روزی روزگاری فرش بیجار

 

 

روزی روزگاری، قالی بیجار در میان سایر فرش های ایران، برو و بیایی داشت. چشم و چراغ بود. خودش وسیله آرایش کاخ ها و پولش سر سفره های بافندگان بود. کافی بود کلافی از آن در دست داشته باشی تا خریدار یوسف هنر باشی. اما امروز در این آشفته بازار گرانی مصالح فرش، عدم صادرات آن و رکود بازار داخلی، ارزش فرش بیجار آنچنان نازل شده است که تولیدکننده اصلی یعنی بافندگان، هیچ طرفی از آن برنمی بندند و بساط فرشبافی خود را جمع کرده و عطایش را به لقایش بخشیده اند!

فرش ابزاری است برای نمایش هنرهای فراوان؛ از جمله طراحی و نقاشی، رنگ آمیزی، نقطه چینی، ریسندگی، رنگرزی و از همه مهم تر بافندگی ماهرانه که هنر و احساس را با همکاری اعضا و جوارح خویش یعنی از دل و دیده گرفته تا دست و سر انگشتان، آنچنان گره هایی ریز و ظریف و زیبا و در عین حال مستحکم، بر تار و پود فرش نقش می زند که هم ظرافت و زیبایی را می نمایاند و هم استحکام و دوام آن شهرت جهانگیر یافته است.

اگر در مورد تاریخچه این ابزار هنرنمای اصیل در منطقه بیجار گروس تامل کنیم، چهره های مشهوری را به عنوان استادان طراحی و نقاشی فرش سراغ می دهد که می توان شخصیت هایی چون استادان مرحوم موسی مسعودی و اصغر الله مرادی را نام برد.(روانشان شاد باد) علاوه بر ایشان، امروزه افرادی مثل آقایان علی اصغر لک و قدرت الله گیچلو، مشهورترین و تواناترین طراحان فرش بیجار هستند که هنر خویش را به صورت آموزش عملی در محضر استاد موسی مسعودی فرا گرفته اند؛ و البته هر کدام سبک و سیاق خاص خود را دارند و شیوه طراحی ایشان کاملاً متمایز از هم است. طرح های مختلف آنان بیش از نیم قرن توسط بافندگان بومی و محلی بر تار و پود فرش گروس نقش می بندد؛ طرح هایی چون ربعی دار و گل، شکارگاه، اسلیمی، دهن اژدر، گل فرنگ، مستوفی، شاه عباسی و انواع ماهی درهم از نوع ماهی بیجار، ماهی افشار، ماهی میرک و غیره، که همه این طرح ها به صورت لچک ترنج دار و گاهی بدون آن مورد استفاده قرار گرفته و می گیرد. ناگفته نماند این استادان، عمر گرانمایه خویش را در جهت خدمت به مردم این خطـه صرف کرده و از گذشته در به شهرت رساندن فرش بیجار در ایران و برخی کشورهای جهان سهیم بوده اند و حقیقتاً باید مورد تقدیر قرار گیرند؛ مخصوصاً اینکه آقایان همزمان و در کنار طراحی و نقاشی در ایجاد دارهای قالی محلی و سنتی و سرمایه گذاری، با بافندگان همکاری کرده و بر کیفیت و درستی کار آنان نظارت داشته اند. همچنین راهنمایی های لازم را برای چگونگی تهیه مصالح فرش یعنی خامه و تار و پود و نوع رنگ کرده اند تا تولیدات بافندگان تقریباً بی نقص یا کم نقص باشد و دچار خسارت نشوند.

اگرچه امروز به دلایلی هم سرمایه گذاری و هم صرف نیروی کار بافندگان چندان سودی برای هیچ کدام ندارد، شاید مهم ترین علت، همان عدم رونق و کساد بازار داخلی و خارجی فرش باشد. روزگاری صادرات فرش بیجار به برخی کشور های آسیایی و اروپایی سبب رشد بازار کار و سرمایه فرشبافی می شد و خوداشتغالی بسیاری از خانواده ها را هم در پی داشت و اشتغال و سودی هم نصیب افراد دیگر می کرد از جمله بازرگانان پشم و خامه، پشم شویان، ریسندگان، رنگ فروشان و صباغان، طراحان و نقاشان، شرکت های تولید فرش دولتی و خصوصی، دارکش های قالی، صادرکنندگان، حمل و نقل، خرید و فروش، واسطه ها و دلال ها و...

از عوامل دیگر ایجاد این وضعیت نابسامان، جایگزینی رنگ های شیمیایی و غیرثابت به جای رنگ های گیاهی و ثابت سنتی، و حضور نقاشان کم سلیقه و ناتوان و ارائه کپی ناشیانه از طرح و نقشه استادان، مخصوصاً سوء استفاده و کپی برخی کشورها چون چین و هند و پاکستان از طرح فرش ایران و صادرات آن به نام فرش ایران به قیمت ارزان است و البته سوء مدیریت صادرات فرش ایران به کشورهای متقاضی یا حتی می توان گفت سیاست های دولتی و نبود روابط مثبت با کشورهای اروپایی از نظر بین المللی نیز باعث کاهش خرید فرش ایران و از جمله بیجار شده است.

امیدواریم بار دیگر این هنر یوسف آسا، عزیز جهان شود و اقتصاد بخشی از جامعه ما را که دست اندرکار این پروژه هستند، رونق بخشد. بنده احترام خاصی برای حفظ طرح های اصیل و بافت فرش بیجار و گروس قائل هستم. این امر باید در اولویت باشد اما پیشنهادی نیز دارم و آن این است که نقش قالی غیر از خود قالی است. قالی فرشی است که روی آن می نشینیم و همچون لوازم دیگر از آن استفاده می کنیم، اما نقش قالی چیزی است که تماشا می کنیم و از دیدن آن لذت می بریم. پس اگر می بینیم که بعضی بر اثر تکرار تماشای طرح های یکسان فرش از آن خسته می شوند و دیگر به آن توجه نمی کنند، ناشی از این است که گاهی طرح هایی را بر قالی گروس می بینیم که اثر ناشیانه نقاشانی است که فقط از این طریق کسب درآمد و ارتزاق می کنند، اما از هنر نگارگری و طراحی و رنگ آمیزی بی بهره اند و طرح های مبتذلی را در نقشه های خود به کار می برند که یا کپی ناقص الخلقه هستند یا فقط متن قالی را پر کرده اند و هیچ زیبایی و هنری در آن نیست و گاهی از بس تکراری و آشناست، قابل توجه نیست.

یکی از شروط زیبایی فرش در آن است که تازگی و رنگ آن توجه ما را جلب کند ولی اصالت طرح ها را نیز نباید فراموش کنیم زیرا ترکیب طرح و تناسب رنگ های گوناگون و نقش های درهم پیچیده، نظر بیننده را آن چنان به خود معطوف می دارد که از هر رنگ و هر نقش، نکته های ظریف و باریکی می توان دریافت که چنان در ذهن انسان اثر می کند که هیچ امری دلکش تر و زیباتر از آن در نظر نمی آید. این حاصل تجربه و ذوق نسل های متوالی است که قالی ایرانی را بیش از هزار سال است در پیش چشم نسل های متعدد گسترده و تا امروز دوام بخشیده است. پس استادان هنر فرش اعم از طراحان و نگارگران، بافندگان کارگاهی و شرکت ها، رنگرزها و سرمایه گذاران و سفارش دهندگان بافت فرش های محلی و سایر دست اندرکاران، باید ضمن حفظ احترام به اصالت طرح های گذشته، در پی ابداع و ارائه طرح های جدید و زیبای امروزی و حتی ترکیب این دو باشند و با ایجاد تغییراتی در نقش قالی، به سبکی و شیوه ای که امروزپسند باشند، همت کنند تا این صنعت و هنر نیز از دیگر تحولات امروزی عقب نماند و به بازار قالی در داخل و خارج کشور کمک کند.
منبع: sharghnewspaper.com

ویدیو مرتبط :
آهنگ مته در روزی روزگاری و عکسای بازیگران روزی روزگاری

---

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

شبکه سه و تکرار خاطره «روزی روزگاری» با یک سریال جدید + عکس

 

 

مجموعه «پشت کوه‌های بلند» با نام قبلی «اوسنه پادشاهی» امشب سرانجام از شبکه سوم سیما روی آنتن می‌رود اما این سریال تا رسیدن به پخش فراز و فرودهایی را پشت سرگذاشت که مرور آنها خالی از لطف نیست.

دی ماه سال 87 بود که امرالله احمدجو از پایان نگارش طنز شبانه «اوسنه پادشاهی» در 50 قسمت خبر داد. سریالی که آن زمان مشغول بازنویسی‌اش بود و اعلام کرد مجموعه روایتگر پادشاهی است که ماجراهای مختلفی برایش اتفاق می‌افتد. البته در این اثر به تاریخ خاصی پرداخته نمی‌شود و داستان‌ها مثل مجموعه «سلطان و شبان» خیالی است.

در واقع احمدجو از نگارش پروژه‌ای خبر داد که ایپزودیک است و برخی قصه‌های آن در دو قسمت روایت می‌شوند. نکته جالب توجه برای کسانی که مجموعه‌های قبلی این کارگردان پیشکسوت همچون «روزی روزگاری» و «تفنگ سرپر» را دیده‌اند، هم راستایی این اثر با آن سریال‌ها است. اثری که تدارکات سبک‌تری دارد و قالب طنزهایش بیشتر شوخی و مضمون داستان‌هایش اخلاقی است.

سرانجام تیرماه 88 احمدجو متن بازنویسی شده، سریال تازه‌اش را به شبکه سوم تحویل داد و پس از طی مراحل اداری معمول مهر ماه 88 تهیه کننده این سریال رضا جودی معرفی شد. البته آغاز تصویربرداری سریال به سال 89 و اردیبهشت ماه موکول شد.

 

 

بنابراین احمدجو که محمود پاک نیت را به عنوان نقش اول سریال خود برگزیده و همسر وی مهوش صبرکن را نیز در فهرست بازیگران جای داده بود، با اتمام نوروز 89 سریال تازه خود را در اصفهان کلید زد و پس از حاشیه‌هایی چون منتفی شدن حضور حمیدرضا پگاه، اغلب بازیگران اصفهانی را برای حضور در سریال دعوت کرد.

 

ادای احترام به خسرو شکیبایی و ژاله علو

با گذشت 1 سال و دو ماه از آغاز تصویربرداری در اصفهان سرانجام در تیر ماه 90 ساخت اوسنه پادشاهی به پایان رسید و احمدجو این کارگردان گزیده کار در گفتگویی از ادای احترام به مرحوم خسرو شکیبایی و ژاله علو خبر داد: «در یکی از قصه‌های این سریال اشاره مستقیمی به سریال «روزی روزگاری» داشته‌ام و به این واسطه از مرحوم خسرو شکیبایی و ژاله علو تقدیر کرده‌ام. مهتاج نجومی نقش خاله لیلا که علو در روزی روزگاری ایفا کرده بود را برعهده دارد و علیرضا شجاع نوری نقش خسرو شکیبایی را مجددا ایفا کرده است.»

با اتمام تصویربرداری این مجموعه بی حاشیه کارگردان سریال از مراحل تدوین اظهار رضایت کرد و تنها نکته قابل توجه درباره سریال این بود که عنوان آن از «اوسنه پادشاهی» به «پشت کوه‌های بلند» تغییر پیدا کرد که به نوعی تداعی‌گر سرزمینی ناشناخته پشت کوه‌ها بود که مسائل اجتماعی و اخلاقی در این فرصت به نقد گذاشته می‌شوند.

سرانجام با پایان نوروز 91 و همزمان با پخش سریال «مسیر انحرافی» انتظارها به سر رسید و اعلام شد از نهم اردیبهشت شاهد پخش هرشبی «پشت کوه‌های بلند» خواهیم بود. وعده‌ای که از امشب عملی می‌شود.

 

 

محمود پاک نیت ، حسن اکلیلی، انوشیروان ارجمند، فردوس کاویانی، آتش تقی پور، مهوش صبرکن، علیرضا شجاع نوری، مهتاج نجومی، محمد فیلی ، بهروز مسروری، فریدون سورانی ، رحیم هودی و پرویز بزرگی بازیگران این سریال هستند.

در این سریال سامشا که حالا پادشاه شده، همراه با ملک خاتون، شمس وزیر، قشون سالار و دیگر خدم و حشم معمول پادشاهان از جمله تلخک دربار، برای تفرج، شکار و خوشگذرانی به اصفهان می‌آید.

حاکم دست نشانده سامشا در اصفهان که دور از چشمان سامشا می‌خواهد پادشاهی را از آن خود کند، با طراحی پیشکار خواجه نعمان تاجر بزرگ اصفهان و کدخدای کولیباد را به دارالحکومه دعوت کرده تا با جلب حمایت آنها طرح خود را عملی کنند. معلوم می‌شود که خواجه نعمان با غرق شدن کشتی‌هایش در مسیر هند ورشکسته شده و کد خدای کولیباد هم آن سلحشور و جنگجویی که تصور می‌کردند نیست.

قاصد پادشاه سر می‌رسد که سامشا در انتظار پیشواز حاکم در نزدیکی اصفهان اردو زده است و بنا به خلقیت خاصش و عادت دوران راهزنی هنوز بیابان نشینی و چادر نشینی را به کاخ نشینی ترجیح می‌دهد و به این جهت کنار رودخانه زاینده رود اردوگاهی برایش علم می‌شود ، حاضر نیست وارد شهر اصفهان شود. حاکم و پیشکار عاجز و درمانده که نقشه پادشاهی را چه کنند و...

امرالله احمدجو که متولد سال 1323 در روستای زیادآباد میمه اصفهان است فعالیت سینمایی خود را از سال 63 با ساخت فیلم‌های کوتاه آغاز کرد. نخستین و تنها فیلم بلند سینمایی او "شاخه‌های بید" است که سال 67 ساخته شد. این کارگردان در عرصه سریال‌سازی با دو مجموعه "روزی روزگاری" و "تفنگ سرپر" شناخته می‌شود که ویژگی مشترک آنها روایتی شیرین از سرزمین‌های خیالی در برهه تاریخی نامعلوم است.

خود او درباره این روایت خیالی می‌گوید: «من در آثار خود با مطالعه و علاقه زیاد به سراغ دنیای خیالی رفتم و از تعزیه که مهمترین الگوی نمایشی من از کودکی بود، بهره بردم، چرا که تعزیه یک واقعه تاریخی را به خیال نزدیک می‌کند و به روح مسئله عاشورایی می‌پردازد.»

ویژگی دیگر آثار احمدجو پایبندی به آداب و رسوم‌های ایرانی و بهره‌گیری از فضای بومی است. در واقع آثار او دقیقا نمونه یک اثر ایرانی اصیل است. خود او در این باره توضیح می‌دهد: «زمانی قلم را به دست گرفتم که نسبت به آئین‌ها آشنایی پیدا کرده بودم. همیشه در روستای پدری به دنبال شنیدن و یاد گرفتن فرهنگ‌های مختلف بودم و همه مراسم‌ها از جمله قاشق‌زنی و ... برایم جذابیت داشت. در مجموعه‌های «روزی روزگاری» و «تفنگ سرپر» نیز سعی داشتم فرهنگ بومی را یادآوری کنم. البته نمی‌دانم تا چه حد موفق بودم، اما همیشه به دنبال به تصویر کشیدن فرهنگ بومی هستم.»

او همچنین جایگاه مهمی برای زبان در کارهای نمایشی قائل است و می‌گوید: «زبان فارسی شاخه‌های متعددی دارد و لهجه‌های مختلفی که از اصل مادر این زبان منشعب شده‌اند. آشنایی با آن‌ها و بکارگیری صحیح این لهجه‌ها در ایجاد سینما و تلویزیون بومی تاثیرگذار است و شرط اصلی آن این فرهنگ و در رأس آن به زبان فارسی است.»

«پشت کوه‌های بلند» از امشب نهم اردیبهشت در50 قسمت 40 دقیقه‌ای به تهیه‌کنندگی رضا جودی -که همزمان سریال «حیرانی» را روی آنتن شبکه اول دارد- در ساعت 21 از شبکه سوم سیما پخش می‌شود.../خبرآنلاین