از آموزش حروف الفبا تا برگزاری انواع مراسم در مکتب خانه ها

 از آموزش حروف الفبا تا برگزاری انواع مراسم در مکتب خانه ها

سختگیری در مکتب خانه
در تهران قدیم، پیش از تاسیس مدارس به شیوه جدید، دانش آموزان از شش تا ۱۸ سالگی باید در مکان هایی به نام مکتب خانه، خواندن و نوشتن را فرا می گرفتند. اما به دلیل استفاده از روش های سختگیرانه و مستبدانه ای که در این مکتب خانه ها اجرا می شد، بیشتر محصلین از رفتن به مکتب رفتن سر باز می زدند تا جایی که در آغاز مشروطیت تنها سه درصد از کل جمعیت کشور باسواد بودند و مابقی نمی توانستند بخوانند و بنویسند.

ماهیت مکتب خانه
در آن روزگار دو نوع مکتب خانه وجود داشت، یکی به صورت خصوصی که در منازل اعیان، اشراف و رجال برای فرزندانشان بود و نوع دیگر مکتب خانه های عمومی بودند که تمام طبقات و خانواده ها فرزندانشان را راهی آنجا می کردند. شهریه مکتب خانه های اعیانی، ۱۰قران (۱۰ریال) و مکتب خانه های معمولی بین پنج تا ۱۰قران بود. مکتب خانه، از اتاق هایی در کوچه، گذر، بالاخانه های مشرف به کوچه و اتاق های جلو هشتی خانه ها به صورتی که مزاحم اهل خانه نباشد تشکیل می شد.

 

البته گاهی هم بعضی از مکتب خانه ها، اتاق یا سردابی برای تنبیه و مجازات شاگردان بازیگوش و درس نخوان داشتند که به آن محل سیاه چال می گفتند که مدت کمی شاگردان را در آنجا نگه می داشتند. این مکتب خانه ها توسط ملا یا ملاباجی های زن شناخته شده محلات اداره می شد که هیچ کدام از آنها نباید سوءسابقه داشته باشند. ملاها با عمامه، عبا و ردا و ملا باجی زن نیز با چادر و چارقد، با ترشرویی با شاگردان برخورد می کردند.

 

معمولا ملا و ملاباجی ها زن و شوهر بودند که شوهر دکان و زن مکتب خانه را می گرداند یا برعکس. صورت ظاهری مکتب خانه عبارت بود از یک دست نمد، فرش، حصیر یا گلیمی مندرس، میز پایه کوتاه، تشکچه مکتب دار و دانش آموزان زیراندازهایی مثل قالیچه پادری، تکه قالی، گلیم که هرکسی بر حسب وسع مالی خانواده اش به همراه خود می آورد. همچنین چندین ترکه از درختان آلبالو و انار که کنار میز قرار داشت و چوب فلکی نیز در کنار اتاق.

تنبیه شاگردان
به دلیل سختگیری ها و روش های دیکتاتوری ای که مکتب دارها به کار می گرفتند، شاگردان هم، دست به اقدامات شیطنت آمیزی می زدند یا اینکه از خواندن درس سر باز می زدند. مکتب دارها برای اطفالی که نیاز به تنبیه داشتند ابتدا از ترکه استفاده می کردند. ترکه کوتاهی بود برای شاگردانی که پای میز کوتاه معلم می نشستند و در دسترس بودند و دیگری چوب ترکه بلندی بود که برای کسانی که دورتر نشسته بودند، از دیگر انواع تنبیه برای شاگردان، ریگ گذاشتن زیر لاله گوش و مداد میان انگشتان گذاشتن بود.

 

اما بدترین تنبیهی که برای شاگردان اجرا می شد، چوب فلک بود که هنوز در اذهان تهرانیان قدیم به جا مانده است. چوب فلک، چوبی به قطر دسته بیل به طول یک متر و نیم بود که در دو قطعه میان آن با سی، چهل سانت فاصله دو سوراخ ایجاد کرده بودند. طنابی به طول یک متر از سوراخ ها گذرانده و سر آن را گره می زدند. طرز کار به این گونه بود که مقصر را می خواباندند و پاهایشان را از طناب رد کرده و دو نفر نیز دو سوی چوب را گرفته و آن را محکم می پیچاندند تا پاها از طناب خارج نشود و یک نفر هم مامور چوب زدن به کف پاها می شد که متاسفانه ترکه و چوب فلک تا سال ها پس از به وجود آمدن مدارس نیز ادامه داشت.

 

زجر و آزار مکتب دار نسبت به شاگردان به اندازه ای بود که مرخص کردن آنها از چنگ مکتب داران ثواب بزرگی به شمار می آمد که دردها را شفا می داد و حاجت ها روا می ساخت، مثلا اگر زنی در حال وضع حمل بود و کار به سختی می کشید، فورا اطرافیان زائو، پولی به یکی از مکتب داران می دادند که مکتب را تعطیل و شاگردان را مرخص کند تا به خوشی این آزادشدگان، خداوند به مریض آنها رحم کرده و زائو زودتر از شکنجه زایمان رهایی پیدا کند.

دروسی که آموزش داده می شد
دروسی که در مکتب خانه ها تدریس می شد عبارت بود از خواندن و نوشتن حروف الفبا و در سال دوم به آنها عم جزو (جزوه ای از سوره های کوچک قرآن) آموزش داده و در سال های بعد قرآن، گلستان سعدی، نصاب الصبیان، جامع عباسی، ابواب الجناس و... . تدریس می شد.

 

همچنین معلم مکتب خانه مکلف بود تا شاگردان خود را به معارف دینی و مذهبی آشنا کند. در قبال آموزش هایی که ملا و ملاباجی ها به فرزندان مردم می دادند، از شاگردان این انتظار را داشتند تا فرمان های آنها را اجرا کنند. مانند جاروکردن دکان، اتاق مکتب خانه و حیاط، پر کردن کوزه یا تغار آب خوری، بادبزن به دست گرفتن بالای سر ملا یا ملا باجی در تابستان، منقل آتش به پا کردن در زمستان، چای و قلیان درست کردن، خرید نان، سبزی و مایحتاج، نگهداری از کودکان خردسال ملاباجی و... . همچنین در هر عید و عزا برایشان قند و تنباکو و به هر مناسبت غذای پخته از خانه برای ملا و ملاباجی ها می آوردند.

 

با اینکه گفته می شد مکتب داران به مال مردم چشم طمع داشتند اما در نزد عوام از احترام خاصی برخوردار بودند و آنها را مثل فرشته رحمتی می دیدند که فرزندانشان را از گمراهی و ضلالت نجات می دهند. به عنوان مثال در عوض آموزش نابینایان یا کودن ها پولی دریافت نمی کردند ولی در قبال آن خانواده ها برای آنها پیشکش و فرستادنی های زیادی می آوردند.

شغل دوم ملا و ملاباجی ها
ملاها و ملاباجی ها علاوه بر آنکه در مکتب ها، آموزش می دادند، در مجالس خانوادگی به قرائت قرآن، مولودی، سفره حضرت عباس، زینب، رقیه و... می پرداختند. همچنین به خواندن و نوشتن کاغذهایی که مردم بی سواد برایشان می آوردند خود را مشغول می کردند. ساعت معلوم کردن، استخاره کردن، اذان به گوش بچه گفتن، اسم گذاشتن، دعای فرج پای زائو خواندن، هفت و چله خانگی برگزار کردن، همگی به پای ملا و ملاباجی ها بود.

منبع:aftabir.com

ویدیو مرتبط :
آموزش حروف الفبا و ترتیب حروف زبان انگلیسی

---

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

آموزش خانه تکانی : بهترین روش برای شستن انواع پرده

برای تمیز کردن پرده پلیسه باید از اسفنج مرطوب با آب و محلول شست و شو استفاده کنید

 

بعد از شستن دیوارها، درها و كف منزل نوبت پرده ها می رسد. پرده های نخی در اثر تابش نور آفتاب و تأثیر آب و هوا بر آنها الیافش ضعیف می شود ولی پارچه های الیاف مصنوعی كمتر دچار چنین زیانهایی می شوند.

پرده های مختلف را چگونه بشوییم؟
پرده یکی از لوازمی که است که در دکوراسیون زیبایی خاصی به خانه می دهد ، از طرفی قیمت نسبتا بالایی دارد پس برای حفظ آن باید تلاش کرد. پرده‌های کثیف و غبار گرفته هر چند وقت یکبار نیاز به شستشو دارند. گاهی نیز نوع دوخت پرده ها باعث می شود که میکروب ها در قسمت های خاصی از پرده ها لانه گزینی کنند که باید هنگام شست و شو به این قسمت ها توجه ویژه ای کنید. مثلا پرده هایی که به صورت پلیسه دوخته می شوند، زیر لایه های چنین آنها معمولا محل اجتماع میکروب هاست.

نکات مهم نظافت پرده با توجه به جنس‌ و مدل آنها
فواصل زمانی شستشوی پرده بستگی به آلودگی محیط دارد. در شهرهای آلوده به دود باید مرتب و به فاصله زمانی کم پرده را شست. چرا که اگر فواصل زمانی شستشو زیاد شود حتی پس از شستشو نیز پرده کدر می شود. بنابراین نباید گذاشت که پرده زیاد کثیف شده و بعد آن را شست. برای شستشوی پرده باید جنس و رنگ آن را در نظر گرفت.

شستشوی پرده های تور
پرده های تور به مرور زمان و در اثر چندین بار شستشو ممکن است آهار خود را از دست داده و بی حالت شوند که برای آهار دادن مجدد آن ها میتوان یک لیوان نشاسته را در یک لیوان آب سرد حل کرده و آن را کمی گرم کرده تا لعاب دهد. سپس آن را در لگن آب سرد حل کرده و تور شسته شده را به مدت نیم ساعت در آن خیس داد سپس آن را آویزان کرد تا خشک شود.

شستشوی پرده های پارچه ای
بعضی از پارچه های پرده ای در اثر شستشو با آب خراب و بی حالت می شوند. بنابراین این گونه پرده ها را باید به صورت خشکشویی شست. مانند انواع پارچه های مخمل، ساتن و ابریشم. بعد از شستشوی پرده باید آن را اتو کرد. بعضی از پارچه های پرده ای را اگر به صورت مرطوب آویزان کنیم چروک آن از بین رفته و دیگر نیازی به اتو کردن نیست. درجه حرارت اتو باید با جنس پارچه هماهنگ باشد. برای اتو کردن پارچه های نایلونی باید درجه حرارت کمتر و برای اتو کردن پارچه های نخی و کتانی از درجه حرارت بیشتر اتو استفاده کرد.

پرده های پلیسه 
برای تمیز کردن این پرده ها باید از اسفنج مرطوب شده با آب و محلول شست و شو استفاده کنید. به این صورت که اسفنج را به همه قسمت های پرده بکشید تا کاملا تمیز شود. استفاده از این شیوه شما را از سپردن پرده به خشکشویی و پرداخت هزینه اضافه بی نیاز می کند. چوب پرده ها نیز جایگاه خوبی برای اجتماع میکروب ها به شمار می روند. این قسمت ها را نیز با اسفنج یا برس مرطوب تمیز کنید. یکی دیگر از راه های تمیز کردن این نوع پرده ها، استفاده از جاروبرقی ویژه تمیز کردن مبل و رختخواب است. به این وسیله به کار خود نیز سرعت می دهید. پرده را درحالی که آویزان است جارو کنید تا همه گرد و خاک آن گرفته شود. یادتان باشد که هیچگاه این پرده ها را برای شستن در آب فرو نبرید زیرا همه زیبایی چین و واچین آنها به هم می خورد و زیبایی خود را از دست می دهند.

پرده های چوبی
تمیز کردن پرده های چوبی را باید با احتیاط ویژه ای انجام دهید. در مصرف آب برای تمیز کردن این پرده ها باید کاملا خسیس باشید. زیرا آب به چوب آسیب جدی می زند و پرده ها را از بین می برد. با برس نرم و با آب خیلی کم، سطح این پرده ها را تمیز کنید و آنگاه بگذارید زیر نور آفتاب کاملا خشک شوند. شست و شوی این پرده ها را خیلی کش ندهید چون که رنگ براق آنها با زیاده روی در تمیز کردن، از بین می رود.

پرده های آلومینیومی
استفاده از اسپری تمیز کننده برای این پرده ها راهکار مفیدی به حساب می آید از صابون و دیگر مواد شوینده نیز می توانید استفاده کنید. همه قسمت های پرده را با استفاده از مواد شوینده اسپری کنید. سپس با یک دستمال تمیز سطح پرده را کاملا پاک کنید. بعد از چند دقیقه دوباره همین عمل را انجام دهید تا هیچ لکه ای روی پرده نماند. با اسکاچ ها و برس های زبر، این پرده ها را تمیز نکنید زیرا خش دار می شوند و نمای ظاهری آنها از بین می رود و زیبایی خود را از دست می دهند. اگر در قسمت هایی لکه های سمج وجود دارد که به راحتی پاک نمی شوند، می توانید در آن قسمت ها مقداری کرم اصلاح بکشید و بعد با یک برس نرم آن را تمیز کنید.

توصیه های کلی برای شستشوی پرده
قبل از شستشو، به پشت پرده خوب نگاه کنید
_ در صورت پوسیدگی در اثر آفتاب یا کشیدگی‌های مختلف بهتر است آن را عوض کنید.
_ هنگامی که پرده های خانه تان را بیرون می آورید، پیش از خارج کردن گیره ها از آنها، ابتدا محل های قرار گیری گیره ها را بر روی نوار پرده با لاک ناخن علامت گذاری کنید. با این کار پس از شستشو می توانید به راحتی گیره ها را در محل های قبلی وصل کنید تا فرم پرده تان به هم نریزد.

_ شستشو پرده‌های آستردار را به خشکشویی بسپارید.
_ به جای شستن پرده‌های بزرگ با ماشین لباسشویی، آن‌ها را داخل وان خیس کنید تا آسیب نبینند.

_ حلقه‌های زنگ زده را داخل سرکه بجوشانید تا مثل قبل براق شوند. روی چوب ‌پرده‌های قدیمی صابون بمالید تا گیره‌ها روان از داخل آن عبور کنند.
_ پرده ها را پس از شستشو به صورت نمدار آویزان کنید. به این صورت چروک های موجود در پارچه هم زمان با خشک شدن آن صاف می شود و دیگر نیازی به اتوکشی  به مدت طولانی نخواهد بود.

_ هر چند وقت یکبار برای غبار روبی، روی پرده‌ها جاروبرقی بکشید. برای جلوگیری از رفتن پرده داخل جاروبرقی، میزان مکش آن را کم کرده، بین پرده و لوله جاروبرقی از یک صفحه پلاستیکی مشبک استفاده کنید.
_ از پرده های کهنه یا از مد افتاده می توانید برای دوخت کوسن و روباشتی استفاده کنید.

شستشوی پرده با دست
معمولا برای شستشوی پرده های قابل شستشو باید آن ها را در آب ولرم با پودر پاک کننده استاندارد شده به مدت یک ساعت خیس داد و سپس به طور ملایم چنگ زد و دوباره آبکشی کرد. برای شستشو پرده از صابون ملایم یا مایع ظرفشویی و برای تمیز شدن حلقه‌ها از سرکه استفاده کنید.

 

بعضی از خانم های خانه دار برای شستشوی پاکیزه تر پرده استفاده از صابون های شستشو را توصیه می کنند و برای رفع سیاهی دوده روی پرده نیز اضافه کردن یک لیوان نفت به آبی که در آن پرده خیس داده شده را بسیار مفید می دانند. همچنین برای سفیدتر شدن پارچه های سفید می توان از کمی مواد سفید کننده نیز استفاده کرد.

 

بدین ترتیب که پس از شستشوی پرده مقدار معینی از محلول سفیدکننده را همراه با آب در داخل ظرفی که بهتر است از جنس پلاستیک باشد ریخته و پرده به مدت نیم ساعت در آن خیس داد و سپس آبکشی کرد. لازم به تذکر است که مواد سفیدکننده برای الیاف پارچه نیز بسیار مضر بوده و آن ها را کم دوام می کند. برای خوشبو شدن پرده ها از نرم‌کننده لباس استفاده کنید. پس از آبکشی باید پرده را به طور منظم روی طناب پهن کرد تا خشک شود.

اگر پارچه نخی جدیدی برای پرده های خانه تان تهیه کرده اید و احتمال آب رفتن آنها وجود دارد، ابتدا پارچه را در محلول آب و نمک به میزان ۱ قاشق سر صاف نمک طعام در هر لیتر آب و به مدت ۲۴ الی ۴۸ ساعت به صورت مچاله قرار دهید. پس از طی این مدت زمان، پارچه را آب کشی کرده و اتو بزنید. سپس شروع به دوختن پرده کنید. این کار برای پارچه هایی که احتمال رنگ دادن آنها وجود دارد نیز سبب تثبیت رنگ های موجود می شود.

شستشوی پرده با ماشین لباسشویی

اگر از ماشین لباسشویی استفاده می كنید. برای شستشوی اول دستگاه را روی درجه كم مقدماتی بشویید و شستشوی بعد را هم 2 دقیقه با درجه كم تنظیم كرده و بشویید.

 

شستشو پرده‌های بدون آستر را می توانید با ماشین لباسشویی و دمای پایین انجام دهید. پرده های مدل دار ، بزرگ و  چند رنگ را به هیچ وجه با ماشین لباسشویی نشویید. شستشو پرده‌های آستردار را به خشکشویی بسپارید. به جای شستن پرده‌های بزرگ با ماشین لباسشویی، آن‌ها را داخل وان خیس کنید تا آسیب نبینند. برای شستشوی پرده با ماشین لباسشویی باید از درجه آب ولرم استفاده کرد. بهتر است که از درجه خشک کن استفاده نشود.

 

نکاتی برای شستن پرده:
پرده های نخی را قبل از شستن به مدت 15-10 دقیقه در آب سرد یا ولرم خیس كنید تا گرد و غبار جمع شده بر روی آن جدا شود. پرده را به آرامی بلند كنید. آب كثیف را خالی نمایید. سپس پرده را در محلول كف صابون ولرم و غلیظ بشویید. البته با ملایمت سعی كنید كه آن را به هیچ وجه نچلانید. سه بار پرده را با آب ولرم آبكشی كنید.

پرده را قبل از اینكه كاملاً خشك شود، وقتی كمی نمدار است اتو بزنید. اتو را از پشت به موازات الیاف طولی آن بكشید.

 

 

گردآوری : بخش خانه داری صبح بخیر
منابع : 7ganj.ir

zanrooz.com