا با تکمیل تحقیقات و مطالعات صحت چنین فرضیه‌هایی نیز بررسی شوند.

امیدواریم با پرداختن صحیح و اصولی به موسیقی زنان ایران از اقوام ایرانی سرآغازی دوباره باشد برای رسمیت بخشیدن و حرمت گذاردن به میراث هنر اصیل این آب و خاک، و شروعی باشد برای مطرح کردن ارزش‌های عمیق و فراموش شده در زمینه اقتصاد و فرهنگ و موسیقی و باورها و اعتقادات ما که تنها سرمای ما در این جهان آشفته امروزی است.»

خبرگزاری ایسنا: رابطه‌ی برخی هنرمندان حوزه موسیقی با وب‌سایت «رادیو جوان» چندان مشخص نیست؛ تعدادی از آن‌ها آثارشان را آگاهانه به این وب‌سایت می‌دهند و برخی هم ندانسته به یک بازی وارد می‌شوند که قواعد آن را بلد نیستند. هر چند وقت یک‌بار، موضوع پخش آثار اهالی موسیقی از این سایت سر و صدایی برپا می‌کند. در این میان، برخی اهالی موسیقی به انتشار آثارشان توسط «رادیو جوان» معترض‌اند، اما گویا صدای‌شان به جایی نمی‌رسد.

چند وقت پیش، خبر ممنوع‌الکاری 20 هنرمند موسیقی به‌دلیل همکاری با «رادیو جوان» منتشر شد. مدت کوتاهی بعد از آن، علی مرادخانی - معاون وزیر ارشاد در امور هنری - این موضوع را تکذیب کرد و گفت که خبر ممنوع‌الکاری این هنرمندان واقعی نیست.

با این حال، همین اتفاق خیلی از خوانندگان پاپ را بر آن داشت تا در صفحات اجتماعی‌شان نسبت به انتشار آثارشان از این وب‌سایت اعتراض و نارضایتی خود را اعلام کنند. همه‌ی این‌ها در حالی است که آثار این هنرمندان هم‌چنان در اپلیکیشن «رادیو جوان» موجود است.

مدیر برنامه‌های گروه «دنگ‌شو» یکی از کسانی است که شخصا با مدیر وب‌سایت یادشده وارد مذاکره و به‌طور جدی خواستار حذف آثار گروه «دنگ‌شو» از این سایت شد؛ اما پاسخی بسیار غیرمنطقی به او دادند.

حمید خسروبیگی ماجرا را این‌گونه روایت کرد: پیدا کردن مدیر «رادیو جوان» کار خیلی سختی است. با این حال، سه‌ماه پیش به این آقا دسترسی پیدا کردم و از او خواستم که آثار «دنگ‌شو» را از وب‌سایتش حذف کند. البته این موضوع، پیش از مطرح شدن ممنوع‌الکاری خوانندگان پاپ بود.

او ادامه داد: آن‌ها قبول کردند و به من گفتند، آثار را حذف می‌کنیم و عکس حذف شدن قطعات را هم برای ما ارسال کردند؛ اما چند وقت پیش از طریق دوستان مطلع شدم، آثار از وب‌سایت حذف شده، اما روی اپلیکشن «رادیو جوان» همچنان وجود دارد. من بار دیگر به آن آقا پیام دادم و گفتم می‌خواهم موسیقی ما را حذف کنند و او پاسخ داد که قطعات از سایت حذف شده‌اند. من از او خواستم، قطعات علاوه بر سایت از روی اپلیکشن نیز برداشته شوند که او گفت، نمی‌شود این اتفاق بیفتد. از او پرسیدم یعنی شما نمی‌خواهید به حقوق صاحب اثر احترام بگذارید و او هم جواب داد که درست است؛ احترام نمی‌گذاریم!

خسروبیگی درباره سیاست گروه «دنگ‌شو» در زمینه نحوه‌ی شنیده شدن آثار این گروه، گفت: ما دوست نداریم، آثارمان از طریق «رادیو جوان» شنیده شود. در حال حاضر اپلیکشن‌های دیگری به‌وجود آمده‌اند که حقوق مولف را حفظ می‌کنند و حتی با هنرمند قرارداد می‌بندند. اتفاقا سرعت و کیفیت بهتری هم دارند و ما ترجیح می‌دهیم از آن‌ها استفاده کنیم.

مدیر برنامه‌های «دنگ‌شو» اظهار کرد: آن‌ها کلاهبرداران هنری هستند، زیرا منابع مالی‌شان از آن سوی آ‌ب‌ها تأمین می‌شود و به جان هنرمندان داخلی افتاده‌اند.

او در پاسخ به این پرسش که آیا قصد ندارد، عکس‌العمل ‌جدی‌تری نسبت به این اقدام نشان دهد، گفت: ما دوست داریم یک نهاد کلی‌تر، اقدامی در این زمینه انجام دهد، یعنی مجمع ناشران آثار شنیداری از آن‌ها شکایت کند. به نظر من، به یک برخورد جدی نیاز است. یکی از دلایل برخورد غیرمنطقی آن‌ها این است که ایران قانون کپی‌رایت ندارد.

در این‌باره، محسن رجب‌پور - مدیرعامل مجمع ناشران آثار شنیداری - در پاسخ به این پرسش که آیا شکایت کردن از «رادیو جوان» جزو ظرفیت‌های این مجمع است؟ گفت: این موضوع فعلا به صنف ربط ندارد و نه‌تنها صنف ما، بلکه هیچ صنفی نمی‌تواند از این وب‌سایت شکایت کند.

او ادامه داد: پاسخ پرسش شما را به‌عنوان شخص «محسن رجب‌پور» و نه مدیرعامل مجمع ناشران آثار شنیداری می‌دهم؛ دوستان «دنگ‌شو» و سایر هنرمندان به این موضوع توجه داشته باشند که آیا حقی برای تهیه‌کنندگان موسیقی قائل هستند‌ تا همواره زیر پرچم آن‌ها قرار گیرند و امورشان توسط آن‌ها انجام شود‌؟

وی اظهار کرد: من در انگلستان‌، کانادا و آمریکا شرکت موسیقی دارم و علاوه بر این‌که آثار خودم را ثبت قانونی کرده‌ام، برای تعداد دیگری از دوستان هنرمند نیز که با من فعالیت مشترکی نداشتند، این کار را انجام داده‌ام. هیچ صنفی نمی‌تواند از وب‌سایت یادشده شکایت کند، زیرا افرادی هم هستند که خودخواسته با آن‌ها قرارداد بسته‌اند.

او افزود: ما در مقابل این سایت، سه دسته هنرمند داریم؛ دسته‌ی اول افرادی هستند که خودخواسته با عوامل و نمایندگان این شرکت قرارداد بسته و پول گرفته‌اند. بنابراین «رادیو جوان» آن آثار موسیقی را به نام خودش ثبت کرده و هیچ قدرتی نمی‌تواند از او بخواهد که آثار را حذف کند. ابتدا هنرمندان به اصطلاح زیرزمینی با این وب‌سایت همکاری می‌کردند، اما وقتی برخی خوانندگان مجاز هم دیدند، این موضوع منافعی برای‌شان دارد، به آن پیوستند. حتی بعضی از این خوانندگان اثری را به آن‌ها واگذار کردند که به شرکت تولید‌کننده‌ی اثر متعلق بود و حتی حق این کار را نداشتند.

رجب‌پور اظهار کرد: دسته‌ی دوم افرادی هستند که آثارشان را به‌طور رایگان در اختیار این سایت قرار داده‌اند. من قبول ندارم که «رادیو جوان» به‌صورت خودسرانه اثری را روی وب‌سایتش قرار دهد. دسته‌ی سوم نیز آثاری هستند که به شرکت‌هایی تعلق دارند که ثبت بین‌المللی نشده‌اند؛ اما شرکت‌هایی مثل شرکت من که ثبت بین‌المللی شده‌اند، اختیار آثار را دارند و هرگاه بخواهیم می‌توانیم از سوءاستفاده‌ها شکایت کنیم، زیرا مبلغ جریمه‌ی چنین رویدادهایی انتها ندارد!

او ادامه داد: مثلا چند سال پیش، یکی از شرکت‌های تولید موسیقی در آمریکا از اقدام غیرقانونی یک شبکه‌ی پخش موسیقی شکایت کرد و آن شبکه 500هزار دلار جریمه شد.

این کنسرت‌گزار همچنین بیان کرد: من فقط به صرف همکاری با جامعه هنری، می‌دانم که بعضی دوستان ناخواسته در چاه افتاده‌اند. برای همین از توانایی شخصی‌ام استفاده می‌کنم و آن هم این است که آثارشان را توسط شرکت‌هایم در خارج از کشور ثبت قانونی کنم. نحوه‌ی ثبت هم این‌گونه است که با هنرمندان وارد قرارداد می‌شوم و پس از ثبت اثرشان، شبکه‌های مجاز آثار آن‌ها را می‌فروشند و پول آن را به حساب شرکت‌های خارجی من واریز می‌کنند. درصدی از این فروش بین‌المللی به‌عنوان کارمزد توسط من برداشت می‌شود. دلیلش هم این است که من در آن شرکت‌ها پرسنل دارم. بقیه‌ی مبلغ نیز متعلق به هنرمند است. البته این نکته را مدنظر داشته باشید که آثار هنرمندان ایرانی معمولا خریده نمی‌شود و ایرانی‌ها دوست دارند، مجانی دانلود کنند. پس فکر نکنید این کار برای من منفعت شخصی دارد.

رجب‌پور در بخش دیگری از سخنانش گفت: برخی هنرمندان فکر می‌کنند اگر تحت پوشش شرکت‌ها قرار گیرند، ضرر می‌کنند. در صورتی که اگر شرکت‌ها حرفه‌ای و به مسائل مالی و فنی آگاه باشند و دلالی نکنند، از هنرمند حمایت خواهند کرد. قطعا وقتی ما کاری را شروع می‌کنیم و به آن اعتقاد داریم تا لحظه‌ی آخر از هنرمند حمایت خواهیم کرد. پس هنرمندان باید به شرکت‌هایی بپیوندند که رفتارهای بین‌المللی را بلد هستند.