وب‌سایت زومجی - افشین پیروزی: فیلم‌های مستند از این حیث که ملموس‌تر و به واقعیت نزدیک‌تر هستند، مخاطبان زیادی دارند. از این رو قصد داریم در زومجی نگاهی به ۲۰ مستند برتر تاریخ داشته باشیم. با قسمت اول این مقاله همراه باشید.

بدون شک اصلی‌ترین دلیل تماشای فیلم‌ها، سرگرم‌کننده بودن این آثار است که می‌توانند ساعاتی فارغ از دنیای زندگی واقعی، بیننده را به جهان فانتزی و پر رمز و راز خود ببرند. در این بین دسته‌ای دیگر از آثار سینمایی با نام «مستند» ساخته می‌شوند که هدف اصلی آن‌ها افزایش دانش و اطلاعات مخاطب در زمینه‌های مختلف است و در عین حال با به تصویر کشیدن واقعیت بدون هرگونه تزیینی، قابل لمس‌تر و تاثیر‌گذار‌تر هم ظاهر می‌شوند. یکی دیگر از مزایای مستند‌ها، تنوع بالای آن‌ها است که در هر زمینه‌ای از زندگی عادی مردم گرفته تا جنگ و حتی حیات وحش را شامل می‌شوند. اگر از علاقه‌مندان تماشای این نوع فیلم‌ها هستید، بدون شک برای یافتن مستند موردعلاقه خودتان در بین آثار بسیار زیاد، دچار مشکل خواهید شد. به همین دلیل تصمیم گرفتیم تا در اینجا  ۲۰ مستند برتر تاریخ را در ۴ قسمت معرفی کنیم که در ادامه می‌توانید با ۵ فیلم اول آشنا شوید.

۲۰- Cartel Land

  سال اکران: ۲۰۱۵
   
کارگردان: متیو هینمَن
  
 امتیاز در آی ام دی بی: ۷/۴

کشور مکزیک یکی از قسمت‌های جهان است که قاچاق مواد مخدر در آن بیداد می‌کند و گروه‌های کارتِل به درجه‌ای از قدرت رسیده‌اند که دیگر حتی دولت هم توان مقابله با آن‌ها را ندارد. به همین دلیل، گروه‌هایی خودجوش از بین مردم و با هدف مقابله با کارتل تشکیل شده و سلاح در دست گرفته‌اند تا این قاچاقچیان را از بین ببرند. این گروه‌ها و نوع زندگی و اداره آن‌ها، موضوعی است که متیو هینمن برای مستند خود به نام Cartel Land انتخاب کرده است. این مستند ببینده را دقیقا به وسط جنگ بین گروه‌های مردمی و کارتل می‌برد و حتی شاهد صحنه‌های تیراندازی واقعی هم در آن هستیم و زندگی مردمی را لمس می‌کنیم که با تمام وجود و بدون هیچ حمایتی از کشور خود دفاع می‌کنند.

در این مستند دو مورد از این گروه‌های مردمی معرفی می‌شوند که بدون شک گروه «Autodefensas» بسیار جذاب‌تر است، چرا که رهبر آن یک پزشک به نام خوزه میرالاس است که حرفه اصلی خود را رها کرده و به رهبر این گروه تبدیل شده است. در فیلم جوانب شخصیتی متفاوت وی به تصویر کشیده می‌شود و ببینده با این سوالات روبرو می‌شود که آیا او یک وطن‌پرست و قهرمان است یا یک فرد بی‌رحم؟

Cartel Land جوایز متعددی را از جشنواره‌های مختلف برنده شده و حتی در سال ۲۰۱۵ نامزد دریافت اسکار بهترین فیلم مستند سال بود.

---

۱۹- Jiro Dreams Of Sushi

سال اکران: ۲۰۱۲
   
کارگردان: دیوید گِلب
   
امتیاز در آی ام دی بی: ۷/۹

شاید با شنیدن نام این مستند تصور کنید که دیدن یک فیلم در مورد «سوشی»، غذای محبوب مردم ژاپن، چندان لذت‌بخش نباشد. ولی تماشای چند دقیقه از Jiro Dreams of Sushi کافی است تا علاقه‌مندان مستند‌ها را پای فیلم میخکوب کند. دلیل این امر در مرحله اول، خوش‌ساخت بودن فیلم و از آن مهم‌تر موضوعی است که برایش انتخاب شده است. این مستند در مورد جیرو اونو است که از او به عنوان بهترین آشپز سوشیِ جهان یاد می‌شود.

در این مستند شاهد معرفی جیرو هستیم که یک پیرمرد ۸۵ ساله با شخصیتی بسیار دوست‌داشتنی است. توانایی‌های او در آماده کردن سوشی نه فقط در ژاپن که در سراسر جهان بی‌رقیت است و جالب‌تر اینکه کل محیط کار وی یک رستوران کوچک با فقط ۱۰ صندلی است که شهرتش مردم سراسر جهان را به ژاپن می‌آورد. البته نکته جالب‌تر اینکه برای رفتن به رستوران مذکور، باید از ماه‌ها قبل نوبت بگیرید. یکی از ویژگی‌هایی که جذابیت خاصی به این مستند می‌بخشد، شوق و علاقه جیرو در درست کردن سوشی حتی در سن ۸۵ سالگی است؛ تماشای وی در حین کار عینا شبیه به تماشای یک هنرمند نقاش یا آهنگساز است که با تمام وجود و عشق غرق در کار خود می‌شود و تمامی این‌ها به ظریف‌ترین شکل ممکن توسط دیوید گِلب در این مستند به تصویر کشیده شده‌اند.

چه علاقه‌مند به سوشی باشید و چه مثل من از تماشای این غذای آماده شده با مواد خام حالتان بد شود، دیدن مستند مبتنی بر زندگینامه بهترین آشپز سوشی جهان، خالی از لطف نیست.

---

۱۸- Hearts Of Darkness: A Filmmaker’s Apocalypse

سال اکران: ۱۹۹۲ (نسخه DVD در سال ۲۰۰۷)
   
کارگردان: فاکس باهر، جرج هیکنلوپر و الِنور کاپولا
  
 امتیاز در آی ام دی بی: ۸/۲

آیا تا به حال شده که پس از تماشای یک فیلم با خودتان فکر کنید که چقدر برای ساخت آن زحمت کشیده شده است؟ بدون شک برای آماده سازی یک فیلم پروسه‌ای طولانی طی می‌شود و سازندگان باید با موانع و مشکلات زیادی دست و پنجه نرم کنند. پس تماشای یک مستند که لحظه به لحظه ساخت یک فیلم سینمایی بزرگ را بررسی می‌کند، بدون شک بسیار جذاب خواهد بود. اما این قضیه زمانی جذاب‌تر هم می‌شود که بدانید مستند Hearts Of Darkness: A Filmmaker’s Apocalypse، در مورد فیلم بسیار مشهور Apocalypse Now از فرانسیس فورد کاپولا است؛ فیلمی که با اقتباس از رمان Heart of Darkness جوزف کونراد ساخته شده است.

این مستند با همکاری فاکس باهر، جرج هیکنلوپر و الِنور کاپولا ساخته شده و ببینده را کاملا در بطن ساخت فیلم مذکور قرار می‌دهد و در آن صحنه‌هایی مثل سکته کردن مارتین شین را شاهد هستیم. حتی در بخشی از این مستند، کاپولا به حدی عصبانی است که تهدید می‌کند مغز خودش را با تفنگ متلاشی خواهد کرد! کاپولا در مورد فیلم Apocalypse Now گفته است:

    این فیلم در مورد جنگ ویتنام نیست، بلکه تصویری کاملا واقعی از این کشور است. ما برای ساخت Apocalypse Now دقیقا به جهنم رفتیم، مدتی در آن ماندیم و سپس برگشتیم.

به‌هر حال افراد و بزرگان زیادی اعتقاد دارند که Apocalypse Now بهترین فیلم مرتبط با جنگ است و به همین دلیل هم تماشای مستند Hearts Of Darkness: A Filmmaker’s Apocalypse می‌تواند نشان دهد که چقدر برای این فیلم به منظور رسیدن به سطح فعلی زحمت کشیده شده است. در ضمن افرادی که کارگردانی و ساخت فیلم را پیشه‌ای راحت می‌دانند، با دیدن این مستند کاملا در ایده خود تجدید نظر خواهند کرد.

---

۱۷- Man On Wire

  سال اکران: ۲۰۰۸
   
کارگردان: جیمز مارش
   
امتیاز در آی ام دی بی: ۷/۹

بند بازی یکی از ورزش‌هایی است که حتی تماشا کردن آن بسیار دلهره‌آور و ترسناک است. راه رفتن روی یک سیم یا طناب شاید در جای محاظفت شده‌ای مثل سیرک امن باشد، ولی اگر این کار روی طنابی بسته شده بین دو آسمان‌خراش بلند صورت بگیرد، می‌تواند بسیار وحشتناک باشد. این کاری است که در سال ۱۹۷۴ فیلیپ پیت، بندباز فرانسوی، تصمیم گرفت تا آن را بین دو برج مرکز تجارت جهانی در شهر نیویورک انجام دهد. این رویداد دستمایه مستندی با نام Man on Wire است که در سال ۲۰۰۸ و توسط جیمز مارش ساخته شده است.

این مستند ترکیبی از صحنه‌های شاد با دستمایه طنز و جدی و ترسناک مثل اولین لحظه قدم گذاشتن فیلیپ روی طناب است و همین امر آن را به یکی از جذاب‌ترین مستند‌های تاریخ تبدیل کرده است. داستان این بند‌باز فرانسوی همچنین موضوع یک فیلم به نام The Walk است که در سال ۲۰۱۵ توسط روبرت زمکیس ساخته شد و  جوزف گوردن لویت هم نقش فیلیپ را در آن ایفا کرد. ولی راستش را بخواهید، تماشای مستند Man on Wire به مراتب جذاب‌تر از فیلم است و بهتر بیننده را در دل این رکود تاریخی قرار می‌دهد.

---

۱۶- To Be And To Have

 سال اکران: ۲۰۰۳
   
کارگردان: نیکولاس فیلبرت
   
امتیاز در آی ام دی بی: ۷/۹

برخی از مستند‌ها هم هستند که به جای پرداختن به یک موضوع خیلی مهم و اساسی، زندگی یک سری مردم کاملا عادی را به تصویر می‌کشند و در عین حال بسیار هم لذت‌بخش هستند. To Be And To Have یکی از همین فیلم‌ها است که داستان آن در مورد معلم یکی از روستا‌های فرانسه با نام آقای لوپز است. این مستند شاید در مقایسه با دیگر فیلم‌های حاضر در این لیست کم‌تر شناخته شده باشد، ولی حس صداقت خاصی که در آن نهفته، فیلم را به اثری بسیار با‌ارزش تبدیل می‌کند.

اصلی‌ترین وجه اهمیت فیلم، حضور دانش آموزانی از سنین ۴ تا ۱۲ سال در فقط یک کلاس درس است که همگی آن‌ها به لطف شیوه‌های آموزشی خاص آقای لوپز، با انگیزه بسیار بالایی برای یادگیری در یک منطقه نسبتا محروم علاقه نشان می‌دهند. اگر واقع‌گرا باشیم، در این فیلم «اتفاق» خاصی رخ نمی‌دهد؛ ولی نیکولاس فیلبرت در مقام کارگردان فیلم آن‌قدر عالی زندگی مردم این منطقه و مخصوصا کلاس درس و رفتار‌های لوپز را به تصویر کشیده که پس از شروع فیلم، دل کندن از آن کار بسیار دشواری می‌شود.

جالب است بدانید که پس از نمایش این فیلم، آقای لوپز از سازندگان آن به دلیل استفاده از شخصیتش در فیلم شکایت کرد و حتی کار به دادگاه هم کشید!

وب‌سایت زومجی - افشین پیروزی: در قسمت اول از سری مقالات بهترین مستند‌های تاریخ ۵ فیلم را معرفی کردیم و حال در قسمت دوم، سراغ ۵ مستند دیگر خواهیم رفت. با ما همراه باشید.


فیلم‌های مستند، به دلیل نزدیک‌تر بودن به واقعیت طرفداران بسیار زیادی دارند و از این رو در اینجا  طی یک سری مقالات ۴ قسمتی، سراغ معرفی بهترین مستند‌های تاریخ رفتیم. در قسمت دوم، باز هم ۵ مستند معرفی خواهیم کرد که موضوعات مختلفی را شامل می‌شوند:

۱۵- Blackfish

سال اکران: ۲۰۱۳
   
کارگردان: گابریلا کاپروِیت
   
امتیاز در آی‌ام‌دی‌بی: ۸/۱


یکی دیگر از دلایل محبوبیت مستند‌ها، تاثیر آن‌ها است که گاهی می‌توانند باعث ایجاد تغییراتی اساسی در زندگی یا حتی قوانین شوند. Blackfish مستندی است که توسط گابریلا کاپروِیت ساخته شده و در مورد یک پارک آبی با نام SeaWorld است. در این مستند از زاویه‌ای دیگر به زندگی حیواناتی نگاه می‌شود که در این نوع پارک‌ها برای تفریح مردم زندانی می‌شوند. داستان کلی مستند در مورد دلفینی از نژاد «اورکا» با نام «تیلیکوم»‌ است که تا به حال جان سه نفر را گرفته است. این سه نفر از اعضا و کارکنان این پارک آبی بودند که حین آموزش این دلفین مورد حمله قرار گرفته و کشته شده‌اند.

جالب اینکه این نوع دلفین‌ها، در اصل موجوداتی وحشی محسوب نمی‌شوند و دلیل رفتار وحشیانه این حیوان جدا شدن از محیط زندگی طبیعی است و تمامی این موارد به زیبا‌ترین شکل ممکن در مستند Blackfish به تصویر کشیده می‌شوند. این مستند جدا از جذاب و آموزنده بودن، باعث شد تا در سال ۲۰۱۳ قوانین مجموعه آبی SeaWorld کاملا در پی اعتراضات مردمی تغییر کند و دیگر نمایش دلفین‌های نژاد اورکا به شکل سابق در این مجموعه برگزار نمی‌شود.

---

۱۴- Hoop Dreams

سال اکران: ۱۹۹۵
   
کارگردان: استیو جیمز
  
 امتیاز در آی‌ام‌دی‌بی: ۸/۳

نوجوانان معمولا رویاهای بزرگی در سر دارند که ورزشکار شدن هم یکی از محبوب‌ترین آن‌ها است! مستند Hoop Dream مربوط به زندگی دو نوجوان سیاه‌پوست آمریکایی با نام‌های ویلیام گیتس و آرتور اِیج است که آرزوی تبدیل شدن به بسکتبالیست‌های حرفه‌ای را دارند. ساخت این مستند بیش از ۵ سال طول کشیده و استیو جیمز، کارگردان آن، بیش از ۲۵۰ ساعت ویدیو ضبط کرده تا بتواند از دل آن‌ها یک مستند بسیار زیبایی ۱۷۱ دقیقه‌ای خلق کند. شاید این مستند طولانی به نظر برسد، ولی از همان دقایق ابتدایی که درگیر زندگی دو نوجوان مذکور می‌شوید، دیگر دل کندن از فیلم برایتان دشوار خواهد شد.

یکی از اصلی‌ترین دلایل جذابیت بالای این مستند، پرداختن آن به زندگی شخصیت‌هایش است که پس از اتمام فیلم، حس می‌کنید انگار ۵ سال با این کاراکتر‌ها همراه بودید و تک تک لحظات مهم زندگی‌شان را دنبال کرده‌اید. حتی اگر طرفدار ورزش هم نیستید، دیدن Hoop Dream را از دست ندهید، چرا که این مستند می‌تواند یک درس زندگی و یک منبع الهام برای رسیدن به آرزوهایتان باشد.

---

۱۳- Last Train Home

سال اکران: ۲۰۱۰
  
 کارگردان: لیکسین فن
   
امتیاز در آی‌ام‌دی‌بی: ۷/۷

متاسفانه بسیاری از ما، علی‌رغم داشتن شرایط زندگی خوب، دائما در حال گله کردن از وضعیت خود هستیم؛ ولی در سراسر جهان افرادی در شرایط به مراتب بدتر زندگی می‌کنند و دیدن یک مستند که به زندگی این افراد پرداخته، می‌تواند باعث ایجاد تغییر در نحوه نگرش ما به زندگی شود. Last Train Home که همانند مستند قبلی چندین سال برای ساختش زحمت کشیده شده، در مورد زندگی گروهی از کارگران مهاجر چینی است که با قطار برای جشن گرفتن سال نو به خانه خودشان در چین بر‌می‌گردند. در نظر داشته باشید که تعداد این کارگران همان‌طور که در مستند نشان داده می‌شود ۱۳۰ میلیون نفر است که در این فیلم زندگی یکنواخت آن‌ها به تصویر کشیده می‌شود.

بدون شک ویژگی مثبت اصلی این مستند، پرداختن و دقیق شدن در زندگی تعدادی از این کارگران مهاجر است که تماشای آن‌ها قطعا باعث می‌شود تا قدر زندگی خودتان را بدانید! در Last Train Home با خانواده‌ای آشنا خواهید شد که به اجبار از کودک تازه به دنیا آمده‌شان جدا می‌شوند تا بتوانند پول لازم برای گذران زندگی خود را کسب کنند. شاید این مستند در دسته بندی فیلم‌هایی قرار بگیرد که پس از دیدنشان تحت تاثیر قرار گرفته و ناراحت خواهید شد، ولی همین مستند می‌تواند باعث شود تا دیدتان به زندگی تا حدود زیادی تغییر کند.

---

۱۲- Grizzly Man

 سال اکران: ۲۰۰۵
   
کارگردان: ورنِر هرزوگ
  
 امتیاز در آی‌ام‌دی‌بی: ۷/۸

مستند Grizzly Man را بسیاری از منتقدان به عنوان بهترین اثر ورنِر هرزوگ معرفی کرده‌اند که در زیرمجموعه مستند‌های حیات وحش قرار می‌گیرد. این مستند در مورد شخصی به نام تیموتی تردول است که در اثر علاقه بیش از حدش به خرس‌های گریزلی، تصمیم می‌گیرد تا در بین آن‌ها زندگی کند و همین مساله باعث می‌شود تا خودش و نامزدش توسط یک خرس گریزلی در سال ۲۰۰۳ کشته و خورده شوند. با این حال تردول پیش از مرگش نزدیک به ۱۰۰ ساعت ویدیو از ارتباطش با خرس‌ها ضبط کرده بود که حتی بخش‌هایی از آن، مربوط به واپسین دقایق زندگی‌اش می‌شوند و هرزوگ از همین ویدیو‌ها برای ساخت مستند خود استفاده کرده و در ضمن آن شاهد مصاحبه با اطرافیان تردول و افراد متخصص در زمینه شناخت خرس‌های گریزلی هستیم که همین امر، مستند را به یک منبع خوب برای افرادی تبدیل می‌کند که به خرس‌های گریزلی و نوع زندگی آن‌ها علاقه دارند.

Grizzly Man که از شبکه معروف «دیسکاوری» هم پخش شده است، از آن دست مستند‌هایی است که نشان می‌دهد داشتن ارتباط بیش از حد نزدیک با حیوانات و اعتماد کردن به آن‌ها، چه عواقبی می‌تواند داشته باشد.

---

۱۱- Bowling For Columbine

سال اکران: ۲۰۰۲
   
کارگردان: مایکل مور
   
امتیاز در آی‌ام‌دی‌بی: ۸

مستند «بولینگ برای کلمباین» که برنده جوایز متعددی هم شده و حتی از تلویزیون ایران هم شاهد پخش چندین باره آن بودیم، توسط مایکل مور مشهور ساخته شده است. قانون آزادی خرید و فروش سلاح در آمریکا، یکی از مواردی است که همواره مخالفان زیادی دارد و به اعتقاد آن‌ها، این امر باعث ترویج خشونت می‌شود. در مستند مذکور، ابتدا به فاجعه کشتار مدرسه کلمباین پرداخته می‌شود؛ جایی که در سال ۱۹۹۹، دو دانش آموز مسلح یک معلم و ۱۲ دانش آموز دیگر را به قتل رساندند و باعث زخمی شدن ۲۴ نفر دیگر شدند و در نهایت هم در همان‌جا خود‌کشی کردند. هنوز هم با گذشت سال‌های زیاد از این اتفاق، افراد مختلف از آن به عنوان یکی از تلخ‌ترین حوادث رخ داده در آمریکا یاد می‌کنند.

مور در مستند خود این فاجعه را به قانون آزادی خرید و فروش سلاح در آمریکا ربط می‌دهد و سپس رابطه مردم آمریکا با سلاح‌هایشان و علاقه آن‌ها را مورد تحقیق قرار می‌دهد. یکی از جالب‌ترین نکات در مورد این مستند، تاثیری است که اکران آن بر جامعه آمریکا گذاشت و به جرات می‌توان گفت که باعث تغییر نگرش تعداد زیادی از مردم به خرید و نگهداری اسلحه شد. به همین دلیل هم از این فیلم به عنوان یکی از باارزش‌ترین مستند‌های ساخته شده یاد می‌شود.

در قسمت بعدی سراغ ۵ فیلم مستند دیگر خواهیم رفت.